ALCOHOLVRIJ
versterkend,
voedzaam gezond
mr<
w
Verkrijgbaar bij
Ph. J. DU CHATTELf ütr«ohtsohestr. 6, Tolet No. 82.
J. VAN GENDEBEV, Arnhemsohe»tr. 85, Telef. No. 104
E. GECBT8EN, Kleine 8pui 24
ALBERT HEI JN, Langstraat 89.
A. VAN DE KUILEN, UngMtr&et 11. Telef. No. 214
11. B. N. OOSTERVEEN. Langstraat 46. Telef. No» 77.
N. OP *T LAND, Langeatraat 92.
IS. OTTE, Heiligen berger weg 2. Telef. No. 102.
F. W. VAN DER WILDE, Muurhnizen 87, Telef. No. 29.
Suiker (Militairen met menage in nature en
JJdnderen beneden 1 jaar) Sirikerkaart bon 1 en
Koffie en Thee. Op bon No. 35 der koffie- en
,'theektaart van 16 tot en met 31 Augustus A ons
koffie.
Goedkoops melk op bon No. 7 tot en met 13
van het blauwe boekje en wel van 18 Augusus
tol on met 24 Augustus 1918.
1 Kindermeel. Bon 2 is geldig ven 19 tot cn met
24 Augustus.
t Buitengewoon rantsoen. Bon 2 is geldig van
39:tot en met 24 Augustus.
Van de boter- en vetkaarten le tijdvak is
I van 14 Augustus tot en met 23 Augustus
bon 10e week. m
DORT, 16 Augustus 1918.
De Burgemeester voornoemd,
VAN RANDWLJCK
De Secretaris,
A. R. VEENSTRA.
F Agenda van de openbare vergadering
'van den Raad der gemeente Amersfoort op
Dinsdag, 20 Augustus 1918, des namid
dags 2V» uur.
Ingekomen stukken en mededeelingen.
1. Benoeming van een tijdelijk leeraar in
de natuurkunde aan de Burgeravondschool.
2. Benoeming van een tijdelijk leeraar in
het lijnteekenen aan de Burgeravondschool.
3. Benoeming van een tijdelijk leeraar in
'de oude talen aan het Gymnasium.
4. Benoeming van eerv tijdelijk leeraar in
de wiskunde aan het Gymnasium.
5. Voorstel van B. en W. tot het verlee-
nen van eervol ontslag aan den heer J. Vis-
ler als lid der Commissie van Toezicht op
bet Middelbaar Onderwijs.
6. Benoeming van een lid der Commissie
yan Toezicht op het Middelbaar Onder
wijs.
7. Voorstel van B. en W. tot het verlee-
Iten van eervol ontslag aan mevr. Toxopëus
5—Stoppendaal als lid der Commissie van
Toezicht op het Lager Onderwijs.
8. Voorstel van B. en W. tot samenstel
ling eener opgave ter benoeming van drie
leden van het College van Zetters.
9. Voorstel van B. en W. tot wijziging
der instructie van den Sluiswachter aan het
Kleine Spui.
10. Voorstel van B. en W. tot verhooging
van het uurloon voor brandwachtdiensten
door politie-agenten.
11. Voorstel van B. en W. tot aankoop van
een schuur met grond van W. J. Gerritsen
In het belang der Volkshuisvesting.
12. Voorstel van B. en W. tot aankoop van
een complex huizen met erven aan de Hel
lestraat en St. Jorisstraat van A. van den
Berg in het belang der Volkshuisvesting.
13. Voorstel van B. en W. tot aankoop
.van een bergplaats en woning met erven en
grond aan den Utrechtschen weg van G. J.
iSflsbach.
14. Voorstel van B. en W. tot aankoop
yan een strook grond aan het Sint Jans
kerkhof van B. H. Lensing.
15. Voorstel van B. en W. tot aankoop
yan een tweetal woningen aan de Helle
straat van H. en A. Martens in het belang
'der' Volkshuisvesting.
16. Voorstel van B. en W. tot verhuur
yan een huis met schuur en bouwland, ge
legen aan den Isseltschen weg, aan B. van
'den Hagel.
17. Voorstel van B. en W. tot het in
gebruik geven van een gedeelte van het ge
bouw „De Zaaier" ,aan den Concierge G.
van den Brink.
