f 37.50
ONTVANGEN
Vilten Pantoffelssn §shoen»n
GR00TEKÖÖ88T - iF
„DE EEM.LANDER"
BUITENLAND.
FEUILLETON.
-Nizza.
19e Jaargang Ne. 108
per post f J.60, pet weck (met eratis vcizeker ng
tegen ongelukken) 0.17» «liondeilijkc nummer»
1
Donderdag 4 November
DIRECTEUR: J. VALKHOFF.
BUREAU:
ARNHEMSCHE POORTWAL.
TEL. INT 513.
mm Aovï8i^i£rm;,u^r™»-
bewijsnummer, elke icpel meer 0.25, diensta.inb c«
d iuycn en l.lcidadighcids-adveitcnticn voor de helft
der prijs Voor handel cn bedrijf bestaan zeer
vootdec 'RC bepalingen voor hel idvcrleercn bene
ciicu'airc, bevattende dc voorwaaiJen. wordl op
aanvraag tocqczonden.
Acht uur 1
Ook zonder dat onze partijgenooten hun-
verlangens te dezer zake in een strijd
zang hebben belichaamd, hebben de woord-
Voerders van onze partij het hunne gedaan
tot propaganda voor den verkorten arbeids
dag, een desideratum, dat van de oprich
ting van onze partij ai op haar programma
beeft gestaan.
De jongeren onder ons, die den vroege-
ren toestand nooit hebben gekend, mogen
het nog wel eens hooren, dat nog niet zoo
heel lang geleden arbeidsdagen van VI, 14
en 16 uren niet zeldzaam waren, opdat zij
begrijpen, dat onze strijd voor den tien-
*urendag niet van alle zijden met instemming
werd begroet.
Wij hebben er intusschen altijd rekening
mee gehouden, dat men niet met kousen
en schoenen tegelijk den hemel ingaat; zoo
hebben we jaren lang aangestuurd op eene
regeling, waarbij tien uur per dag zouSvor-
den gewerkt, om don, als de maatschappij
zich aan dezen toestand had aangepast, tot
den acht-uren-dag over te gaan.
We hebben den verkorten arbeidsdag
niet alleen verdedigd op ethische gronden.
Juist omdat we weten, dat men maar .al te
dikwijls ethische eischen afwijst met*aan de
praktijk ontleende argumenten, hebben we
aan cte hand van vooral in Engeland ge
dane proefnemingen er den nadruk op gew
iegd, dat een verkorte arbeidsdag volstrekt
niet vermindering van productie behoeft te
beteekenen.
Natuurlijk geldt het niet voor alle vakken,
maar wel voor vele, dat een arbeider in
acht uren evenveel werk kan verzetten als
in tien, wanneer de arbeidsprestatie b.v. in
een week als maatstaf van vergelijking dient.
Het spreekt dan ook van zelf, dat we bij
de aanprijzing van den acht-uren dag (rijn
uitgegaan van de veronderstelling, dat het
uurloon bij den achlurigen arbeidsdag hoo-
ger zou zijn dan bij den 10-uursdag, m. a. w.
.ciat des arbeiders weekloon bij invoering
van den acht-uur-dag niet zou verminderen.
Maar nu blijkt weer eens dat de eene of
andere maatregel op zich zelf niet altijd
goed en niet altijd slecht is; dat men dien
maatregel moet beoordeelen in verband met
de omstandigheden, waaronder de invoe
ring geschiedt.
Zoo schijnen er thans omstandigheden te
zijn, die op het geluk van de invoering van
den achturendag donkere schaduwen, wer
pen.
Daar is allereerst de vrijwel alom heer-
schende arbeidsschuwheid. Dè bewering,
c'at er minder gepresteerd wordt dan vroe
ger,. kan, waar ze zoo algemeen wordt ge
ldt, niet uit de lucht zijn gegrepen. Diit nu
is een leelijk ding. Want de mogelijkheid,
dat in acht uren evenveel zal worden ge
daan dan tot nu in tien uren, is daarmee
ven de baan.
