„DE EEMLANDER".
Woensdag 19 September 1917.
BUITENLAND.
't 'Winkeltje.
N". 68.
16 Jaargang
Uitgevers: VALKHOPP Co.
Oe Troonrede.
FEUILLETON.
AMERSFOORTSCK
Hoofdredactie!
MARIE VAN VERSENDAAL
Mr. O. VAN SCHAARDENBORO.
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 8 maanden rooi Amersfoort f 1.50.
Idem franco per poet.. aa 2.00.
Per week (met gratia verzekering tegen ongelukken) 0.14.
Afzonderlijke nummersO.OÖ.
Wekeiykaoh btjyoegse| „D* Botlandichs Buuvroue" (onder
redaotie van Thérèee Hoven) per 8 mnd. 50 ets*
Wekolykaoh byvoegsel Wirsldritrttt" per 8 mnd. 58 da.
Bureau: Arnbemscbe Poortwal, boek Utrecbtscbestr.
Intercomm. Telefoonnummer 66.
PRIJS DER ADVERTENT1ËN
Van l~—& regels o« f 0.80.
Hike regel meer «a «a aa aa aa aa aa 0.15.
Dienstaanbiedingen 1*6 regels aa aa aa aa aa 0.50.
Groolo letters naar plsatsniimle.
Voor handel en bearijf boa taan zeer voordeeligo bepalingon
tot het horhaald advortoeren in dit Blad, bij abonnement.
Bene oiroulaire, bevattonde do voorwaardon. wordt op
aanvraag toegezonden.
Sober en somber.
Dat zij sober zijn zou, was te verwachten.
Het scheen de laatste jaren wel alsof de rede,
waarmee in September de Kamers ge
opend worden, telkenmale minder belang
wekkend werd. En thans kon men dit te eer
der verwachten, nu kort geleden reeds 'n
Troonrede uitgesproken werd en wij aan
den aanvang staan van 'n zeer korte sessie,
'n neutraal jaar, voorafgaande aan 'n nieuwe
periode in onze politieke geschiedenis ja, in
de wereldgeschiedenis.
Zóó uiterst sober is deze Troonrede, dat
zij de inleiding had kunnen zijn van de ope
ningsrede, in de jaarvergadering van de
eerste de beste vereeniging door den voor
zitter gehouden.
Onze staatslieden en regeerders plegen
niet, gelijk elders, in het openbaar te spre
ken. De tafelrede van den Min. van Oorlog
te Leeuwarden was vrijwel 'n unicum en
veel genoegen heeft hij er niet van beleefd.
Toch heeft hij kunnen ervaren dat meer con
tact tusschen regeering en volk zeer bevor
derlijk zou zijn voor 'n opgewekter mede
leven met de publieke zaak.
Nu echter onze regeering contact met het
volk zelden zoekt, zoli 'n gelegenheid als
de opening der Staten-Generaal aangegre
pen kunnen worden om tot de Volksverte
genwoordiging wat uitvoeriger over den al-
gemeenen toestand en de vragen van den
dag te spreken. Voor de opening der Kamers
bestaat immers grooter belangstelling dan
voor eenige andere vergadering der Kamers.
Wat op den 3en Dinsdag in September gé-
zegd wordt, dringt tot het geheele volk door,
terwijl de verslagen der vergaderingen veel
minder belangstelling genieten.
De Troonrede van gisteren was uiterst
formeel en bevatte slechts eenige zeer al-
gemeene zinsneden, welke niets nieuws
leerden. De toon was somberder den ooit
maar ook zonder dat wisten wij wel dat de
tijden somber waren en de nieuwe dag nog
slechts zeer flauwtjes gloort voor hem die
'het gloren zien wil.
Twee goede dingen worden niettemin her
haald de regeering is zich van den ernst
des toestands volkomen bewust; en samen
werking van allen, zonder onderscheid van
klasse of stand, is onmisbaar om ons staan
de te kunnen houden.
Het eerste stelt diegenen gerust die meen
den dat zij alleen dien ernst van den toe
stand beseften en dat alleen door hun aan
sporen de regeering overging tot het nemen
van die maatregelen, welke noodig waren.
