wmmzzr&iz'zz
J J i
f Jails
VOEÜ
DE EEMLANDER"
EERSTE BLAD
A. VAN DER WEG, Langestraat 23.
_BUITENLAND
RegenmantelsJi Maison L'Hirondelie
FEUILLETON.
Gesar Augnste Franck.
Pillis DER ADVERTENTIE)!
m. VleeschhouWer,
papenhofstede
Da W
BW ALLE KLEUREN.
Politiek Overzicht
j© P F O S4"
.SLUIS.
18» Jaargang N6. 249
per post f 2.60. per week (met grati» vereekenng
1c«o ongelukken) 0.17». «Wonderlijke nummer»
"^»T5
Zaterdag 17 April 1920
van 1 4 icgels f 0.85'
met inbegrip van een
99
f C.05.
TumtooM 515. DIRECTEUR» J. VALKHOFF.
BUREAU;
ARNHEMSCHE POORTWAL.
HOOFDREDACTEUR:
D J VAN SCHAARDTNBURG.
bewijsnummer, elke regel meer 0 20, dienstaanbie»,
dingen 1—5 regels f 0.50. Voor handel en bedrijf'
bcbtaan xccr voordecligc bepalingen tot het herhaald'
advcrtcercn, bij abonnement Ecnt clrcu'uiircj
bevattendo do voorwaarden, wordt op aanvraag
tocqczonden. Bewijsnummers 5 cent.
Maubelfnbrikagfc - Hof 43.
amersfoort
F.ïltllKI
Da uiterst eoneurreerc-nd
gestelde prijzen sluiten
de&elijka constructie
niet uit
In „De Opbouw" van Februari heeft de
:er W. O. A. Koster een interessant artikel
geschreven; over „het woningvraagstuk en
de industrie"; het is geen wonder, dat ieder
een, dien de belangen van ons volk ter harte
gaan, zich verdiept in het steeds scherper
vormen aannemende vraagstukhoe komen
wij aan de duizenden huisjes en huizen die
er te kort zijn Koster heeft, als anderen,
over dk naagstuk gedacht en gestudeerd
en in zijn zooeven bedoeld artikel geeft hij
zijne bijdrage tot de oplossing van dit vraag
stuk.
Wat men van den Vrijzinnig-Democraat
mocht verwachten, geeft Koster. Geen on
mogelijk en onpractisch, schier onuitvoer
baar stelsel zooals de socialisatie der hui
zen, door enkele socialisten voorgestaan en
door ons reeds een tijd geleden gecritiseerd
- maar feitelijk eene toepassing van het
lizinnig-democratisch beginsel op het aan-
^gig" vraagstuk. „Daar, waar het particu
lar initiatief onmachtig is, een misstand op
te ruimen, grijpe de overheid in en dwinge
zij den burger tot medewerking aan den te
verrichten arbeid. Dat is n.l. het beginsel
an de vrijzinnig-democratie ten aanzien
van de wetgeving, in een notendop."
Koster betoogt dat de nu gevolgde weg
tot bestrijding van den woningnood, het ver-
leenen van finantieelen steun aan bouwver-
eenigingen en gemeenten, niet tot afdoende
esultaten leidt. Er wordt veel te weinig ge-
ouwd. Maar als er veel meer gebouwd zou
orden, don zou de schatkist de finantiëele
lasten niet kunnen dragen. Er moeten
300.000 woningen worden gebouwd; bij
eene gemiddelde rijksbijdrage van 200,
bef eekent dit een jaarlijksche uitgave van
zestig millioen gulden. Maar, afgezien hier-
^an dat de overheidskassen die uitgave
niet kunnen dragen, is dit ook ongewensdht.
Die bijdragen toch beteekenen finantieelen
steun aan die personen, die toevallig in zulk
een nieuw gebouwd huis wonen. „Dit is een
geschenk door de overheid aan enkelen ge
geven, zonder noodzaak, een geschenk, dat
opgebracht moet worden ook door de bur
gers, wier draagkracht gering is." Dikwijls
is die bijdrage van het Rijk een cadeautje
aan de werkgevers, al schijnt het een ge
schenk aan den arbeider.