In onzen tijd van.schaarschte aan grond
stoffen en levensmiddelen, van ook daar
door onzinnig hooge prijzen, nu, naar de
oeconomen van alle richting het eens zijn,
alleen vermeerderde productie in staat is,
ons betere toestanden te brengen, kregen
we plots den echt-urendag, d. w. z. vermin
dering van de toch reeds onvoldoende
voortbrenging.
Op zich zelf is dit een kwaad; maar bo
vendien zul'en daardoor de werkgevers niet
geneigd zijn het uurloon te verhoogen en
de arbeiders zullen derhalve lagere week-
loonen ontvangen.
Allicht zal dit leiden tot verzet van de
zijde der werknemers en in de naaste toe
komst dreigen ons dan ook arbeidsconf'ic-
ten, waarschijnlijk zelfs stakingen. Opnieuw
zal dit schadelijk zijn voor de productie.
Maar er is meerDe werkgevers zijn niet
geneigd de uurloonen te verhoogen, schre
ven we zoo even». We voegen er nu bij ze
zijn er ook niet toe in staat. Tal van indus
trieën kunnen reeds nu niet ooncurreeren
met die, gevestigd in landen met lage va
luta. Zoo blijven de Duitsche loonen, hoe
fantastisch hoog in klank, tengevolge van
den lagen stand van de Mark, ver beneden
de in Nederland betaalde.
Dit beteekent, vooral nu de loonen een
veel hooger percentage van den kostprij^
uitmaken dan vroeger, dat concurrentie
slechts mogelijk is tegen die landen, aanvaarding- der oVereenkomst weiden uit
een gelijk of ongeveer gelijk loon betalen.
ijjlcen maatregel niet had behooren te ge- j geven, bracht spr. in herinnering, dot hii standlgheden aanpasten. Gauvoin verwijl
schieden op een daarvoor beter uitgekozen Hid was ven Asquith's regeering tijdens den j Wilson, dal deze zich niet hield aan cenl
tijdstip. opstand van 1916. Asquilh bezat toen volop j algemeen en methodisch programme, hiji
bewijzen vcor'een samenspanning tüsschen ging order in de bizondorheden en vage
de rebellen erv de Duitscners. Later loen 'deeën, zoodot hij zoetjesaan zijn gezag ver-
Lloyd George aan hel hoofd van de regce-j loos; hij liet kwesties van de grootste im-
ring was gekomen, had men bewijzen voor por tan tie door mannen, die practischer wa-
een soortgelijke pogingr die op niets uT.- ren dan hij.zelf, regelen op een wijze, die
UCp w indruischte tegen zijn oorspronkelijke denk*
Curion wraakte het denkbeeld van vol-j beelden. ..Niet alleen weid de vrede, dio
stemmen opgeleverd, die gekant waren te- te(,. fisf(lle onafhankelijkheid van Ieih gele.'kond werd, niet Amerikaansch. maru:
gqn het aanvaarden eener regeling. De v°l-1 Als "men Ierland hel recht gal invoerrech- hij werd zelfs algemeen van de hand gewc-
ledige uitslag van de stemming was, dat - J J 4!i— AQfi j""*
338.045 stemmen voor en 346.504 tegen
Politiek O vet zicht.
De stemming onder de Engelsche mijn*
-wenkers heeft een meerderheid van 8459
Men denke over den veranderden toe-
_stand niet gering. Nog een dezer dagen
hoorden wij van den directeur van een
scheepswerf, dat hij voor den botrw van een
stoomschip thans evenveel aan arbeidsloon
betaalde, als vroeger, een dergelijk schip
kant en klaar opbracht.
De teekenen van de onmogeMjkheid met
de buitenlandsche induslrie te concurree-
ren zijn er reeds; tal van fabrikanten klagen
over die ongelijke concurrentie.
Maar het ergste is, dat de voorspoed in
handel en industrie, die op den oorlog is
gevolgd en die meer schijn dan wezen
is geweest weldra tot bet verledene zal
behooren. Nog is niet duidelijk, we'ke fac
toren bezig zijn ons naar een handels-crisis
te leiden; dat we er met groote snelheid
heen gaan, staat wel vaSt.
