STADSNIEUWS.
EMILiO*
WUNHANQEL J. i SCHÖTERMAN&Zo.
3o De regeling mist overgangsbepali boord. Zijn wij wel ingelicht, dan zouden de
een Wanneer de broodkaarten ingean op 5 Belgische autoriteiten voornemens rijn om
Pel* ral de bakker eerst ruim een week aan de Nederlandsche regeermg aan te bie-
iater dus bijv. 14 Pebr. de opgeplakte bons den het vluchtoord over te nemen en voor
kunnen iideVeren. Ten stadhuire ral men Belgische rekening verder in bednji te hou-
'dan een paar dagen noodig hebben voor de den.
leontrole, dan pas kan het bestelbiljet wor- Over de grens gekomen,
'den afgezonden. Dit komt een paar dagen j Te Doetinchem is een Duitsche deser-
iater bij de meelfabriek tereent en daama teuT aangekomen, die drie maanden In Ga-
moet dere uitvoering geven aan de bestel-bcië heeft gestreden.
llng. Kortom o.I. ral het wel c.a. drie weken j Te Enschedé rijn twee Belgische krijgsge-
duren, vóór er meel terug is. De gemeenten j vangenen aangekomen, die te Glanerbrug
jeuilen dus moeten toezien, dat er op 5 Fe- over óe grens rijn gekomen,
ifcruari voor minst-n drie weken voorraad Is., Via Losser is te Oldenraal een Duitsche
4o. Er rijn een vijf- zestal lichamen, die deserteur uit de omgeving van Dortmund
'de ditsributie regelen, wat noodzakelijkerwijs aangekomen. Hij had aan verschillende fron-
omslachtigheid en tijdverlies moet mede- ten gestreden en was herhaaldelijk verwond
brengen, ja, zelfs, naar onze meening, eene geworden.
goed functioneerende voorziening ten zeer- Te Maastricht zijn Maandagavond 8 Rus-
ete in den weg staat. Intusschen zijn bij geen Sen aangekomen, uit Essen ontvluchte bur-
dezer lichamen de bakkers, de rechtstreeks gergevangenen.
belanghebbenden dus, vertegenwoordigd. Is j Te Vlodrop zijn vier uit Duitsche
de commissie, die indertijd eene ontwerp- krijgsgevangenschap ontvluchtte Russen
regeling gemaakt heeit hier geheel buiten over je grens gekomen,
gelaten? Wij lezen althans niet, dat een de
zer heeren zitting heeft in eenige commis
sie of in het centraal broodbureau.
3o. Het bezorgen der formulieren en kaar
ten veroorzaakt voor de bakkers een zeer
Toen P. met zijn zuster Zondagavond naar
huis ging, werd hij plotseling met een revol
verkogel doodelijk In den buik getrolfen.
De dader bleek een dronken man te zijn, I n CnflISgevingen.
die de gewoonte had in het wilde zijn revol- D* VBn AIm™,oort be"
ver af te schieten, met het bekende nood-
i r, j j en Handel bij schrijven van 6 Januari 1917 no.
lottige gevolg. De dader is voortvluchüg. 11947 bericht dat in Zijne beschikking d.d. 30
HultelIjk drama. Maandagavond D«*nrber No. 95177, Afdeeling Handel,
ontstond twist tusschen een echtpaar, wo- j e ?ovo e maxi-
j \r 1 jT mumpnjzen werden vastgesteld:
nende In het hoekhuis Kleine Kattenbur-1 c. Volvette jonge Gouda en Edam (40
gerstTaat-Manmersplein te Amsterdam. De met Rijksmerk.
vroinv wond zich zoo op, dat rij haar echt- d. Volvette jonge Gouda en Edam (40
genoot met een mes een snede over hetzonder Rijksmerk.
hoofd toebracht. Daarna wierp zij zich uitfn beide rubrieken behoort te vervellen de
het raam; nadat zij van de straat was op- aanduiding van het vetgehalte der Edammer
genomen, trad de dood spoedig in. 1 baas cn mo*'en dm deze luiden:
De man, wiens toestand niet ernstig Is, I Vo!ïet,e ion*a Gouda Edammer met
werd in het naburige zittingslokaal van den 1 J smcr
Smokkelen.