Daarom ook dient eene andere oplossing
ven net vraagstuk gezooht. En nu neemt
Koster aan, dat de woningnood vooral een
gevolg is van de meerdere industrialiseering
van ons land. Hij is daarom van meening,
dat de wet aan elk te vestigen nieuwe on
derneming de verplichting most opleggen,
om zooveel woningen te bouwen als zij ge
zinshoofden in haar bedrijf, fabriek, zoowel
als kontoor, te werk wil stellen. De bedoe
ling is daarbij niet, dot de werklieden en
beambten die door de onderneming te
stichten woningen moeten betrekken; de
onderneming kan die woningen ook anderen
don haTe arbeiders of beambten verhuren.
De maatregel beoogt te zorgen, dat de in
dustrie zooveel woningen, bouwt, als door
haar w-erklteden worden bewoond.
Wij gelooven dat er voor het plan-Koster
veel te zeggen i9 en dat langs dezen weg
aan den woningnood voor een deel kan
worden tegemoet gekomen.
M*ar dat de achterstand van 300.000
won'ng«n bij doorvoering van het plan-
Koster, spoedig zeil zijn Ingehaald, schijnt
ons niet waarschijnlijk. De door hem ge-
wenschte wettelijke maatregel zal wel ge
schikt zijn om een gebrek aan woningen in
de toekomst te beletten en als zoodanig
schijnt ons Koster's plan aannemelijk, maar
er dient méér gedaan, om in afzienbaren
tijd het nu bestaande tekort aan huizen te
doen verdwijnen.
Wij zijn zoo vrij, nog eens een schets van
zulk een plan aan te geven, reeds geruimen
tijd geleden t. a. p. door ons ontvouwd.
Wij gaan. daarbij accoord met Koster's
meenirtg, dat de schatkist zich niet tien
tallen jaren lang eene bijdrage van veertig
tot zestig millioen gulden per jaar voor dit
doel kan getroosten, Maar 'het tot nu ge
volgde stelsel van finantieelen steun aan de
bouwers van dezen tijd schijnt voorloopt
toch wel noodzakelijk.
De vraag is du3 maar, hoe de middelen
tot verleening van diien steun kunnen wor
den gevonden, anders dan uit belasting van
alle burgers. En dan ligt het voor de hand
to denken aan eene belasting op de eige
naars van huizen.
Nu de herziening der hiuurcommissiewel
langzaam zal voeren tot het in overeenstem
ming brengen van de huren met de tegen
woordige waarde der perceelen, schijnt ons
de tijd 'niet meer ver af, dat de huren het
dubele van de vroegere zullen zijn. Nu ook
de loonen tweemaal zoo hoog zijn als voor
den oorlog is er ook geen groot bezwaar
tegen. De eigenaars van huizen, voorzoover
zij die niet hebben verkooht, zullen toch al
jarenlang oorlogs-verliezers zijn geweest.
Daar iedereen, ook hij wiens inkomsten
zijn verdubbeld, minder royaal kan en moet
leven dan vroeger, is het niet onbillijk, in
dien de eigenaars van huizen een gedeelte
derven van de inkomsten, uit hun bezit aan
woningen te verkrijgen, zoodra die inkom
sten „normaal" zijn geworden, d. i. zullen
zijn verdubbeld.
In eene speciale belastang op huizen-bezit
zit dan het middel om de fondsen te ver
krijgen, noodig voor den steun bij den
bouw van nieuwe woningen.
Laat ons globaal berekenen, hoe wij
ons de finnntieele regeling denken. Er is
een tekort aan 300.000 woningen; er zul
len ongeveer 1,500.000 woningen in ons
land zijn. Indien de totale huurwaarden (niet
alleen de huren moeten n.l. belast, maar
ook de huurwaarden van de woningen, door
de eigenaars zelf bewoond) van die
1,500.000 woningen vóór den oorlog 300
millioen gulden hebben bedragen, mogen
ze over eenigen tijd op het dubbele hiervan
worden geschat, d.i. op 600 millioen gul
den. Als de wetgever tien procent van die
huurwaarden opeischt, zal de schatkist be
schikken over het jaarlijks benoodigde be
drag van zestig millioen gulden, dat Koster,
als voor den steun aan bouwers noodig,
heeft berekend.