B-ij het tekort aan produceerend vermo
gen wordt ditmaal de crisis niet ingeleid
door een«e daling van fabrikaten, zooals
dat nogal eens geschied is. Ditmaal is het
de komende overvloed van enkele natuur
voortbrengselen, die de komende dab'ng der
prijzen inluidt. De prijzen van suiker en kof
fie op de wereldmarkt zijn met groote spron
gen omlaag gegaan; men verwacht, dat tal
van andere artikelen zullen volgen.
De oeconomische problemen van onzen
tijd zijn zóó ingewikkeM, dat de handelaren
en industrieelen, die anders zulk een fijnen
neus hebben, den gang van zaken niet juist
hebben ingezien. Men denke eens aan de
enorme uitbreiding van de scheepswerven
over heel de wereld. Er was zooveel ton
nage aan schepen vernietigd, dat men van
oordeel was, dat de achterstand in geen
jaren zou zijn in te halen. De vrachten wa
ren schrikbarend hoog.
Maar thans is er reeds te veel gebouwd.
Men kan nu goedkooper een in de vaart
zijnd schip koopen, dat er een besteller..
Nog hebben onze scheepswerven voor een
of twee jaar voldoende beste'iingen. maar
de afnemers dringen geenszins op snelle
levering aan. De vrachten zijn gedaald en
het in de vaart brengen van nieuwe schepen
is niet meer loonend.
Zoo zijn de werkgevers in de metaalnij
verheid niet in staat, hoogere loonen te be
talen; wat we hier voor deze categorieën
van fabrikanten hebben uiteengezet, geldt
ook voor andere.
In den te verwachten strijd' voor verhoo
ging van het uurloon, zu'len dus naar onze
overtuiging cle werknemers zwak staan.
Hunne leiders zullen dit ook inz;en en dat
kend, waarvan niet gezegd werd, dat zij
gebracht, zoodat de meerderheid, die vóór
verwerping'was, ongeveer l'A pet. uit-
maakt van alle uitgebracht* stemmen. popu'lair was. e,jT gc;a, aanvaardde UI
Smillte, die gisteren het congres der „eloofde,-het regeerir., ,ont
mijnwerhersafgevaardieden presideerde cn Curzon w#s van 00ule<i, dat <|c wet
wees er op dat volgens de statuten de, metHsucces uitgevoerd kon worden,
mijnwerkerstederatie een meerderheid van j
■A noodig zou zijn om de stoking voort te
zetten. Na langdurige besprekingen werd j Gisteren heeft het Amerikaansche volk dc
dan ook een motie aangenomen, waarbij de 531 gedelegeerden gekozen, wier taak het
staking werd afgelast en den leden aange-j was op hun beurt, voor den duur van vier
ten en inkomstenbelasting te heffen, zou «n door de partijen in Amerika. De ver.
men in striid met hetgeen in andere landen schillen - Ie enwoordige candidatcn voor t
geschiedt, handelen. presidentschap kritiseerden hem scherp.
Spr had nooit een Home Rulewet ge- «1 w°re" resultaten, door Wilson
1 0jV_1 verkregen, een romp voor hcmzelt on een
I gevaar voor de wereld, mén moet in Frank-
rijk zijn uitstekende bedoclngcn te onzen
i'opzichte niet miskennen. Men is ten aan
zien van hem niet steeds billijk geweest.
Niet van hem was de sterkste tegenstand af
raden Donderdag of althans zoo spoedig
mogelijk het werk te hervatten. Zeer waar
schijnlijk zal aan dit advies door vele mijn-
jaren, eon prcsiucnt ie kiezen. Daar de op
dracht (het mandaat) van de kiezers aan
de gedelegeerden imperatief is d^.w. z dot
werkers worden voldaan, maar men moet men gehouden is bij hun besluit zich neer
.,i _irt kt
rekening houden met de mogelijkheid, dot
in sommige mijndistricten de raad in den
wind wordt geslagen; vooral in Zuid-Wnles
kan het hervatten van den arbeid nog aller
lei moeilijkheden opleveren, al moei de
weerstandskas van cle kolendelvers uit deze
streek tot den bodem toe zijn uitgeput.
te leggen/ is cle uitslag ven cle 2 Nov.-ver-
kiezingen, die gisteren door ons is meege
deeld, definitief.