18. Missive van B. en W. inzake het ver-
leenen van toestemming aan de afd. Amers
foort van den Jongelieden-Geheel-Onthou-
3ers-Bond tot het kampeeren op gemeènte-
ieirein.
19. Voorstel van B. en V7. tot oprichting
?ener Stichting voor exploitatie van ge-
meentewoningen. 1
20. Voorstel van B. en W. tot het ver-
ieenen van een crediet, groot 100, aan
3e Commissie van onderzoek inzake Ge
meentelijken Woningbouw.
21. Voorstel van B. en W. om hen te
machtigen mede te werken tot de stichting
yan een afdeeling Utrecht van de Vereeni-
ging van Nederlandsche gemeenten.
22. Advies van B. en W. op het verzoek
,van het Hoofdbestuur der vereeniging voor
■Facultatieve Lijkverbranding tot stichting
yan een gemeentelijk crematorium,
i 23. Voorstel van B. en W. Jot het verlee
kten van subsidie aan de vereeniging van
^asfabrikanten.
i 24. Voorstel van B. en W. tot herziening
voorwaarden, waaronder aan vereeni-
en instellingen, werkzaam ia het
belang, subsidiën uit de Gemeen
tekas worden verleend.
2d. Voorstel van B. en W. tot nadere
Wpaling van het ingevolge art. 5 der ver
houdende regelen aangaande het
ter bestrijding van uitgaven voor pen
sioenen ten behoeve van gemeente-ambte
naren, in gemeld fonds te storten bedrag.
26. Voorstel van B. en W. om hun een
crediet te verleenen voor den bouw van een
4-stands-Urinoir aan den Zuidsingel en
voor het verplaatsen van het daar aanwezi
ge Urinoir naar het plantsoen, hoek St. An-
driesstraat.
27. Voorstel van B. en W. tot het beschik
baar stellen van 500, teneinde met het
baggeren der haven te kunnen doorgaan.
28. Advies van B. en W. op het advies
van H. Voskuilen e.a. inzake rioleering der
Achter Bergstraat.
29. Advies van B. en W. op het schrij
ven van den Ned. R. K. Textielarbeiders-
bond „St. Lambertus" en den Ned. Chr.
Textielarbeidersbond „Unitas" inzake
steunregeling voor werklooze textielarbei
ders.
30. Missive van B. en W. houdende me-
dedeeling omtrent het geven van verlof op
R. K. feestdagen.
31. Missive van B. en W. houdende me-
dedeeling omtrent de regeling yan het ver
leenen van melktoeslag.
32. Voorstel van B. en W. inzake den
bouw van 51 één-gpzinswoningen aan den
Arnhemschenweg.
33. Wijziging van de begrooting van het
Levensmiddelenbedrijf, dienst 1918.
34. Wijzigingen van de Gem. begrooting,
dienst 1918.
35. Voorstel van B. en W. betreffende re-
clamen tegen den aanslag in het vergun
ningsrecht van O. G. Coenen c. s.
56. Vaststelling van het eerste en tweede
primitief kohier der Straatbelasting, dienst
1918, het eerste en tweede primitief kohier
der Rioolbelasting,d ienst 1918 en het twee
de kohier der Hondenbelasting, dienst
1918.
37. Reclames Straatbelasting, dienst
1917, Rioolbelasting, dienst 1917, School
gelden, dienst 1917 1918.
h e t
Reorganisatie van
O n d e r w ij s.
Wij gaven reeds den korten inhoud van
de reorganisatie voorstellen van B. en W.,
welke reeds de goedkeuring van een dis
tricts- en den arrondissements-schoolopzie-
ner wegdroegen.
Ook verschillende bij het onderwijs be
trokken commissies en vereenigingen heb
ben de voorstellen overwogen en op enkele
punten andere inzichten getoond. B. en W.
vonden daarin echter geen aanleiding tot
wijziging hunner x voorstellen, zij staan er
anders tegenover dan de rapporteurs, die
onwillekeurig of onbewust zich min of meer
bepnlen tot dat deel waartoe zij 't naast in
betrekking staan, terwijl B. en W. 't plan in
zijn geheel en elk onderdeel in zijn verhou
ding tot het geheel beschouwen. De hoofd
punten vonden echtr vrijwel algemeene in
stemming.