Indien de huren tot het dubbele van
vroeger zullen zijn opgevoerd, zal het ca-
denu aan sommigen, waartegen Koster te
recht bezwaar maakt, feitelijk niet meer
worden uitgereikt. De buur van de nieuwe
huizen zal meer kunnen bedragen, dan men
tot nu toe meende te mogen berekenen. De
bijslagen zullen per woning minder bedra
gen dan nu en het tempo van bouwen kan
worden versneld.
Zoodra met overheidssteun een voldoend
aantal woningen verrezen is, zou de belas
ting op de huurwaarde kunnen vervallen.
Omdat deze belasting een echte conjunc
tuur-belasting is, zou dit ook billijk zijn.
Ook het hier geschetste plan schijnt ons
volkomen in de lijn van de vrijzinnig-de
mocratische beginselen te liggen en wij
geven het daarom gaarne aan onzé vrienden
en mede-standers ter discussie.
Er zijn allerlei onaangenaamheden ver
bonden aan de kwestie der vaststelling van
de Duitsoh-Belgische grens en ook, wat
Eupen en Malmédy betreft, bestaat er tus-
schen Duitschland en België een totale af
wezigheid van eepsgezindiheid-van-opvat-
tingin vrede en vriendschap en volgens
de beginselen van het internationale recht
schijnt men de zaak niet tot een gezonde op
lossing te willen brengen: de telegrammen,
die wij gisteravond orrer deze aangelegen
heden opnamen, zijn er een sprekend bewijs
ran. Sommige Belgische kringen spreken
met een zekere mate van brutaliteit over 'n
Limbourg cédé en in den7elft!en geest ge
wagen zij ook van de gedesonnexeerde dis
tricten Eupen en Malmédy.
de correspondentie, „had zonder ophouden
voortgearbeid aan de verpruissching der
vroeger tot België behoorende gebieden.
Deze regeering zond met een zekere voor
liefde onderwijzers, wier wieg in Bruissen
heeft gestaan en die waarborgen van ge
strengheid gavenonderwijzers kortom,
voor wie de voortreffelijkheid der Kultur als
een paal boven water stond. Niettemin kon
ondanks dit al de Waalsche ziel uit dit ge
bied niet worden verdrongen. Zonder
iemand te kwetsen, werd nu een geringe
wijziging aan hiet onderwijs aangebracht en
men is teruggekomen tot het gezonder stel
sel der neutraliteit. De kwestie, die verband
houdt met het kiezc-n der voertaal, moest
onze flaminganten den slaap uit de oogen
houden. Allicht wenschten zij de bestendi
ging van 't oude regiem en het verder we
ren van 't Fransch. Bezwaarlijk kon deze
these openlijk worden bepleit, maar onder
de vitters aan de Vlaamsohe Akodemie wer
den er tooh gevonden, die een petitie aan
den premier zonden om een mooi plaatsje
te bedingen voor 't Vlaamsch ten aanzien
van 't schoolonderricht. De spitsvondige
iheeren ontdekten in 'l archief van Eupen in
't Vlaamsch gestelde bescheiden en de taal
kenners van de Akademie hebben in som
mige Eupensche dialectwoorden een niet
te ontkennen verwantschap met 't Vlaamsch
ontdekt. Het schijnt, dat onder 't Spaansrh
regiem enkele Gentsche wevers in de spin
nerijen van Eupen hebben gewerkt. Dit
moet een motiei zijn om Eupen te doen
doorgaan voor een Vlaamsche stad
Het blad insinueert dan verder, dot de
veronderstelling niet gewaagd is, dat de ac
tivisten, die hun heil in Hollend hebben ge-
eooht, zich bij deze opvatting zullen ver-
De Eloile Beige houdt zich eveneens met
de kwestie bezig en in een correspondentie,
opgenomen in het blad, wordt verklaard,
dat het noodig was de desannexatie door te
voeren en er voor te zorgen, dat een deel
van het onderwijzend personeel, dat België
onwelgezind was, door minder vijandige
elementen te vervangen. Het blad acht het
raadzaam eenige argwaan te koesteren ten
aanzien van de sterk-uifgesproken dcutsch-
freundliche sentimenten van sommige pries
ters. Een veertig-tal leden van 't onderwij
zend personeel hadden geweigerd de loyali
teitsverklaring te teekenen, die men eisch-
te van de ambtenaren van het afgeschafte
regiem. Deze onwil-Ligen zijn nu vervangen
door onderwijzers en onderwijzeressen, die
in staat zijn è.n in het Fransch 6n in het
Duitsch les te gevendeze laatsten zijn ge-
recruteerd uit België en het groothertog
dom Luxemburg. De Etoile Beige merkt op,
dat het onnoodig is vast te stellen, dat nog
altijd het Duitsch bij het schoolonderricht
als voertaal wordt gebruikt en dat het ridi
cuul ware geweest dat door het Fransch te
vervangennochtans vindt de Belgische
courant het van het hoogste gewicht, dot
het Fransch, dat uit de scholen was ver
drongen, ondanks de op-end'-op-Waalsche
traditie van een goed deel van de bevolking,
er weer haar intree doet.
