Regenmantels Maison L'Hironsieüe
„DE EEMLANDER"
BUITENLAND
m&lSOM H i RTEL
FEUILLETON.
ABQNIEMENTSPIUS £2 tal»
PUIS PES «MEHlitil
m. y'leeschhouWer,
EERSTE
Onmogelijk verlangen.
-VOEDEP
César Aupste Franck.
18e Jaargang No. 261
jwr iMtl 2.50. per weck (met gratl» verrekcr nS
iegt21 OTS.Vuüw») f «Isondeilijke nummer»
Zaterdag 1 Mei 1920
1 C.O 5.
Telepuoon 513.
DIRECTEUR 3 VALKHOFF.
BUREAU:
ARNHEMSCHE POORTWAL.
HOOFDREDACTEUR.'
M*. D. J VAN SCHAARDENBURG.
van 1-4 regels f 0.85#
met Inbegrip van ecu
bewijsnummer, elke regel meer 0.20, dicnstaanbica
dingen 1 5 icgcls 0.50. Voor handel cn bedrijf
bestaan zeer voordceligc bepalingen tot het herhaald
adverlceicn hij abonnement. Pene circulaire,
bevattende do voorwaarden, wordt op aanvraag
toegezonden. Bewijsnummers 5 cent.
Meubelfabrikant Hof 48.
AMERSFOORT
Fabkiis:
-i PAPENHOFSTEDE
in den grooten Magazijij-voor-
raad zult U allicht iets
van Uwe gading
- Vinden - -
>e wereld is hardleersch. Een zoo ver-
ikkelijke geesel als de afgeloopen we-
eldoorlog heeft de menschheid nooit ge
troffen en men mocht dus hopen, dot geen
denkend mensch terug zou verlangen naar
toestanden, die voor de oorlogskiemen zoo
gunstige voedingsbodems zijn gebleken. Al
slaat geenszins met mathematische zeker-
i l vast, wie ruu wel precies aansprakelijk
iceten worden gesteld voor het uitbreken
van den oorlog, het is toch wel niet voor
bestrijding vatbaar, dat er drie oorzaken
hebben gewerkt ten gunste van het ontstaan
van het nu volstreden conflict. Het zijn het
ontbreken van democratische opvattingen
bij de regeeringen der Centrale volkeren,
zich onder meer uitende in de geheime di
plomatie, voorts het militairisme met zijn
gevloekte leuze „als gij den vrede wilt, be
reidt u dan ten oorlog'' en ten slotte het
gebrek aan inzicht, dat de natiën elkaar
noodig hebben, te voorschijn tredende in
het streven naar beschermende rechten en
naar „economische onafhankelijkheid".
Wel is de wereld hardleersch. In Duitsch-
land, dat door zijn autocratische heer-
sc'hers in het ongeluk is gestort, zijn er nog
duizenden, die terug verlangen naar het
tijdperk van monarchale anti-democratie, al
verliep dan de putsch van Kapp in het zand.
Overal elders bijna zijn de ultra-linksche
groepen bezig met het op andere wijze ver
nietigen of belagen van de democratie; ook
bij hen ontbreekt het inzicht, dat eene dic
tatuur, zij het daji van het proletariaat, d. i.
practisch gesproken van een of meer volks
leiders, moet leiden tot onderdrukking van
de meening van „andersdenkenden", dot
daarbij de corrigeerende invloed van de op
positie wordt gemist en de democratie ver
nield.
In stede van eendrachtig te streven naar
geleidelijke maar zekere inkrimping der mi
litaire uitgaven, blijft men zich lot de tan
den wapenen, blijkbaar niet beseffende dat
het psychologisch moment tot het afbreken
van het militairisme welhaast voorbij zal
zijn.
