„DE EEMLANDER'\ Dinsdag 2 October 1917. 't Winkeltje. BUITENLAND." N". 61. 16" Jaargang marie van versendaal Hoofdredactie! mr q f van schaardenburg. FEUILLETON. AMERSFOORTSCH DAGBLAD. UH( VALKHOPF Co. ABONNEMENTSPBUS: Per 8 maanden toot Amersfoort ee e> *e f 150. Idem franco per poet2.04K Per week (met gratie verzekering tegen ongelukken) 0.14. Afzonderlijke nummert O.O®. Wekeiykaeb bijvoegsel „Dt BoUandtcJu Huisvrouw*' (onder redactie van Thérèw Hoven) per 8 mnd, 50 c(i> Wekeiykaeb byvoegsel Wtrddrtvüi" per 8 mnd. 59 cla. Bureaui Arnbemsche Poortwal, hoek lifrechtschestr. Intercomm. Telefoonnummer 66. 0.8O» i It ll 0.15» PRUS DER ADV ERT E N li ÉN Van 1regels a Elke regel meer «a Dienstaanbiedingen 1—8 regelt Groot* lettere naar plaatsruimte. Voor handel en bedrijl bestaan zeer voordoelige bepalmgon tot het herhaald adverteeren in dit Blad, bi| abonnement. Eene circulaire, bevattende de voorwaarden, wordt op aanvraag toegezonden Onze politieke partijen l. Inleiding. Reeds eenige maanden geleden hebben ■wij ons voornemen te kennen gegeven om in ^hoofdlijnen 'n overzicht te geven van de programma's der verschillende politieke par tijen. De aanstaande invoering van evenredige vertegenwoordiging, algemeen kiesrecht en stemplicht zullen in de politiek 'n geheele ommekeer brengen. Zij zuiveren den stem busstrijd, doch leggen meteen den burgers 'n nieuwe verplichting op. Kiesrecht is kies plicht geworden, 'n Plicht, welke ten slotte minder drukkend is dan de belastingplicht of de dienstplicht, maar wel eischt, dat allen, ook zij die tot dusver uit onverschilligheid, gemakzucht of onwetendheid zich afzijdig hielden, kennis nemen van de politieke vraagstukken, ja zelfs partij kiezen. En daar voor dient men te weten welke partijen er bestaan en wat zij willen. Voor wie op politiek gemak gesteld zijn, is de kiesrechthervorming 'n leelijk ding. Als het straks bij de verkiezingen niet meer gaan zal tusschen meneer A, meneer B of meneer C, maar meer dan ooit tusschen partij X, partij y of partij Z, dan zullen de kiezers bij het bepalen van hun stem niet meer den doorslag kunnen laten geven door overwe gingen of omstandigheden welke met poli tiek in den eigenlijken en goeden zin des woords hoegenaamd niets te maken hebben. Tot heden was het voor menigeen 'n be langrijke factor of 'n candidaat naar de kerk ging. En naar welke kerk hij ging. En of hij in z'n privé leven liefdadig was. Of hij min zaam deed en vriendelijk de menschen op straat groetteom nu maar te zwijgen van honderd andere practijken om den kiezer in het gevlei te komen. Het persoonlijk element treedt voortaan op den achtèrgrond. De politieke beginselen zullen zich meer doen gelden. De kiezers worden verondersteld politiek rijp, althans voldoende onderlegd te zijn om 'n keuze tusschen de beginselen der verschillende partijen te doen. Er wordt zelfs niet de ge legenheid gelaten voor de onwetende, on rijpe of trage kiezers om door thuis te blij ven zich aan de stemming te onttrekken. Er is ook stemplicht ingevooerd; wie geen gel dige reden van verhindering heeft, is ver plicht ter stembus te gaan. Het nieuwe Stelsel kan dus zeer bevorder lijk zijn voor de politieke ontwikkeling der bevolking; het komt inderdaad neer op po litieke leerplicht. Wie niet lukraak z'n stem biljet wil invullen, wordt gedwongen de staat kundige programma's te bestudeeren. Slechts i mogelijkheden blijven er voor den onverschillige open om zich daaraanrte onttrekken. Zij kunnen, zoo zij niet zelve de moeite willen nemen tot onderzoeken, 'n blanco-billet, brevet van politieke onwetend heid, inleveren óf eenvoudig zich door volks menners en geestelijkheid laten voorschrij ven op wie zij stemmen moeten. Mocht dat geschieden b 1 ij v en ge- Spreek over anderen alsof zij tegenwoor dig waren. Roman door 9 Thérèse Hoven. 