„De Duitsche regeering", aldus vervolgt
eenigen en dot men ook de gegrondheid te
•Berlijn 'Cr van zal inzien.
„Vele priesters", gaat de correspondent
van de Etoile Beige voort, „hebben op de
katholieke bevolking van Eupen en Malmé
dy een niet te ontkennen invloed uitge
oefend. Er zijn vrij veel priesters daarente
gen, die hun sympathie te kennen geven
voor België en de priester Pietkin uit Sour-
brodt, die steeds weigerde den kerkdienst
in 't Duitsch te leiden, mag aanspraak ma
ken op onzen eerbied. Het is echter van'
groot gewicht dat voortvarendheid van som
mige geestelijken, die in 't geheel niets voe
len voor het nieuwe regiem, een toom aan
te leggen."
Het behoeft niet apart te worden vastge
steld, daar de strekking van de correspon
dentie duidelijk voor zich zelf spreekt, dat
het chauvinisme in België nog welig tiert
en het récht en de billijkheid bij voortdu
ring zware struikelblokken voor de voeten
werpt.
Buitenlartdsche Berichten.
P a r ij s, 16 April. (N. T. A. Draadloos).
Het Petit Journal bericht, dat Millerand Vrij
dagavond naar San Remo zal vertrekken.
Barrère, ambassadeur van Frankrijk te
Rome, zal eveneens naar San Remo ko-
VOOR, KUIKENS»
I WEEipERKARjpEl-
De mailboot waarop Lloyd George zich!'
bevindt, wordt Vrijdag te Marseille ven.'
wacht. Op zee zal Lloyd George reeds een.
voorconierentie met Nitti hebben.
De Belgische vertegenwoordigers zullen
zijnPaul Hymons en Jaspar, resp- mini»-'
ters van buitenlandsche en van zconomi-'
sche zaken.
B e r I ij n, 16 April. (\X;. B.) Het doof
de Fransche couranten verbreide bericht,
dat achtduizend man nieuwe rijksweeriroe.
pen in de neutrale zone van het Ruhrgo-
bied binnengerukt zijn, is onjuist. Integen
deel wordt het troepenaantal in de neulraio
zone voortdurend verminderd. Verschillen-,
de batterijen zijn al teruggevoerd en ver
dere troepen staan voor den aitocht gereed,
Parijs, 16 A p r i 1.-(II. R.) Polen heett
aan den Franschen gezant te Warschau be
richt, dat het volkomen de octie van Frank
rijk in Duitschland goedkeurt. Het wcnschf
eveneens de volledige uitvoering van het
verdrag van Versailles.
P a r ij s, 1 6 A p r i 1. (N. T. A. Draadloos
van Lyon). De Fransche socialistische af
gevaardigde Thomas, directeur van het Int
Arbeidsbureau, brengt thans een bezoelt
aan het Saarbekken in verband met de strik
te toepassing der op het congres te Was
hington vastgestelde arbeidswetgeving.
Parijs, 16 April. (N. T. A.) Draad
loos). De Zweedsche koning zal Vrijdag te
Parijs aankomen, waar hij eenige dagen zal
doorbrengen. Hij reist incognito en ver
trekt Maandag naar de Céte d'Azur.
Brussel, 16 April. (H.-R-). Aan een
intiem banket heett de minister van buiten-1
landsche zaken in een rede o.n. medege
deeld, dat het politiek verdrag met de mo
gendheden, waarbij voor België een nieu-
wo politieke regeling wort bestemd en waar.
door het begrip neutraliteit, door verschil^
lende mogendheden gewaarborgd, <zal ver
dwijnen, binnenkort aan de Kolders zal
worden voorgelegd.