Hoewel" gedurende den oorlog overal ge
brek is geleden, niet het minst in Duitsch-
Iand, waer men 2ich het sterkst had toege
legd op het bereiken van „oeconomische
onafhankelijkheid", eenvoudig omdat-geen
enkel land in Europa alles voortbrengt, wat
zijne dichte bevolking noodig heeft, staan
er nu weer overal apostelen van die oeco-
nomische onafhankelijkheid gereed om pro
paganda te voeren voor beschermende
rechten, speciaal voor graanrechten. Zelfs
in ons land gaan stemmen op in die rich
ting.En niet eerst nu. Midden in den oor
log we herinneren het ons nog levendig
pleitte De Standaard voor sterke
vermeerdering in ons land van graanbouw,
wijl dit noodzakelijk gebleken is gedurende
den oorlog. Alsof men zich in normale vre
destijden. altijd maar zou moeten inrichten
naar den, gelukkig toch slechts uitzonde
ling blijvend-en, oorlogstoestand!
De nadeelen van graanrechten, waarmee
dit pogen naar oeconomische onafhanke-
lijk'heid altij'd gepaard gaat, zullen wij niet I
uiteen zetten. Ze zijn in de laatste twintig
jaren we denken aan de verkiezingen
van 1005! telkens en telkens weer in het
licht gesteld. Voor de overtuigde vrijhrfhde-
laren zijn beschouwingen daarover niet'
nieuw en de nog steeds bestaande!
protectionisten zijn niet door schildering
van de bezwaren, aan graanrechten verbon-
den, te hekeeren.
Maar wat we ditmaal wel willen doen, dat
is aantoonen, dat de voorstanders van oeco
nomische onafhankelijkheid, behalve dat zi;
hardleersch zijn, nu ze toonen uit de gru
welijke lessen, door den oorlog gegeven,
niets te hebben geleerd, iets ten eenenmale j
onmogelijks nastreven! Nederland kan
•zich ten opzichte van de graanvoorziening
niet onafhankelijk maken van het buiten
land en voor dit argument zullen de protec
tionisten toch wel zwichten!
Dat Nederland zich niet oeconomisch on
afhankelijk kan maken,- het is pas kort ge
leden van twee zijden aangetoond. De heer
S. Koenen, hoogleeraar aan de Lendbouw-
hoogeschool te Wageningen, heeft het be
wezen in een artikel in het Tijdschrift voor
Economische Geographie van Jan.-Febr.
1920 (Vrije Ruilverkeer no. 215), de heer
U. G. Schilthuis, de bekende vrijzinnig-de
mocraat vit' Groningen, heeft het uiteenge
zet in een artikel in de „Opbouw" van Maart
1920.
Wij veroorloven ons uit beide geschrif
ten eenige cijfers en feiten aan te halen
„Ook in den tijd van vrede trou
wens, in de jaren vóór den wereldoor
log, kon Duitschland zich wat graan
betreft, niettegenstaande de protectio
nistische handelspolitiek, niet voeden;
dat Frankrijk in die jaren een in dat
opzicht iets gunstiger resultaat bereik
te, was uitsluitend het gevolg van de
geringere dichtheid en zeer geringe
toename van bevolking".
„Engeland en Nederland verkeeren
ten aanzien van de voorziening met
eigen graan ongeveer in dezelfde ex-
ceptioneel-ongunstige positie; in beide
landen gaat een bij uitstek dichte be
volking samen met een zeer geringe
procentische uitbreiding van het bouw
land. Terwijl de bevolkingsdichtheid
vlok voor den oorlog in Frankrijk
slechts 73.9 bedroeg per K.M.1 en in
Duitschland 125.4, was zij in Groot-
Brittanië en Ierland 147.6 en in Ne
derland zelfs 178.9, zoodat Engeland
juist tweemaal en wij 2Vi maal zooveel
menschen te voeden hebben op een
zelfde oppervlakte als Frankrijk. En
daarentegen .beslaat van de totale land
oppervlakte het akkerland en tuinland
in Gr.-Brittannië en Ierland slechts
23.2 pet. en in Nederland 29.5 pet., te
gen 48.8 pet. in Duitschland én 50.5
pet. in Frankrijk
Deze beschouwingen van den heer Koe
nen ziin op zich zelf reëels afdoende. Ze
worden bevestigd door wat de heer Schilt
huis schrijft
„Om te kunnen voorzien in do Ne-
derlandsche behoefte aan deze artike-
£3r^-A£ïK IUl2T:
WEESPERS
RtRSPEEv
Als men nu bedenkt, dat er dan voor wei
de en hooilend, warmoezerijep en tuinen,
boomgaarden, boom-, bloem- en bollen-
kweekerijen en bosch in totaal nog geen
400,000 H.A. zouden overblijven, dan ziet
men onmiddellijk in, dat het eenvoudig weg
onmogelijk is, aan het verlangen der land-
bouwprotec-tionisten te voldoen, zonder alle
mogelijke takken van volkswelvaart te ver
nietigen.