29 Zoo gaat de nacht voorbij, -zoo gloort de morgen, evenals elke morgen, zonder schok kend gebeuren. Wat zij zich, in haar opwinding, heeft voor gesteld als de dageraad van een nieuw leven, blijkt heel gewoon te zijn. Tante Cor roept haar, als gewoonlijk; ze kleedt zich haastig aan, ook als gewoonlijk, want hoe vaak zij zich ook heeft voorgenomen vroeg op te staan en de kleine huiselijke zór gen op zich te nemen, ze verslaapt zich gere geld cn, als ze beneden komt, hebben de tan tes reeds alles gedaan en staat het ontbijt iklaar. Zoo ook nu, doch, naast baar bord, ligt een brief van Gijs, dien ze, werktuigelijk, open maakt. Hij luidt: Beste MieL Dat mag immers nog wel? Je bent loch niet £cht boos? Daarvoor ben je veel te lief en houd je te veel van me? Ik had gisteren avond loch .willen komen, maar, ik wüdq my nigt schieden, kunnen wij helaas wel zeggen dan zal een van de voordeelen van de kies rechthervorming, de politieke ontwikkeling, illusoir blijken, pit zou eveneens het geval geweest zijn, als de voorstanders van voort zetting der vrijzinnige concentratie hun zin gekregen hadden. Dezen toch verdedigden hun denkbeeld, dat wij vroeger reeds ook op andere, tactische gronden bestreden, met dit argument, dat het voor vele kiezers zoo moei lijk is uit de vrijzinnige fracties 'n keuze te do'en. Alsof men dan moest toegeven aan de gemakzucht van die kiezers en om hun nentwille prijsgeven een der grootste zege ningen van het nieuwe stelselde politieke ontwikkeling. Er is nog 'n ander voordeel aan Evenr. Vertegenwoordiging verbonden, vooral nu zij gepaard gaat met algemeen kiesrecht en stemplicht. De stem van eiken kiezer in elk district heeft gelijke waarde en telt gelijkelijk mee. Wij krijgen nu 'n zuivere weerspiegeling van de politieke gezindheid des volks, terwijl verdwijnen zullen onnatuurlijke bondgenoot schappen op langen termijn en de onver kwikkelijke practijken op den dag der stem ming. Aan de schromelijke onbillijkheden tengevolge van de toekenning van het kies recht en de indeeling der districten, wordt thans ]n einde gemaakt. Alle partijen zullen in den afloop der verkiezingen kunnen be rusten, elk krijgt wat haar quantitatief toe komt, geen partij kan zich beklagen niet vol doende kiezers opgehaald of door geldge brek minder activiteit aan den dag gelegd te hebben. Het zal 'n wedstrijd worden niet meer van rijtuigen en auto's doch van pro gramma's en beginselen. Politiek Overzicht De nieuwe toestand in Zweden. In Zweden hebben de algemeene verkie zingen voor den rijksdag, die in de vorige maand zijn gehouden, eene niet onbelang rijke verschuiving naar links teweeg ge bracht. In de nieuwe Tweede Kamer telt de rechterzijde 70 leden tegen 86 in de oude. Van de door de conservatieven verloren ze tels zijn vijf gewonnen door de liberalen, wier aantal van 57 tot 62 is geklommen, en elf door de sociaal-democraten, die van 87 op 98 gekomen zijn. De grootste winst is dus door de sociaal-democraten behaald. Daar stèat echter tegenover, dat onder de geko zen 98 socialistische leden 12 zijn, die be- hooren tot den links-socialistischen vleugel, welke met groote hartstochtelijkheid het pro gramma van den leider van de socialisten Hjalmar Branting bestrijdt. Het zal moeten blijken of de numerieke versterking, die in dezen stembusstrijd door de socialisten ver kregen is, niet wordt te niet gedaan door gebrek aan