toewijding. N° 32. 16'* Jaargang. „DE EEMLANDER". Dinsdag 7 Augustus 1917 BUITEN LAN ö7 BINNÉNLAN D. FEUILLETON. _j MARIE VAN VERSENDAAL. Hoofdredactie: j Mr D VAN SCHAARDENBURG. Uitgevers: VALKHOFF Co, abonnementsprijs Per 3 maanden tooi Amersfoort 1 J-®"- Idem franco per post Per week (met gratis verzekering tegen ongelukken) - O.I*. Afzonderlijke nummersO-O». Wekelijksch bijvoegsel .Dé Holland sch* Huisvrouw' (onder redactie van Thérèse Hoven) per 3 mnd. (50 ct8. Wekend'-'' Ki'von^sol - WereldrevUeper 3 mnd. 152 ets. Bureau: Arnhemsche Poortwal, hoek Utrechtschestr. Intercomm. Telefoonnummer 66. PRIJS DER ADVERTENTIEN Van t-r. ryirols Elke regel moer- 0.115. Dionstaanbiodinsjon 15 rogols- 0..50. Groote lottere naar plaatsruimte. Vooc luindol on bodrijf bestaan /.oer voordooligo bopalingun tot het herhHald advertooron in dit Blad. hij abonnomont. Eone circulaire, liovattendo tie voorwaardon. wordt op aanvraag toegezonden. Amersfoort's Industrie. VI. Worcester Reed Organ Works. In de voormalige hout\yarenfabriek aan 'den Appelweg is sinds 'n viertal jaren gehuis vest de Nederlandsche Orgelfabrick Worcester Reed Organ Works. Dat klinkt zonderling: „Nederlandsche" fabriek, en onmiddellijk daarop 'n naam, waarvoor misschien slechts onze Engelsche leeraars de nauwkeurige vertaling, zullen weten tc geven. Dat „Reed" bijvoorbeeld zal wel het grootste struikelblok voor de meeste'n zijn. „Reed" is nil. de Engelsche benaming van de tong van 'n orgelpijp. En Worcester is de naam van de Amerikaansche stad welke be roemd is om hare orgelindustrie. Ondanks den naam is de fabriek toch inder daad zuiver Nederlandsch. De Engelsche be naming is echter gekozen omdat, althans in vroegere jaren, de Nederlanders nu eenmaal geen andere dan Amerikaansche huisorgels wenschten te koopen. Zoo weinig gemotiveerd was die voorkeur, dat de Nederlandsche orgels grif van de hand gingen, toen zc 'n Engelschen naam droegen! Toen echter in 1914 de zaak omgezet zou worden in 'n naamlooze vennootschap, kon zulks op den Engelschen naam niet geschic- den; vandaar toen de toevoeging van „Neder landsche Orgelfabriek.'' Dc fabriek is in 1890 in den Haag opgericht door den heer Vellekoop, die thans hog, met den heer van 't Kruys directeur is. In 1913 is de fabriek naar Amersfoort over geplaatst. Waarom naar Amersfoort? vroegen wij, hopend dal er 'n bizondere aantrekkihgskracht van onze gemeente zou zijn uitgegaan. Maar wij vergisten ons. Het was louter toe val, dat de heer van 't Kruys hier wandelde, en de houlwarenfabriek te koop zag staan. Aanvankelijk heeft het de directie zelfs zeer gespeten dat zij naar hier gekomen was. Het personeel dat uit den Haag meekwam, kon hier niet aarden en keerde successievelijk naar de groote stad terug. Toen kwam de groote klap van dc eerste mobilisatiedagen, welke met algcheele ver lamming van deze industrie dreigde. Van dc 40 man personeel waren er ton slotte niet meer dan 15 overgebleven en dezen werkten slechts halve d.agen. Allengs echter werden dc omstandigheden beter en zoo kon het bedrijf er weer boven op koinen. De moeielijkheden met het verkrijgen van personeel werden overwonnen door de vermeerdering der machinale krachten. Meer dan in een der andere fabrieken, welke wij bezochten, moesten wij hier klach ten vernemen over de moeielijkheid om goed personeel te krijgen. Voor grof werlc is dat misschien niet moeielijk, doch meer geschool de krachten voor fijner werk ontbreken hier. Aan speciale opleiding voor orgelmakers schijnt ook aan de Ambachtsschool weinig aandacht te worden besteed. Dat is trouwens niet onbegrijpelijk, want er bestaan in ons