WIJNHANDEL J, A. SCHOTERMAN Zn.
MANTELMAGAZIJN
DE ADELAAR"
TELEFOON 559
AM£RSFOORTSCH DAGBLAD
SCHILLETJE
BINNENLAND.
Gewas 192.0 Raymond Macau F 1.F 40.—
Gewas 1920 St. EmilionF 1.40 F 56.—
VARKENSMARKT 9
UTJt. SiVAAT 17 Gevestigd 1878 TELEFOON 145
BlJZONOER AANBEVOLEN: Per flesch Per Anker
VOILE BLOUSES
VOILE JAPONNEN
VOILE KINDERJURKEN
aparte modellen
prima kwaliteiten
laagste prijzen
AFD Advertentie Bureau
Arnbemsche Poortwal 2a.
Tel. 513
Plaatsing van
advertentiesin
alle bladen zonder
prijsverhooging
Likeur van bijzonder fijne
samenstelling
p. fl. f 3.4o
I 1
S. H. MASSA
EEN ONGELUK MET DE SIMPLONEXPRES.
Vijf dooden, vier ernstig gekwetsten.
Lalbech, 17 Mei. (W. B. De Simplon-
express is op weg- naar Italië bij Adelsberg op
een goedrentrein gebotst, waarbij vier menschen
gedood en vijf zwaar gewond zijn. De dienst
doende spoorwegambtenaar heeft zich doodge
schoten. De botsing was het gevolg van verkeer
den wisselstand.
HONGARIJE.
GROOTE BANKROETEN.
Londen, 18 Mei (N T. A. Draadloos). Uit
Boedapest wordt via W.-enen bericht, dat de
depreciatie van de Hongoaische munt een
groote crisis heeft veroorzaakt in bankierskrin
gen. Bt hebben vele bankroeten plaats gehad.
Tachtig bankiers zijn met de Noorderzon ver
trokken.
ZUID-SLAVIE.
DE KABINETSCRISIS.
Belgrado, 17 Mei. W B.) De kroon is
thans van zins de oplossing van dc crisis door
het vormen van een neutrale regeering onder
presidium van Baloegdsjitsj, den gezant, of
Zojitsj, den president van de academie van we
tenschappen, te beproeven Dewidowitsj heeft
den koning verslag uitgebracht over het stand
punt van het oppositie-blok tegenover deze op
lossing.
RUSLAND.
DE BESS ARABISCHE KWESTIE.
Mobiliseert Rusland?
Londen, 18 Mei (N. T. A Draodloos).
De correspondent van de Chicago Tribune te
Boekarest seint, dat de Roemeensche generale
staf gisteren verklaard heeft, dat deze inlichtin
gen bezit van het Russische ministerie van oor
log, volgens welke binnen twee maanden een
algeheele mobilisatie zou worden afgekondigd
aan de Bessarabische grens De staf verklaarde
dat Roemenië op alle gebeurlijkheden is voor
bereid De dagbladen in Constantinopel publi-
ceeren gelijkluidende berichten.
CHINA.
SOEN XAT SEN.
Reuter meldt, dot do Ghineesche correspon
dent, die in opdracht van Router's correspon
dent te Hongkong moest onderzoeken wat er
nu van Soeo vat sen's doodsbericht oor was, te
Kanton in hechtenis is genomen Intusschcn
dient opgemerkt te worden, dot al zijn pogingen
om iets van Soen yat sen te zien te krijgen
vruchteloos zijn gebleven. Een secretaris ver
klaarde, dat Soen yat sen het niet noodig achtte
te voorschijn te komen om zijn eigen doodsbe
richt tegen te spreken.
VEREENIGDE STATEN.
COOLIDGE HEEFT KOU GEVAT.
President Coolidge heeft, blijkens een Reuter-
telegram uit Washington, kou gevat, zoodat hij
Zaterdag genoodzaakt was zijn verbintenissen af
te laten zeggen
DB PREMIE VOOR OUD-STRIJDERS.
Coolidge's veto.
Londen, 18 Mei (N T A. Draadloos).
Volgens berichten uit New-York wordt het als
twijfelachtig beschouwd o! de noodzakelijke
meerderheid var. twee derden ze', worden v
kregen om het veto van den president inzake de
bonus-wet voo: de soldaten te verwerpen Het
niet-aannemen de; wet zou van grooten invloed
kunnen zijn op de a.s presidentsverkiezingen.
DE AMERIKAANSCHE SCHANDALEN.
W a s h 1 n g t o n, 18 Mel (N.T.A. Draadloos)
George Remus is tijdelijk vrijgelaten uit de
'Atlantic-gevangenis om verklaringen of te leg
gen voor de senaatscommissie tot onderzoek
van het beheer van het departement van justi
tie onder Daugherty.