eensgezindheid. De vraag ligt voor de hand: Welken in- aan je opdringen, en... nu ja, ik ben ook maar een menseh en ik verbeeldde mij dat het flin ker was om niet zoo dadelijk toe le geven. Maar ik heb er spijt van; den heelcn nacht heb ik er over liggen tobben en aldoor heb ik aan mijn mooi wijfje gedacht jij ook aan mij. lieveling? Vertel mij dat maar gauw. Als je wat vroeg van huis gaat, dan ontmoe ten wij elkander op de gewone plaats. En wees dan maar weer zoo vriendelijk als altijd voor Jc trouwen Gijs. Nauwelijks heeft ze het epistel ten einde ge lezen of 't welbekende schelletje van dc voor deur gaat over... en een ondeelbaar oogenblik later, komt Cor, die bezig was met den win kel op te ruimen, de huiskamer binnen cn vraagt ze: „Of er antwoord is op den brief? 't Is Gijs zelf," voegt ze er, veelbctcekenena, bij. „Hij mag wel binnenkomen, hè?'" Miel glimlacht, Gijs, die tante Cor op den* voet gevolgd is, kan dat tecken van welgezind heid nog juist opvangen en hoopt 't besle. - ïüj geeft haar een allerhartelijkstcn oeh- tendkus cn alles is pais en vrêe; als tante Hes binnenkomt met 't theewater, laai ze van schrik den ketel bijna uit de handen vallen, dan, in een oogwenk den toestand overziende, vraagt ze gastvrij: „Je komt zeker ontbijten?" Welke uitnoodiging dankbaar wordt aange nomen. Cor komt al binnen met een Deventer olie koek! Zc is heusch" net zoo blij als Miel cit ze zou wel kunnen huilen van pleizier. Hes is kab&cr en moet aldoor nog denken vloed zal de nieuwe samenstelling van den rijksdag hebben op de regeering van het land en op Zweden's houding in de wereld politiek? Het kabinet, dat nu aan het bewind is en dat in hoofdzaak bestaat uit mannen van rechts, kan in de nieuwe Kamer slechts rekenen op de 70 conservatieve stemmen, terwijl de liberalen en de socialisten te za- men eene meer of minder compacte^meer- derheid van 160 stemmen hebben in de 230 leden tellende Kamer. Ook in de vorige Kamer waren de geestverwanten van de re geering in de minderheid, al was die iets grooter dan thans. De tijdsomstandigheden waren oorzaak, dat de regeering in den oudea rijksdag voldoenden steun vond om te kunnen aanblijven. Maar nu zijn de om standigheden anders dan vroeger. Zweden ondervindt den druk, dien de oorlog legt op de onzijdigen, steeds meer. Aan den ande ren kent is het Russische gevaar voorshands minder dreigend. De levensmiddelkwestie en de zaak-Luxburg hebben aan de vijanden der regeering stof geleverd om haar aan te val len, die niet ongebruikt is gelaten. Aan de zijde van de Entente schijnt men groote verwachtingen te koesteren van den invloed, dien Branting zal uitoefenen op den koers, dien het Zweedsche staatsschip voortaan zal nemen. Zoo schrijft de Londen- sche Truth: „Aan den Zweedschen koning en zijn kliek zou men het lot van Constant ,n en czaar Nicolaas, die zich onder de werkloo- zen van de koninklijke vakvereen-ging bevin den, kunhen voorhouden. De socialist Bran ting kan de rol van Venizelos spelen." Bran ting stond vroeger als een vriend van de Entente bekend. Die vriendschap is intusschen bekoeld dóór de afwijzende hou ding van de Entente-mogendheden tegen het denkbeeld om door eon internationale socia- listen-confererentie te Stockholm den vrede -te bevorderen, waarvan- Branting een der voormannen was. Aan den anderen kant is de Duitsche re geering optimistisch gestemd; de rijkskan selier heeft in de hoofdcommissie van den ri'ksdag de overtuiging uitgedrukt,, dat door den uitslag van de Zweedsche verkiezingen de correcte houding van Zweden geene verandering zal ondergaan. Over de binnenlandsche