land slechts weinig orgelfabricken. Huisorgel- fabrieken zijn er slechts drie: Amersfoort, Rotterdam en Kampen. Pijporgelfabriekcn zijn talrijker, doch gewoonlijk veel kleiner in om vang. Thans is natuurlijk de groote moeielijkheid de aanvoer van materiaal. Hout komt er nog wel, zij het schrikbarend in prijs gestegen. Maar met den aanvoer van rubber (voor de windbalgen), koperen tongen, klavieren, ijzer werk is het treurig gesteld. Zevenhonderd orgels staan gereed maar kunnen niet afgeleverd worden omdat de ton gen niet komen. Gelijk in zoo menige andere industrie, heeft men zich ook hier toegelegd op het zelf ver vaardigen van allerlei onderdeden, welke vroeger uit het buitenland kwamen. Het geheele orgel wordt thans in dc fabriek gefabriceerd, behalve dan de enkele onderdeelen welke niet in Nederland geproduceerd worden, omdat de afzet te gering zou zijn (de klavieren, dc tongen en de poreeleincn plaatjes met de op schriften der registers). Het afzetgebied is thans tot het binnenland beperkt D&A-erzending naar IrfdrÊ staat nu ook vrijwel stop. Vroeger was Duitschland 'n groote concurrent, de Duitsche fabrieken hadden zich hier goed ingewerkt Thans wordt er op deze veel terrein gewonnen, maar na den oorlog zal Duitschland zich natuurlijk heel wat moeite geven om het verloren terrein te heroveren. Toch is ook het afzetgebied m Nederland vrij beperkt. Slechts in Protestantsch-kerke- lijkc streken is er vraag naar prgds. Wat door de directie als 'n groot ongerief hier gevoeld werd, is hel ontbreken van 'n goeden waterweg. Alles wordt nu per spoor aangevoerd en verzonden en dat komt veel duurder uit. Het is geen nieuwe ervaring, welke wij dien aangaande hier op deden. Het is de klacht welke eigenlijk overal gehoord werd; althans in die bedrijven, waar het bij de verzending niet op grooten spoed aankwam. Waar dit wel het ge val was, gevoelde men het gemis van 'n goe den waterweg minder omdat men er toch geen gebruik van zou maken. Politiek Overzicht In het begin van het vierde oorlogsjaar. De eerste dagen van het vierde oorlogsjaar zijn voor den strijd op het slagveld niet zonder beteekenis geweest. In het oosten hebben wij de bekroning gezien van het werk, dat den 19en Juli is begonnen, toen de strijdmacht van den vierbond zich in be weging stelde voor het tegenoffensief, dat was uitgelokt door het van Russische zijde in de eerste dagen van Juni ondernomen of fensief. De uitkomst heeft wederom de vroe ger opgedane ondervinding bevestigd. De Russen zijn ongenadig op het hoofd gesla gen. Wat zij van hunne vroegere invallen in het gebied van Oostenrijk-Hongarije nog hadden overgehouden, is hun ontnomen; er is niets meer over wat in mindering komt van den verliespost van 280,450 KM2 op de balans, die de Russische winsteQ en ver liezen aan grondgebied in dezen oorlog ver meldt. In het westen is de laatste dag van het derde oorlogsjaar een dag van zwaren strijd geweest. Het lang verwachte offensief in Vlaanderen, waarop de Entente zich twee maanden had voorbereid, was begonnen. Maar het is niet voortgezet en zoo zijn de eerste 'dagen van het vierde oorlogsjaar op dit strijdperk in betrekkelijke rust voorbij gegaan. Het weder is ditmaal den Duitschers tot bondgenoot geweest en heeft de kracht van den aanval verlamd. Maar er is niets vernomen van eene hervatting van den strijd, nadat storm en onweer hadden uitge raasd. Integendeel, de strijd blijft rusten. Ook hier bevestigt zich de oude ervaring, dat in het westen de partijen tegenover elkaar staan met gelijke krachten, die we- derkeerig tot niets verder in staat zijn dan elkaar in schaak te houden. Wanneer men