B e r 1 ij n, 16 April. (W. B.) In het mi
nisterie van landsverdediging vergaderden'
gisteren de kapiteins Viebnhn en Bohnstedti
de luitenant Aitvater (betrokken bij derf
Kapp-putch) en nog een luitenant Viebahn
met drie communisten om te beraadslagei)
over een aaneensluiting op nationaal-comJ
munistischen grondslag.
De bijeenkomst werd evenwel ontdekt,
minister van defensie, Geszier, heelt dade^
lijk de deelnemers verhoord en door de po.
iitie in arrest laten stellen, Vanmorgen isj
het verhoor voortgezet.
B e r I ij n, 15 April. (W. B). De bfri
drijfsraden van een remmeniabriek drongerf
vandaag bet kantoor van de directie bin-,
nen en eischten uitbetaling van 1000 mlö
aan elk van de 3600 werklieden, geen stuk
werk meer, maar 6 mk. in het uur en beta-
1322 - 1880,
César Franck! Voor allen, die de muziek
om haar zelf, in haar zuiverst karakter, als
uiting- van metaphysisch denken en gevoe
len liefhebben en niet gaarne zouden willen
missen, die gewoon zijn bij alle kunst in de
eerste plaats naar de psyche van het werk te
vragen en zich niet laten verblinden door
een schitterenden vorm, een feilloos techni
sche beheersching zonder meer, voor hen is
de naam César Franck méér dan een klank
alleen, ja, de drager er van in den loop der
tijden geworden een symbool van stil berus-
ten en aanvaarden, van opziend vertrouwen.
Met zijn gedachten verwijderd van al wat
het dagelijksche gewoel hem te aanschou
wen gaf, (en dat was veel, want ook zijn tijd,
was, als de onze, rijk aan uiterlijk en inner
lijk gebeuren), steeds vervuld van wat er
in het diepst zijner ziel omging, tevreden,
als hij dit ook maar bij benadering slechts
had vermogen te uiten, nimmer klagende, al
tijd werkende en opwaarts strevende, zóó
heeft hij zijn leven tot het einde volbracht,
zijn roeping vervuld. Lafhartige tegenwer
king, miskenning, spot en hoon waren zijn
deel, slechts een kleine kring van begrij
pende, verbouwende en bewonderende
vrienden, later allen fakkeldragers eener
nieuwe richting, had hij om zich kunnen ver
zamelen. Ontroering grijpt aan wie zich ver
diepen gaat in den levensgang van dezen
bij uitstek voortreffelijken mensch. Men
moet in gedachten terugkeer en tot de mid
deleeuwen, de herinnering wakker roepen
aan de eminente figuren uit den tijd der re
naissance om een dergelijk karakter te kun
nen begrijpen en naar waarde te schatten.
Hoe hebben zijn leerlingen en volgelingen
van hem geleerd nooit te versagen. Zouden
zij hebben dui ven klagen, waar hij, de voor
treffelijke leermeester, „le maitre angélique"
voor alle tegenwerking, verdachtmaking en
afkammerij maar één antwoord hadzijn
weemoedigen glimlach?
César Auguste Franck werd in 1822 te
Luik geboren en is dus, hoewel het terrein
zijner werkzaamheden alleen in Parijs lag,
niettegenstaande hij zich zelfs als Fransch-
man lfèt naturaliseeren, eigenlijk een vreem
deling voor Frankrijk. Hij, een vreemdeling,
moest dit destijds op muzikaal gebied vol
slagen impotente land, dat, na eerst de be-
teekenis van Wagner onderschat te hebben,
ten slotte, als geheel de muzikale wereld,
geknield lag voor dit geweldig genie, toe
roepen „wees u zelf!" Niet als een gehar
nast strijder deed hij dat, 't lag n»et in zijn
aard, geen nieuwe anli-Wagnerhetze ontke
tende hij, integendeel, ziin directe volgelin
gen hebben juist voor Wagner gesheden,
zoo lang deze miskend werd, hij wees er
alleen op, dat er ook nog wat anders was.