Voor wie dus uit den oorlog en zijn mi
sère niet heeft geleerd, dat de volkeren el
kaar ncodig 'hebben, dat het in het belang
van alle natiën is, dat er vrije ruil plaats
heeft en dat de goederen daar worden
voortgebracht, "waar dit op de besle en
goedkoopsté wijze kan geschieden, zelfs
voor hem moet het duidelijk zijn, dat Ne
derland zich niet „oeconomisch onafhanke
lijk" kan maken en dat 2ij, die dit wen-
schen, het onmogelijke verlangen.
Buitenfc ntfsche Berichten.
P a r ij s, 3 0 A p r i 1. (N. T. A. Draadloos)
De conferentie der ambassadeurs, die giste
ren onder Voorzitterschap van Jules Cam-
bon is bijeengekomen, heeft Sir Reginald
Tower gehoord over de werking van de
commissie, belast met het bestuur van den
vrijstaat Danzig. Vervolgend heeft de confe
rentie het antwoord aan Hongarije inzake
het vredesverdrag voltooid. De Hongaarsche
regeering zal binnen kort moeten verklaren,
of zij het verdrag al don niet aanvaardt.
B e r 1 ij n, 3 0 April. (N. T. A. Draad
loos). De Duitsche pers stemt over het al
gemeen met de rede van Lloyd George over
San Remo in het Lagerhuis in en beschouwd
ze als een nieuwen stap op den weg naar
internationale ontspanning. Hetzelfde meent
men van de senaatsverklaring van Millerand.
Toch staan de Duitsche politici niet volko
men optimistisch tegenover de conferentie
te Spa.
B e r 1 ij n, 3 0 A p r i 1. (W. B.). De Beïgi-
len (giaan en veevoeder) zou de land- sche hooge commissaris voor Eupen en Mal-
bouw in Nederland zijne opbrengst van médy dreigt met geldboeten en gevangenis-
granen, zaden en peulvruchten en dus straf allen, oie behalve de Belgische lijst
den verbouw moeten vermeerderen voor de volksraadpleging afzonderlijke lijs
met tenminste 250 procent, aangezien ten *er teekening leggen of dnarop leeke-
zij thans nog niet 40 procent van die nen- Volgens de bladen had de bevolking
behoefte voor zijne rekening kan ne-getracht een onvervalscht beeld der stem-
men I ming in de gebieden te verkrijgen, daar de
Daarmede zou gepaard moeten gaan, j tekening op de Belgische lijsten wegens de
dat in plaats van 525,567 HA, zooals vergekhngsmaatregelen
in 1913, ten koste van andere produc
ten, meer dan 1,200,000 H.A. zou-
B e r 1 ij n, 3 0 A p r i 1. (N. T. A. Draad
loos). Officieel wordt de opmarsch van de
Rijk?weermacht in het Zuidelijk Roergebied
aangekondigd ter handhaving van de open
bare orde en bescherming der nijverheid.
B er 1 ij n, 3 0 April. (W. B.) In de ver
klaringen die de Pruisische minister van
blnnenlnndsche zaken,in de landsvergode
ring heeft afgelegd, sprak de minister over
den algemeenen toestand en zeide, dat zoo
lang nog in Midden Duitschland dé vor
ming van een rood leger dreigt, zoolang in
het Oosten van Berlijn roode bataljons kun
nen gevormd worden, de veiligheidsweer
tegen alle ordeverstoringen krachtig moet
optreden.