En het tweede is 'n nieuw vermaan om
eendrachtig de handen uit de mouwen te
steken; samen arbeiden zonder bevoorrech
ting A'an den een of uitsluiting van den an
der, maar ook zonder uitlokking of aanbla
zing van klassestrijd.
Politiek Overzicht
Het herstel van het Koninkrijk
Polen.
II.
De manifesten der beide Keizers laten het
voorkomen of de nieuwe regeling'een voort
zetting is van de eerste in November 1916.
Gezien echter de mislukking, waarop de eer
ste poging om een zelfstandig Polen te vor
men, is uitgeloopen, heeft het er meer van,
dat men het nu eens langs een anderen
weg wil probeeren en den Regentschaps-
raad benevens het minister-presidium daar
voor heeft uitgekozen. Alles hangt voor
de toekomst af van de houding van het Pool-
sche volk zelf. Tot nog toe heeft dat volk
zich aan zijn nieuwen, van buitenaf gefor-
meerden staat, niet veel laten gelegen liggen
en op zijn zachtst gezegd een afwach
tende houding aangenomen. Hetgeen begrij
pelijk is, wanneer men bedenkt dat deze
wederopstandig van den Poolschen staat
door machten van buitenaf en als gevolg
van de overwinning der Duitsche en Oos-
tenrijk-Hongaarsche wapenen wel heel iets
anders is dan de Polen zich het herstel van
hun koninkrijk in hunne stoute droomen van
vroeger hebben voorgesteld. Bovendien is er
van een vrije wilsuiting en van een vrij
medezeggenschap van het Poolsche volk ook
weinig sprake, nu het land nog ligt onder
zware militaire bezetting en strenge censuur.
Veel hangt het er van af hoe men de verdere
ontwikkeling mogelijk zal maken. Ook hierbij
speelt de personen-quaestie een groote rol.
Naar het Berl. Tageblatt reeds weet mede te
deelen, komt voor een post in den nieuwen
Regentschapsraad in de eerste plaats in aan
merking Kokowski, de aartsbisschop van
Warschau. Wanneer de definitieve keuze op
hem valt, zou h ij 't voorzitterschap van den
Regentschapsraad op zich moeten nemen.
Zijn benoeming zou in verband met de be-
teekenis, die de katholieke hiërarchie voor
de bevolking van Polen heeft, wel gewenscht
zijn, maar staat nog niet vast.
In de tweede plaats wordt gedacht aan
prins Lubomirski, den stedelijken president
van Warschau. Voor de overige plaatsen
worden nog genoemd graaf Osirowki en
vice-admiraal Pomorski. Gelukt het.om bij de
vorming èn van den Regentschapsraad èn
voor de ministersposten vooral den mi
nister-president geschikte personen te
vinden, dan zou er wellicht kan bestaan dat
de Poolsche bevolking zich langzamerhand
in de nieuwe verhouding zal inleven en van
haar politieke zelfstandigheid en zelfbestuur
doordrongen zal worden.
Graaf A d a m R o n i k i e r, die als bekend
Poolsche staatsman in opdracht van den
vroegeren Raad van State en tevens als ver
trouwensman van verscheiden paitiien aan
de jongste besprekingen met Duitsche rijks
ambtenaren een aandeel van beteekenis ge
Reclame.
+*+*+*+*+*+*+*+K«+X+X+K+*+*+*+
IN DE .BIOSCOOP DE AREND KOMEN
DE FRANSGHE MOEDERS
had, heeft in de Lokal Anzeiger mei
het volste vertrouwen als zijn meening te
kennen gegeven, dat zijn landslieden zich
nu voor een verstandige, met de teiten re
kening houdende politiek eer toegankelijk
zullen toonen dan voorheen
Een te Krakau verschijnend blad de
Nowa Reforma weet een en ander mede
te deelen over graaf Ronikier's politieke
missie naar Berlijn. In de Duitsche hoofdstad
heeft deze Poolsche staatsman een onder
linge bestrijding van niet minder dan drie
politieke groepen waargenomen: n.l. van een
parlementaire groep, van de regee
ring, gesteund door de conservatieven en
van de m i 1 i t a i r e autoriteiten. Tot de par
lementsleden heeft graaf Ronikier zich
rechtstreeks gewend, tot de regeering
echter door bemiddeling van de pers en daar
mede bereikt, dat de uitvoering van een
reeds ontworpen en voor de Polen zeer ge
vaarlijk politiek programma, hetwelk ten doel
had, een militaire regeering in te
voeren, verhinderd werd. Het zou een
streep door de proclamatie van 5 November
znij geweest en economisch tengevolge heb
ben gehad, dat uit Polen nog in het loopende
jaar miljarden zouden worden uitgevoerd.