Hij verstrekte verschillende inlichtingen aan
de commissie omtrent knoeierijen bij het drank
smokkelen, die millioenen dollars zouden beloo-
pen.
Remus verklaarde o.a. dat hij een bedrag
van twee a driehonderdduizend dollars had be
taald voor protectie van W. Smitlt, compagnon
van Dougherty.
In het voorjaar avn 1925 zeide hij naar
Washington gekomen te zijn eri aan Smith te
hebben betaald tusschen 20 en 30 duizend dol
lar om straf te ontgaan. Smith verklaarde ook,
dat de procureur-generaal toen gezegd had, dat
Remus en zijn mannen niet zouden worden
gestraft. Remus ondergaat thans 2 jaar gevan
genisstraf wegens een samenzwering tot sabo
tage van de drankwet.
AUTOBANDIETEN IN NEW-YORK.
New-York, 18 Mei. Zaterdagmiddag heelt
de Now-Yorksche politie een geregeld gevecht
met eenige autobandieten geleverd in Broad
way. Van beide zijden werden honderden scho
ten gelost Don roovers gelukte het aanvanke
lijk mot hun buit, gestolen koopwaar, te ont-
sneppen Toen plotseling de auto stil moest
houden, kon één der inzittenden, die licht ge
wond was, gearresteerd worden, de overige wis
ten te ontsnappen. („Cetem").
AUSTRALIË.
DE AUSTRALISCHE RONDVLUCHT.
Londen, 17 Mei. (N. T. A. Draadloos).
Uit Australië wordt melding gemaakt van een
kranige prestatie van vleugelcommandant Go-
ble en den officier-vlieger Macintyre, die bijna
hun vlucht om dat werelddeel hebben voltooid.
Gisteren zijn zij in vijf en een half uur over
de Australische bocht gevlogen, een afstand
van 650 mijl De reis werd ondernomen temid
den van een hevigen storm. Dit was een der
rnoeielijkste trajecten van den geheelen tocht.
Men verwacht, dot de vliegers de rondreis om
Australië Maandag zullen hebben volbracht,
wanneer zij hopen le Melbourne aan te komen.
DE STAKING VAN TRAM ARBEIDERS.
Melbourne, 17 Mei. (R Het hof van ar
bitrage vnn het gemeer.best gaf <len stukenden
tramarbeiders last zich vóór Maandag non te
melden tot wedeiindierisstelling op dezelfde ar
beidsvoorwaarden, als vóór de staking vun
kracht waien. Degene, die deze lastgeving niet
opvolgt, kon worden gestraft met een boete van
ten hoogste duizend pond sterling en ontzetting
uit het lidmaatschap van de vokvereeniging.
KON. BESLUITEN.
Bij Kon besluit is benoemd:
tot ridder in de orde van den Nederl. Leeuw
J. van Hoboken Azn., oudste firmant van de
firma A van Hoboken en Co., te Rotterdam, en
Bernard Zweers, toonkunstenaar te Amsterdam;
aan dc Technische Hoogeschool te Delft tot
gewoon hooglecraar om onderwijs le geven in
de bouwkunst Ir R. L. A. Schocmaker, hoog
lecraar aan de Technische Hoogeschool te Ban
doeng:
tot ridder in de orde van ©lanje-Nassuu jhr.
W. A. ©rtt, directeur der Maatschappij Zand
bergen te Amersfoort;
tot gedelegeerden van Nederland in de Ned.-
Bclgische commissie tot opstelling van eon j
ontwerp voor een met België te sluiten
verdrag tot regeling van de rechterlijke be
voegdheid van het gezag en de uitvoering vun
rechterlijke uitspraken en beslissingen vnn
scheidslieden en authentieke «eten de heeren
mi B C. J. Loder, president vnn het Perma
nente Hof voor Internationale Justitie en lid van
de Staatscommissie voor internationaal privaat
recht; prof inr. J. Ph. Suyling, hooglecraai aan
de Universiteit te Utrecht, lid van de Staats
commissie voor internationaal privaatrecht; mr.
J. Koster, Raadsheer in den Hoogen Rand der
Nederlanden, lid van de Staatscommissie voor
internationoal privaatrecht.
GESCHENKEN VAN DE KONINGIN.
Uit Indië.
Naar wij vernemen worden per eerstvolgende
bootgelegenheid naar Nederlandsch-Indië ver
zonden eenige geschenken, benevens oorkonden,
van H. M. de Koningin aan eenige lendsgroo-
ten en andere ingezetenen ven Indië, die ter ge
legenheid van Haar regceringsjubileum hulde
blijken aan Hare Majesteit hebben aangeboden.