Helaas moet ook het zuidelijk Roergebied
binnengerukt worden, omdat de opperbur
gemeester van Hagen verklaard heeft, dat
hij sinds 10 April geen verantwoordelijkheid
meer kan dragen. Ook andere ambtenaren
verklaren, dat vluchtelingen uit het Wupper-
dal de rust in gevaar brengen. De regeering
zal met alle middelen voor de handhaving
van orde en rust zorgen.
B e r 1 ij n, 3 0 A p r i 1. (N. T. A. Draad
loos). De Nat. Verg. heeft in alle drie lezin
gen een wetsontwerp aangenomen, bepa
lende, dat de staat en de gemeenten de
schade, die door die onlusten is ontstaan
moeten vergoeden.
Regenmantels vanaf f 16.75
LEEREN MANTELS
PLISSEERINR1CHTING
KOItXF, GRACHT 27.
den moeten worden bebouwd met gra
nen, zaden en peulvruchten".
jteekerüni;
tegen ieder, die
voor Duitschland stemt, volstrekt onmogelijk
wordt gemaakt.
B e r 1 jj n, 3 0 April. (N. T. A. Draad
loos). Volgens officieele opgaven bestond
het rijksleger op 5 April uit 11,525 officie
ren en 220,018 manschappen. Op 15 Mei
wordt het cijfer van 200,000 man bereikt,
die Duitschland op de been mag hebben tot
10 Juli. Het naar huis zenden der lijdelijke
vrijwilligers nam begin April een aanvang.
B e r 1 ij n, 3 0 A p r i 1. (N. T. A. Draad
loos). In de republiek Saksen verklaarden de
meerderheidssocialisten, dat zij de coalitie
met de democraten, die achter de coalitie-
regeering staan, handhaven.
P a r ij s, 2 9 April. (N. T. A. Draadloos
uit Lyon). De Fransche regeering heeft een
verdrag gesloten met de Italiaansche regee
ring inzake de tewerkstelling van Italiaan
sche arbeiders in Frankrijk en wel op o.a. de
volgende voorwaarden
Wat de mijnwerkers aangaat, zullen dezen
dezelfde loonsverhoogingen genieten, die
wellicht aan deze laatsten zullen worden toe
gestaan. Zij zullen profiteeren van alle voor
deden voor de Fransche werklieden, b.v.
de verstrekking van voedsel tegen speciale
3 VOOEPen
PLUIMVEE'
prijzen. Zij zullen coöperatieve vereenigin»
gen mogen oprichten. De Fransche regee*
ring staat in voor de uitvoering van het con-
tract. Ook garandeert zij aan Italië zes toi».
steenkool per maand voor iedoren te werk
gestelden arbeider. Vier duizend Italiaan
sche mijnwerkers-bevinden zich al in Frank
rijk. Men denkt er ongeveer 3000 te latei»,
werken in de ijzermijnen van Tunis. Ook
levert de Italiaansche regeering vele" hon
derden werklieden voor de losfantmijnen.
Volgens een vroegere overeenkomst tus-
schen Frankrijk en Italië zou Frankrijk laatst
genoemd land 425.000 ton fosfaat leveren,
Londen, 30 April. (R.J. De mailtrein
van Cork naar Braty is te Kinsaio door ge
maskerde gewapende mannen aangehou.
den. Twee mailzakken werden gestolen.
De telegrlische gemeenschap tussohen
Dublin en Noord-Ierland is verstoord. De
poiitiebivreaux te Rush bij Dublin werden
vroeg in don ochtend aangevalleneen ser
geant'werd gedood, een politieagent zwaar
gewond.
P a r ij s, 3 0 A p r i 1. (V. D.). De nlge-
meene federatie van den Arbeid in Italië
heeft aan de hij haar aangesloten organisa
ties het verzoek gcriiht op 1 Mei het werft
gedurende drie uur neer te leggen els pro
test tegen de oorlogsverklaring van Japan
aan Rusland-.