Men schrijft uit Zevenaar, d.d. 8 Januari,
aan het Hbld.;
Vandaag en gisteren deden zich hier her-
d. Volvette jonge Gouda en Edammer zon
der Rijksmerk.
Amersfoort, 10 Januari 1917.
De Burgemeester voornoemd,
VAN RANDWUCK.
kostbare, moeilijke en tijdroovende beslom- h"aldelijk gevallen van visitatieweigering
mering. Waarom toch niet de kaarten per voor. Smokkelaars van elders, onder wie
post verzonden? Thans loopt de toezending er wflren uit Noord-Holland, verzetten zich,
der bruinbroodkaarten te Amsterdam toch toen visiteerende ambtenaren op hen de
immers op deze wijze steeds uitstekend af. f voorgeschreven lijfsvisitatie wilden toepas-
60. Het groot aantal soorten opplakbladen sen- Met beMp van inmiddels ontboden
voor bons brengt eenen on'rettenden omslag politiemannen werden de wederspann.gen
mede. Men bedenke dat men 13 soorten op- roeegenomen. Er wordt de laatste dagen
plakkaarten krijgt. Waarom kan men niet don we(fer geweldig gesmokkeld. In de
"volstaan met drie soorten, namelijk één voor t visitatiezaal van het douanestation is het
v/itbrood, één voor bruinbrood en één voor geheelen dog eene drukte van belang,
grof-roggebrood. Dit komt toch op hetzelfde e'n^e de or(fe te kunnen handhaven, ;s
n€er thans de hulp der maréchaussée ingero ^pen.
7o. Men bedenke zich t«ins even in de Deze bevindt zich thans bij iederen naar,
groote administratieve rompslomp zelfs voor Duitschland vertrekkenden personentrein. 1
kleinere bedrijven, om iederen morgen bij Door de Winterswijksche douanen werd
het uitzenden der broodbezorgers r.auwkeu- e-n ne* gekleede Duitsche dame aangehou-
rig het gewicht van het uitgaande brood den, die bij visitatie den rok met zeemleeren-
vast te stellen, ten einde dit te controleeren laPPen bekleed bleek te hebben, terwijl het
met de inkomende bons. lichaam op verschillende plaatsen met rub-
80. Hoe moet het gaan bij de bezorging ber bedekt was.
In volkswijken, waar de bakker dikwijls den M ij n o n t p 1 o f f i n g.
rol van porder vervult en het brood op den Gistermiddag deed een geweldige ontplof-
trap deponeert, voordat de klanten bi, de f| te Zandvoort deuren en ramen schud_
hand zijn. Wanneear hij dan aan het eind den h,er en é&QT de scherven
van de week niet de noodige bons kan knj- vaj[en
Geneeskundigen Dienst verbonden.
(Hbld).
Brandstichting? Maandagavond
zijn de experts J. Broekman en J. J. de Cler
te Leiden, op last van den officier van jus- HINDERWET,
titie gevankelijk naar Den Haag vervoerd in Burgemeester en Wethouders van Amersfoort
verband met een vermoedelijken brandstich- brengen ter openbare kennis, dot bij hun besluit
ting te Delft. id,d* 2 Januari 1917 aan A. Lok, directeur der
i N. V. Sanitaire waschindustrie „Nivens" en
Zedenmisdrijf. De fotograaf J. zijna rechtverkrijgenden voorwaardelijk vergtm-
R. te Dordrecht, is als verdacht van het op- ning is verleend tot het uitbreiden van zijne
wekken van abortus gearresteerd. Ver- wasscherij en bleekerij door het plaatsen van
schillende voorwerpen zijn in het huis van stoomketel met een verwarmend oppervlak
den -lachte In beslag genomen. I a", u het P"«H gelegen aan den
Heiligenberger-weg, kadastraal bekend sectie B
Oneerlijke brievenbestel- no. 2378.