NEDERLAND EN BELGIË.
Eer» overeenkomst.
Hef B. T. A. meldt ons uit Brussel
Er is een overeenkomst getroffen tusschen de
Belgische en Nederlandsche morinediensten met
betrekking tot den landdienst en de algemeene
surveillance op de Schelde Volgens deze over
eenkomst zo de Belgische loodsdienst volle, vrij
heid hebben tot organisatie van zijn dienst in de
Wielingen, hij verbindi zich om slechts één
loodsboot te loten kruisen in het ©ostgat en
dc Deurloo. Aon den anderen kant heeft de
Holiondsche dienst volkomen vrijheid in het
Oostgat en de Dourloo, en verbindt hij zich om
slechts een loodsboot te later, varen in de Wie
lingen.
Dc Hollandsche en Belgische loodsbooten in
'de Wielingen zullen slechts loodsen leveren aar.
schepen bestemd voor Deurloo en ©ostgat. De
Holiondsche en Belgische loodsbooten bestemd
oor Oostgat en Deurloo kunnen slechts loodsen zijn prozastuk
DE I8e MEI-HERDENKING.
Zaterdagmiddag ondei groote
belangstelling te Den Haag
gevierd.
Zooals reeds in verschillende berichten is ge
meld, heeft vanmiddag in de Ridderzaal de
plechtige herdenking van de Eerste Vredescon
ferentie te den Haag plaats gevonden De zaal
was geheel mei belangstellenden bezet, welke
deze plechtigheid met hun tegenwoordigheid op
luisterden.
Begonnen werd met het Wilhelmus, ten ge-
hoore gebracht door de Leidsche Studenten-
muziekvereeniging „Sempre Crescendo", ge
volgd door „Geluckich Vaderland", van Va
lerius.
He.t was daarna mr. J. Limburg, voorzitter
van de Vereeniging voor Volkenbond en Vtq-
de, die een openingswoord uitsprak, waaraan
het volgende is ontleend
Rede Mr. J. Limburg.
Is er teden met voldoening te gedenken, dat
een kwart eeuw geleden de Staten der wereld
hun vertegenwoordigers opdracht gaven zich in
den Haag te vereenigen voor blijvend vredes
werk Of past bij dezen dag slechts de wee
moed van een hoopvol verleden, van een ver
bleekte illusie, van een teleurgesteld optimisme?
Moeten wij stervelingen ons stil terugtrekken
in ons zeiven, omdat wij onze krachten hebben
overschat Bleek dc menschheid minder te zijn
dan zij toen scheen? En is daarvan het gruwelijk
bewijsstuk de vreeselijkste romp uit de moderne
geschiedenis, die sindsdien over Europa is ge
komen
In de plechtigheid zelve van dezen middag,
waartoe de Nederlandsche Vereeniging voor
Volkenbond en Vrede u uitnoodigde, ligt het
ontkennend antwoord op deze vragen Want,
niet waar, ook de medische wetenschap acht
zich niet verslagen, wanneer ondanks een door
haar adepten gedane en door ieder deskundige
als waardevol erkende ontdekking ter leniging
van menschelijke smarten, een epidemie haar
slachtoffers maakt, de nieuwe uitvinding ten
spijt. In de oogen der deskundigen was daarmee
slechts bewezen, dat het nieuwe heilmiddel on
volkomenheden vertoonde, waardoor het niet af
doende beschermde tegen de gevreesde kwaal.
En men gordt zich aan met nog vuriger ijver
ten arbeid in de wetenschappelijke laboratoria
om de nieuwe ontdekking te volmaken, tenein
de opnieuw den gevreesden vijand tegemoet te
treden. Van het principieel juiste der ontdek
king bleef men immers overtuigd.
Zeker, ik weet het, bij het tot stand komen
der Eerste Vredesconferentie waren niet alle
ter zake deskundigen van het nut en de waaide
van dit eigenaardige wereldparlement overtuigd.
