BI Middenstands Cieèftink
UPS' SAFE-INRICHTING
BUITENLAND.
Deposito-Rente:
BINNENLAND.
JBI1IIKII1SPI11]S^7^Z11~
„DE EEMLANDER"
VLEESBHHOÜWER EN LAMME
EERSTEBLAD.
Mam i. mm K ;s;
Ben jaar vast s»'0
zes maanden opzegging 4'/2°i»
een dan °/o
Hotel iOTMPOLE
MORBEH: FRIGAKOEAII HET SNHBQDÜEIL
MAANDAG: RGIPEHS MET APPELMOES.
„HOTEL M0N0P0LE"
menu
20© Jaargang No. 139
per post f 3.—. P«r «ok (niet l^305 *ereekenng
legea ongelukken) f 0.170, aliondetlijke nnrnmrrs
POOS. "S-
AMEBSFOORTSCH DAGBLAD
DIRECTEUR-UITGEVER: J. VALKHOFF.
BUREAU:
ARNHEMSCHE PÖORTW4L.
Ttl. «NT 61X
Zaterdag 10 December 1921
PRIJS OER ADVERTEHYiËM met inbegrip van ces
bewijsnummer, elke regci meer 0.25. dicnstaanbie»
dingen en Lletdadighcids-adveitentiën voor dc helft
der prijs. Voor bande) en bedrijf bestaan zeer
^oordeclige hcpalmcen voor het advertecrcn. Een*
Circulaire. bevattende de voorwaarden, wordt op
aanvraag toegezonden.
91EIB1LEERIHOEN.
Winkel: HOF 16 TEL. 61S
Honsterkamers: PAPERHOFSTEDE
Berichten.
'Dg CONFERENTIE TE WASHINGTON.
Overeenstemming inzake de
Stille Zuidzee.
Washington, 9 Dec. (R.). De corres
pondent van Reuter verneemt, dat dc overeen
komst over de kwestie van den Stillen Oceaan
de instemming van alle betrokken mogendhe
den heeft verworven. Aan de definitieve redac
tie wordt nu gewerkt. Men verwacht y dat Hug
hes den tekst zal mcdedeelen in de voltallige
Vergadering, binnen twee of drie dagen.
Men gelooft, dat de conferentie de kwestie
van de versterking van de vlootbases op de
eilanden in den Stillen Oceaan zal regelen vol
gens dezen grondslag, dat de bestaande bezet
tingen en faciliteiten op vlootgebied niet zullen
worden uitgebreid.
De integriteit van China.
Washington, 9 Dec. (R.). De commis-
rfe voor het verre Oosten en den Stillen Oce
aan heeft een motie aangenomen, waarbij zij
verklaart, dat zij niet voornemens is, eenig ver
drag of overeenkomst, hetzij met een van hen
of met een andere mogendheid, aan te gaan,
(Waarbij inbreuk wordt gemaakt op de princi
pes van de op 21 Nov. eangenomen motie no
pens de territoriale en administratieve integri
teit van China.
De Raad van den Volkenbond.
Genève, 9Dec. (B. T. A.). De Raad van
flen Volkenbond is tegen 10 Jan. bijeengeroe-
t*n.
DE DUJTSCKE SCHADELOOSSTELLING.
Londen, 9 D e c. (R.). Officieel wordt mee
gedeeld, dat Home en Loucheur heden Lloyd
George op de hoogte hebben gesteld van den
loop der gisteren gehouden besprekingen, in
take de overeenkomst van Wiesbaden en het
onderwerp der schadevergoedingen in natura
in het algemeen. Men kwam tot de conclusie,
dat een niet-formeele gedachtewisseling tus-
Bchen Briand en Lloyd George wenschelijk was
Reuter verneemt, dat overeengekomen is, da'
Briand vóór Kerstmis te Londen met Lloyd
George zal confereeren.
Loucheur te Parijs teruggekeerd.
P a r ij s, 9 Dec. (B. T. A.). Loucheur is te
Parijs teruggekeerd.
DE ONTWAPENING VAN DUITSCHLAND.