Budapest, 30 April. (H. K. B.) Hel
centraal bestuur van de christelijk-nationalo
vnkvereenigingen heelt een oproep gericht
tot de arbeiders om op 1 Mei door te wer
ken, omdat de tegenwoordige economische
toestand geen overtollige staking van arbeid
gedoogt. De 1 Mei-dag was alleen voor die
roode aanvoerders een feestdag, maar de
christelijke arbeiders zouden dien dag wei
ken.
Rome, 3 0 April. (R.). Ten gevolge
van een kentering onder het personeel var»
post, telegraal en telefoon en de inrichting
van hidp-bnreaux werken de diensten nor
maal. De economische vereeniiging vai*
spoorwegpersoneel is tegen een staking op
1 Mei.
Londen, 20April. (R.). Ben commi»
niqué van het departement van oorlog be
richt, dat de Polen op 26 April gemiddeld^
55 K.M. zijn vooruit-gerukt, op één plaats 80
K.M. In het zuiden hebben de bolsjewisten
Bar verloren. De cavalerie vervolgt hen in'
oostelijke richting-.
B e r 1 ij n, 3 0 April. (\V. B.) Naar aan»'
leiding van het opnieuw aanwakkeren van
den oorlog tusschen Polen en Rusland, zegi
de Vorwörts, dat Duitschland geen minleir
ding heeft partij te kiezen bij de gewelddat
dige scheiding van de Oost-Slavische volj
ken. Duitschland wordt daardoor ook nieij
onmiddellijk getroffen, zoolang de strijd zion
verplaatst van het westen naar het oosten»
De toestand zou echter anders kunnen worf
den, wanneer er een terugslag komt, waan»
door de bolsjewistische heerschappij zicK'
tot aan de Duitsche grens zou uitbreiden»!
Dat zou voor Duitschland een bedenkelijker
toestand zijn, wegens den drang naar uit*'
breiding, waarmede het bolsjewistische Rus»
land is bezield.
1823—1890,
(Slot).
Zijn oeuvre is zeer uitgebreid en, naar
vorm en inhoud, .belangrijk. Vrij duidelijk
kan een drietal sdheppingsperiodên onder
scheiden worden. Zijn jeugdwerk is, zooals
ivel verwacht ko-n worden, het minst belang
rijk, het verheft zkrh niet bo\ en den middel
maat, ofschoon daaronder reeds een trio is,
gecomponeerd in den z.g. cyclischen vorm,
een orm, zoo eigen aan Franck's scheppin
gen- De meeste oxgeicomposities dateeren
uit dien eersten tfjcL In de tweede periode
ontstonden de d-nvineur symphonie, (bij het
a&nhooren waarvan Gounod smalend moet
hebben getuigd, dot hier de impotentie tot
dogma was verheven) de poèmes sympho-
ndques, ook orgekxxmpositie's, liederen, ora
toria en on era's. welke taaiste evenwel nooit
succes hebben behaald. De symphonie is
een meesterstuk van vorm, een groot thema
omgeven door tal van kleinere motieven, be-
-heerscht het geheele werk, bewust heeft de
componist hier gebroken met den ouden
vorm. Bij de klassieken toch staan de ver
schillende de el en eener symphonie (sonate,
kwartet) naast elkaar, elk deel heeft eigen
thema(s), er bestaal meestal geen ander
verband dan de tonaliteit. Deze vorm bevre
digde Franck niet, hij construeerde zijn werk
als een van 't begin tot 't eind samenhangend
geheel, met gebruikmaking van een kleiner
of gTOoter aantal motieven, uitgroeiende tot
thema's, met wisseling van tempo, tonaliteit,
rythme en 'harmonie weliswaar, doch steeds
zóó, dat nooit het gevoel van éénheid ver
loren ging. Bij hem is dan ook geen sprake
meer van enkele, naast elkaar staande on
derdeel en, elk met eigen thematisch mate
riaal. Dezen vorm noemt men den cycli
schen. Meer .mededeelen over techniek en
vorm in een artikel van zoo beperkten om
vang als dit slechts kan wezen, gaat niet,
dit weinige kon ik evenwel niet verzwijgen,
omdat 't een ieder toch wel duidelijk zal zijn
geworden, hoe hier vorm en inhoud één zijn.