Naar Auguste Gauv-iin in zijn hoofdarfi
kpl van eergisteren opmericte (dus toen do
uitslag nog niet bekend was), hadden ditmaal
de verkiezingen onder zeer bi/andere om-
GRAVENETTF,
REGENMANTELS
WATERPROOF
BIJ 8VIAISOW
rtL'HIFONDEU-E."
Graaf Curzon heeft gisteren in het Hoo-
gerhuis over de Sinn Feinbeweging ge
sproken en volgens hem hadden in Ierland
misdadige samenzweringen plaats, waarvan
de uitvoerders werkten met middelen, die
zelfs een Hottentot onwaardig zouden zijn.
De z.g. reprisals werden p volgens hem
meerendeels uitgevoerd uit zelfverweer of
bij pogingen om misdadigers te vatten of
tot handhaving van het recht. Er waren
zekere represailles voorgekomen, die blijk
baar onzinnig, noodeloos en niet geprovo
ceerd waren en zelfs een wraakgierig ka
rakter droegen. Met zulke represailles had
de regeeriog nooit eenige sympathie be
tuigd en voorzoover de regeering ze kon
tegengaan, deed zij dat.
Aan den andeien kont werden eiken dag
weerwraakmaatregelen genomen, die ge
wettigd waren. De dienaren van de kroon
hadden het recht om bij zelfverweer tot het
uiterste te gaan en zij waren volkomen in
hun recht' degenen neer te schieten, clie
hen zouden neerschieten en die deel uit
maakten van een samenspanning, welke
men trachtte te fnuiken. Bij zulke operaties
was niet te vermijden, dat eigendommen
en boterfabrieken werden vernield en even
min dat eventueel ook menschenlevens ver
geeft nog eenige hoop, dat men het niet tot !oren «jn,ren. Alles wat de regeering kon
stakingen zal laten komen. j doen, was ZOo waakzaam mogelijk te zijn,
Dit zou dan bet-eekenen, dgt de arbeiders j .gezonde beginselen voor de houding van
genoegen nemen onder de bestaande openbare macht vast te stellen, de
verhoudingen met lagere weekloonen.
Dat nu is al een heel donkere schaduw
op de verwezenlijking van een 'ang gekoes
terd verlangen, op het succes dat de demo
cratie heeft behaald door de invoering van
den achturendag.
Daarom is onze vreugde over dit behaalde
succes getemperd en vragen we ons af, of
de invoering van dezen sociaal voortreffe-
srhending dier beginselen te straffen en
don mannen een goede discipline in te
prenten.
Sprekende over verschillende voorstellen
inzake zelfregeering voor Ierland, zeide
Curzon dat die van burggraaf Grey hoogst
gevaarlijk en betreurenswaardig waren. Ten
standigheden plaats, daar door geen der
candidaten de politiek is verdedigd van den
scheidenden presidentnoch op de republi-
kensche en democratische conventies, die
de candidaten der twee groote partijen heb
ben aangewezen, nöch tijdens de kiescam
pagne is het regeeringssysteem in den per
soon von Wilson gesteund. „Z'n vrienden en
partijgenooten zijn verplicht geweest, om
niet in conflict te komen met 't publiek, zoo
danige reserves te formuleeren te dezen aan
zien, dat hun uiteenzettingen gelijk stonden
'met een verloochening van 't Wilsonisme.
De candidaat, die door de democratische
conventie is gekozen. Cox, goeverneur van
Ohio, heeft zich rondweg losgemaakt van
alle banden, die hem aan Wilson bonden en
men verklaart te Washington, dat, indien
het hem mocht lukken de overwinning te
behalen, dit zou geschieden ten spijt van
den scheidenden democratischen president.
Hij heeft niet nagelaten te verklaren, dat hij
afzag van 't autocratische systeem en dat
het eerste, waarvoor hij zou zorgen, wanneer
hij in 't Witte Huis kwam, zou zijn zich le
omringen met eminente mannen, vertrouwd
met de buiter.lnndsche politiek, zooals Polk,
die de Ver. St. vertegenwoordigde op de
vredesconferentie na het vertrek uit Parijs
van Wilson en Davis, gezant te Londen. Het
is dan ook naar v/ordt aangenomen
zeker, dat het systeem van Wilson mèt diens
presidentschap zal eindigen."