Ier. Br liggen thans op het politiebureau te
Delft eenige duizenden brieven voor perso
nen in Delft en elders. De besteller, die de
Amersfoort, 5 Januari 1917
Burgemeester en Wethouders ven
Amersfoort,
brieven achterhield om er de geldswaarde ^NSTRA. V^RANDWIJCK.
tut te halen, heeft zooveel eerbied gehad
voor de verduisterde correspondenties, De Burgemeester ven Amersfoort brengt ter
zoo schrijft de Delftsche Ct. dat hij alle elgemeene kennis, det in de gemeente Zegveld
brieven, die hij verdonkeremaande, heeft be- geval van miltvuur is voorgekomen.
Amersfoort, 8 Januari 1917.
De Burgemeester voornoemd.
Van RANDWUCK.
Gasverbruik.
B. en W. schrijven aan den Raad:
Met de Commissie van bijstand voor de
gen voor het geleverde brood, dat dan? Moet
dan de bakker hiervan de taupe worden?
9o. Waarom moet steeds bij broodkaarten-
regelingen de patroon ten volle aansprake
lijk gesteld worden voor de fouten en ver
zuimen door het personeel, door bezorgers,
depothouders, enz., begaan?
lOo. Het gewicht van het regeeringsbrood
dient veranderd te worden en van de een
heid van 5 ons en 1 K.G. teruggebracht te
worden tot 4 en 8 ons. Evenzoo dient de
prijs vastgesteld te worden per 4 ons.
Ho. Eene speling moet zijn toegestaan.
Immers hoe gemakkelijk kunnen er niet
bons verloren gaan. Een broodbezorger, die
een aantal bons verliest, bons die bij het
overbrengen in zijn tasch bij ongeluk weg
waaien en heinde en ver heenstuiven, enz.
enz.
Een mijn aan de zuidzijde van het dorp
was uit zichzelve gesprongen, de soldaten
der kustwacht, die in de nabijheid aan het
voetballen waren, een hevigen schrik aan
jagend. Gelukkig zijn er geen slachtoffers.
Opgeheven staking. De staking
bij de firma Frans Swartouw te Rotterdam
is yoorwaardelijk opgeheven. Er zullen on
derhandelingen worden gevoerd met de
scheepvaartvereeniging. Mochten deze tot
geen resultaat leiden, dan zal de staking
door de vakvereeniging worden geprocla
meerd.
Staking. Gistermorgen Is een sta
king uitgebroken onder de kolenwerkers van
de Vereenigde Brandstoffen Handel te Rot
terdam. De staking omvat circa 150 man.
12o. Een artikel, dat aan banketbakkers Reeds langer tijd waren door de kolenwerl
het bakken van bakwaren, die op brood ge-1 kers looneischen gesteld, die niet werden
lijken verbiedt, ontbreekt. Ten einde ontdui- ingewilligd, terwijl de directie bovendien
king van het maximaal toegestaan kwantumniels met de vakvereeniging wenschte te
brood te voorkomen, ken dit niet gemist maken te hebben. Bovendien werden Maan-
worden. Als kenteeken of men een of andere da£ 4 arbeiders zonder reden ontslagen,
bakwaar als brood dan wel als banket dient wat de stemming zoodanig, verscherpte, dat
te bestempelen, zou bijv. kunnen worden met Ingang van gistermorgen de staking
aangenomen het al of niet gebruik van gist werd geproclameerd. De staking staat onder
bij de bereiding. leiding der Alg. Havenarbeidersvereeniging.
