wmmzzr&iz'zz J J i f Jails VOEÜ DE EEMLANDER" EERSTE BLAD A. VAN DER WEG, Langestraat 23. _BUITENLAND RegenmantelsJi Maison L'Hirondelie FEUILLETON. Gesar Augnste Franck. Pillis DER ADVERTENTIE)! m. VleeschhouWer, papenhofstede Da W BW ALLE KLEUREN. Politiek Overzicht j© P F O S4" .SLUIS. 18» Jaargang N6. 249 per post f 2.60. per week (met grati» vereekenng 1c«o ongelukken) 0.17». «Wonderlijke nummer» "^»T5 Zaterdag 17 April 1920 van 1 4 icgels f 0.85' met inbegrip van een 99 f C.05. TumtooM 515. DIRECTEUR» J. VALKHOFF. BUREAU; ARNHEMSCHE POORTWAL. HOOFDREDACTEUR: D J VAN SCHAARDTNBURG. bewijsnummer, elke regel meer 0 20, dienstaanbie», dingen 1—5 regels f 0.50. Voor handel en bedrijf' bcbtaan xccr voordecligc bepalingen tot het herhaald' advcrtcercn, bij abonnement Ecnt clrcu'uiircj bevattendo do voorwaarden, wordt op aanvraag tocqczonden. Bewijsnummers 5 cent. Maubelfnbrikagfc - Hof 43. amersfoort F.ïltllKI Da uiterst eoneurreerc-nd gestelde prijzen sluiten de&elijka constructie niet uit In „De Opbouw" van Februari heeft de :er W. O. A. Koster een interessant artikel geschreven; over „het woningvraagstuk en de industrie"; het is geen wonder, dat ieder een, dien de belangen van ons volk ter harte gaan, zich verdiept in het steeds scherper vormen aannemende vraagstukhoe komen wij aan de duizenden huisjes en huizen die er te kort zijn Koster heeft, als anderen, over dk naagstuk gedacht en gestudeerd en in zijn zooeven bedoeld artikel geeft hij zijne bijdrage tot de oplossing van dit vraag stuk. Wat men van den Vrijzinnig-Democraat mocht verwachten, geeft Koster. Geen on mogelijk en onpractisch, schier onuitvoer baar stelsel zooals de socialisatie der hui zen, door enkele socialisten voorgestaan en door ons reeds een tijd geleden gecritiseerd - maar feitelijk eene toepassing van het lizinnig-democratisch beginsel op het aan- ^gig" vraagstuk. „Daar, waar het particu lar initiatief onmachtig is, een misstand op te ruimen, grijpe de overheid in en dwinge zij den burger tot medewerking aan den te verrichten arbeid. Dat is n.l. het beginsel an de vrijzinnig-democratie ten aanzien van de wetgeving, in een notendop." Koster betoogt dat de nu gevolgde weg tot bestrijding van den woningnood, het ver- leenen van finantieelen steun aan bouwver- eenigingen en gemeenten, niet tot afdoende esultaten leidt. Er wordt veel te weinig ge- ouwd. Maar als er veel meer gebouwd zou orden, don zou de schatkist de finantiëele lasten niet kunnen dragen. Er moeten 300.000 woningen worden gebouwd; bij eene gemiddelde rijksbijdrage van 200, bef eekent dit een jaarlijksche uitgave van zestig millioen gulden. Maar, afgezien hier- ^an dat de overheidskassen die uitgave niet kunnen dragen, is dit ook ongewensdht. Die bijdragen toch beteekenen finantieelen steun aan die personen, die toevallig in zulk een nieuw gebouwd huis wonen. „Dit is een geschenk door de overheid aan enkelen ge geven, zonder noodzaak, een geschenk, dat opgebracht moet worden ook door de bur gers, wier draagkracht gering is." Dikwijls is die bijdrage van het Rijk een cadeautje aan de werkgevers, al schijnt het een ge schenk aan den arbeider. Daarom ook dient eene andere oplossing ven net vraagstuk gezooht. En nu neemt Koster aan, dat de woningnood vooral een gevolg is van de meerdere industrialiseering van ons land. Hij is daarom van meening, dat de wet aan elk te vestigen nieuwe on derneming de verplichting most opleggen, om zooveel woningen te bouwen als zij ge zinshoofden in haar bedrijf, fabriek, zoowel als kontoor, te werk wil stellen. De