gevolgen van de nieuwe samenstelling, die. de Zweed sche rijksdag nu heeft gekregen, wordt uit Stockholm aan de Vossische Ztg. geschre ven: „De samenstelling van een liberaal-soci alistisch kabinet zou het meest voor de hand liggen. Maar in deze kringen schijnt men ér nog niet zeker van te zijn of dezen weg praktisch begaanbaar is. Al heeft men de numerieke meerderheid in het parle ment verkregen, men ziet er tegen op de volle verantwoordelijkheid op zich te ne men. Geheel uitgesloten schijnt voorshonds een zuiver socialistisch ministerie. Re,eds tech nisch is dit onmogelijk, want de Branting- m-innen kunnen bij den besten wil zulk een* kabinet niet bezetten, uit gebrek aan voor aan wat zc den vorigen avond, volgens baar mcening, zoo mooi, gezegd heeft van g c- 1 ij m d g e 1 u k. Nu, als hel dan gelijmd is, is hel goed ge daan. want je ziet geen barstjes meer! Och! och! wat zijn die Iwee gelukkig! Stra lend zijn ze allebei! Hè! jong te zijn is toch maar alles! Dan op eens, krijgt ze een ingeving... men moet het ijzer sfheden, als het heet is, denkt ze, en 't is een geval van: „nu of nooit." Zelf is ze nooit geëngageerd geweest, och! ze was niet mooi of bizonder aardig en veel idee had ze cr toch ook niet in. Maar zc heeft natuurlijk, in haar leven, wel eens geëngageerden bijgewoond en zij weet bij ondervinding, dat dc mannen, na een verzoe ning, het teedcrsl zijn en dat je dan, bij manier van spreken, alles van zc gedaan kunt krijgen Zc zögl dan ook flink, zonder aarzeling of verlegenheid: „Nu moeten jelui 'l maar meteen publiek maken. Wat zou jc er van denken, Gijs, als jc van avond hu eens met Miel naar je moeder ging?'* Tante Hes heeft juist geoordeeld, Gijs is Ie gelukkig om iets te weigeren Hij heeft er al tijd erg tegen opgezien, vooruit wetende, dat zijn moeder hem nog veel tc jong en te onerva ren vindt om te trouwen en dal met een meisje zonder een cent, maar nu is hij erg verliefd en daardoor zoo weck als was. „Zou je het prettig vinden, Miel?" „Prettig! Nu niet bepaald," denkt ze; eigen lijk is ze een beetje bang voor de oude vrouw, die zich Mevrouw laat noemen en zoo bazig is; maar ze begrijpt toch dat hel beter zou zijn. 't Heeft wel iets vernederends met een jon gen te gaan, als je niet bij zijn moeder aan huis komt. Dat alles flitst haar even door 'l brein, .Qn het werk berekende personen. Nog daarge laten, dat de liberale groep, die mee heek te beslissen, zich daartegen met alle kracht zou verzetten. Onwaarschijnlijk is ook een liberaal kabinet. Deze partij heeft slechts een vierde deel van de nieuwe Kamerleden en met zulk eene minderheid is niet te re- geeren. Dat zien de liberalen zelf in, die door hunne organen in de pers aan de so cialisten hebben voorgesteld de geheele macht op zich te nemen. Van socialistische zijde schijnt men echter niet geneigd dat Danaïdengeschenk aan te nemen. Van conservatieve zijde schijnt men on der zekere voorwaarden bereid te zijn een liberaal kabinet te accepteeren; het Stock- holmsche Dagblad schrijft: Indien de vor ming van een ministerie van links van dui delijke kl,eur in de onzijdigheidspolitiek en zonder compromitteerende elementen mo gelijk ware, don zou dit ministerie in olies wat de handhoving en bevestiging van onze onzijdigheidspolitiek betreft, op den loyalen en krachtigen steun van de rechterzijde kun nen rekenen." Intusschen verklaart tegelijk het eveneens conservatieve Aftonbladet, dat onder de huidige omstandigheden eene kabinetsverandering tot nadeel van het land zou strekken, terwijl de liberale Gotenburg- sche Handels-Tidningen de meening voor staat, dat onder zekere voorwaarden het ge heele tegenwoordige kabinet zou kunnen aanblijven. Men ziet uit dit alles hoe aarzelend de overwinnende partijen aan het werk gaan, nu de vruchten van de overwinning moeten wc; den geoogst, een bewijs, dat men in ieder geval niet al te zeer vertrouwt op de op zich zelf zeker gunstige cijfers, nu men de volle verantwoordelijkheid moet aanvaar den En zoo krijgt de gedachte aan eene coalitieregering steeds meer waarschijnlijk heid." De oorlog, Weenen, 1 Oct. (Corr.