ttantoen-moeilijkheden. i Gistermorgen had een druk bezochte sla-
Uit vakkringen wordt ons omtrent denJ^ergadering plaats. Deze staking kan de
stand van de katoenquestie het volgende burfeni veel onaangenaamheden bezorgen,
I til Amn of A07Q r»lf UOrcf Auon bon kl.n.An Irnri
medegedeeld
De commissie welke zich in het laatst van brands,offen-
omdat deze nu verstoken kan blijven van
waard
Eenige bestellers van het postkantoor zul
len op het politiebureau de teruggevonden
brieven sorteeren en die aan de geadres
seerden bezorgen. Er zijn bij den stapel post
stukken van begin 1915.
Tindiefstal. Zondag ls te Bedrijven hebben wij de wenschelijkheld
Krommenie inbraak en diefstal gepleegd in gevoeld, een nadere regeling te trefTen om-
de N. V. Blikfabriek. De dief of dieven heb- trent den prijs voor gas, gebruikt voor indus-
ben ruim 250 Kg. tin meegenomen. I trieele doeleinden.
Diefstal. Terwijl de alleenwonende! De vrees bestaat nomelijk, dat de groot
landbouwer Vloet te Neerloon bij Raven- verbruikers een prijs van 14 cent per M'.t
stein, Maandag naar de R.-K. kerk was, is "aar<?P de regeling van 4 December 1916
uit diens woning door verbreking van een feitelijk voor hen neerkomt, niet zullen kun-
raam een som gelds gestolen. Als daders nerv betalen en daarom hun bedrijf óf geheel
werden spoedig door de rijkspolitie gear- gedeeltelijk zullen moeten stopzetten, of
resteerd een neef van den bestolene en °P andere wijze in de behoefte aan licht en
nog twee andere personen uit Wijchen, die warmte zullen moeten trachten te voorzien,
bekend hebben de inbraak te hebben ge-Zoowel het eigen bedrijf der Gemeente,
pleegd. als het algemeen belang vorderen, dat ge»
D i j r 4 tracht worde, zulks te voorkomen.
en m s rij me eeJ\ Z5 Naar mag worden verwacht, wordt de ge-
gel.UK alsgevotg. Maandagnacht heb- koe5terde „ees weggenomen, indien de prijs
ben dreven de gemeentel,,ke bovengrond- ,d 1Q cfim M>
sche electnsche l.chtle,d,ng onder de ge-( Ten ein(Je evenw, TOk deien gebnlikerï
meente Loosduinen doorgekn.pt en een W' aa ri 1# n< de „MgMd zoo-
vee he,d draad gestolen. De doorgeien,pte, yee, bKelrach(en, beh^rt deia
n-et-meegenomen draden heten zij op een f,_
t; pri|3 met te worden toegestaan voor het vol-
oper,baren weg hggen Een paard van den ,e mBar vow\i)v 75 van het
heer Rretdqk heeft gistermorgen dearop ge- verbruft overeenkomstigeStaand van
tapt, met het gevolg, dat het onmiddellijk
h i l j j j vorige jaar. Voor het meerdere verbruik
door den electrischen stroom werd gedood. -rvii war, or- i,,
(N R Ct 1 kunnen
worden in rekening gebracht.
-Doodgevallen. Te Vrijhoeve Ca- De kos'®n' die bi.eruitruv<K>5 be,' bedriif
pelle is de heer v. d. S„ lid van den gemeen- ,en voortvloeien, z.,n afhankel.jk van de
teraad van een zolder doodgevallen ma,e der bez,,m,Sm?: ni vaneeren van
teraad, van een zolder doodgevallen. f U 00Q f 100Q bij een besp#rln)f yan
Verdronken. De pachter A. Koers 25 en 0 pet.