De hpofdarlikelschrijver van 't Journal des
Débats die opmerkt, dat dit een droevig re-
geeringseinde is, constateert, dat hij gedu
rende héél de vredesconferentie er op heelt
gewezen, dat de president der Ver. St., in
politiek opzicht zelfmoord pleegde en het
vredeswerk, waaraan hij nochtans met harts
tochtelijken ijver werkte, in opspraak bracht.
aanzien van Asquith s voorstel om .Iedand Wilson weigerde zijn veertien pkaUen der
de macht over zijn eigen leger en vloot te wijze te vertolken, dat zij zich bij de om-
komstig met betrekking tot sommige o^er
gerechtvaardigde wenschen. Hij heeft zich?
vergist in de middelen, maar hij heeft op
ernstige wijze* Frankrijk waarborgen willen
verschaffen voor zijn veiligheid. Geen en-*
kele bijgedachte dreef hem er toe te vo&r*
komen, dat Frankrijk recht wedervoer. Hl}
is niet op de hoogte geweest van wat ge*
bèurde."
Buitenlandscho Berichten.
Brussel, 3 Nov. (V. D.) De koning"
zal heden te Brussel vanuit Parijs per vlieg*
tuig arriveeren.
Brussel, 3 Nov. (If .P.) De koning,
die per vliegtuig is aangekomen, heeft lang
van gedachten gewisseld n\et den premier,
die het collectieve ontslag van het kabinet
aanbood.
Charleroi. 3 Nov. (H. fL) D-e staking
is afgekondigd in vijf mijnen van Ander-
lites. Vijf staalfabrieken te Fontaine
l'Evèque hebben hun deuren moeten slui
ten wegens het gemis van den eleclrischen
stroom, die zij van de mik-.en betrekken. Er
hebben geen onlusten plaats gehad.
Berlijn, 3 Nov. (W. B.). De juridische
commissie uit de Pruisische landsvergade
ring hield zich vandaag bezig met het voor
stel omtrent de financieele regeling tusschen
den staat en het huis van Hohenzollern. Bij
de daarop vplgende olgemcene besproking
deed de vertegenwoordiger van het ministe
rie van financiën de volgende mededeeün-
genIn Januari 1919 heeft de ex-keizer één
millioen Holl. guldens ontvangenin Aug.
1919 nog 1.138.000 en in Oct. 10 millioen
mark. Uit den verkoop van een stuk grond
in de Wühclmslrasse ontving de keizer 40
millioen mark, die gedeeltelijk vtfor den aan
koop van liet slot Doorn werden gebruikt.
Voor dit kasteel is hem in Aug. 1919 ook
alles geleverd wat hij voor de inrichting
daarvan noodig had. Het verblijf van den
keizer bij graaf Bentinck kostte 1000 per
dog.
De prinsen ontvingen tot 1 Juli 1919 hun'
apanage uit de kroonkas en later juit de
„Hausschatz", doch thans bedraagt deze nog
slechts het'tweederde gedeelte van vroegen*.
Parijs, 3 N.o v. (V. D.) Naar van be
voegde zijde wordt vernomen, heeft de En
tente besloten het aantal koeien, dat door
Duitschlnnd moet worden geleverd, terug le
brengen op de helft. Het cijfer zal dus zijn
400.000 in plaats van 800.000 opge-
eischte koeien.
Bochum, 2 No v. (V. D.) In de mijn»
Prinz-Regent is het heden vroeg tot een
staking gekomen. Als reder, daarvoor wordt
het ontslag vrh een beambte opgegeven,
waarmede de mijnwerkers zich niet konden
vereenigen. Tengevolge hiervan moest de
Bochum-Gelsenkirchener tram -wegens ge
brek aan stroom het bedrijf staken.
De mensch werd met een vlammend
2waard uit het paradijs verdreven en werd
\an een gelukkig instrument tot een onge
lukkig kunstenaar.