den feitelijken toestand voor oogen houdt, zooals hij zich op het slagveld vertoont, dan staat men verbaasd over de drogredenen, die Engeland's eerste minister verleden Zaterdag in de Queens Hall te Londen heeft gebezigd om aan te sporen tot volharding in den strijd. Als men zijn slotwoord gelooven mag, dan is voor de Entente het uur van de overwinning na bij. Hij gebruikt het beeld van een berg, die moet worden beklommen, en zegt, dat nie* mand er begrip van heeft hoe dicht de En tente bij den top is. „Men ziet hem nog niet; hij wordt aan het oog onttrokken. Er ^ijn ongelukken. Rusland kan een oogenblik heb ben gewankeld. Maar het staat nog op de helling en zal opnieuw naar boven klaute ren. Te zamen zullèn wij het toppunt van onze hoop bereiken." Om de zinledigheid van deze frazen aan te toonen, behoeft men niet ver te zoeken; men kan de bewijzen uit dezelfde rede put ten. Er wordt een beeld geschetst van wat deze oorlog over Europa heeft gebracht. België, Servië,Rumenië, Montenegro en ©enigen van de schoonste gewesten van Frankrijk en Rusland zijn onder den voet geloopen, verwoest, vernederd en in slaver nij gebracht. Bulgarije en Turkije zijn ellen dige vazalstoten geworden. Dit alles is ge beurd, terwijl Engeland al zijne macht in den strijd heeft geworpen. Lloyd George erkent zelf, dat Engeland dit niet heeft kun nen verhinderen. Dit brengt ons van zelf tot de vraag: Wat kan het baten den strijd nog voort te zetten? Waarop het geloof steunt, dat men slechts den tot dusver zoo .ongelukkig verloopen strijd behoeft voort te zetten, om zeker te zijn van de eindover winning, daarover wordt gezwegen. Een spoedige overwinning wordt in uit zicht gesteld. Maar dat is in strijd met de tevredenheid, die Lloyd George aan den dag legt over den in den jongsten strijd in Vlaanderen verkregen vooruitgang. Twee mijlen, wel gemeten, zijn de Engelschen vooruitgekomen als vrucht" van een strijd, waarop zij zich twee maanden hadden voor bereid. Als naar dien maatstaf de verdere vorderingen zijn af te meten, dan mag men vragenHoe lang moet het duren, voordat België en Noord-Frankrijk zijn heroverd en men kan beginnen met het terugwinnen van Elzas-Lotharingen Wanneer met woorden deze strijd kon worden gewonnen, dan zou de palm der overwinning zeker aan Lloyd George wor den toegereikt, want geen staatsman is vruchtbaarder dan hij in redevoeringen om den yijand te verpletteren. Maar als men zijn redevoeringen aan de feiten toetst, dan er kent men dadelijk, dot zij sleohts een weef sel zijn van holle, zinledige frazen, die het met de waarheid niet al te nauw nemen. Men moet zioh er over verbazen, dat het Engel sche'publiek zulke frazen altijd nog voor goede munt opneemt. Intusschen leveren zij het bewijs, dat ééne zaak onomstootelijk vaststaat. Van eene regeering, aan welker hoofd een staatsman als Lloyd George staat, is niet te verwachten, dat zij zioh tot den vrede zal bekeeren. De aandrang tot den vrede zal van onderen op moeten ko men. Men zal 't waarschijnlijk het eerst aan het zwakker worden der positie von Lloyd George en zijne medestanders bespeuren of deze aandrang iets uitwerkt. Maar daarvan zijn voor 't oogenblik nog geene teekenen op te merken. De oorlog. Van het westelijke front is niets van be lang te berichten. In het oosten maakt de herovering van de Boekowina steeds vorde ringen. Radautz, dat door de Oostenrijkers is bezet, ligt 10 K.M. van de grens, Sereth vlak er bij. B e r 1 ij n, 5 Aug. (W. B.) De keizer is hier aangekomen en ook de keizerin. De kei zer raadpleegde met den rijkskanselier en den chef van het civiele kabinet en nam later het rapport van den gen pralen staf in ontvangst. Weenen, 6 Aug. (Ccrr-b''r.). De kei zer is Zaterdag namiddag vertrokken om de O.