Franck heeft deze idee, die eigenlijk niet
geheel nieuw was, daar o.a. Beethoven ze al
toepaste in zijn latere strijkkwartetten op.
127 en op. 131 en eveneens in zijn pianoso
nate les Adieux op. 81, eerst tot een be
wust principe verheven.
In zijn oratorium „La Redemption", be
zingt hij den lof van den Christus, die voor
de tweede maal de wereld zal verlossen, wan
neer hij in 't gebed wordt aangeroepen. „De
geloova'ge meester heeft aan de koren zulk
een wijding gegeven, dat het is, alsof men
engelenstemmen hoort" (v. Milligien Ont-
wikkeÖngsgenig). Een ander oratorium
„Ruth" behoorde reeds tot de eerste perio
de en heeft 25 jaar gelegen, eer het werd
uitgevoerd. Het bekende„Parus Angeli-
cus" is uit een driestemmige mis, van be-
t-eekéhis zijn de kerkelijke compositie's van
Franck niet.
Uit zijn laatste scheppingsperiode datee
ren de voorname werken op kamermuziek-
gebied, het grootsche piano-kwartet, het
machtige Prélude, choral et fugue, het strijk
kwartet in de schitterende sonate voor piano
en viool, voor een deel ook zijn oratorium
Les Beatitudes", waaraan hij van 1869 tot
1879 heeft gewerkt en dat tot het verheven-
ste behoort, wat hij heeft geschreven. Juist
door deze werken, uit het laatst van zijn lo
ven, heeft zich, na zijn dood, zijn roem wijd
en zijd verbreid, ten onzent zijn die ook het
meest bekend. Evenals bij Bach, Iaat ook
zijn muziek zich direct onderkennen, zij
heeft een zeer eigenaardig, sterk persoon
lijk cachet, harmonisch zoowel als melodisch;
stille devotie, innig vertrouwen, een onwan
kelbaar eeuwigheidsbesef spreekt uit alles.
In ens land heeft vooral van Milligen zich
beijverd, zijn werk«ngang te doen vinden, nu
gaat er wel haast geen seizoen voorbij,
waarin niet door meerdere toonkunstafdee-
lingen één van zijn oratoria wordt ten ge-
hoore gebracht, op programma's? voor ka
mermuziekavonden iTeft men herhaaldelijk
zijn naam aan. Ongeveer een jaar geleden
speelde Myra Hess hier zijn Prélude, Cho
ral et Fugue en de schitterende weergave
van zijn strijkkwartet door 't ensemble Pou-
let ligt nog versch in 't geheugen, terwijl
kort geleden twee ondernemende stadge-
nootcn zijn sonate voor piano en viool
speelden.
Al schijnt dit voor dea soheppenden kun
stenaar, die zijn tijd vooruit is, nu eenïttaa^
een onafwendbaar lot te zijn, toch stemt hel
weemoedig, te bedenken, ihoe alle waardee^
ring en erkenning eerst ma den dood' is ge^
komen. In het laatste levensjaar, slechts enV
kele maanden vóór zijn overlijden, belhoaW
de hij pas het eerste succes, toen hij, bij ge*j
legertheid van de uitvoering van zijn strijk*
kwartet door een enthousiast piibliek op hetj
podium werd geroepen, iets, wat hem nogj
nooit overkomen was.
Ja, moeizaam is zijn leven geweest, maar
niet te vergeefs, want door zijn werkeiu
waaraan thans duizenden en duizenden ziolj
laven, waaruit de moede kracht, de ne
slachtige troost en opbeuring kan pu
heeft hij zich den eeuwigen dank van he
nageslacht verworven, het hoogste loon
hom -geworden, de onsterfelijkheid.
Overgenomen uit: v. Milligen: Onh
lingsgang der Muziek,