Be r 1 ijn, 8 Dec. (W. B.). Volgens de Vor-
Wlirts zou de bezettingsoverheid te Dussel-
(lorp 2 zware en 6 lichte machine-geweren, 147
Zcweren en 30,000 schoten infanterie-munitie
nebben gevonden. Dit bericht is over het ge
heel juist. De wapens werden gevonden onder
tien vloer van een kazerne, waarin Fransche
troepen lagen. Zij waren daar bij de laatste
groote onlusten door het roode leger verstopt.
De Franschen hebben de wapens in beslag ge
nomen.
De belasting in Frankrijk en Duitschland.
B e r 1 ij n9 D e c. (W. B.) De officieuse Ger-
mania komt, naar aanleiding van berichten van
bevoegde zijde, op tegen beweringen in den
Franschen Senaat over de Duitsche en Fransche
belastingen. De daar genoemde cijfers kloppen
niet met de feiten. In Duitschland wordt per
hoofd -1401.70 paDieren mark belasting betaald,
in Frankrijk 479.40 papieren franks. In
Duitschland is het gemiddeld inkomen echter
4875 papieren marken, in Frankrijk 2700 pa
pieren franks, zoodat in Duitschland 28.75 pCt.
van het inkomen, in Frankrijk slechts 17.75
pCt. wordt betaald. Voor Duitschland komen
daar nu nog de nieuwe belastingen bij, over 25
ontwerpen bij den Rijksdag ingediend, verdeeld.
HET KAPPISTENPROCES.
Leipzig, 9 Dec. (W. B.) In het proces te
gen Jagow verklaarde Ludendorff, die als ge
tuige werd gehoord, dat de mededeeline van
een blad omtrent de aanstichters van de Kanp-
Lüttwitz-ondememing met zijn persoon niets
uitstaande had. In Jan. 1920 was het bolsjewis
tisch gevaar ernstig. Lüttwitz en Kapp hadden
dezelfde gedachte, dat dit gevaar afgewend
moest worden. In dien tijd stond ook <le uitle
vering der zoogenaamde oorlogsmisdadigers op
het programma. De verlenging der Nat. Verg.,
die indruischlc tegen de grondwet, de vrees,
dat het niet het volk zou zijn, dat den rijks-
president koos en het dreigend optreden van
een rood ieger in Westfalen, deed de ontbinding
van de Erhai 'Jt-b- igade niet wenschelijk voor
komen. Hij had alleen uit de krant vernomen,
dat de brigade te Berlijn zou komen.
Kapp, verklaarde Ludendorff verder, koester
de de hoop, dat Lij erin zou slagen een regee
ring op breeder grondslag te vormen. Toen
Lüttwitz meedeelde, dat de Reichswehr en de
veiligheidspolitie niet meer achter hem stonden,
werd Kapp bewogen zijn functie neer te leggen.
Alleen Von Jogow verzette zich hiertegen.
Lüttwitz legde ook zijn ambt neer en gaf de
verwachtirg to kennen, dat de'door Srhiffer
beloofde amnestie ook hem en de andere offi
cieren zou woiden verleend.
Op een vreag van den president van het
Reichsgericht vc» klaarde Ludendorff, dat hij 13
Maart in elk geval bloedvergieten had willen
vooikomen. Daricm was hij vroeg in den och
tend aan de Braroenburger Poort geweest. Naar
den ïijkskanri lier was hij 13 Maart uit eigen
beweging gegaan. Hem en den anderen was
het met den strijd tegen het bolsjewisme heilige
ernst geweest.
De Fransche vloot.
P a r ij s, 9 Dec. (H. R.). De Kamer heeft
zonder bespreking het wetsontwerp aangeno
men tot vaststelling van het jaarlijksche bedrag,
dat op de begrootingen 1922 tot 1925 voor
komt, voor de uitvoering van den bouw van
vlooteenheden. Volgens het ontwerp zal men
niet doorgaan met den bouw van pantsersche
pen van het type-Normandië.
De Zwitserschc bondsraad.
