„DE EEMLANDER
Zaterdag 1 September 1917.
BINNENLAND."
N°. 53. Tweede Blad.
16"' Jaarpang.
KOLONIËN.
FEUILLETON.
Hoofdredactie!
marie van versendaal.
Mr. o. j. van schaardenburg.
Uitgevers: VALKHOFF ft Co..
abonnementsprijs.
Per S maanden rooi 1
Idem franoo per poet
Per week (met gratie wxekenog tegen ongelukken)
Afzonderlijke nummereO.o».
Wekelljktüb bMroegeel ,D» BollanduJu Uuinroute" (onder
redactie van TbérMe Horen) per 8 mod. 80 et*.
WekeKlkiob b(jroegael WmUnrlu" per 8 mod. 5» et».
Bureau: Arnhemsche Poortwal, hoek Utrechtschestr.
Intercomm. Telefoonnummer 66.
PRIJS DER AU VERTliNTlÉN
Van 1B regels f O.NO.
Eikeregel meer0.15.
Dienstaanbiedingen 15 regels 0.50.
Groot»» letters naar plaatsruimte.
Voor handel en bedrijl bestaan zeer voordooligo bepalingen
tot het horhaald ndvorteoron m dit Blad, bi abonnement.
Eone oiroulairo, bev&ttondo de voorwaarden. wordt op
Aanvraag toegozonden.
Ods Onderwlls.
IV.
Een van de groote voordeelen, welke de
reorganisatie gebracht heeft, is de beper
king van het aantal leerlingen per klasse.
Helaas, de groote klassen zijn nog niet ver
dwenen. Wel is het maximum in de meeste
soholen niet boven de 36, doch op Punten
burg en aan de Heerenstraat zijn nog klas
sen met meer dan 40 leerlingen. School
'H (Oud-Leusden) is kort geleden overbe
volkt aan de gemeente overgegeven en
staat aan den vooravond van 'n grootsche
uitbreiding; aan deze school, die in 1892
met 26 leerlingen begon, zijn er thans 270,
verdeeld over 6 lokalen; het maximum in
Êén lokaal nadert de 70f
De andere zwakke stee is school C (Hee
renstraat). Daar is dringend verbetering noo-
dig. Minstens 7 klassen moeten er gesplitst
■worden; doch er zijn geen lokalen beschik
baar. Reeds is het gymnastieklokaal aan z'n
bestemming onttrokken, om voor 2 klassen
Ingericht te worden (op zeer gebrekkige wij
ze moet nu van het gymn.-lokaal in de
Beekstraat gebruik gemaakt worden; nieuwe
misstand dus, maar daarover later). Verder
zijn 2 klassen overgebracht naar de school
Hellestraat waar verder alle beschikbare
plaatsen bezet zijn met leerlingen uit de
Heerenstraat, ter ontlasting van overbe
volkte klossen. Op deze wijze wordt dus te
vens benaderd de aanvankelijke bedoeling,
om voor de indeeling der leerlingen op deze
beide scholen de stad te verdeelen in twee
kringen. Er bestaan reeds geruimen tijd
plannen tot uitbreiding van de sohool Hee
renstraat; vermoedelijk wordt gewacht op
de m.u.l.o.-reorganisatie, waaraan, gelijk wij
zagen, behoefte is.
Nu wij zoo tot de schoolgebouwen geko
men zijn, kvnr\©r\ wij r»og» wol even ons ver
der bezig houden met het uiterlijk der scho-
len.
Over het algemeen laat dat nog veel te
wenschen over. De meeste scholen hier zijn
oude gebouwen, 'n Gebrek, dat aan bijna alle
gelijkelijk kleeft, is de afwezigheid van wa
terleiding. Dat is wel heel zonderling in 'n
gemeente, welke naast 'n particuliere, ook
nog 'n eigen waterleiding er op na houdt.
Wel is er nu goed drinkwater, doch voor
reiniging en W. C.'s levert waterleiding toch
veel voordeel op. Verscheidene hoofden ver
zochten ons dan ook speciaal hierop de
aandacht te vestigen. Aan de andere scho
len is nu 'n vrij dure verbouwing ter ver
betering van de privaten noodig geweest en
nog is het niet dat wat het zijn moet.