bedoe ling is daarbij niet, dot de werklieden en beambten die door de onderneming te stichten woningen moeten betrekken; de onderneming kan die woningen ook anderen don haTe arbeiders of beambten verhuren. De maatregel beoogt te zorgen, dat de in dustrie zooveel woningen, bouwt, als door haar w-erklteden worden bewoond. Wij gelooven dat er voor het plan-Koster veel te zeggen i9 en dat langs dezen weg aan den woningnood voor een deel kan worden tegemoet gekomen. M*ar dat de achterstand van 300.000 won'ng«n bij doorvoering van het plan- Koster, spoedig zeil zijn Ingehaald, schijnt ons niet waarschijnlijk. De door hem ge- wenschte wettelijke maatregel zal wel ge schikt zijn om een gebrek aan woningen in de toekomst te beletten en als zoodanig schijnt ons Koster's plan aannemelijk, maar er dient méér gedaan, om in afzienbaren tijd het nu bestaande tekort aan huizen te doen verdwijnen. Wij zijn zoo vrij, nog eens een schets van zulk een plan aan te geven, reeds geruimen tijd geleden t. a. p. door ons ontvouwd. Wij gaan. daarbij accoord met Koster's meenirtg, dat de schatkist zich niet tien tallen jaren lang eene bijdrage van veertig tot zestig millioen gulden per jaar voor dit doel kan getroosten, Maar 'het tot nu ge volgde stelsel van finantieelen steun aan de bouwers van dezen tijd schijnt voorloopt toch wel noodzakelijk. De vraag is du3 maar, hoe de middelen tot verleening van diien steun kunnen wor den gevonden, anders dan uit belasting van alle burgers. En dan ligt het voor de hand to denken aan eene belasting op de eige naars van huizen. Nu de herziening der hiuurcommissiewel langzaam zal voeren tot het in overeenstem ming brengen van de huren met de tegen woordige waarde der perceelen, schijnt ons de tijd 'niet meer ver af, dat de huren het dubele van de vroegere zullen zijn. Nu ook de loonen tweemaal zoo hoog zijn als voor den oorlog is er ook geen groot bezwaar tegen. De eigenaars van huizen, voorzoover zij die niet hebben verkooht, zullen toch al jarenlang oorlogs-verliezers zijn geweest. Daar iedereen, ook hij wiens inkomsten zijn verdubbeld, minder royaal kan en moet leven dan vroeger, is het niet onbillijk, in dien de eigenaars van huizen een gedeelte derven van de inkomsten, uit hun bezit aan woningen te verkrijgen, zoodra die inkom sten „normaal" zijn geworden, d. i. zullen zijn verdubbeld. In eene speciale belastang op huizen-bezit zit dan het middel om de fondsen te ver krijgen, noodig voor den steun bij den bouw van nieuwe woningen. Laat ons globaal berekenen, hoe wij ons de finnntieele regeling denken. Er is een tekort aan 300.000 woningen; er zul len ongeveer 1,500.000 woningen in ons land zijn. Indien de totale huurwaarden (niet alleen de huren moeten n.l. belast, maar ook de huurwaarden van de woningen, door de eigenaars zelf bewoond) van die 1,500.000 woningen vóór den oorlog 300 millioen gulden hebben bedragen, mogen ze over eenigen tijd op het dubbele hiervan worden geschat, d.i. op 600 millioen gul den. Als de wetgever tien procent van die huurwaarden opeischt, zal de schatkist be schikken over het jaarlijks benoodigde be drag van zestig millioen gulden, dat Koster, als voor den steun aan bouwers noodig, heeft berekend. Indien de huren tot het dubbele van vroeger zullen zijn opgevoerd, zal het ca- denu aan sommigen, waartegen Koster te recht bezwaar maakt, feitelijk niet meer worden uitgereikt. De buur van de nieuwe huizen zal meer kunnen bedragen, dan men tot nu toe meende te mogen berekenen. De bijslagen zullen per woning minder bedra gen dan nu en