Genève, 9 Dec. (B. T. A.) De bondsraad
is tegen 10 Jan. bijeengeroepen.
Een juwcelcn-diefstal.
G e n v e, 9 D e c. (B. T. A.). Twee z.g. auto
bandieten heben de ruit van een juwelierswin
kel ingeslagen en zich meester gemaakt van
100.000 francs aan juweelen. Daarop nomen zij
de vlucht naar Frankrijk. Dicht bij de grens
werden zij echter gearr»s eeid.
Ontploffing.
Luzern, 9 Dec. (B. T. A.) Een mijn, die
voor het afbreken van een oude spoorbrug
over de Reuss in een pijler was aangebracht, is
te vroeg ontploft, waardoor 3 menschen zijn
gedood en 4 gewond.
DE ENGELSCH-IERSCHE SCHIKKING.
Een verklaring van De Valera.
Londen, 9 Dec. (R.) In een verklaring, af-
-gelcgd nn de bijeenkomst van de Dail Eireann
en het kabinet te Dublin, heeft De Valera gister
avond te kennen gegeven, dat hij de aanvaar-
ding der voorgestelde overeenkomst noch aan
de Dail noch aan het volk kon aanbevelen. De
bepalingen waren z. i. in flagranten strijd met
dn wenschen van de meerderheid van hét volk.
Hij bindt het volk echter op het hart om in of-
wachting van de openbare zitting van de Dail
Eireann tegen Woensdag a.s. oen strikte disci
pline in acht te nemen. Dc Valera verklaarde
verder nog, dat hij in zijn houding werd ge
steund door twee ministers.
De^twecspalt onder het
Sinn Fein kabinet
Dublin, 9 Dec. (R.) Naar verluidt, zullen
de bepalingen eer overeenkomst in verband met
het verschil in opvatting tusschen de gevolmach
tigden en enkele leden van het Sinn Fein-kobi-
net niet door het kabinet, maar door den leider
der delegatie, Griffiths, aan de Dail Eirean, die
op 14 Jan. a.s. bijeenkomt, worden voorgelegd.
Men verwacht, dat de meerderheid vóór aarvvoar
cing zal zijn. De Ulster-premier Craig heeft he
den een onderhoud gehad met Lloyd George,
hoofazekelijk aangaande de financieele zijde der
regeling.
Londen, 9 Dec. (N. T. A. Draadloos). De
scheuring in de gelederen der Sinn Feincrs
schijnt volkomen te zijn. Het meest op den voor
grond tredende feit is, dat in Sept. het Ierschc
parlement, het Dail Eireann, viif gevolmachtig
den benoemde om Zuid-Ierlond te vertegenwoor
digen op de conferentie met de Engelsche re
geering en dat de onderhandelingen uitliepen
op de onderteekening van een verdrag door
deze gevolmachtigden ter eenc zijde en de Bril-
scho ministers ter andere. De vraag is nu, of
het volk van Zuid-Ierland zich zal scharen ach
ter de gevolmachtigden, of ze zal desavoueeren.
Dir. STREEFKERK TEN KLOOSTER
Zondag 11 December.
h I
CoaisoBMcué CJ 5;lesillTiö
Filet cl© Sole. ISoslui
Sance mousaoïlne
Coalrc liiet
CboiiT BruseUes
Pojntifs B)ieeiies.se
Galeati
Finlts
Prima keuken. Exquise wijnen. gj
De keuze waarvoor het Dail Eireann staat,
zal vermoedelijk zijn om óf zonder verdere ver
daging het verdrag te ratiliceeren óf het te on
derwerpen aan het oordeel der bevolking van
Zuid-Ierland door een algemcene verkiezing met
deze kwestie als inzet. Het is zeer onwaarschijn
lijk, dat het Dail Eireann de verantwoordelijk
heid op zich zal nemen het verdrag te verwer
pen. Griffith zal bij het bepleiten der ratifica
tie den steun hebben van Michael Collins, die
leider was von het republikeinsche leger en
grooten invloed heeft, alsmede von de meerder
heid van het kabinet. Het ietwat steriele en doc-
trinaire standpunt van De Valera schijnt te zijn,
dat het Dail Eireann geen mandaat heeft voor
iets mnder dan de instelling eener Iersche re
publiek, een standpunt, dat niet rekening houdt
met de buitengewone omstandigheden, onder
welke het Dail gecuzen weid alsmede de vol
doening over het verdrag in Zuid-Ierland geuit
en het belang van een onmiddél lijken vrede.