van het Kampereiland is Zondag middag, Wij hebben de eer, U bijgaand ontwerp-
toen hij nabij zijn boerderij zijne kinderen bes|uit ,er vaststelling aan te bieden,
met een pontje wilde overzetten over een Van de gelegenheid maken wij gebruik,
zijtak van den Ussel, uit het vaartuig ge- mve vergadering mede te deelen, dat door
slagen en verdronken. den Minister van Oorlog is goedgevonden,
Te Nieuwe-Pekela (Gr.) is het 3-jarig dat, in afwijking van het daaromtrent geslo-
zoontje van den heer L. de Groot, in een ten contract, voor het gas, geleverd aan de
het vorig jaar naar Londen heeft begeven,
De moord te Emmercdmpas-
om daar te onderhandelen over den aanvoer cuum. Naar de Tel. verneemt, is de sol
van katoenen manufacturen, heeft bij die dae4 die, zooals wij reeds meldden, in hech-
onderhandelingen moeilijkheden ondervon- tenis was genomen, verdacht van den moord
den. Na haar terugkeer hier te lande heeft op Nieuwjaarsnacht te Emmercompascuum
zij daarvan aan de N. O. T. mededeeling ge- gepleegd op zekeren Tubbe, gistermorgen
•daan en tevens ae wenschen ter dezer zaken in vrijheid gesteld. Thans is te Emmercom-
van de Britsohe autoriteiten kenbaar ge- pascuum aangehouden, gevankelijg naar
maakt. Naar aanleiding daarvan is van wege Assen gevoerd en in de militaire gevange
de N. O. T. eene vergadering bijeengeroe- i aldaar in verzekerde bewaring gesteld,
pen met Twentsche katoenfabrikanten, wel- zekere Albert Siegers, grenswachtsoldaat
ke eenige dagen geleden heeft plaats ge- te Emmercompascuum, die bekend heeft
had. In deze vergadering is medegedeeld, Tubbe te hebben vermoord. De moord moet
dat het van het grootste beking is, dat spoe- zich als volgt hebben toegedragenToen
dig tot overeenstemming wordt gekomen Tubbe Nieuwjaarsnacht door Emmercom-
met de Britsche autoriteiten, aangezien an- pascuum fietste, is hij door den soldaat Jan
ders de aanvoer van ruwe katoen, katoenen Stintjer, te Emmercompascuum gedeta-
grarens en katoenen manufacturen gevaar cheerd, uit pure baldadigheid, veroorzaakt
loopt, totaal te worden stopgezet. door misbruik van sterken drank en te ge-
Belanghebbenden hebben toen, waar rij makkelijk verdiend geld, zonder eenige
den ernst van den toestand Inzagen, op zich aanleiding van zijn fiets getrokken. Daar-
geomen zoo spoedig mogelijk de noodige door onstond een woordentwist tusschen
gegevens te zullen verzamelen, welke de N. den vermoorde en zijn aanrander, waaraan
O. T. behoeft voor het voeren van verdere ook Siegers deelnam. Tubbe stapte weder
onderhandelingen omtrent herziening van op zijn fiets, doch voor hij uit het gezicht
de grootte van den aanvoer van ruwe ka- verdwenen was, zond de soldaat Albert Sie-
itoenen, katoenen garens en katoenen manu- gers hem een kogel achterna, die Tubbe in
facturen. den rug ,rof en doodde. Bij dezen gang van
Zoodra de benoodigde gegevens zullen zaken is ook te verklaren, dat de twee sol-
fciin bijeengebracht, zullen een of meer ter daten zoo spoedig ter plaatse waren. Dit
eake kundige personen door de N. O. T. wor- wekte reeds dadelijk vermoedens op tegen
rien afgevaardigd, om te Londen met de hen. De soldaat Jan Stintjer, aanvankelijk
hij deze zaak betrokken autoriteiten bespre- van den moord verdacht, heeft zijn kame
raad Siegers als moordenaar aangewezen,
die dan ook al spoedig bekende.