het tempo van bouwen kan worden versneld. Zoodra met overheidssteun een voldoend aantal woningen verrezen is, zou de belas ting op de huurwaarde kunnen vervallen. Omdat deze belasting een echte conjunc tuur-belasting is, zou dit ook billijk zijn. Ook het hier geschetste plan schijnt ons volkomen in de lijn van de vrijzinnig-de mocratische beginselen te liggen en wij geven het daarom gaarne aan onzé vrienden en mede-standers ter discussie. Er zijn allerlei onaangenaamheden ver bonden aan de kwestie der vaststelling van de Duitsoh-Belgische grens en ook, wat Eupen en Malmédy betreft, bestaat er tus- schen Duitschland en België een totale af wezigheid van eepsgezindiheid-van-opvat- tingin vrede en vriendschap en volgens de beginselen van het internationale recht schijnt men de zaak niet tot een gezonde op lossing te willen brengen: de telegrammen, die wij gisteravond orrer deze aangelegen heden opnamen, zijn er een sprekend bewijs ran. Sommige Belgische kringen spreken met een zekere mate van brutaliteit over 'n Limbourg cédé en in den7elft!en geest ge wagen zij ook van de gedesonnexeerde dis tricten Eupen en Malmédy. de correspondentie, „had zonder ophouden voortgearbeid aan de verpruissching der vroeger tot België behoorende gebieden. Deze regeering zond met een zekere voor liefde onderwijzers, wier wieg in Bruissen heeft gestaan en die waarborgen van ge strengheid gavenonderwijzers kortom, voor wie de voortreffelijkheid der Kultur als een paal boven water stond. Niettemin kon ondanks dit al de Waalsche ziel uit dit ge bied niet worden verdrongen. Zonder iemand te kwetsen, werd nu een geringe wijziging aan hiet onderwijs aangebracht en men is teruggekomen tot het gezonder stel sel der neutraliteit. De kwestie, die verband houdt met het kiezc-n der voertaal, moest onze flaminganten den slaap uit de oogen houden. Allicht wenschten zij de bestendi ging van 't oude regiem en het verder we ren van 't Fransch. Bezwaarlijk kon deze these openlijk worden bepleit, maar onder de vitters aan de Vlaamsohe Akodemie wer den er tooh gevonden, die een petitie aan den premier zonden om een mooi plaatsje te bedingen voor 't Vlaamsch ten aanzien van 't schoolonderricht. De spitsvondige iheeren ontdekten in 'l archief van Eupen in 't Vlaamsch gestelde bescheiden en de taal kenners van de Akademie hebben in som mige Eupensche dialectwoorden een niet te ontkennen verwantschap met 't Vlaamsch ontdekt. Het schijnt, dat onder 't Spaansrh regiem enkele Gentsche wevers in de spin nerijen van Eupen hebben gewerkt. Dit moet een motiei zijn om Eupen te doen doorgaan voor een Vlaamsche stad Het blad insinueert dan verder, dot de veronderstelling niet gewaagd is, dat de ac tivisten, die hun heil in Hollend hebben ge- eooht, zich bij deze opvatting zullen ver- De Eloile Beige houdt zich eveneens met de kwestie bezig en in een correspondentie, opgenomen in het blad, wordt verklaard, dat het noodig was de desannexatie door te voeren en er voor te zorgen, dat een deel van het onderwijzend personeel, dat België onwelgezind was, door minder vijandige elementen te vervangen. Het blad acht het raadzaam eenige argwaan te koesteren ten aanzien van de sterk-uifgesproken dcutsch- freundliche sentimenten van sommige pries ters. Een veertig-tal leden van 't onderwij zend personeel hadden geweigerd de loyali teitsverklaring te teekenen, die men eisch- te van de ambtenaren van het afgeschafte regiem. Deze onwil-Ligen zijn nu vervangen door onderwijzers en onderwijzeressen, die in staat zijn è.n in het Fransch 6n in het Duitsch