Ronikier heeft den parlementsleden een
ander programma voorgesteld, namelijk het
verleenen van een niet slechts formeele, op
artikelen steunende, doch w e r kr e l Ij k e
mocht, inzonderheid het vormen van een re-
peering, een voor Polen gunstige oplossing
der Roeteensche kwestie, toezicht op de be
slissingen der bezettende autoriteiten, ter
zijde stelling van de grenzen in het bezette
gebied, intrekking van de requisities en 500
millioen mark voor den wederopbouw van
het land. De meerderheid der Duitsche par
lementaire kringen is hiervoor gewonnen en
ook de regeeringskringen toonden ten dien
opzichte hun goeden wil. Zoo kwam de nieu
we regeling tot stand, waarin de Poolsche
bladen maar men vergete niet, dat zij ver
schijnen onder militaire censuur der beide
Centrale machten een belangrijken stap
zien vooruit op den weg ter verwezenlijking
van een onafhankelijken Poolschen staat.
De oorlog.
Be r 1 ij n, 18 Sept. (W. B.) Legergroep
pwns Rupprecht.
In Vlaanderen herhaalden de Engelschen
gisteren hun krachtig vuur tegen sommige
gedeelten van ons front tusschen het Hout-
hulsterbosch en de Lys. Er vonden slechts
kleine infanterie-gevechten plaats, waarbij
de aanvallende Engelsche afdeelingen over
't algemeen werden teruggedreven.
Onze artillerie beantwoordde de vijande
lijke batterijen krachtig.
Tusschen het kanaal van La Bassée en
Lens, evenals van de Somme tot de Aisne,
was de gevechtsbedrijvigheid levendig.
Legergroep kroonprins.
Ter weerszijden van den straatweg Laon
Soissons en op den rechteroever van de
Maas was de artillerie-bedrijvigheid af en
toe zeer groot. Op verschillende plaatsen
vonden gevechten plaats op het voorterrein,
die voor ons gunstig verliepen.
Legergroep prins Albrecht.
Ten westen van Apremont ondernamen
onze stormtroepen een raid in de Fransche
stellingen en keerden met gevangenen te-
rug.
Luitenant Berthold schoot wederom 2
vijandelijke vliegtuigen neer.
B e r 1 ij n18 Sept. (W.-B.). Officieel
avondberichtIn Vlaanderen zware artille-
riestrijd ten O. en N.O. van Yperen.
Vóór Verdun oplevende gevechtswerk
zaamheid beoosten de Maas.
P a r ij s, 1 8 S e p t. (Havas). Officieel.
In den loop van den nacht hebben de Fran-
schen twee pogingen der Duitschers om
kleine posten van 'hen ten Z.O. Van St.
Quentin en in de streek van Bovelles aan
te vallen verijdeld. De Franschen daarente
gen hebben een goeden slag geslagen in de
richting van Haucourt en de la Royère-
hoeve.
Bezuiden de Miette vielen Duitsche af
deelingen pa een verwoed bombardement de
Fransche linies in de richting van den weg
naar Neufchatel aan. In de vooruitgesohoven
loopgraven der Franschen ontspon ziph een
fel gevecht. De Duitschers zijn daar onmid
dellijk uitgeworpen, na gevoelige verliezen te
•hebben geleden. De Franschen maakten ge
vangenen.
Op den«J"echter Maasoever vuurwisseling
op groote schaal in.de buurt van het bosoh
van Fosse.
Aan het overige front verliep de nacht
rustig.
Par ij s, 18 Sept. (R.). Officieel avond-
berichtTamelijk levendige strijd in Cham
pagne en aan den rechteroever van de Maas.