Hij voelde, hoe het eenige redmiddel tegen
nabootsing was een terugkeer tot de primi
tieve vormen, tot de sonate, het kwartet, de
symphonie en het lied, hij begreep, hoe, on
der invloed van den grooten Bayreuther,
het zuiver, intiem karakter der muziek dreig
de verloren te gaan, hij poogde de ware ver
houdingen terug te vinden, de absolute mu
ziek, de na Beethoven kwijnende symphoni-
sche kunst nieuw leven in te blazen, hij
zocht aanknooping in de muziek van Gluck,
Rameau, Bach en Beethoven. En zijn stre
ven had succes, een gansche rij van bekwa
me, talentvolle mannen plaatste zich achter
hem, aan dezen, aan d'Indy, Chausson, Du-
parc. Lekeu, Guy Ropartz, Pierne e. a. is die
wonderlijke opbloei, waarvan wij thans ge
tuigen zijn, voor een groot deel te danken;
zij waren He wegbereiders der tegenwoor
dige nieuw-Fransche school, „les Debussys-
tes", die weliswaar verder zijn gegaan, zóó
ver, dat zij ten slotte Franck's volgelingen,
die bijna allen nog in leven zijn, (terwijl De
bussy reeds gestorven is), overvleugelden,
zonder den zuiveraar Franck nochtans ware
hun kunst vermoedelijk niet mogelijk ge
weest, had deze in ieder geval niet zoo voor'
spoedig wortel geschoten, was zij onbegre-
pener gebleven. De schetterende bazuinen
zijn verstomd, de prnlers, de pronkhanzen
hebben afgedaan, men keert in tot zich zei
ven, men heeft geleerd weer stil te zijn.en
te beluisteren de zingende stemmen in het
eigen gemoed, in het heelal. De moderne
muzikale kunst wordt in haar wezen nog
vaak verkeerd begrepen, te veel wordt gelet
op de excessen, op de experimenteurs, in
werkelijkheid toch verschilt zij weinig van
de vi'oegere. Maar zooals de tijden veran
deren, zoo veranderen ook de uitingen, het
verschil is dus meer cultureel dan essen
tieel. Het essentiéele der kunst, hoe moei
lijk ook onder woorden le brengen, maar dat
wij toch allen in goede oogenblikken hebben
gevoeld, verandert nooit. Wie mocht mee-
nen, dat al het oude op zijn kop is gezet of
over boord gegooid, dwaalt. Maar 't is alles
verinnigd, intiemer geworden, vandaar de
vernieuwde opbloei der kamermuziek, de
gezichts- en gevoelshorizonten zijn verwijd,
men gaat zich wat vrijer bewegen, zoekt
naar verklanking van half bewuste en onder
bewuste gevoelens, aan de opperheerschap
pij van het intellect is voor een goed deel
een eind gekomen. Kende men vroeger al
leen den drieklank, ja, vermeed men bij de
primitieven zelfs den terts, wijl hij een disso
nant was, men durft tegenwoordig een rutó
mer gebruik te maken van vier- en vijfklank!
ken, men durft meer dan voorheen seconde-«j
en quortaccoorden aan te wenden. Ik weefcj
wel, deze karakteriseering geldt niet zoo«'
zeer het oeuvre van Franck als wel dat dei^
tegenwoordige modernen, gezien evenwel
den zuiverenden invloed, "welke er van
uitgegaan, in verband daarmede, werd' aaii
deze korte beschouwing omtrent het wezen}
der nieuwere muziek een plaatsje ingeruimd;
Zooals we dus gezien hebben, van Kuil
uit was Franck een vreemdeling, zijn per*
soon, zijn werk evenwel is moeilijk van zijit
tweede vaderland, dat hij innig liefhad, td
scheiden, 't Is wel de moeite waard, er evenj
de aandacht op te vestigen, hoe ook hij gft
boortig is uit diezelfde kleine landstreek;
welke meer dan twee eeuwen de bakermaè
van het muzikaal genie is geweest. OcJcegw
hem, Obrecht, Josquln du Pré, Willaert exi
de grootste van allen, Orlando di Lasso, da
vertegenwoordigers der eens zoo bloeiende
z.g. Nederlandsche contrapunctistische
school, waren Zuid-Nederlanders, zonen van
een ras, welks cultuur door twee beschaving
gen, de Latijnsche en de Germaansche ii
beïnvloed. Ook Beethoven's afstamming
wijst daarheen. J
(Slot volgtfc'