les te gevendeze laatsten zijn ge- recruteerd uit België en het groothertog dom Luxemburg. De Etoile Beige merkt op, dat het onnoodig is vast te stellen, dat nog altijd het Duitsch bij het schoolonderricht als voertaal wordt gebruikt en dat het ridi cuul ware geweest dat door het Fransch te vervangennochtans vindt de Belgische courant het van het hoogste gewicht, dot het Fransch, dat uit de scholen was ver drongen, ondanks de op-end'-op-Waalsche traditie van een goed deel van de bevolking, er weer haar intree doet. „De Duitsche regeering", aldus vervolgt eenigen en dot men ook de gegrondheid te •Berlijn 'Cr van zal inzien. „Vele priesters", gaat de correspondent van de Etoile Beige voort, „hebben op de katholieke bevolking van Eupen en Malmé dy een niet te ontkennen invloed uitge oefend. Er zijn vrij veel priesters daarente gen, die hun sympathie te kennen geven voor België en de priester Pietkin uit Sour- brodt, die steeds weigerde den kerkdienst in 't Duitsch te leiden, mag aanspraak ma ken op onzen eerbied. Het is echter van' groot gewicht dat voortvarendheid van som mige geestelijken, die in 't geheel niets voe len voor het nieuwe regiem, een toom aan te leggen." Het behoeft niet apart te worden vastge steld, daar de strekking van de correspon dentie duidelijk voor zich zelf spreekt, dat het chauvinisme in België nog welig tiert en het récht en de billijkheid bij voortdu ring zware struikelblokken voor de voeten werpt. Buitenlartdsche Berichten. P a r ij s, 16 April. (N. T. A. Draadloos). Het Petit Journal bericht, dat Millerand Vrij dagavond naar San Remo zal vertrekken. Barrère, ambassadeur van Frankrijk te Rome, zal eveneens naar San Remo ko- VOOR, KUIKENS» I WEEipERKARjpEl- De mailboot waarop Lloyd George zich!' bevindt, wordt Vrijdag te Marseille ven.' wacht. Op zee zal Lloyd George reeds een. voorconierentie met Nitti hebben. De Belgische vertegenwoordigers zullen zijnPaul Hymons en Jaspar, resp- mini»-' ters van buitenlandsche en van zconomi-' sche zaken. B e r I ij n, 16 April. (\X;. B.) Het doof de Fransche couranten verbreide bericht, dat achtduizend man nieuwe rijksweeriroe. pen in de neutrale zone van het Ruhrgo- bied binnengerukt zijn, is onjuist. Integen deel wordt het troepenaantal in de neulraio zone voortdurend verminderd. Verschillen-, de batterijen zijn al teruggevoerd en ver dere troepen staan voor den aitocht gereed, Parijs, 16 A p r i 1.-(II. R.) Polen heett aan den Franschen gezant te Warschau be richt, dat het volkomen de octie van Frank rijk in Duitschland goedkeurt. Het wcnschf eveneens de volledige uitvoering van het verdrag van Versailles. P a r ij s, 1 6 A p r i 1. (N. T. A. Draadloos van Lyon). De Fransche socialistische af gevaardigde Thomas, directeur van het Int Arbeidsbureau, brengt thans een bezoelt aan het Saarbekken in verband met de strik te toepassing der op het congres te Was hington vastgestelde arbeidswetgeving. Parijs, 16 April. (N. T. A.) Draad loos). De Zweedsche koning zal Vrijdag te Parijs aankomen, waar hij eenige dagen zal doorbrengen. Hij reist incognito en ver trekt Maandag naar de Céte d'Azur. Brussel, 16 April. (H.