Hot schijnt dat het verdrag zal worden gera
tificeerd, hoewel het Dail Woensdag zei hebben
te beslissen of dit onmiddriojk zal geschieden-
dan wei no een verkiezing in Zuid-Ierland. Een
verkiezing zou bijna zeker de verdeeldheid in
de Sinn Fe.n-geledcren nog acuter maken. Het
Britsche parlement is op dcnzclfden dog voor
de ratificatie bijeengeroepen als het Dail Eire
ann te Dubiin.
Dc Italiaonsche bcgrooting.
Rome, 8Dcc. (Stefani). Bij de behandeling
der bcgiooting van de Kamer merkte de minister
van finorciën op, dat het essentieele punt in de
begrooting was, dat voor de eerste maal bijna
geheel de uitgaven zijn verdwenen, die een di
rect gevolg van den oorlog zijn. In de uitgaven
werd ingrijpende bezuinigingen betracht tot een
totaal bt-drog van 3288 millioen lire, waarvan
604 mi'lioen op leger en vloot. Voor het be-
grootingsjaar 1922/25 worden uitgaven vooi-
zien van 18.525 millioen en de ontvangsten ge
raamd op 15.763 millioen. Rekening houdende
met uitgaven voor aanleg van spoorwegen en
andere kapitaalsuitgaven worden de uitgaven
in dc begrooting geraamd op 17602 millioen,
aldus gevende een deficit van 2852 millioen,
welk bedrag wel tot 3 milliard kon stijgen met
het oog op de eventueele nieuwe lasten en mo
gelijk mindere ontvangsten.
Aardschokken in Italië.
Rome, 9 Dec. (B. T. A.) Sedert acht dagen
v/orden in de omgeving van het Bolsenomeer
f provincie Rome) aardschokken waargenomen.
De muren der huizen zijn in verscheidene dor
pen gescheurd. E engroot deel der bevolking
vertoeft thans onder den blooten hemel. Er zijn
geen slachtoffers.
Dc ministercrisis in Zuid-Slovië.
Belgrado, 9 Dec. (W. B.) Minister-pre
sident Pasitsj heeft zijn mandaat ter beschikking
van den koning gesteld, daar hij geen succes
heeft gehad bij zijn onderhandelingen over de
vorming van een coalitie-kabinet. Noor de bla
den melden zal de vorming von .een nieuwe re
geering worden opgedragen aan Dovidowitsj.
De opstand op Kreta.
Athene, 9 Dec. (B. T. A.) De toestand op
Kreta wekt hier ongerustheid. Er zijn 500 man
versterkingen met geschut naar het eiland ge
zonden.
HOT FRANSCH-KFMALISTISCH
ACCOORD.
De ontruiming van Cilicië.
Konstantinopel, 8 D ec. (B. T. A.) De
ontruiming van Cilicië door de Fransche troe
pen is 23 Nov. begonnën en gaat geregeld
door. De regeering van Angora heeft voor het
afbakenen van een grensscheiding met Syrië een
militaire commissie benoemd, die te Alexandrct-
te met de Fransche commissie zal samenkomen.
Konstantinopel cn Angora..
Konstantinopel, 8Dec. (B. T. A.) Bekir
Sami bei is vanochtend naar Angora vertrok
ken. Voor zijn vertrek heeft hij bezoeken afge
legd bij den grootvizier en den minister van
buitenlandsche zaken.
Kameroverzicht.
Tweede Kamer.
In dc zitting van Vrijdag juichte de heer
S me e n k de bepaling omtrent de verordenende
bevoegdheid voor andere dun in de grondwet ge
noemde organen toe, omdat zij gaat in de rich
ting van de moderne ontwikkeling der bedrijfs
organisatie.