Er blij-ft nog stof overzoo wat betreft de
achterlijke kinderen en de beroepskeuze,
welke beide onderwerpen nog in studie zijn.
Algeheele reorganisatie was reeds lang
wenschelijk. De uitbreiding der gemeente,
de zucht naar meer onderwijs bij velen, de
behoefte aan schoolruimte en meerdere
verscheidenheid van onderwijs vroegen om
bevrediging. Bij de te nemen maatregelen
dient rekening gehouden te worden met de
toekomst der jeugd, zoodat ook de verhou
ding van het L. O. tot het Vak-, Handels-,
en Middelbaar- en Hoogeronderwijs in 't
oog moest worden gehouden.
B. en W. willen de grondslag leggen
waarop het geheele onderwijs in deze ge
meente kan worden opgetrokken. Zij zijn
uitgegaan van de gedachte, dat met kracht
behoort te worden gearbeid aan de ontwik
keling der jeugd, omdat de ontwikkeling der
maatschappij er op wijst, dat de toekomst
zware eischen zal stellen aan het kunnen en
kennen van mannen en vrouwen.
B. en W. verheugen zich dat deze herzie
ning ondernomen wordt op het oogenblik
dat er een keerpunt komt in den schooltijd
en de tot standkoming het gansche onder
wijs ten goede zal komen. Zij hopen dat
eenige onderdeelen, zooals de leeftijds
grens, nu reeds geregeld zullen kunnen wor
den in overleg "met de biz. schoolbesturen-
Na vervolgens een overzicht te hebben
gegeven van den huiigen toestand en om
vang van ons onderwijs vooral na de 2
series artikelen in ons blad daaraan gewijd
gelooven wij hierbij niet te behoeven stil
staan, «komen B. en W. tot de resumee
ring van bedenkingen, welke wij gisteren
reeds opnamen.
Voorbereidend Onderwijs.
De Bevredigingscommissie heeft een wet
telijke regeling van het bewaarschoolwe
zen noodig genoemd, een ontwerp is reeds
aangeboden en in den geesf van dat ont
werp dient de regeling dus getroffen te
worden, ODat ook e noodiee eenheid troos
ten het bijzonder en openb. voorbereidend
onderwijs verkregen wort.
Het komt B. en W. voor dat er in elk der
schoolwijken minsteens 1 school voor voor
bereidend onderwijs moet zijn, aansliutend
bij het lager onderwijs, waarvoor de leef
tijd van toelating op 6 Jaar gesteld zou wor
den. Voorloopig zijn er dus vier scholen
noodig. B. en W. hopen het Hooger School
toezicht zal goedvinden dat de 3 nieuwe lo
kalen van school H (Oud-Leusden) tijde
lijk gebruikt zullen worden voor het voor-
ber. onderw. Mag it niet dan zou óók in 't
Leusderkwartier direct een school moeten
gebouwd worden. De Nutschool kan dienen
voor de 4e wijk, zoodat slechts voor wijk
2 en 3 nieuwe schooltjes noodig zijn, liefst
zoo dicht mogeKjk bij school G. en E. Zoo
noodig kan nog een schooltje gebouwd in
èen der in aanbouw zijnde wijken.
Lager O n d e r w ij s.
Bij het naar school zenden van een kind
dient zoq weinig mogelijk te worden beslist
omtrent z'n latere richting. Dat zou niet in
't belang van _'t kind zijn en voor de kinde
ren der volksscholen vrijwel de kans weg
nemen verder onderwijs te volgen. Daarom
willen B. en W. de leerplans van alle scho
len tot het vijfde jaar parallel doen Ioopen.
Wordt dan verder de overgang naar een
andere school gemakkelijk gemaakt, dan is
de meeste waarborg verkregen,Jiat de leer
lingen het onderwijs ontvangen, dat het
meest in overeenstemming is met hun na
tuurlijken aanleg en maatschappelijke be
stemming.
Voor het gewoon lager onderwijs wordt
de gemeente in 4 wijken verdeeldLeusder
kwartier, Soesterkwartier, N. W. zijde en Z.