Vijf Duitsche vliegtuigen zijn gisteren
neergeveld.
L txn d e nr 1 7 Sept. (R.) Officieel. He
den morgen beproefden de vijand onder dek
king van geschutvuur een aanval op onze
loopgraven ten Zuiden van Lombartzijde. De
vijandelijke afdeeling werd door onze tróe-
pen met een hevig vuur ontvangen en alvo
rens hij onze loopgraven bereiken kon met
verliezen afgeslagen.
Over dag was ons geschut werkzaam in
den sector van Yperen.
De vijandelijke artillerie deed zioh iets
minder gelden, behalve in de streek ten N,
van Lens en nabij Nieuwpoort.
De helderheid van het weer is sinds 16
dezer verbeterd, waardoor veel en succesvol
artillerie- en photographisch werk kon wor
den gedaan.
De vijandelijke lucht-stTijdmacht was bij
tusschenpoozen actief en werd opnieuw
grootelijks begunstigd door den sterken
westenwind.
In den loop van den morgen wierpen vij
andelijke vliegtoestellen vijftig bommen ach
ter onze linies,, er werd echter zeer weinig
schade aangericht.
Onze vliegtuigen wierpen bommen op vij
andelijke vliegparken en verblijfplaatsen en
vuurden verscheidene duizenden schoten
met hunne machinegeweren of.
Onder anderen werden 2000 man Duit
sche infanterie met een machinegeweer van
uit een vliegmachine en ter hoogte van hon
derd voet bestookt en uiteengedreven.
Zes vijandelijke vliegtuigen werden in
luchtgevechten neergeschoten, terwijl vier
anderen stuurloos lot dalen werden gebracht.
Een andere vijandelijke vliegmachine werd
door ons anti-luchtvaartgeschut binnen onze
linies neergeschoten.
Acht onzer eigen machine* worden ver
mist.
B e r 1 ij n18 Sept. (W.-B.). Officieel
Onze tegenstanders hebben 16 September
verschillende bomaanvallen boven het Zuid-
Duitsche gebied gedaan. Stuttgart, Tubin
gen, Freudonstadt, Oberndorf, St. Ingbert,
Saarbrücken en Coimar werden bestookt. Bij
Stuttgart werd een soldaat licht gewond. Te
Freudenstadt en Coimar werden huizen be
schadigd. Alle andere aanvallen veroorzaak
ten evenmin verlliezen aan dooden of go-
wonden als schade.
Drie der vijandelijke toestellen werden
binnen de grenzen neergeschoten.
Berl ij n, 18 Sept. (W.-B.). De eerste
luitenanl-vlieger Curt Wolff, ridder van de
orde Pour le Mérite, het laatst aanvoerder
van de langen tijd door von Richthofen aan
gevoerde jachtafdeeling no. 11, is den 15er\
September gesneuveld, vijf dagen nadat hij
tot eersten luitenant bevorderd was.
B e r 1 ij n, I 8 S e p t. (W. B.) Officieel.
In den sector van Lutzk, aan den beneden
loop van den Zbruez en in de bergen ten
Z.W. van het bekken van Kerdyvazaskely
toonde de vijand zich roeriger dan in dei>
laatsten tijd het geval was.
Bij de legergroep Von Mackensen deden
de Roemenen ten Westen van de Sereth na
een overvloedige geschutvoorbereiding ver
schillende partieele aanvallen, die onder ver
liezen mislukten.
De grootste troost, die menigeen in dit
leven vindt, is het geloof dat hif zelf goed is
en alle anderen slecht zijn.
Roman
door
T.hérèse Hoven.
19
„Dan kan ze ook weggaan. Het zou mij
heusch niet spijten. Haar slecht humeur en
haar verkwisting hebben mij al lang ver
veeld."
„Maar, lieve kind, je kunt toch niet zonder
personeel blijven?"