De heer Kuipers is het geheel eens. Het
sociolisatie-amcndemcnt oer S. D. A. P. acht hij
praemaleur. Het loopt vooruit op het rapport
der slaals-commissie inzake socialisatie.
De heer Van Beresteijn vestigt de aan
dacht op andere organen don de bedrijfsorgani
saties, die verordenende bevoegdheid zouden
kunnen krijgen, doch voor wie die bevoegdheid
ongewenscht is.
Dc heer Mar chant betuigt instemming met
het rogeeringsvoorstel; hij is tegen het socialisa-
tie-amendement, omdat de socialisatie nog moet
groeien in do vrije maatschappij.
Het amendement der S. D. A. P. inzake mede-
zeggingschap der arbeiders in het bedrijfsbeheer
steunt hij.
De heer Troelstra verdedigt nader beide
omendementcn.
De heer W ij n k o o p zal stemmen voor het
soa'nlisatie-amendement omdat het onschadelijk}
is, doch tegen hot amendement inzuko mode*,
zeggenschap van de arbeiders omdat de arbeid
ders alles moeten te zeggen hebben.
De heer Kolt hek zal voor het regeerings*
voorstel stemmen doch tegen de amendementen?
die z. i. schade doen aan de zelfstandige mochts*
formatie der arbeiders.
De heer Visser van IJ zendoorn achtf
het rogeeringsvoorstel onschadelijk, omdat dot
bestaande grondwet noor zijn meening reeds toe-',
laat wat hot nieuwe artikel wil. Hij bestrijdt
dc beide amendementen.
De heer Schokkingis het met den vorigcni
spreker eens.
Minister Ruys de Becrcnbrouck ont-
raadt de amendementen die de rcgccring niet
kan ounvaarden.
Het a men deinen t-TrocLs tra (socialisatie) wordt
verworpen met 55 tegen 13 st.; het amendement*,
Troelstin (medezeggenschap) wordt verworpen?
met 57 tegen 13 st.; het rcgeeringsartikol wordt
aangenomen zonder hoofdelijke stemming.
Dc heer Oud verdedigt het omendement-
Marchant om bij de grondwetsherziening stccdai
het referendum te cischen of dc meerderheid van'
Vi van het totaal aantal der uitgebrachte stem
men in beide Kamers of wel de gewone meer*
derheid gevolgd door Kamerontbinding cn de
gewone meerderheid in beide nieuwe Kamers.
De heer Schaper verdedigt ccn amendement
om bij referendum de gewone meerderheid vol*
doende te achten.
De heer VanSchaik verdedigt een amende*
ment om bij Grondwetsherziening tot verande
ring van den regeeringsvÓrm voor het referen
dum dc gewone meerderheid in plaats van do
meerderheid van voldoende te achten.
Dc heer Rutgers bestrijdt dit amendement»
Minister Ruys dc Becrcnbrouck ont
raadt alle amendementen.
De heer Troelstra trekt zijn amendement
in ten gunste von het amendement-Schaper.
Stemming Dinsdag a.s.
Berichten.
Dc Staatscourant van 9 Dec. bevat o.o. dé
volgende Kon. besluiten
benoemd tot kanselier non het Nederlandsch'
gezantschap on consulunt-gcneraol te Bangkok
P. J. Schmidt;
benoemd tot ridder in dc Grdc von den Ne-
deriandschen Leeuw Jhr. mr. J. W. M. Bosch
van Oud-Amellsweerd, voorzitter van het cu
rat oi en-college van dc Vecavtsenijkundige Hoo*
geschool te Utrecht en prof. dr. H. M. Kroon,
reetor-mognificus von voormelde instelling, bei
den wonende te Utrecht.
PRINS HENDRIK TE PARUS.