De school Leusderweg is nieuw en het
mag dus vrijwel van zelf sprekend heeten,
dat zij aan alle moderne eischen voldoet. De
ligging echter vlak tegenover de kazerne,
is verre van gunstig te noemen.
Op de meisjesschool Plantsoen is al heel
weinig aan te merken. De ligging werd ge
roemd als zeer rustig, er is geen rijtuigver-
keer en alle lokalen zien uit op het Zuiden.
Ook school Puntenburg biedt niet veel
reden tot klagen; de luchtverversching is er
niet practisch, doordat er geen kantelramen
zijn en de bij zonneschijn neergelaten gor
dijnen allen luchttoevoer afsnijden. De deu
ren der kasten sluiten niet; toen de school
bij de mobilisatie door de militairen bezet
werd, moesten alle kasten vernageld worden.
Misschien bestaan deze beide ongerieven
ook wel in andere scholen.
De school Coninckstraot is wel een dei-
oudste gebouwen; dat in aanmerking geno
men, bestonden er geen bizondere klachten.
School Beekstraat is 'n naargeestig ge
bouw met sombere lokalen en gangen, welke
geplaveid zijn met straatsteenen.
Van de school Hellestraat is niet veel
kwaads en niet veel goeds te zeggen.
Ook de aankleeding en meubileering der
scholen, de ouderwetsche schoolplaten hier
en daar, doen over het algemeen niet pret
tig aan, al weet menig onderwijzer of onder
wijzeres door eenvoudige middelen de lo
kalen wat op te fleuren en iets minder tot
'n'oord van verschrikking te maken.
Speelplaatsen zijn bij alle scholen aanwe
zig, evenwel niet overal ruim genoeg. School-
wandelingen zijn hier nog niet algemeen.
Het schijnt dat het meerendeel der onder
wijzers er niet veel voor gevoelt.
Anders is het jnet schoolreisjes, welke op
sommige scholen jaarlijks gedaan worden,
en het St. Nicolaasfeest, waarvan men op
school E, F en G veel werk maakt.
Het onaangename echter is, dat het geld
vóór deze reisjes en feestjes telkens bij el
kaar gebedeld moet worden. Er zou 'n com
missie of vereeniging moeten zijn, welke
vaste inkomsten heeft en daarvan bedragen
voor de verschillende scholen beschikbaar
stelt.
OoBt-lndlë
Hot Enropeesoli prirnatreoht.
(Officieel). Blijkens van den gouver
neur-generaal van Nederl.-Indië ontvangen
berichten zullen op 1 October a.s. in wer
king treden de bij Kon. besluit van 15 Sep
tember vastgestelde bepalingen nopens de
vrijwillige onderwerping aan het Europeesch-
privaatrecht, welke voor inlanders en met
hen gelijkgestelden de gelegenheid openen
om zich desverkiezende geheel of gedeelte
lijk aan het voor de Europeanen geldende
burgerlijk en handelsrecht te onderwerpen.
Kameroverzicht.
Eorste Kamer.
Zitting van 30 Augustus.
Export Centrale.
De heer Kappeyne heeft overwegen
de bezwaren tegen het geven van de ge-
heele regeling van in- en uitvoer in han
den van de regeering, zooals het ontwerp
wil. In- en uitvoer zijn geen regeerings-
zaak.
De heer C o 1 ij n zal voorstemmen. De
Export Centrale zal een einde maken aan
de ongelijke behandeling van industrie cn
landbouw, zij zal vooral In den eersten tijd
nn den oorlog een gunstigen invloed op den
invoer kunnen oefenen en is een controle
middel op buitenlandsch crcdiet.
De heer Cremer is vóór het ontwerp.
De regeering is de eenige die nog iets van
onze vrijheid op handelsgebied zal kunnen
terecht brengen.
De heer Polak betoogt tegenover den
heer Kappeyne, dat cfëj tijdsomstandigheden
het optreden der regeerirg als leidster van
den handel noodzakelijk maken.
Minister Posthuma beantwoordt de
verschillende vragen en opmerkingen. Sa
menvoeging van de N. O. T. en de N. H. M.
is niet wenschelijk «n niet noodig. De vast
stelling der minimumprijzen voor landbouw
producten geschiedde op advies van des
kundigen. Spr. overweegt prijsverlaging van
afvalproducten als veevoeder.