-bur.) De sultan van Turkije zegt in zijn antwoord aan den Paus o. m. het volgende: „Met gevoelens van hooge achtingen diepe sympathie hebben wij kennis genomen van den ontróerenden oproep, dien Uwe Heilig heid tot mij en tot de hoofden der overige oorlogvoerende staten heeft gericht met de verheven bedoeling aan den tegenwoordi- gen oorlog een einde te maken. Ons doel bestaat hoofdzakelijk in de waar borging der rechten van onze volledige, on beperkte souvereiniteit over het geheele ge bied van onze nationale grenzen." De sultan zegt steeds den vrede te heb ben gewild, en herinnert in verband daar mede aan de vredesvoorstellen van het af- geloopen jaar, die bij de vijanden geen weer klank vonden. Hij begroet de voorstellen met ingeno menheid en verklaart van meening te zijn, dat de verwezenlijking der in de nota uitge sproken denkbeelden het eenige middel is om de menschheid te behoeden voor toe komstige rampen, en om leed en verwoesting uit zich in een hartgrondig: „Hè, ja, dat is aardig." Tante Hes slaakt een zucht van verlichting. Tante Cor is te gelukkig om tc zuchten. Haar droom herleeft weer! Eerst 'l engagement publiek, dan de trouw dag bepaald, dan het huwelijk... en dan... haar armen ronden zich reeds voor 't kleine Poe- t c r t jet Ze grinnikt even over die geestigheid... goed maar dat niemand cr op let, want zc had cr mocielijk een verklaring van kunnen geven. Van dat oogenblik af wordt 't „Poctor- t jc" een persoon in haar gedachte wezen I Hel ontbijt is net een feestmaal, zoo vroolijk gaat het toe. Miel is één en al glimlachjes en fonkcloog- jes, tot Gijs, die ook erg in zijn knollentuin is, argeloos vraagt of zij 's nachts goed geslapen heeft. Dan... voor 't allereerst dien ochtend, komt haar alles weer voor den geest; haar geheele gedachtcnloop trekt haar als een 'film voorbij. Het staat haar weer levendig voor; ze ziet weer dc ellende en dezelfde gevoelens komen weer bij haar op. maar veel zwakker, o! onein dig veel zwakker, zóó zwak zelfs, dat ze cr niet over pralen kan. Als ze cr, later op den dag, nog eens kalm over nadenkt, kan zij niet begrijpen, hoe zc zich dat alles zoo heeft aan getrokken en wat een verschil van opvatten, toen en nu! Ze vergelijkt zicli zelf bij iemand, die "s nachts een hevigen aanval vau dolle kiespijn krijgt en zich vast voorneemt den volgenden ochtend, zoo mogelijk nog vóór 't ontbijt, de oorzaak van het euvel te laten trekken. Zoo iemand stelt zich l heele geval voor, ziet zich zelf plaats nemen in den .folterpoel» als gevolgen van bloedige conflicten tusschen de volkeren te vodrkomen, en ook stemt hij in met hqt denkbeeld, dat slechts een weder- zijdsche geleidelijke beperking der bewape- ning daartoe kan lelden. De sultan vervolgt dan: „Door deze onderhandelingen moet, zoo- als Uwe H. zegt, op rechtvaardige wijze hef vraagstuk van de vrijheid ter zee, die go- meenschappelijk goed van alle volkeren is, geregeld en definitief de begeerte naar da opperheerschappij in de toekomst te niet ge daan worden. „Het voorstel van Uwe H. om internatio nale geschillen voor een verplicht scheids gerecht te