Men meldt ons uit Parijs.:
Prins Hendrik begaf zich met den Nederlond-
schen gezant tc Parijs, jnr. Loudon, naar do
Are de Triomphc, waar hij op het graf van den
„onbekenden soldaat" een groot krans van oran
jekleurige bloemen, mei een lint, waarop ge
schreven stond „Prinsc Pays Bas", legde. Do
Prins werd ontvangen door Marty, vertegen*
woordiger van den minister van Oorlog cn at*
taché bij de Hollondsche legatie.
Gistermiddag heeft President Millerand Prins
Hendrik ontvangen.
Men meldt aan de N. R. Ct. uit Parijs:
Vanmiddag hebben de Nederlandsche gezant
en mevrouw Loudon een ontvangst gegeven ter
eere van Prins Hendrik. Talrijke leden van do
Nederlandsche kolonie hadden aan dc uitnoodi-
ging gevolg gegeven. Onder hen waren eenigo
hoofd-officiercn van het Nederlcndsch-Indische
leger. De Prins onderhield zich met verschillen
de genoodigden. Te voren was hij door Millerand
ontvangen.
Verder heeft de Prins o.a. bezoeken aan eenig»
magazijnen en aan dc auto-fabriek van Citroen
gebracht. Hier interesseerde hem een auto, inge
richt tot het beklimmen van woeste hoogten,
dermate, dat op zijn verzoek daarmee een proef
werd genomen.
DE ZOMERTIJD.
Verschenen is het Voorloopig Verslag de'
commissie van rapporteurs over het wets on t'/
werp van den beer Deckers c.s., tot afschaffing*
van de jaarlijksche vervroeging, gedurende den
zomer, van den v/ettelijken tijd.
AEfoert Lorfzini en zijn
„Tsaar er» timmerman".
Omstreeks het jaar 1600 leefde te Berlijn de
lederhandelaar Lortzing, uit wiens zeer geluk
kig huwelijk met Charlotte Seidel in 1801 Al-
bert Lortzing geboren werd. Het eerste kind,
een dochter, stierf reeds jong en zoo besteed-
tien de ouders al him zorg aan den eenig over
geblevene. £)e vader, een rechtschapen, goed
moedig en braaf man, zoowel als de jonge,
Vroolijke en levenslustige moeder, bleven ook
later, toen ze tot den tooneelspelersstand wa
ren overgegaan, dezelfde eenvoudige, nauwge
zette en plichtgetrouwe lieden, die ze in hun
burgerlijk beroep waren. Het was de tijd der
Napoleontische oorlogen en jtoen onder den
tiruk der politieke toestanden (de Pruisen wa-
rendoor Napoleon verslagen en deze rukte in
'1806 Berlijn binnen) bijna overal do «zaken
®cbteruilr»]ngen of stil stonden, bezweek ook de
•lederhandel van vader Lortzing en deze moest
«een onder beroep kiezen. Man en vrouw waren
J-ecds jaren lang werkende leden van een lief-
aiebberij-tooneelgezelschap cn 't was dus zeer
[natuurlijk, dat ze in 1811 Berlijn verlieten om
in Breslau een engagement nis tooneelspelers
te aanvaarden.
Nu we»d het theater spoedig de eigenlijke
Kereld van den kleinen Albert, die met veel
sucrcs optrad in kinderrollen. Zoo groeide
Lortzing als 't ware van zelf in 't beroep van
(tooneel spel er op en zijn goed waamemingsver-
Bnog-en gaf hem al spoedig een juisten kijk op
jolles, „wat het op het tooneel doet." En zeker
Jtunncn we zeggen, dat de uitstekende houw en
(dramatische afronding zijner opera's, die ze
*oo bijzonder voor het tooneel geschikt maken,
•e danken ziin aan de ervorintren. die hii reeds
van zijn prilste jeugd af op het tooneel op
deed. Op zijn 18e jaar wordt de jonge Lort
zing geëngageerd aan de opera te Aken, Dus-
seldörf en Keulen, waar hij lichte tenor- en bo-
ritonparlijen zingt en voornamelijk optreedt in
zoogenaamde speelrollen. Hij is al spoedig de
lieveling van het publiek om zijn jolig karak
ter, waarin hij naar zijn moeder aardt, en om
zijn steeds vol grappen zittende geest, eigen
schappen, die hun stempel op zijn latere, wer
ken drukken en wel vooral op zijn „Tsaar en
timmerman."