„Dat hoeft ook niet, maar dan neem ik een
goedkoopere meid. Er zijn er zooveel, die nu
haar dienst kwijt raken, dat ze blij zullen zijn
onder dak le zijn. Adèle v. d. Merlen vertelde
mij gisteren nog, dat bijna iedereen in Delft,
Óf een meisje minder houdt óf ze voorslaat op
half loon te blijfen. Je zult zien, dat de oorlog
andere, en voor ons betere toestanden in 't
leven roept. De dames profiteeren er door,
dat is tenminste één geluk. Wij zijn nu de
baas...
i.Als of je dat niet altijd geweest was," is
•de gedachte, welke in het brein van haar
echtgenoot wordt geformuleerd, doch onuitge
sproken blijft. Meneer heeft leeren zwijgen!
Intusschen zit Marie als verstomd in ile
euAen. Eerst heeft ze wanhopend gesnikt, lot
Nelia zich genoodzaakt voelde op strengen
toon te vragen: „of 'l nou haast uit was met
dat gedrein?"
„Ik durf niet thuis le komen," zegt 't afge
dankte tweede meisje, verlegen. „Moeder zal
zoo boos zijn.'
„Boos! Ja, dat helpt je wat tegeswoordig.
Jc mot alles maar voor zoete koek opeten, dat
is de sjoose, jou moeder net zoo goed als een
ander."
„Jij hebt gemakkelijk praten, Mevrouw heeft
jou óen dienst niet opgezeid
„Most ze eens wagen."
„Nou zeg. jij bent ook niet meer as een
ander. Maar, voor jou zou 't zoo erg niet zijn.
Jij hebt zeker wel cente...
Nelia verbleekt en vraagt met een beverig
iets in haar slem, dat Maric nog nooit van
haar gehoord heeft: „Wat weet jij daar van?"
„Als jc zoo lang gediend hebt en zoo zuinig
bent.' klinkt *t, smalend.
„Kom, jij most je nou maar 's niet bemoeien
met een ander man's zaken cn je most er nou
maar van door gaan. Gossie, daar is een kat
in den tuin, de groote' zwarte kater van 't
huis hierover. Allemachies, kijk 's, liTj gaat
een kuil maken... dat mankeert er nog maar
an. Jan Dorie, ik zal je...
En Nelia vliegt naar buiten cn jaagt den
groolen kaler weg en komt zoo ontdaan in
de keuken terug, dat Marie er, voor een
oogenblik, haar eigen verdriet door vergeet.
„Mensch, bè je? Om je over stuur te maken
om een poes. Der kommen altijd katten in den
Luin en ze graven met derlui poolen, daar ben
nen 't katten voor."
Later, als Marie, na een hernieuwden aan
val van schreien, weg is en Nelia de keuken
voor zich alleen heeft, gaat ze vweer aan 't
prakkizcereu»
Ze is toch zoo verschrokken \nn dat akelige
beest, net op de plek, waar zij., ze kijkt even
om; der most eens iemand in de keuken zijn
gekomen en, as je zoo over iels aan 't tobben
gaat, dan heb je zoo n idee. dat de mensehen
kunnen raajen^ wat je denkt.
Verheel je nou toch 's, dat zoo'n beroerd
beest... graaft tot... alles, wal zii zoo zorgvul
dig verborgen heeft, weer nan 'l licht komt.
Ze heeft wel eens gelezen, dat zelfs 'l vcr-
borgenste aan 't licht komt!
Zc zou 't gewoon besterven, als der mesicn...
cn dat andere, daar zoo maar open en bloot
in den tuin zou liggen.
Natuurlijk dal de roovers en dioien en vijan
den er dan as de kippen op af zouden komen.
God weet, of ze nirt met zoo 'n vliegmcsien
in den tuin zouden landen!
Nelia is weer doodsbenauwd, nel as van
nacht.
En ze was al overstuur door die herrie met
Mevrouw en 'l tweede meisje; aan den c-enen
kant vindt ze 'l nog al leuk omdat zij nou al
't verval krijgt, dal ze anders met z'n beien
kregen, en ze is bciJig van plan om niks sneer
uit le voeren dan toen Marie cr was. Op alle
manier bennc de dienstmeisjes geen slaven
en as Mevrouw plezier lieeft zc weg le sturen,
mot ze zelf de handen maar uil de mouw-
steken of mol de freule cr zich maar mee be
moeien.