De minister is het met den heer Colijn
eens omtrent de verantwoordelijkheid van
de regeering voor de handelingen der Ex*
port Centrale. Het zal mogelijk zijn, dat de
ze door de regeering worden verloochend.
Minister Treub betoogt, dat de Export Cen
trale noodig is, om te behouden wat nog
overgebleven is van de vrijheid van den
landbouw, de industrie en den handel. Ook
spr. is het met den heer Colijn eens, in
zake de verantwoordelijkheid der regeering,
evenals omtrent de noodzakelijkheid van
een organisatie evenals de Export Centra
le in den overgangstijd na den oorlog.
Spr. betoogt, dat centralisatie beslist noo
dig is om langzamerhand te komen tot rui
len ven waren tegen waren. Als het ge
vraagde bedrag niet voldoende is voor de
financiering, zal de regeering met oene
nieuwe aanvrage komen. De minister blijft
er bij, dat opneming Van schuldbrieven van
de Export Bank in dë nolèering niet wen
schelijk is, teneinde exporteurs belang te
doen hebben bij zoo gering mogelijken uit
voer tegen credietpapier.
Nadat de heeren Kappeyne, Van Lan-
schot en Diepen hebben gerepliceerd, wordt
de vergadering verdaagd.
Avondzitting.
Het ontwerp Export Centrale is met 24
tegen 4 stemmen aangenomen, nadat mi
nister Posthuma verklaard had te* rullen
overwegen, bij toeneming van de schaarsch-
te. aan veevoeder, de zandboeren ruimer
te helpen dan de kleiboeren, en minister
Treub, dat de moreele verantwoordelijk
heid van den Staat voor de terugbetaling
der schuldbrieven niet verder gaat, don voor
zoover de schatkist aan winst verkreeg uit
de Export Centrale. Zonder stemming werd
daarna aangenomen het wetsontwerp be
treffende de verwerking van afvalproducten
tot Veevoeder en de wijziging van de wet
houdende Verbod tot uit- en vervoer van
sommige artikelen.
De vergadering werd daarna verdaagd tot
Vrijdagochtend 10 uur.
Bij de opening der vergadering van Vrij
dag spreekt de voorzitter allereerst een
woord naar aanleiding van den verjaardag
van H. M. de Koningin. Na de Kamer, aldus
de voorz., door bijzondere omstandigheden
op dezen notionolen feestdag in vergadering
bijeen is, wil spr. zijn blik richten naar den
koninklijken tfoon om met groote dankbaar
heid te gewagen voor het vele wat Hare Ma
jesteit in de laatste drie oorlogsjaren, in
het bijzonder voor ons land heeft gedaan.
De stipte plichtsbetrachting van H. M. en
het vertrouwen op het Nederlandsche volk
in deze moeilijke dagen heeft den bond tus-
schen H. M. en het volk versterkt en het
nationaal bewustzijn verlevendigd. Spr. is
overtuigd, dat deze Kamer, welke onlangs
in haar adres van antwoord op de troon
rede, haar innige donkbaarheid uitsprak dat
het dierbare leven van H. M. voor land en
volk bleef gespoord, thans met hen zal uit
roepen: Leve H. M. de Koningin. Deze rede
werd door de leden staande aangehoord en
met een driewerf herhaald „Leve de Ko-
ningin" beantwoord.
Het wetsontwerp tot verhooging der on
derwijzerssalarissen en het wetsvoorstel van
den heer Limburg tot wijziging van de Hoo-
ger Onderwijswet werden na eenig debat
z. h. s. aangenomen.
De Voorzitter brengt onder alge-
meene instemming hulde aan den heer
Keuskamp, die wegens het bereiken van den
70-jarigen leeftijd ontslag moet nemen als
directeur van den stenografischen dienst,
waarrfij de. Kamer uiteengaat tot nadere bij
eenroeping.
Bwiahte*.
De Koninginnedag.
Te 's Grovenhage: Evenals nu reeds ten
gevolge van de tijdsomstandigheden, een
paar jaar het geval is, werd ook gisteren de
verjaardag van H. M. de Koningin zonder
feestbetoon van overheidswege gevierd.