Inmiddels toonde hij reeds zeer jong aanleg
voor muziek te bezitten en ontving van den
later als componist en dirigent in Duitschland
bekend geworden Rungenhagen zijn eerste mu
zikale opleiding. Hij kreeg lessen in piano-,
viool- en cello-spel en later ook in compositie.
Van zijn jeugdcomposities is, evenals bij ver
reweg de meeste componisten, weinig meer te
zeggen, dan dat ze „onder invloed" staan van
do werken der grootmeesters van 2ijn tijd, in
casu onder invloed van Mozart. Talrijk zijn de
werken, waarvoor hij de muziek componeerde of
arrangeerde, terwijl ook veel liederen en man
nenkoren van zijn hand verschenen. Het duur
de echter nog tot het jaar 1855, eer Lortzings
geest geheel gerijpt was en hij optrad met ge
heel eigen werk op het gebied dier opera,
waarvan hij in de 19e eeuw de typische en
tevens de belangrijkste representant is, n.l. op
t gebied der koihische opera.
Als eerste werk van dien aard verscheen in
1857 „Die beiden Schützen," welke opera reeds
bij de eerste opvoering te Leipzig een groot
succes voor Lortzing werd. En toen hij na af
loop der première onder een glas wijn de ge
luk wenschen van zijn vrienden in ontvangst
nam, besprak hij met hen het plan voor een
aieuwe opera en besloot tot deiv „Tsaar cn tim
merman." Reeds in 1826 had hij het blijspel
„De burgemeester van Zaandam" lecren ken
nen, dat in het hof-theater te Detmold werd
opgevoerd en waarin hij zelf den markies de
Chateauneuf speelde. Het was een veel gege
ven Fransch b'ijspel en de beroemdste toen
malige komieken en karakterspelers telden den
burgemeester Van Bett onder hun glansrollen.
Peter de Groote als held eener opera was
niet iets nieuwsreeds in 1780 verscheen er
een werk „Peter de Groote" met muziek van
den hofmusicus Hempel cn verder vinden we
een geheele reeks van blijspelen, melodrama's
en opera's van Duitsche, Fransche, Engelsche
en Italiaansche componisten, die alle dezelfde
stof behandelen. Al deze werken zijn echter
reeds lang in het Nirwana der vergetelheid
verzonken, terwijl Lortzings „Tsaar" zijn plaats
op alle Duitsche en zeer vele buitenlandsche
theaters heeft weten te behouden.
Als in de. meeste opera's van Lortzing gaat
het ook hier om een qui-pro-quo, een verkice
ding en verwisseling van personen. Tsaar Pe
ter, onder het mom van scheepstimmerman,
wordt door de gezanten van Frankrijk en Enge
land 'opgezocht om een verbond met Rusland
te sluiten. De Franschman herkent zijn man
spoedig, terwijl de Engelsche gezant, in de war
gebracht door den onnoozelen burgemeester
Van Bett, een eveneens in Zaandam op de
scheepstimmerwerf werkenden Russischen de
serteur Peter Iwanow voor den Tsaar houdt. De
gezanten verkleeden zich, om ongestoord in de
heiberg, waar bruiloftsgasten zich juist dien
middag tegoed doen, te kunnen onderhandelen
en, terwijl de markies snel zijn doel bereikt,
wordt de lord gedupeerd en helpt, zonder het
te vermoeden, r.og den echten Tsaar aan een
pas, die hem veroorlooft le vertrekken. Ten
slotte maakt Peter zich als keizer bekend, ver-
eenigt Twanojw met zijn aangebeden Mario,f
de r.icht van den zelfingenomen en opgeblazen
burgemeester en onder algemeene heil wen
schen aanvaardt hij de terugreis naar zijn rijk.