O. zijde der oude stad.
Wordt de toelating aan de Secretarie ge
regeld en als regel de kinderen in hun eigen
wijk ter schole gezonden, dan behoudt men
steeds overzicht in verband met den groei
der bevolking.
De eigenlijke volksschool telt thans 12,
meestal overbevolkte klasSen. Deze scholen
zijn te groot, vormen te weinig eenheid en
houden te weinig rekening met het feit, dat
▼ele kinderen geen onderwijs -zullen genie
ten. B. en W. willen nu overgaan tot de 6-
klassige school met 30"56 leerlingen per
klas en uniform program, waardoor het ook
mogelijk wordt de resultaten der verschil
lende scholen te toetsen.
Zal het onderwijs de noodige vruchten
dragen, dan zal de methode zich moeten
richten naar het practische leven en des-
zelfs behoeften. Spoedig zal dus de herzie
ning van het leerplan ondernomen worden.
Van ideëel standpunt zou er veel te zeg
gen zijn voor opheffing der standen
scholen, maar practisch is zij niet moge
lijk. Zoodra het eigen kinderen betreft, gaan
alle theorieën overbood en geven de ver
langens der ouders den doorslag. Daarmee
moet dus wel eenigszins rekening gehouden
worden door voor een paar scholen hooger
schoolgeld te heffen bij uitgebreid leerplan.
(Wordt vervolgd).
De Restauratie van den Toren.
(Vervolg).
Na dit muurwerk kwam de beurt aan de
pijlers.
De hoop, dat men 't kon klaarspelen met
uitnemen van stukken en kern vernieuwing,
bleek ijdel.
Alle vier pijlers moesten geheel worden
weggebroken en weder opgebouwd met
nieuw materiaaL Alleen bij twee pijlers zou
men voor den mantel voldoende gave zand
steen kunnen halen uit het weggebrokene.
Voor fundament van stukken en werkstei-
gers, welke nu waren op te zetten, kon niet
dienen het houten-balkenstel bij de 2e om
loop, rakend het gewelf daaronder.
Nu werden zware mounierbalken gelegd,
samenstel van ijzer en beton, 70 c.M. drin
gende in de peilers. Die balkjes zijn 40 c.M.
breed en 90 hoog en zijn z.g. gewapend met
4000 Kilo ijzer.
Daar overheen kwamen ijzeren platen en
betonvloer. Dit vloerstel heeft brugconstruc-
tie d.w.z. de druk op een der deelen wordt
verdeeld over het geheel.
Voor men overging tot het gaten breken in
de pijlers moest een corset worden omge
slagen.
Daar boven de 2e omloop kreeg de toren
op twee plaatsen een omgording van ijzeren
stangen, binnenwaarts verbreed door houtbe
schoeiing.
Deze slangen werden aangedraaid door
schroeven, z.g. wartels, de veters van het
corset.
Toen kwam het gevaarlijke werk van 't
plaatsen der werksteigers, binten een enkele,
binnen een dubbele.
Over die reuzenmasten' hebben' we reeds
gesproken en over 't hechtstevige van die
steiirerconstructie, waar men loopt als op
zolder van eigen woning. Geen trilling wordt
gevoeld, als men stijgt van den werkvloer op
den andere.
Zooals men weet, heeft de bouw van het
steigerwerk alleen reeds 24000 gevraagd.
Deze knelgordels zijn later onder het ge
welf 3e omloop gebruikt, waar zij werden
versterkt door een stel trekstangen even
eens met wortels aan te draaien.
Bovendien is daar nog een derde van deze
nood-kettingankers, deze echter zonder trek
kers.
Ze heeten nood-kettingankers omdat ze
slechts tijdelijk in gebruik zijn, terwijl ket
tingankers, zonder meer, de ijzeren verbin
dingen zijn, welke blijvend de acht vlakken
van dit torendeel bijeenhouden. Tot heden
liepen zij van de pijlers door de raamkop-
pen heen en hebben veel op hun geweten,
wat betreft de verbrokkeling van dit raam
werk. Thans zal men ze aanbrengen meer
binnenwaarts, alleen de pijlers doorborend.
Na het bouwen der werksteigers kwamen
de stutten, die moesten schragen den top,
als pijler of boog was weggebroken. Die
stutten zijn dan betopt met eiken draagvlak,
waarop twee zware greybalken direct onder
het te dragen muurdeel.