-R-). Aan een intiem banket heett de minister van buiten-1 landsche zaken in een rede o.n. medege deeld, dat het politiek verdrag met de mo gendheden, waarbij voor België een nieu- wo politieke regeling wort bestemd en waar. door het begrip neutraliteit, door verschil^ lende mogendheden gewaarborgd, <zal ver dwijnen, binnenkort aan de Kolders zal worden voorgelegd. B e r 1 ij n, 16 April. (W. B.) In het mi nisterie van landsverdediging vergaderden' gisteren de kapiteins Viebnhn en Bohnstedti de luitenant Aitvater (betrokken bij derf Kapp-putch) en nog een luitenant Viebahn met drie communisten om te beraadslagei) over een aaneensluiting op nationaal-comJ munistischen grondslag. De bijeenkomst werd evenwel ontdekt, minister van defensie, Geszier, heelt dade^ lijk de deelnemers verhoord en door de po. iitie in arrest laten stellen, Vanmorgen isj het verhoor voortgezet. B e r I ij n, 15 April. (W. B). De bfri drijfsraden van een remmeniabriek drongerf vandaag bet kantoor van de directie bin-, nen en eischten uitbetaling van 1000 mlö aan elk van de 3600 werklieden, geen stuk werk meer, maar 6 mk. in het uur en beta- 1322 - 1880, César Franck! Voor allen, die de muziek om haar zelf, in haar zuiverst karakter, als uiting- van metaphysisch denken en gevoe len liefhebben en niet gaarne zouden willen missen, die gewoon zijn bij alle kunst in de eerste plaats naar de psyche van het werk te vragen en zich niet laten verblinden door een schitterenden vorm, een feilloos techni sche beheersching zonder meer, voor hen is de naam César Franck méér dan een klank alleen, ja, de drager er van in den loop der tijden geworden een symbool van stil berus- ten en aanvaarden, van opziend vertrouwen. Met zijn gedachten verwijderd van al wat het dagelijksche gewoel hem te aanschou wen gaf, (en dat was veel, want ook zijn tijd, was, als de onze, rijk aan uiterlijk en inner lijk gebeuren), steeds vervuld van wat er in het diepst zijner ziel omging, tevreden, als hij dit ook maar bij benadering slechts had vermogen te uiten, nimmer klagende, al tijd werkende en opwaarts strevende, zóó heeft hij zijn leven tot het einde volbracht, zijn roeping vervuld. Lafhartige tegenwer king, miskenning, spot en hoon waren zijn deel, slechts een kleine kring van begrij pende, verbouwende en bewonderende vrienden, later allen fakkeldragers eener nieuwe richting, had hij om zich kunnen ver zamelen. Ontroering grijpt aan wie zich ver diepen gaat in den levensgang van dezen bij uitstek voortreffelijken mensch. Men moet in gedachten terugkeer en tot de mid deleeuwen, de herinnering wakker roepen aan de eminente figuren uit den tijd der re naissance om een dergelijk karakter te kun nen begrijpen en naar waarde te schatten. Hoe hebben zijn leerlingen en volgelingen van hem geleerd nooit te versagen. Zouden zij hebben dui ven klagen, waar hij, de voor treffelijke leermeester, „le maitre angélique" voor alle tegenwerking, verdachtmaking en afkammerij maar één antwoord hadzijn weemoedigen glimlach? César Auguste Franck werd in 1822 te Luik geboren en is dus, hoewel het terrein zijner werkzaamheden alleen in Parijs lag, niettegenstaande hij zich zelfs als Fransch- man lfèt naturaliseeren, eigenlijk een vreem deling voor Frankrijk. Hij, een vreemdeling, moest dit destijds op muzikaal gebied vol slagen impotente land, dat, na eerst de be- teekenis van Wagner onderschat te hebben, ten slotte, als geheel de muzikale wereld, geknield lag voor dit geweldig genie, toe roepen „wees u zelf!" Niet als een gehar nast strijder deed hij dat, 't lag n»et in zijn aard, geen nieuwe anli-Wagnerhetze ontke tende hij, integendeel, ziin directe volgelin gen hebben juist voor Wagner gesheden, zoo lang deze miskend werd, hij wees er alleen op, dat er ook nog wat anders was. Hij voelde, hoe het eenige redmiddel tegen nabootsing was een terugkeer tot de primi tieve vormen, tot de sonate, het kwartet, de symphonie en het lied, hij begreep, hoe, on der invloed