Het is vooral het lied, dat gefouterd en ver
edeld tot een eigenaardigheid van Lortzings
kunst wordt en dat zijn opera's zoo bijzonder
populair maakte, zonder aan de kunstwaarde
er van afbreuk te doen. We wijzen hier op het
wereldbekende lied van den Tsaar„Ik speelde
als kind reeds met scepter en kroon," op Cha-
teaimcufs romance„Vaar dan wel, lief Hol-
landsch meisje I", en op het Russische bruids
lied van Marie„Lieflijk blozen 's meisjes wan
gen", aan welke beide laatste liederen de na
tionale tint nog een bijzondere bekoring ver
leent. De muzikale karakteristiek is Lortzing
zeer goed gelukt in de greotere aria's. De
belachelijke zelfingenomenheid en babbelzucht
van den leeghoofdigen burgemeester kan niet
teckcnender worden weergegeven dan in zijn
aria in het le bedrijf„O sancta justitia Een
bevallige tegenstelling daarmee vormt Marie's
Aria der jaloezie, terwijl de heerschersnatuur
van den Tsaar weer zeer goed geleekend is in
zijn groote aria„Verraden I" De naief-vroo-
lijke Peter Iwanow is in zijn duetten met Van
Belt en Marie met humor geschilderd, terwijl
cok voor den levendigen Franschman zoowel
als voor den flegmatieken Engelschman de
tccnschildering gelukkig gekozen is. De koren,
die frïsch gecomponeerd zijn en aan de'vroo-
Jijke stemming de gepaste uitdrukking geven,
vinden in de aanvangs-scene 'van het 3e bedrijf
hun culminatiepunt in het belangrijke aandeel,
dat zij in de kostelijke repetitie der den Tsaar
toe te zingen cantate„Heil zij den dag I" heb
ben. En vooral de ensembles zijn het, waarin
de componist het hoogtepunt zijner kunst be
reikt. Finales als die van het le en 2e bedrijf en
een ensemble als het mnnnensextet in do 2»
acte vindt men in de operaüteratuur niet al te
veel. Zoo is het begrijpelijk, dot cc „Tsaar"-
niet alleen ais het meesterwerk van Lortzing/
maar van de komische opera in 't algemeen
geldt.
Aardig is het, dat bij de oeropvoering in
December van 't jaaj 1837 le Leipzig Lortzing
zelf de rol van Peter Iwanow creëerde, terwijl
zijn moeder de weduwe Brouwer speelde.
De „Tsaar" vond al spoedig zijn weg naai
alle theaters in Duitscl-.land cn werd overal me(
enthousiasme ontvangen. En na verloop vnif
lijd gaat ook een andere van Lortzings vurige^
wenschen in vervulling: hij wordt dirigent.)
Voor dirigent was hij echter door zijn groot ei.'
minzaamheid en inschikkelijkheid in 't geheel
niet in de wieg gelegd. Hij was nu eenmaalJ
geen heerschersnatuur en tot zijn groote ver
driet moet hij ondervinden, dot men hem ra'1
afloop van zijn contract niet opnieuw als divi*
gent engageert. Wij vinden het tegenwoordig
onbegrijpelijk, dat een componist van een ze
vental overal met succes opgevoerde opera's
„Die beiden Schützen," „Znr und Zimmermanc'^
„Hans Sachs," (in meer dan éér. opricht cent
vcorlooper van Wagners onsterfelijke „Meister-'
singer von Nürnberg") „Casanom," „Der Wild-t
schütz," „Undine," „Der Waffenschmiec."1,
klaagt over 't verlies van een karig bezoldigd^
kapelmeestersbetrekking, die hem 250 Mark peif
maand opbracht. Maar we moeten daarbij be*
denken, dat de wet helaas in die dagen dei^
auteur nog niet beschermde, zoodat Lortzing;
als zoovele andere componisten in dien tijdJ
eenvoudig afhing van den goeden wil der direct
téuren, die er vaak in 't geheel niet tegen op(
zagen, onrechtmatig gecopiëerde partituren tflF
gebruiken, waarvoor ze den componist geen
cent betaalden. En als men betaalde- wat ontW