Toch bopd, .niettegenstaande het y»*eder
allerminst medewerkte, vooral de binnenstad
door haar vlaggentooi een feestelijk karak
ter. Want behalve dat van de gebouwen van
Rijk, Provincie en Gemeente en de gezant
schapsgebouwen en gebouwen der N. O. T.
werd gevlagd, was ook uit "vele particuliere
woningen de vlag ontplooid.
Op de felicitatie-registers in de Paleizen
werd druk geteekend.
De schooljeugd had vrij af.
Door menigeen werd oranje gedragen en
ook tooiden velen zich met de vlaggetjes
welke door jonge dames op straat ten /oor-
deele van de Vereeniging Hulp in het Huis
houden werden verkocht.
Bij den aanvang van de Eerste Kamer der
vergadering uitte de voorzitter een heil-
wensch voor de jarige Vorstin, welke toe
spraak door de leden met een driewerf „Le
ve de Koningin" werd beantwoord.
binnenkort eervol ontslag vragen als com
missaris der Koningin in de provincie Gro
ningen
Ontbinding Commissie in
zake de werking der Militaire
Intendance. De Commissie, ingesteld
bij ministcrieele beschikking van 13 Augus
tus 1915, Iste afd. no. 324, wordt ontbonden.
Aan de leden en de secretarissen is de
dank van den minister van Oorlog betuigd
voor de door hen bewezen diensten.
H. M. de Koningin heeft met ingang
van 1 September benoemd tot Dame du Pa
lais honoraire Jonkvrouvve A. J. Juckema
van Burmania Barones Rengers.
Mr. C. C. G e e r t s e m a. Is de N. Ct.
wel ingelicht, dan zal mr. C. C. Geertsema
Onbepaald vciiol.
(Officieel). Op de hieronder aange
geven tijdstippen zullen de daarbij vermelde
categorieën in het genot van onbepaald
(klein) verlof worden gesteld
Op 15 September e. k.: a. de onderofficie
ren van de lichting 1911 der onbereden
korpsen, met uitzondering van de pnntser-
fort-artillcrie en de torpedisten;
b. de onderofficieren van de lichting 1910
der pantserfort-artillerie en torpedisten.
Op 28 September e. k.:
a. dienstplichtige korporaals en man
schappen van de lichting 1910 der hereden
korpr n
b. de dienstplichtige korporaals en man
schappen van de lichting 1913 der pantser
fort-artillerie
c. dienstplichtige korporaals en non-
schappen van het tusschen 16 en 20 Janu-
nri 1914 ingelijfde gedeelte der lichting 1914
van de genie.
Wljzliloeen In «Ie pak kei post.
-r- De directeur-generaal der Posterijen en
Telegrafie maakt hekend dat met ingang
van 1 September a.s. de dienst der pakket-
post in het binnenlondsch verkeer wijziging
ondergaat.
De meest belangrijke wijzigingen zijn:
1. De maximum-inhoud der pakketten
woidt verhoogd tot 45 d.M*.; geen der zijden
mag een grootere afmeting hebben dan 105
c.M.
2. Wet maximum der aangegeven waarde
wordt gebracht op 1000.
3. Het recht voor pakketten met aange
geven waarde wordt gelijk aan dot voor brie
ven met aangegeven waarde en bedraagt per
pakket 12 cent, en, zoo de aangegeven
waarde vijfhonderd gulden te boven gaat,
voor dit meerdere bovendien 2lA cent voor
elke honderd gulden of voor een overschie
tend gedeelte van honderd gulden.
4. Zoowel gewone pakketten als pakket
ten met aangegeven waarde, kunnen met
verrekening worden belast; voor zooveel
niet tevens de waarde is aangegeven zijn
verreken-pakketten, wat de verpakking be
treft, gelijkgesteld met gewone pakketten.
5. Het maximum van het verrekenbedrag
wordt verhoogd tot 500.
6. Voor verrekenpakketten wordt bij de
ter post bezorging per pakket een recht ge
heven van:
5 cent voor bedragen niet hooger dan 1;
7',4 cent voor bedragen tusschen 1 er
25, en
Dc gedachte, ondankbaar te schijnen, is voor
i ai enige en zoo pijnlijk, dat hij alles in 't werk
oteftfpm.den bewezen dienst te verkleinen of
te loochenen.