As ze maar de keuken uil blijven, haar
keuken
Ze zou der den heelen nacht wel willen
blijven zitten, om de kallen weg te jagen... of
schoon ze sckuur weet, dat zc 't zou bester
ven van angst en zich van allerlei zou gaan
verbeelden.
En tóch kan zc t niet over zich verkrijgen
ofp gerust naai; bed le gaan, terwijl der schat
ten, om zoo le'zeggen, onbeheerd zijn.
'I Is me een géschicdenis en dat allemaal
door dien oorlog.
Of de Koningin ook zoó bang is cn of zc der
kroon cn der sierades ook begraven heelt?
Ja, want een Koningin heeft van zelf meer
as een gewoon mensch.
Ze heeft wel eens gehoord, dal de rijkdom
hun geld en zoo in ijzeren kamers bewaren,
dat zou zij niet doen, want je kent wel op je
vingers nalellon, dat boosdoeners cn moorde
naars juisl op zoo iets aankomen.
Och! Heertje, als ze wisten, wat daar in den
luin bij den kerslanjcboom begraven was.
Als ze cr eens even naar loc ging om le voe
len of 'l er nog is?
Op 'I moment, dal ze dit plan len uitvoer wil
brengen, gaai de keukendeur open... Nelia
krijgt 'l haast op der zenuwen van schrik, als
ze merkt dat 'l Mevrouw is. Die komt wel
meer zoo stiekempjes binnen, as je der niet
op -verdacht bent. om (e zien of 'l gasje van
'l komfoor te veel brandt, want dal is een
nagel aan der doodkfël, cn 'l is toch zoo mak
kelijk! Of wel om te neuzen wal dc meisjes
uitvoeren. Marie, die nam wcl's dc boeken uit
de pottefullie voor de platen.
Nelia staal op, dal vindt zc manieren; ze is
uil den degelijken wcrkmans-sland, dus weet
zc wel lioe 'l lioorl.
Mevrouw's loon is zacht bestraffend, terwijl
ze zegt: „Foei, Nelia, wat was je weer vinnig
legen die arme Maric. Die is nu haar betrek
king kwijt door jou schuld.,
Nelia zucht cn sluit de oogen, ten leeken van
minachting.
Vóór ze iels kan zeggen, praat Mevrouw al
weer: „heb jc nu nog koffie gezel, zoo laat-?"
„Gunst, Mevrouw, ik drink altijd ccn kop-.
pie, vóór ik naai- bed ga, dat is g<Jcd voor dc
zenuwen."
„Laat je dat toch niet wijsmaken. Koffie is
altijd schadelijk, op welk uur van den dag
men ze drinkt."
„Zal ik ze dan voorlaan inaar niet meer voor
u zetten, 's middags, en 's avonds, as er dineo
is?''
Mevrouw fronst de wenkbrauwen: „We had
den 't nu over jou. Kijk eens, we inoclcn alle
maal zuinig zijn, in de keuken nel zoo goed
als binnen en, nu we 't er toch over hebben
wilde ik je meteen zeggen, dat je niet meer,
zoo den heelen dag koffie of thee moet drin
ken."
„Den heelen dag. Da's net om zeven uur, as
ik beneden kom, en dan bij me ontbijt. En mo
half elfie...
„Hoe noctn-je dat?"
„Wel. 't voor-koppie, dat noemt ons soorl
van menschen ons half clfic... da's nog al dui
delijk. En ik ken der niet builen."
„Dal zul-jc toch wel dienen... Van af mor
gen kun-je eens per dag koffie drinken cn twee
maal een kopje thee, 's morgens bij 't ontbijt
cn 'i avonds om een uur of acht. Zoodra je
beneden komt, is 't niet noodig en 's middags
evenmin."
,,'t Is wal moois, hoe kan een keukenmeid
't nou den godganschclijken dag voor 't gloei
ende fornuis uithoüen, als ze der natje en der
droogie niet krijgt? Der natje vooral!
„Je zult jc moeten matigen, net als iedereen.
Wij weten niet, waar wc voor zullen staan, cn
wij moeten allemaal zuinig zijn."
„Nou ja, dal is flauwe praal. U zelt der H
zelf iu niks bekrimpen."
„Zoo'n loon past je niet, Nelia*
EWordt vervolgd-!