0 jMoord. Op den heikemp onder
gerecht te. Hamburg vastgesteld, dat het Nispen bij Roosendaal is Maandag vermoord
jan Rotterdam naar Londen bestemde gevonden de 72-jarige landbouwer v. d.
Noorsche stoomschip „Velox" te recht Mast. Als vermoedelijke dader is gearres-
wijk verdronken.
Het 8-jarige dochtertje van dén vee
houder S. Sybrandy te Lollum is in een
opvaart verdronken.
kingen te voeren.
Uitspraak Pr ij zengerecht.
In zijn laatste zitting heeft het Prijzen-
kazernementen, 10 cent per M# in rekening
wordt gebracht.
Verbetering Smallepad.
In verband met de aangevoerde bezwaren
tegen het voorstel van B. en W. inzake de
Hoog water. Men meldt ons uit verbetering van het Smallepad, adresseeren
Arnhem: zij den Raad
Thans begint de Rijn hier te vallen; het1- De breedte van den weg, in het voor-
was meer dan tijd, want het verkeer over stel van 29 Augustus 1916 aangegeven op
de schipbrug gaat nog slechts met zeer 6 M. rijweg, ongewijzigd te laten, daar deze
groote moeite gepaard, daar de helling van door B. en W. voldoende wordt geacht,
de brug zoo steil is, det de wegens en kar- Daar geen der eigenaren van den gronri aan
ren er bijna niet meer tegen op kunnen. de Zuidzijde tot meerderen afstand bereid
Sedert Maandagmorgen werd 15 cM. val ge- is, zou grootere breedte slechts aan de zijde
noteerd, waardoor de stand is 12.22 van den spoorweg zijn te verkrijgen, hetgeen
A. P. Keulen seinde gisteren 41 cM. val. gepaard zou gaan met veel kosten. Ook zou-
- Men schrijft uit Steenwijk: j den de te voeren onderhandelingen die
Het riet er in de uitgestrekte veenderijen ",mmer een, vIuS *erlooP kunne" h<!bben:
om en bij deze plaats weer allertreurigst de gewenschte verbetering nog langen tijd
uit. Groote uitgestrektheden staan geheel °Phoudent
blank, zoodat de vele duizenden turven, al-1 2' De «uze van verhard,ng te bepalen als
daar nog aanwezig, geheel verloren rijn, als voorgesteld, doch in plaats van kunstgra-
er niet spoedig verandering komt. Boven- niete" trottotrbanden te gebruiken hard-
dien kan er door den hoogen waterstand steenhanden, omdat is gebleken, dat het ver
niet gewerkt worden en staat alle veenar- sc m P"JS Benno *s en bet hun, bij na er
beid st|] inzien, niet gewenscht voorkomt, op dezen
drukken verkeersweg een proef te nemen
met kunstgraniet.
Reclame,
getorpedeerd, omdat het een lading levens
middelen overbracht.
Het vluchtoord te Ede.
In aansluiting aan bet bericht dat N. R.
teerd de behuwd-kleinzoon P. van Bekelen
te Gastel. Ook 2ijn grootmoeder had hij met
een bijl bedreigd, wanneer zij haar geld niet
gaf, waarop de vrouw hem 40 overhandig-
JCt., dat de Belgische autoriteiten aandacht de- Tegenover de justitie te Breda heeft de
•an de voorgenomen ontruiming van het dader bekend.
J?u£bt0<^d ^e,?de schenken, schrijft het Betreffende den moord te Groesbeek
ivoiki ,wij hebben dear <*_k let* van ge- wordt nog het volgende gemelde
per anker f 34.
per flesch - 0.85,
pion f 1.50 por anker aeclfns.
UirertifïüIüsfrMf 34.
Subsidie Gelten fokver-
e e n I g i n g.
B. en W. stellen den Raad voor afwijzend
te beschikken op het adres van de Geiten-
fokvereeniging „Amersfoort" om een sub
sidie van 50.