't Winkeltje.
Komau
door
Thérèsc Hoven.
4
Er werkt iets op hen in, waarvan zij het
gewicht en tien omvang niet begrijpen.
Er hangt een waas over het winkeltje, over
dc buurt, over de stad en over geheel Europa.
De fakkel is geworpen, de lont is gelegd
•\oov den wereldbrand, die op het punt staat
los te barsten. De ramp der rampen, de vloek
\an 1914 en...?
HOOFDSTUK 11.
Vrijdag 31 Juli 1914.
Mevrouw van Rees, als goede huisvrouw,
.doet, wat zij noemd „la tournóe de la
p r o p r i t a i r e." In een der benedenka
mers rindt zij haar zoon Frans, in plaats
van over zijn boeken gebogca want na de
yacantie moet hij zijn doctoraal in de rechten
'koos'is bCZi* mCt 'eh dat 31 ZCer onsllldenti-
dwMonihuULS' Wa' d°C *el" sUmeh zijn moe'
„Ik poets mijn uniformknoopen"
..Dat begrijp ik niet; je Papa en ik zijn er
zoo op gestelij dat je door je examen komt.
Er gaat toch al zooveel af met het Kurhaus
en de logés en zoo, en nu je een rusligen
ochteftd hebt, verknoei je je tijd aan iets, wat
de oppasser ook zou kunnen doen.''
„Mama, ik poets mijn knoopen."
„Ja, dat zie ik, maar ik vraag mij af... waar
om?'1
„Als voorbereiding."
„Ben je van plan voor oppasser te gaan
sludecren? zóu Paula zeggen.'1
„Nee, waarachtig niet. Wij worden gemobi
liseerd cn ik kan dus ook opgeroepen worden.
U zult het zien.''
„Begin je nu ook al met dien onzin?"
„Mijn geëerbiedigde moeder, hel is geen
onzin, er zijn zooveel teekenen in de lucht."
„Hoe kom jij aan die wijsheid? 1
„Nu, van ochtend voor dag en dauw, klokke
9 uur. komt mijn vriend. Karei Jostcn, hier
voorbij. Hij klopt tegen het raam, ik schuif'
het venster open en hij zegt op zijn lakonieke
manier: „Ouwe jongen, wil ik je eens een goe
den raad ge ven,."breng je bullen in orde. want
een oproeping is niet uitgesloten," en hij ver
der."
Mevrouw van Rees is één en al aandacht,
zij is machtig trots op de vriendschap van
haar zoon met Karei Josten, wiens vader een
hooge staatsbetrekking bekleedt en wiens moe
der een voortdurende bron van jaloerschheid
voor haar is. De Joslcn's wonen in een schit
terend huis, waar elk voorwerp een object
d'art is en Mevrouw Josten ontvangt.... hè,
zoo te kunnen ontvangenI
Alles even gesoigneerd en gerechercheerd,
er ontbreekt niets en de gasten krijgen toch
den indruk alsof alles er van zelf ging.
Frans gaat intusschen door met zijn on-
aeslhelisch werk. hetgeen aan zijn moeder
den uitroep ontlokt:
„Je kunt je moeder toch ordentelijk te
woord staan. Zoo'n vaart zal het niet loopen."
„Ik wil klaar zijn als dc herauten komen."
Mevrouw van Rees trekt de schouders op.
„Als de herauten komen!" herhaalt zij min
achtend, „als of het een studenten-maskerade
was."
„Juist. Het begint als een maskerade, maar
't wordt een drama U zult het zien. Als er
gemobiliseerd wordt, cn daar is hard kans
op, dan gaan er boodschappers door de stad,
en die kondigen met geroffel in elke straat
■den toestand aan."
Heel duidelijk is de redeneering van Frans
niet, maar hij is gepreoccupeerd en denkt
aan... Ja, als het Hollandschc leger werkelijk
gemobiliseerd zou moeten worden en hij zou
moeten opkomen, dan zou hem dat achteruit
zeilen en tevens de verwezenlijking van zijn
hart'ewensch verlaten. Hoe kleine Lot het
op zou 'nemen?
..Och wat,- je ?eurt. Hoe komt dat nu zoo op
eens?" vraagt zijn moeder.