Een pijler knjgt aan de buitenzijde, rus
tend op de 2e omloop, twee stutten elk van
zes masten. Zoon stut heeft 50.000 Kilo
te dragen. Aan den binnenkant is een dubbel
van twaalf masten dragende 100.000 Kilo.
Aan weerszijde van een pijler zijn de
raambogen geschraagd, elk met binnen- en
buitenstut, dragende ieder 30.000 Kilo.
Op al dezen last is de ijzerbetonvloer van
twee hoog berekend plus 5 voor wind
druk, want men begrijpt dat sinjeur de wind
en vooral zijn broer de storm een woordje
meespreekt, een drukje meegeeft.
Ook de tweede pijler is weldra gereed.
We zagen nog een gaping van eenige me
ters. Zoo n pijler is 19 M. hoog. Het gewelf
sluit zich daar aan op 14 M.
Om het inwateren van bovenaf voortaan
te voorkomen hebben de omloopvloeren een
bedekking gekregen van waterdicht cement
met prufit, een stof die het waterproof ver
sterkt.
Ten einde het binnenwerk der pijlers, het
baksteenen merg, gelegenheid te geven tot
uitrweeten, is thans in de kern een kanaal
opengelaten; het draineersysteem is toege
past. Kleine zijroosters laten de lucht circu-
leeren in deze binnenhuizen.
Al kost het verplaatsen der stutten om
aan nieuw gedeelte te beginnen ook drie
maand tijds, men is heden reeds spoedig
met den tweeden pijler klaar. Hoe komt men
dan aan de berekening, dat het werk nog
wel tof 1924 of 25 kan voortduren?
Na pijler- en raamvernieuwirtg komt nog
t ophevelen van de spits, welke, zooals ge
zegd, 6 7 c.M. is doorgezakt en drukt op
het sluitstuk van het bovengewelf.
Het zwaardennet, een balkenstel waarop
de spits is opgetimmerd, moet worden opge
trokken.
Om dit hevelingswerk tot stand te bren
gen, worden op de koppen van twee tegen
overliggende pijlers ijzeren schinkels ge
bracht, een naar boven uitbuigende kapcon
structie. Hieraan steken1 in 't midden naar
omlaag vier stangen, waaraan de hoofdbal
ken van het -spitsgeheel worden geklemd.
In die staven zijn wartels om aan te
schroeven.
Is nu eerst de verbinding van zwaardbal-
ken en spits met het onderliggend torendeel
verbroken en worden de wartels aange
draaid, dan verkorten de trekstangen. De
bovenbrug geeft niet mee naar omlaag, dus
mcret het balkenstel wel noodwendig toege
ven, waarna de verbinding opnieuw kan wor
den gelegd.
Men begrijpt dat ook dit werk niet in een
vloek en een zucht klaar is. Bovendien is er
nog meer te doen: vernieuwing van klokken
stoel, enz. enz.
De spits van onzen toren is niet in stijl.
De toren is laat-gothiek, de spits is renais
sance.
Vóór den tijd der afleiders is deze punt-
naar-de-wolken vaak door den bliksem ge
troffen. Vele brandjes en branden staan ver
meld. Vooral het vroege voorjaar met zijn
laaghangende wolken was noodlottig.
Als hulp in nood is ook heden nog op den
zolder driehoog een gevulde waterbak en
brand we ermateria&L
Op 7 Febr. 1651 was het meer dan een
brandje. Veertig voet (12 M.) ging er mee te
niet.
In 1655 werd de spits weer opgetrokken,
al was het i^s minder hoog. Bij dezen „sier
lijken herbouw", zooals V§n Bemmel zegt,
werd renaissance-stijl gevolgd.
Om te komen aan do noodige gelden ging
het als volgt (v.
„Tot het opbouwen van dit spits
wierdt door de Regenten van de IL
Vrouwe Capelle eenige capitaalen op«
genomen en genegotleert, en om dei
betalinge der interesse te vinden, werdt
op den 29 May 1654 ingestelt eert
Excys op alle doodkisten in de Stad en'
Vrijheid, .van dien gemaakt en gelevert
wordende, welkers ordonnantie op dert
6 May 1726 is gerenoveert en geampll-
ceert, wordende dien Impost noch be-*
taald. (1760)"
De gelden voor de huidige restauratie'
worden gelijkelijk verstrekt door Rijk en go*
meente.