-H. troepen in de heroverde land's-hoofd- stad ven Boekowina te .bezoeken. Behalve het gewone gevolg maken minister-presi dent von Seidler, de chef van den genera- len staf von Arz en de Duitsche militaire gevolmachtigde generaal-majoor Cramon de reis mee. Sofia, 5 Aug. (Buig. ag.) Hedenmor gen is de Bulgaarsohe minister-president Ra- doslawow met den Balkantrein naar het bui tenland vertrokken. Weenen, 5 Aug. (Corr.-hur.) De Deensohe gezant te Weenen heeft de be scherming van de onderdanen en belangen van Siam in Oostenrijk-Hongarije op zich genomen. Het nieuwe oorlogsjaar heeft alweer eene uitbreiding van het aantal oorlogvoerenden gebracht. In China heeft de waarnemende president goedkeuring verleend aan het be sluit van het kabinet om den oorlog te ver klaren aan Duitschland en Oostenrijk-Hon garije. Londen, 7 Aug. (R.) De admiraliteit bericht, dat de koning óe benoeming heeft goedgekeurd van vice-admiraol Sir Rosslyn Wemyss tot tweede „Sealord" nis opvolger van admiraal Sir Cecil Burney, die voor bijzondere diensten zal worden aangewezen. Petersburg, 6 Aug. (Wnvas.) Een te- legram uit Moskou aan da Russkaja Woljèf. bericht, dat generaal Kornilow bij de aan neming van het ambt van opperbevelheb ber aan Kerenski als voorwaarden waaron der hij het bevel meende te kunnen uitoe fenen, heeft geseind: 1. dat hij slechts verantwoordelijk zou zijn voor zijn geweten en zijn volk; 2. dat niemand zou tusschen beiden komen in zijne bevelen voor den strijd en zijne be noemingen; 3. dot de in dé laatste dogen op het front genomen maatregelen ook ach ter het front in de depots zullen worden toegepast; 4. dat de op 31 Juli door Broes- silow geseinde voorwaarden moeten worden aangenomen. De internationale socialistenconferentie to Stockholm is nu definitief bepaald op 9 Sep tember. Washington, 7 Aug. (R.) Over het ontwerp van de oorlogsbelasting, herzien in verband met de laatste romingen, is een gunstig verslag uitgebracht door de finun- cieele commissie van den Senaat. Er wordt voorgesteld 2,006,970,000 dollars dooi middelen van belastingen te heffen. Londen, 5 Aug. (R.). De levensmid delencontroleur maakt een plan bekend voor de controle op het verbruik van levens middelen. De plaatselijke autoriteiten zul len commissiën benoemen, waarin minsten® ééne vrouw en één arbeidersvertegenwoor diger zitting zullen hebben, om toezicht tt houden op de prijzen en andere zaken ba. treffende d? ';r> - lek n. Vors pre ld e Berlohtsn. Wellington (Nieuw-Zeeland), 6 Aug, In het noordelijk gedeelte van het Noorder eiland is door een hevige aardbeving groot® schade aangericht, vooral in het district Wairarapa. De Staatscourant van 5 Aug. bevaC o. m. de volgende Kon. besluiten op verzoek eervol ontslagen A. J. va» Dongen te Amsterdam, als administratief ambtenaar le klasse bij den Raad van Scheepvaart. Navordering verdedigings belasting. De minister van financiën maakt in de Staatscourant bekend, dat een aanslag tot navordering van verdedigingsbe lasting I b is opgelegd aan: Christiaan Wil lem Alphons Marie Povel, te Amsterdam, Gabriël Metsustraat 11, ten bedrage van 2685; Antonius Dominicus Leonardus Claassen, te Rotterdam, Hugo de Grootstraat 140, ten bedrage van 82.50; Gerrit Vee- neman Azn., te Apeldoorn, Deventerstroat Wie al le gemakkelijk bereid blijkt zijn gebreken in te zien, is zelden vatbaar voor verbetering. Roman van KaramatL 19 Daar zal dan de oude dame alleen. Ze placht Da het eten even in te dommelen. Elsa had de lamp neergedraaid en was met Suze in