Meneer van Rees is referendaris aan bet
Ministerie van Buitenlandsche Zaken en is
natuurlijk van alles uitstekend op de hoogte.
Maar, van het begin van zijn huwelijk af, heelt
hij zijn vrouw nooit iets verteld. Alleen, als
het een of ander als een voldongen feit in de
krant stond, dan klonk het apodictisch: „Ik
wist het wel," of: „Ik had het zien aankomen.
Wat mevrouw van Rees ook aan haar man
heeft, als een nieuwsbron heeft zij niets aan
hem en daar zij toch ook wel eens graag op
dn hoogtois en je uit de couranten toch niets
wijzer kunt worden, is Frans sedert jaren haar
yraagbaaJt.
liet is ook zoo prettig om, nu cn dan, tot
haar knappen, wereldwijzen echtgenoot te
kunnen zeggen: „Ja, ik had er ook al van ge
boord," en ook eens mee te kunnen praten.
Frans, 'die dit zwak zijner moeder kent,
doet zijn -best om de, door zijn vader veroor
zaakte, lacunes aan te vullen, zoo goed en zoo
kwaad als het gaal, want hij zelf is ook geen
courantenlezer, houdt veel nicer van sport,
van roeien, van football, al wordt dit door
sommigen Yan dc lui als „ignobcl en goed
voor slagersjongens" bestempeld, en van ten
nis, vooral van tennis, want., o, kleine Lot.
„.Ta Mama," klinkt het, verstrooid, „U weet
dat de Oostenrijkschc troonopvolger met zijn
gemalin eenigen tijd gebeden ip Servië is ver
moord."
„Nu ja, maar dat is toeh al lang geleden."
„De juiste datum is mij ontsnapt," zegt
Frons nonchalant, data zijn nooit zijn fort
geweest. „Maar Oostenrijk beeft voldoening
gevraagd, en Servië heeft daar niet behoor
lijk op geantwoord en toen is Rusland, de be
schermer en bondgenoot van Servië, er zich
zoon beetje mee gaan bemoeien cn ja, hoe
het nu precies in elkaar zit, zou ik u ook niet
Icunneii zeggen. U begrijpt, er wordt veel ge
heim gehouden."
Dit laatste is zulk een natuurgetrouwe na
bootsing van zijn's vaders stem en intonatie,
dat Mevrouw van Rees zich genoodzaakt ziet
het hoofd te schudden en een bestraffend
„foei, Frans" te laten hooren.
„Ja maar, moeder, u moet mij niet zoo tel
kens in de. rede vallen, anders komen wij er
niet. Kijk eens even, de toestand is zoo:
Oostenrijk is beleedigd, zoekt verhaal op Ser
vië. De Russische beer strekt zijn klauwen uit
en er is- kans dat Frankrijk, ter wille van het
Fransch-Russisch verbond, gesloten in den.
jare... het doet er niet toe, er zich mcc bc-
mopit. In dat geval zou Engeland, van wegc
de entente, ook een woordje meespreken.'5
..En dat alles tegen Servië?" vraagt Mc
vrouw, die dc verklaring ecnigszins onbevre
digend vindt.
„Nee, tegen Oostenrijk en dan treedt na
tuurlijk de Triple-AIIrantic in working, dat is:
Ooslenrijk, DuitSchland en Italië."
„Maar, wal moet dat dan allemaal cn wat
heeft Nederland er mee te maken?"
„Wij zijn neutraal en daarom mobilisecrcn
wij," begint Frans.
„Het is om dc grenzen te verdedigen, moe
der, of liever gezegd, tc versterken. U herin
nert zich misschien de Gort-Revolutie in '70,
toen zijn onze weerbare mannen ook naar de
grenzen getogen en wij zijn neutraal geble
ven."
„Ziezoo, als het losbarst, en Frans Willem
van Rees wordt naar de grenzen gestuurd,
dan zal Duitschland eens zien".... hij aarzelt
een oogenblik, „hoe prachtig mijn knoopcu
glimmen," voegt hij er, lachend, bij. „Een
reclame voor het poetsgoed onzer familie."
„Als Nelia het zag, zou zij op haar bemin
nelijke manier zeggen: „Nou ja, als je er een
halven pot aan spehdcert, dan kan iedereen
het wel."
(Wordt Tenolgd.)