School- en Kerknieuwe,
Nutslezing mevrouw Carry
van Bruggen.
Maandagavond sprak mevr. Carry van
T.|-I IIC Bruggen in Amicita over Madame de Staël.
lelBI. Om een schrijver of schrijfster te begrijpen
moeten wij den tijd begrijpen, waarin hij of
zij leeft. Kunst is o.a. de spiegel van den
tijd.
Mme. de Staël, 17661817, was een
Gift van een pastoor voor
d e E v a n g e 1 Is et ie. Voor de 10,000 ten mer|cwaardi die Ieefde in een merk.
behoeve van de Ned. Herv. Evangelisatie te Kla- i 'D- slt^
rienaveen, waar „de Domeneer van Turfland-1 vaardigen tijd (de Franach, revolutie en
arbeidt, ls, naar de Ned. meldt, ook een giftNapoleon).
ingekomen van pastoor A. C. D. te R., die acht I Van meer belang, dan de staatkundige
jaar pastoer te Warienaveen Js geweest j worstelingen uft dien tijd, sijn d, geestelijke
en daarvan vinden vrij de uiting fn 't wer#
van Mme. de Staël. Elke tijd heeft «fjn go*
dachten en Idealen en elke tijd volbrengt het'
hem toegewcren gedeelte van het wereld,
proces.,'t Is een golvende beweging; opbou.'
wen en weer neervallen.
in de I7de eeuw werd overal gebouwd,
Het ls de bloeitijd van kerk en staat, er i*
orde; de gansche macht is in handen van'
een koning ('t autoriteitsprlncipe). Letter»!
kunde, taal en godsdienst werden gebonden,
ja zelts de mode. De 17de eeuw heeft <!*v,
hoogste deugd gesteld in gehoorzaamheid.
1 Daaronder heeft de vrije persoonlijkheid t,
lijden en In de 18de eeuw moest een nieuw
geslacht al dat opgebouwde weer afbreken!
de vrijmaking van het Ik. Men kan de Prau.
sche revolutie noemen de barensweeën vatt
den vrijen mensch, van het Individualisme,
In de. 16de eeuw was alles dienstbaar aart
't geloof, ook 't menschelijk denken en dat
kon zich alleen vrij maken door 't geloof tij
delijk geheel ter zijde te stellen.
De vraag „w a a r o m" werd in de 16e
eeuw niet gekend. De 18de eeuw heeft maar
die ééne vraag, waarop de maatschappij
I geen antwoord kon geven: zij kan alleen
maar een relatieve waarheid geven en ge rv
absolute en de vragers Irijgen het etiket
van atheist.
't „Waarom" betreft In de eerste plaats
de maatschappelijke onrechtvaardigheid. In
de I8de eeuw heerschte een onduldbare
aanmatiging van den adel. In de middel
eeuwen had het zin dat deze voorrechten ge
noot, maar toen de tijden veranderd waren
en van hun rol uit den riddertijd niet veel
meer was overgebleven dan schittering van
hovelingen, wilden zij van die voorrechten,
als vrijstelling van belasting, geen afstond
doen.
Met denken, met wetenschap dringt men
niet door in 't wereld-mysterie.
't „Waarom" wordt de smart van alle vra
gen, die niet te beantwoorden zijn (Welt
schmerz). Goethe's Werther is geen liefdes-
geschiedenisje. "t Is de uiting van het vra
gende intellect.-
Niets tusschen mij en de absolute waar-
heid, dat is het pure individualisme.
I In de 17de eeuw was het drama aristocra
tisch. Men dacht, dat alleen de hoogere
standen voelden en 't plebs niet.
't Individualisme is altijd democratisch'
geweest. De burgerlijke litteratuur komt op
1 met hoofdfiguren als Werther, Heloise en
Figaro, 't Zijn de voorboden van de revo
lutie. In wezen en opzet was de Franscha
revolutie bedoeld ais iets zeer idealistisch.