de voorkamer gaan zitten, die door middel van groote schuifdeuren met de huiskamer ver- •bonden was. Daar brandde geen licht, zoodat het er bijna geheel duister was; want uit herandere vertrek drong slechts een zwakke schemering door de opengeschoven deuren naar binnen. Er heerschte een aangename temperatuur in weerwil van ^len afstand waarop de haard zich bevond, aangenamer dan in de huis kamer. waar 't gewoonlijk in den winter voor alk-n behalve mevrouw Van Klarenbeek te heel was. Op een der vensterbanken, achter de zware gordijnen weggedoken, zat Elsa met buzc tegenover haar. Op bijna fluisterenden oon vertelde dc Duitsche van haar geboorte land, van dc schoone bergen en de ruischende bosschen. Het kind hield vleiend Elsa's ccnc hand op haar school in de hare gesloten, vol aandacht luisterend. Het gebroken Hollaudsch n Elsa was geen bewaar hoegenaamd. Vol aandacht en kinderlijk vertrouwen opkijken de naar het lieVe gelaat tegenover haar, waar van ze schemerachtig de treklcén kon onder scheiden, dronk ze ieder woord van haar lippen. Haar fluisterend opreken was echter over bodig, want de oude dame in 't andere vertrek kon haar dutje niet doen dien avond. Ze was te vol van al 't beleefde in de laatste dagen en al hetgeen voorafgegaan was. Dat Theo een groot deel van zijn traktement opofferde, om het kostgeld van het Duitsche meisje te betalen, op zichzelf beschouwd was dat zoo erg niet. Och, ze had zich gaarne wil len bekrimpen, als ze wist dat hel zijn geluk was. Maar 't was zijn ongeluk, vast en stellig, had ze gedacht. En dacht ze 't nog? Vreemd, ze twijfelde, en die twijfel hinderde haar. Ze had zich Elsa zoo heel anders voorgesteld. Waar ze coquetterie onder den schijn van gehuichelden eenvoud "verwacht had, vond ze ernst en natuurlijkheid, innemende lieve manieren, oprechte voorkomendheid en be scheidenheid in plaats van onhebbelijke vrij postigheid en indringerigheid. En dan geen spoor van aanstellerige dweeperij of gods dienstigheid; haar godsdienst was blijkbaar innig met haar zicleleven saamgeweven. De oude vrouw besefte dat alles thans: 't was zoo onweerstaanbaar tot haar gekomen in die drie dagen, dat ze Elsa had kunnen gadeslaan. Zc had telkens terrein verloren stukje voor stukje en haar vooroordeelen hadden een zwaren strijd te voeren gehad. Gehad, want ze gaf zich gewonnen... O, wat was ze stijf en geslolen tegen 't lieve kind geweest, ge wild koud beleefd! Wal had ze Jot nu toe iederen drang tot hartelijkheid onderdrukt, en meL hoeveel inspanning tea slotte! 't Ging niet meer, ze ga| 't op, - Ze zou dat kind van stonde af aan anders bejegenen door den vrijen teugel te laten aan haar gevoelens. Elsa was van minderen stand- Goed, 't was een uitzondering, dacht ze, want ze had niets ongemanierds of grofs. Ze was Roomscli... Maar had ze niet vrijwillig voor geslagen mee te gaan naar de godsdienstoefe ning in de Protestantschc'kcrk? Dat zoo iets bij een Roomscbe kon voorkomen! Toen ze haar verwonderd aangekeken had, had Elsa vriendelijk lachend gezegd: „Ik geloof niet, dat Onze Lieve Heer 't me kwalijk zal nemen, gelooft u wel?" Een vreemd kindl Een uit zondering, zonder twijfel... Ze moest zien haar aan zich te hechten door moederlijke vriendschap en trachten invloed op haar uit te oefenen... Theo zou dan toch nog gelukkig kunnen worden met haar. Dat zedige lieve kind zou z ij beschermen legen zijn noodlottige ideeën. Ze zou wel weten te bewerken, dat hij trouwde als een rechtscha pen deftig burger, eerst in 't stadhuis dat moest nu eenmaal in de tegenwoordige ver dorven maatschappij, waarin de godsdienst zoo weinig geëerd wordt en dan