Jaar men vermoedde dat de oorspronk-e-
«Ik voorgeschreven route over Aken niet
aan te bevelen zou zijn, werd een andere
•v frg naai Bup-en g-evolgd, achteraf bleek
y vermoeden alleszins ongegrond.
De weg tot Eupen en vooral het laatste
^er eette van het traject EupenMalmédy
^as at dadelijk een openbaring. De Arden
nen moet men per automobiel gezien heb-
•ten. om ze op de juiste waarde te kunnen
c halten. Men krijgt steeds de nieuwe in-
örekken vóór de oude verbleekt zijn.
De wagen reed onmerkbaar zacht de heb'
bngen op en af, zoodat 'het was alsof wij
(Wilstoriden en, als in een bioscoop, de na
tuurtafereel en aan ons voorbijgingen. De
erg en mollig begroeid, de dalen schilder-
Bchtrg en liefelijk, de wegen bezet met aller-
bande geboomte, bloemen en struiken,
^vooral de lijsterbessen die er in groote me
nigten zijn aangeplant dragen veel bij tot
van het geheel en van de
Drachtig onderhouden wegen.
Dat het gebied Eupen—Malmédy zeer
ooor de Belg-en begeerd wordt is te begrij
pen. De streek is niet alleen buitengewoon
mooi, doch ook vruchtbaar. Het traject Mal
médyStavelot is ook prachtig. Gelukkig
was van de oorlogschennis niet veel meer
te bespeuren. Een enkel huis nog in puin
en vele andere weer bijgeple'sterd met
dichtgemetselde gaten en aangebouwde
nieuwe gevels, 't Verschil in kleur tusschen
de oude en nieuwe steenen hea-irwverde
evenwel maar al te duidelijk aan hetgeen
geweest was.
Te Diekirch werd geluncht en met smaak.
We waren 's morgens al' vroeg op pad ge
gaan en hadden niet aiLte stevig ontbeten.
Een goed bereid maal op het terras van het
hotel des Ardennes kon niet ande-rs dan een
dankbaar onthaal vinden. Een goed maal na
uren natuurgenot is als 't ware de kurk op
de wijnflesch, woaTbij de ondervonden ge
waarwordingen wel als wijn zullen willen fun-
geeren. Mist men de kurk dan gaat het ware
en af. Ik geef 't een ieder te doen met een
leege maag de poëzie vast te houden van
het natuurgenot. Dit om te vergoelijken, ciat
we ondanks de poëzie van het genotene,
zooiets prozaisch konden doen als lokker
to gaan eten.
De verdere tocht girug door het prach
tige Luxemburg, waarin de stad Luxemburg
met omgeving wel de kroon spant. Het ver
wonderde ons, hier Fransdhe soldaten te
zien. Tenslotte kwamen nu Thionville, Die-
denihofen en Metz.
Metz binnenrijdende zagen we een vleug
je van d-e cathedraal en het stadhuis, verder
geschonden monumenten, voetstukken zon
der beeldèn, aveovues Maréchai Foch en
dergelijke. De straatnamen waren öH*e ver
anderd. De oude Duitsche namen waren nu
en dan nog onder de nieuwe bordjes zicht
baar. Het hotel waar we logeerden was ook
omgedoopt .Het tafel- en beddegoed droeg
nog de sporen van de oude namen. H°t per
soneel was uiterlijk goed Frrnsch. Ginuen
ze echter prafen rn-^t een Hollander, een
gastheer van dsn keizer en kroonprins, dan
verdween 't Fransche vernisje ziender-
oo^en.
Metz leejde en vierde vroolijk kermis en
zal dat doen ook al waait er de vlag van Ja-
paneezen of Hottentotten. Men kan toch
niet altijd treuren, vooral als eene opwek
king zoo noodig is en, in 't onvermijdelijke
moet men zich schikken. Want moge ook
eeb "bed deel van de bevolking verheugd
Groote CoüertS©
zijn, weer te behooren tot het geliefde
Frankrijk, waarvan ze in '70 zoo wre-deliik
werden weggerukt, een ander deel zal toch
allerminst vrede hebben met den loop dien
de zaken genomen hebben.