Onzen dank aan den heer Beltman, dort
leider vfcn het werk, en aan zijn adjudan<
den heer Verhaaff, opzichter-teekenaar, voort
de heldere uiteenzetting voor ons, leekeff
in het vak.
Het torenbezoek nam volle drie uur in be<
slag- .4
Examens.
Mej. A. G. M. v. Valkenhoef slaagde ïo
's-Gravenhage voor het examen Fransclf
L. O. J
De Ge interneer,den naar
Harderwijk.
Er was reeds geruimen tijd sprake vaïty
dat de Belgische geïnterneerden uit Harden,
wijk naar Amersfoort overgebracht zoudeit
worden. Nu er zoovelen te werk gesteld zijif
is één kamp voor de overblijvenden vol*
doende.
De Belgen hebben het in Harderwijk zeeï!
naar him zin en de Harderwijkers zelve zijrt
met hun gasten zeer ingenomen. Het zoö;
ons dus niet verwonderen als er stappen ge
daan waren om de overplaatsing te voor*
komen.
Zooveel is thans zeker, dat de Belgen niel
uit Harderwijk gaan, doch dat de gelnteix'
neerden'uit het Kamp van Soesterberg naaïf
Harderwijk overgebracht worden.
Zij, die hier te werk gesteld zijn, of bul*!
ten het kamp wonen, blijven natuurlijk hier.'
Naar verluidt, zullen de oudste lichtingen'
met verlof gaan.
W^aren de Belgen uit Harderwijk he enge*
gaan, dan zouden daar Engelsche geinterV
neerden gekomen zijn. Of deze nu naai
Soesterberg zullen komen, is niet bekend.
Nader vernemen wij, dat de geinterneer*
den te Soesterberg zeer weinig met hun over*
plaatsing ingenomen zijn. Zoo juist ontvin*
gen wij een expres schrijven, waarin onze
bemiddeling ingeroepen wordt tot een op*
roep aan de Amersfoortsche neringdoenden;
opdat zij, die in hun belangen geschaad zou*
den worden, zich tot den minister wendert
om herroeping van dat besluit te voorko<
men.
Provinciale Z wemdag
te Amersfoort
Wij willen nog even. in herinnering b'ren*
gen dat morgenmiddag in de Zwem-InricK*,
ting alhier dit zwemfeest gehouden wordf.]
Naar wij vernamen zijn bijna 140 inschrij*
vingen ontvangeneen groot succes dus<;
Het A. Z. en P. C.-strijkje zal te zamen raai
dat van U. Z. C. voor het muzikale gedeelte
zorg dragen.
Onder de diverse nummers noemen wij
behalve den polo-wedstrijd, speciaal de Es
tafette-wisselslag voor heeren, waarvoor 4'
ploegen hebben ingeschreven, n.1. dé A. Z\A
en P. C, Neptunus, U. Z. C. en Zeist, ter
wijl wij voor het eerst te Amersfoort zullertl
krijgen een Dames-Estafette.
Als het weer mee wil werken, belooft het
een prettige middag te worden.
Broodelooze dag en.
Nu de broodkaarten voortaan van Vrijdag
tot Vrijdag loopen, zullen de bakkers niet
meer op Woensdag en Vrijdag, doch o^l
Dinsdag en Donderdag niet bakken.
Besmett. ziekten.
In de week van 7 tot 14 Augustus 'dede
zich in deze gemeente 2 gevallen van ro
vonk voor.
Apotheek.
Zondagdienst en volgende week avond*
dienst: apotheek van den heer Vermoleiy
Varkensmarkt.
Correspondentie.
Den heer Z. Zoo u grieven heeft, doeï
u het best om den directeur van het Levens*
middelenbureau persoonlijk op diens spreek*)
uur te bezoeken.
PREDIKBEURTEN.
Zondag 18 Augustus.
St Joriskerk.
7, 10 en 6 uur. Godsdienstoefening.7
Bethel-erk.
10 uur, Godsd. oefening.
Garth uitkerk.
10 uur Godsdienstoefening.
staring,
nar.