in de kerk. Zonder kerkelijke inzegening had ze niets geen waarde, die verbintenis voor den amb tenaar van den burgerlijken stand, en kon ze immers nooit tot geluk leiden... Inzegening in de Roomsche kerk? Nu ja, goed, als Elsa daarop gesteld was... Eerst de pastoor en dan de dominee of omgekeerd. In Godsnaam... Het voornaamste was, dat Theo zijn godde- looze theorieën over 't'huwelijk theorieën liet blijven. Zeker, zeker, ze moest Elsa aan zich verbinden, zoo spoedig mogelijk... De gedachten dor oude vrouw dreven naar Theo over. Arme jongen! Hij had toch wel geleden tn do laatste maanden. En wat had hij gewerkt en zijn gezondheid benadeeld! O,'ze snakte naar vrede en rust, naar innigen, prettigen omgang met haar jongen als vroeger, 't Zou weer zoo wezen als vroeger, al moest Theo ook meer van zijn tijd aan extra-bezigheden geven. Hij zou 't beter doen. als hij 't opge wekter, vrij van verdrietelijkheden doen kon Mevrouw Van Klarenbeek keerde het hoofd in de richting van dc voorkamer. Éven luisterde zc naar Elsa's lieve, vleiende slem. Wat was 't toch een innemend kind! Een glans van tevredenheid ontspande de strakke trek ken der oude vrouw, een oogenblik, als onwil lekeurig. Dan, zich herstellend in de vorige deftige stroefheid riep ze: „Elsa!" Op het hooreu van haar naam stond Elsa haastig op en trad op de oude dame toe. „Wat belieft u, mevrouw?'* Elsa keek verwonderd naar de gestalte tegenover haar in den grooten leuningstoel: het magere, wit-blceke gelaat met de scherpe lijnen aan weerskanten van den fijnen neus, den kleinen rechten mond iets ingevallen, om dat het gebit niet meer gaaf was, en waarvan de lippen slechts een smal streepje rood ver toonden, het vrij hooge voorhoofd vol rim pels, de dunne zilveren omlijsting van het haar, even uitkomend van onder het zwarte mutsje, dat haar nooit verliet, het mutsje met de stijve afhangende zijden linten 't Was alles 't zelfde als te voren, en toch meende Elsa iets ongewoons in de uitdrukking dier grijze oogen waar te nemen. Ze had er zoo vaak naar gekeken, schuchter zoekend naar een sprankje van sympathie, van het oogen blik af dat ze ze voor 't eerst gezien had, en er schier nooit iets andefs dan koele onver- j schilligheid in gelezen. Nu cn dan slecht had I er iets van onwillekeurige nieuwsgierigheids een vleugje van veiwonderng en verrassing in gelegen, even, een vluchtig oogenblik. Ook nu ligt dat ongewone er in, nu ze Elsa strak aanziet, cenige seconden, voordat deze antwoordt. „Elsa, wil je even hier bij mc komen zitten, kind?" Kind! Het jonge meisje vertrouwt haar ooren nauwelijks. Aangenaam verrast zegt zc: „Zeker, mevrouw. Heeft u me iets le zeg gen?" Blijkbaar slaqt de oude vrouw het meisje met welgevallen gade. „Iets van groot belang. Hier, ga naast me zitten." Zc wijst op een stoel dicht bij haar. Elsa haast zich dien naast den leuningstoel neer te zetten, en wil gaan zitten, in verwon< derd afwachten. „Zeg Suzc, dat ze zoo lang boven in Theo's kamer moet wachten lot ze geroepen wordt"» gaat mevrouw Van Klarenbeek voort. Elsa brengt den last over, en zet zich naast Theo's moeder. Als 'l meisje weg is, zegt de oude dame: „Elsa, wil je een oude vrouw vergeven, dat ze onaardig tegen je geweest is?" „U onaardig tegen mij?" „Nu, ja, ben ik dan vriendelijk geweest ia deze dagen?" „U is beleefd cn voorkomend geweest..." „En daar ben je volkomen tevreden mee, is 't niet? Kom, zeg dat nu 's ronduit." „Ik had wel gehoopt wat... meer sympathie bij u tc vinden, mevrouw." Elsa kleurt hevig en slaat de oogen neer. (Wordt vervolgdjj

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1917 | | pagina 1