(Rousseau.) Zij bracht Napoleon voort, dia
geen genie was, maar de glorie van het in
dividualisme. Napoleon v-ns de gelukkige
i broer van Werther. Individualisme eindigt
altijd in tyrannic; er was geen traditie en al
leen door tyrannie kon Napoleon zich als
keizer handhaven.
Onder de menschen, die Napoleon aan-
I durfden en in verzet met hem leefden was
Mme de Staël, een groote en gevreesde te-
I genstandster.
Zij had een afkeer van de tyrannie. Aan
vankelijk zag zij de Fransche revolutie met
welgevallen, maar wendde er zich van af,
toen zij een bloedbad werd, echter zonder
haar te veroordeelen. Zij schreef in Delphi-
ne: Wend u toch niet af vun die vrijheid, la
tere geslachten zullen dot bloed vergeten.
Mme. de Staël stond redelijk tusschen de
j dingen, naar beide kanten kijkend. Zij is 't
i symbool van haar tijd. Dochter van den ml-
I nister Necker en opgevoed'in vriihcid !e
midden van 't intellect van Frankriik, waren
i Voltaire en Rousseau haar twee geestelijke
vaders. Zij stond als een scharnier tusschen
I 't rationalisme van de 18de eeuw en 't over
matig gevoel van de 19de eeuw.
I Alleen in Frankrijk is de vrouw gekomen
tot het individualisme. Lotte en Gretchen
I uit de Duitsche literatuur rijn niet veel meer
dan lieve meisjes. In Frankriik is de litte-
I raire salon, waar in de wereld van 't intel
lect de vrouw den toon oangeeft.
Mme de Staël was de bloem van een
oude cultuur. Haar individualisme was: hoe
kan ik in deze maatschappij gelukkig wor
den, en dot geluk zocht rij in de liefde, irt
't gelukkig huwelijk.
In 1801 had Napoleon de christelijke kerk
hersteld. Mme. de Staël beproefde 't blinde
geloof van de 17de eeuw en de wetenschap
van de 18de eeuw te verzoenen. Individua
lisme is altijd eenheidsdrang. Zij wilde de
geloofswaarheden niet in strijd met de na-
tuurwaarheden. Chateaubriand zorgde er
voor dat alles wat clerikaal was haar vijand
werd na de uitgifte van haar eerste ge
schrift. Mme. de Staël heeft geleden onder
de miskenning van de menschen.
De Alexandrijn heeft de revolutie over
leefd. Voltaire durfde haar niet aan, zoou.s
hij kerk en koning aangedurfd had. Mme ue
Staël ruimde den Alexandrijn op.
Zij was een genie, maar daartegenover
naief en aanhankelijk en eenzaam. Haar
eenzaamheid heeft zij uitgeschreven In Co-
rinne en Deiphine: door uitnemendheid gaat
de mensch in de maatschappij te grond».
Haar boeken weren in de eerste plaats pro
blemen, in de tweede plaats kunstwerken. Zij
heeft 't eerst het conflict van individu en
maatschappij gezien, wat de Grieken gege
ven hebben in Antigone.
Mme de Staël heeft dit probleem in da
Europeesche litteratuur gebracht en toch'
scheldt zij niet op de maatschappij; er it
1 enkel droefenis. Corinne en Deiphine heb
ben elk een man lief met conventioneel*
idealen. De moderne mensch, 't Individu,
is in die vrouwen belichaamd tegenover dep,
i ouden mensch en toch veroordeen lij di*
manner, niet en maakt er geen hansworsten
van. Lang stond «pr. stil bij de figuur van
Deiphine. 't Boek Is als 't ware een pleidooi
1 voor 't verbreken van een huwelijk waa*
geen liefde is. De allerverfijndste immoralS»
teit heerschte in d* 18d« eeuw, waartegen»