Cornell's, onze chauffeur, heeft 's avonds
flink kerïnis gevierd en met den luchtschom-
mel verbazingwekkende toeren uitgehaald
Te Metz wemelt het van soldaten van ..di
verse pluimage." We zagen er Engelschen
en ook Russen. Die zagen er niet overbe
schaafd uit en men mort t- h r en brhen
als men bedenkt dat deze stumpers indertijd
vochten of moesten vechten ter bescherming
van de beschaving.
Den volgenden morge-n was het vroeg dag.
Den vorigen daig hadden we 270 K.M. af
gelegd, nu zou het 300 K.M. worden.
Ontbijten (met slecht bruin brood, boter
zonder veel smaak, suiker grauw getint in
een klein zakje per persoon) daarna opladen
en wegrijden.
Ik vergat nog U onzen conducteur voor
te stellen, degene die ons over bergen van
moeilijkheden behoedzaam tot de overwin
ning gevoerd heeft. De heer Joh. Schut heeft
tot Nlzza toe geen oogenbliik het stuurrad
uit handen gegeven ondanks die begeerige
blikken van onzen trouwen Cornelis.
Het ging over Champey naar Pont a Mous-
son en daar kregen we een schokkenden in
deuk van de oorlogsverschrik'kingen. Over
al kan men in de bioscopen stukgeschoten
steden en dorpen zien. De werkelijkheid is
neel anders. Eerst een 25-tal K.M. Jarigs
een halfherstelden weg, waaraan met stoom
walsen hard gewerkt wordt, van afstand tot
afstand hoopen roestig prikkeldraad, boom
stronken, haK .rzakte onderkomens en mu
ni ti eb ereplaatsen, stompjes van wat Schuur
tjes gewc-est moeten zijn, graven links en
rechts door een eenvoudig kruis aangeduid,
dan een enkel huis, met kogelgaten en deu
ken in cle gevels, alsof ze door de pokken
geschonden waren, dran huizen zonder da
ken, huizen zonder gevels of met wreede
gaten in dak of muur waar de dood brengen
de granaten doorgevlogen zijn, dan huizen
waarvan j og slechts sleenhoopen over
zijn.
Daarna luwt hét weer en komt de plaats
Port a V -^nn Cir' t !-r. r5:» pt no".
is niet geh 4 verwoest. Men woont er ween
Maar hoe 'i De huizen of wat er van over iSt
hengen te^en elkaar en behoeden elkaar
voo: algeheelen ondergang. Daaraan dankt
de straat het, dat hij nog bestaat, al is het
ook met stuiten leunend tegen andere stra
ten. Aan die stutten dankt Pont h Mousson
dat 't nog een schijn van bestaan heeft. De
huizen zien er holoogig ui;, resten van ja-
louzieën han pen voor de ramen en men ziet
op -de bovenverdiepingen bet behangselpa
pier door tocht bewegen. Soms nog enkele
stukken van de oude „mépage" loen daar
^wellicht nog een gelukkig Franseh gezin
woonde, niet versnipperd en verstrooid door
tien Irpoogenloozen oorlog. Men woont
er wc c-r f Men leeft er, hoopt er, koopt en1
verkoopt er en wee thaast niet beter of het
hoort zoo. i
Hier en overal eldeis zagen we veel rouw
dragen. Onder leiding van de genie is men
bezi puinhoopèri op te ruimen, en wellicht
van cle wrakken iets bewoonbaars te maken.
Nu zijr. de galen der benedenverdiepingen
nog wel tegen de tocht m beddegoed on!
allerhande rommel gedopt. Hoe diat van den
winter moei raan? Op een bovenverdieping
zonder ramen of iets za-an we eene e^n*
voudige wooninrichting. Be-ter althans dcni
In de open lucht, zullen de bewoners den
ken.
We moes*en langzaam en behoedzaam
rijden, zouden dat toch gedaan hebben uit
eerbied voor de stad die zoo "eleden heeft.
Later hebber. \.*e no„ heel veel stuk gescho
ren plaatsen gezien, maar Pont u Mousson'
mar1 w:.l der. dieps ten indruk.
(Wordt vervolgd).