van den grooten Bayreuther, het zuiver, intiem karakter der muziek dreig de verloren te gaan, hij poogde de ware ver houdingen terug te vinden, de absolute mu ziek, de na Beethoven kwijnende symphoni- sche kunst nieuw leven in te blazen, hij zocht aanknooping in de muziek van Gluck, Rameau, Bach en Beethoven. En zijn stre ven had succes, een gansche rij van bekwa me, talentvolle mannen plaatste zich achter hem, aan dezen, aan d'Indy, Chausson, Du- parc. Lekeu, Guy Ropartz, Pierne e. a. is die wonderlijke opbloei, waarvan wij thans ge tuigen zijn, voor een groot deel te danken; zij waren He wegbereiders der tegenwoor dige nieuw-Fransche school, „les Debussys- tes", die weliswaar verder zijn gegaan, zóó ver, dat zij ten slotte Franck's volgelingen, die bijna allen nog in leven zijn, (terwijl De bussy reeds gestorven is), overvleugelden, zonder den zuiveraar Franck nochtans ware hun kunst vermoedelijk niet mogelijk ge weest, had deze in ieder geval niet zoo voor' spoedig wortel geschoten, was zij onbegre- pener gebleven. De schetterende bazuinen zijn verstomd, de prnlers, de pronkhanzen hebben afgedaan, men keert in tot zich zei ven, men heeft geleerd weer stil te zijn.en te beluisteren de zingende stemmen in het eigen gemoed, in het heelal. De moderne muzikale kunst wordt in haar wezen nog vaak verkeerd begrepen, te veel wordt gelet op de excessen, op de experimenteurs, in werkelijkheid toch verschilt zij weinig van de vi'oegere. Maar zooals de tijden veran deren, zoo veranderen ook de uitingen, het verschil is dus meer cultureel dan essen tieel. Het essentiéele der kunst, hoe moei lijk ook onder woorden le brengen, maar dat wij toch allen in goede oogenblikken hebben gevoeld, verandert nooit. Wie mocht mee- nen, dat al het oude op zijn kop is gezet of over boord gegooid, dwaalt. Maar 't is alles verinnigd, intiemer geworden, vandaar de vernieuwde opbloei der kamermuziek, de gezichts- en gevoelshorizonten zijn verwijd, men gaat zich wat vrijer bewegen, zoekt naar verklanking van half bewuste en onder bewuste gevoelens, aan de opperheerschap pij van het intellect is voor een goed deel een eind gekomen. Kende men vroeger al leen den drieklank, ja, vermeed men bij de primitieven zelfs den terts, wijl hij een disso nant was, men durft tegenwoordig een rutó mer gebruik te maken van vier- en vijfklank! ken, men durft meer dan voorheen seconde-«j en quortaccoorden aan te wenden. Ik weefcj wel, deze karakteriseering geldt niet zoo«' zeer het oeuvre van Franck als wel dat dei^ tegenwoordige modernen, gezien evenwel den zuiverenden invloed, "welke er van uitgegaan, in verband daarmede, werd' aaii deze korte beschouwing omtrent het wezen} der nieuwere muziek een plaatsje ingeruimd; Zooals we dus gezien hebben, van Kuil uit was Franck een vreemdeling, zijn per* soon, zijn werk evenwel is moeilijk van zijit tweede vaderland, dat hij innig liefhad, td scheiden, 't Is wel de moeite waard, er evenj de aandacht op te vestigen, hoe ook hij gft boortig is uit diezelfde kleine landstreek; welke meer dan twee eeuwen de bakermaè van het muzikaal genie is geweest. OcJcegw hem, Obrecht, Josquln du Pré, Willaert exi de grootste van allen, Orlando di Lasso, da vertegenwoordigers der eens zoo bloeiende z.g. Nederlandsche contrapunctistische school, waren Zuid-Nederlanders, zonen van een ras, welks cultuur door twee beschaving gen, de Latijnsche en de Germaansche ii beïnvloed. Ook Beethoven's afstamming wijst daarheen. J (Slot volgtfc'

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1920 | | pagina 1