brengen, scheen ons eveneens van de hoogste beteekenis. Overtuigd van de grootheid dezer gedachte en van de wel dadige resultaten, die de uitvoering daarvan met zich zou kunnen brengen, aarzelen wij geen oogenblik te verklaren, dat wij bereid zijn, bij de vredesonderhandelingen de mid»» delen te bespreken hoe internationale con flicten zijn bij te leggen, waarbij wij reke ning zullen houden met dc waarborgen van het souvereine bestaan en de vrije ontwik keling der volkeren. „Wij zijn dus van meening, dat de voor stellen van Uwe H. de grondslagen bevatten om het tegenwoordige conflict bij te leggen en een algemeenen duurzamen vrede tot stand te brengen. Wij zijn dan ook over tuigd, dat, indien onze vijanden van heden met dezelfde gedachten en gevoelens be zield zijn, zij zich met onze bovengenoemde rechtvaardige bedoelingen zullen vereeni gen, en dat dan aan het aanknoopen van vredesonderhandelingen niets in den weg staat." Tot besluit wordt gezegd: De Almachtige behoede steeds Uwe Hei ligheid in den adel haars harten; de Al machtige neme Uwe Heiligheid steeds in zijn goddelijke bescherming. B e r 1 ij n1 O c t. (K. N.) De Berliner Zeï- tung am Mittag ontleent aan de Züricher Nachrichten, dat in den Zwitserschen bonds raad Ador, de bestuurder van het politieke departement, verklaarde dat de Bondsraad het niet als vaststaande beschouwde, dat de actie van den Paus door een ambtelijken stap zijnerzijds ondersteund zou worden. Ador wenschte echter namens den Bondsraad een gelukkigen uitslag voor het vredesinitiatief van den Paus en verklaarde de warmste in stemming van den fibndsraad met dezen stap. Aan het Italiaansche front houdt de an- tilleriestrijd in de streek van den Monta San Gabriele aan. Het bericht van den Oos- tenrijkschen generalen staf meldt, dat <i« infanterie-aanvallen der Italianen verflauwd* zijn; het Italiaansche bericht gewaagt van mislukte aanvalspogingen der Oostenrijkers op de laatstelijk veroverde stellingen. Van de overige oorlogstooneelen is niets bijzonders bericht. Ook gisteravond zijn Duitsche vliegtuigen in vier groepen over de zuidwestelijke kusf t ziel het instrument in de vingers van den tandarts....-voelt den ruk... Maar 't gebeurt vaak, dat dc pijn 's mow gens, bij het ontwaken, geheel over is en soms duurt 't dagen, vóór zoo iemand zich zijn nach telijke plannen en visioenen herinnert en, als ze bij hem opdoemen, dan kan hij zich nictf meer voorstellen, zoo onder-deu indruk er van tc zijn geweest. Zoo ook Miel, als ze het zicH herinnert, dan vindt ze het nog wel heel mooi, ze voelt nu wel weer voor die ellende, maafl zij verwijt zich niet langer haar eigen onver schilligheid en gebrek aan belangstelling eni de slotsom van haar overdenking is: „Het zos niets helpen, als ik cr mij ongelukkig over zon maken. Mijn liefde voor Gijs zal geen invloed hebben op de gebeurtenissen, evenmin als het den oorlog zou bekorten, wanneer ik mijn ver/ loving zou afbreken." HOOFDSTUK XII. Een pootige Weduwe. Het heeft Gijs van Poetcren heel wat hoofd breken gekost, vóór hij cenigszins dc ndodigö woorden had bij elkaar gescharreld, waarmee hij zijn moeder zijn verloving met Miel, als een voldongen feit, kon meedeelen. Dcpootigc weduwe, zooals dc wedu we van Poeteren in haar kring, achter haar, rug natuurlijk, wordt genoemd, is een -juilen- gewoon flinke en energieke vrouw, maar oold buitengewoon lastig en ongenaakbaar. Toen van Poeleren zaliger stierf, bleef zii achter met vier kleine kinderen en een vrij* wel vcrloopen boekwinkel. OVordt .veryolgd-ï

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1917 | | pagina 1