Ik weet, hoe ook tijdens en onmiddellijk na de
Conferentie zoowel in politieke en diplomatieke
kringen, als in een gedeelte van de internatio
nale pers veela] schamper over haar en haar
streven werd gesproken doch ik herinner mij
anderzijds hoe hiertegen een man als wijlen de
vredesapostel Fried met krocht opkwam en zelfs
de stelling neerschreef„de Wereldgeschiedenis
is een nieuw tijdperk begonnenvan de dagen
in den Haag dateert een nieuwe Aero". Dames
en heeren, ook van de Eerste Vredesconferentie
geldt het Fransche dichterswoord, dat zij heeft
verdiend „ni cette excès dhonneur ni celte indig-
nité I" Indien ik mij verstoutte den dag van den
18en Mei 1899 voor A-. vredesgedachtc le her
denken van internationaal standpunt uit,
ondanks het vuur van den wereldbrand, dat nog
op verscheidene plaatsen nasmeult, dan zou ik
mogen wijzen op een sinds dien datum voort
schrijdende ontwikkeling der internationale ge
dachte in het' volkenrecht en dot wel ten koste
van het begrip der stnatssouvei einiteit Ik /.ou
verder mogen vaststellen, dei dezelfde proble
men, die thans na 25 jaar in de internationale
gemeenschap in discussie zijn, reeds toen oon
de orde waren gesteld zoo, de grenzen der
verplichte arbitrage, de conciliatie, de ontwape
ning, en vermindering van bewapening. Ik zou
dankbaar als voordeel diei Vredesconferentie
mogen boeken, dat die vraagstukken, in tegen
stelling met voorheen, onafgebroken aan dc
orde zijn gebleven, ten voordeele der ontwik
keling van het volkenrecht. Dat volkenrecht kan
sindsdien bogen op een begin van codificatie,
op de schepping van oen centrale werkplaats
voor de nadere verbeiding der nieuwe denkbeel
den. Het hoeft het aanzijn gegeven aan een vast
scheidsrechtelijk lichaam en van een blijvende
justiticcle instantie roor gedingvoerende sla-
ten het heeft eindelijk oen centrum gevonden,
van wauruit geleerde voorgangers het licht van
hun onderwijs kunnen doen doordringen tot de
jongere generatie, in wier handen het lot der
toekomstige weicld is gelegd. En gelijk in de
medische of physische wetenscheppen menige
nieuwe ontdekking heeft gezegevierd, ondanks
de in de eerste tijden nog intermitteerende re
cidive der oude kwalen, zoo zal naar mijn vaste
overtuiging aan een nieuw volkenrecht, on
danks mogelijke, als schijnbare logenstraffing
optredende uitbarstingen, de toekomst behoo-
ren.
Maar niet daarom heeft <le Vereeniging
voor V. en V. den moed gehad u hierheen uit
te noodigen. Het staat niet in de eerste plaats
aan ons Nederlanders de Eerste Vredesconfe
rentie in haar algemeene en internationale be-
teckenis te gedenken Wellicht dat een der beide
sprekers, die ge straks zult hooren, op deze
zijde der conferentie het licht zal doen vallen.
Maar wel is er aanleiding voor ons in deze
ure met dankbaarheid ei van te gewagen, dat
het Den Haag is geweest, dat in 1899 dooi de
gezamenlijke Regeeringen is uitgekozen als de
stad, waarheen afgevaardigden zouden samen
komen voor het vredeswerk, en dat men den
Nederlandschen grond beschouwde als een klas
sieken bodem, waar nieuw recht tot wasdom
kon komen En wij herinneren ons, hoe wij in
die dagen met een gevoel van trots zoovele ju
risten en diplomaten met een wereldnaam hier
vereenigd zagen als de gasten van de Neder
landsche regeering en het Haogsclte stadsbe
stuur.
De samenkomst in Nederlond der Eerste Vre
desconferentie, in 1907 door de tweede gevolgd,
is voor ons Nederland en zijn internationale po
sitie van groote beteekenis geweest
Meer dan een halve eeuw is het geleden, dat
die warme vaderlander, dichter en schrijver van
beteekenis in een tijdvak, dat arm was aan
groote literaire talenten, die bekende woorden
schreef, die evenzeer getuigden van zijn bewon
dering voor onze gouden eeuw, als van de in
nige- spijt, dat de dogen van weleer waren ge
vloden
,Er was een tijd zoo schreef Potgieter in
,Het Rijksmuseum te Amster-
leveren aan schepen bestemd voor de Wielin- dam" waarin de weegschaal der volkeren
gen. Ivan Europa door hare vorsten niet tor hand
J i
werd genomen, of de Hollandsche maagd, aan
hunne zijde op het regtsgestoelto gezeten, wierp
er mede haar oorlogszwaard of haren olijftak
in". Hoe zou de bekende Gids-redacteur geju
beld hebben, indien hij het beleefd had, dat zijn
vaderland de zetel was geworden van de beide
conferentiën voor den vrede. Niet in een
machtspositie, die trouwens reeds in de I7e
eeuw onevenredig was aan dc intrensieke kracht
van die merkwaardige republiek der zeven pro
vinciën, en die naur nieuwe begrippen geen en
kele Staat moet nastreven, maar op een plaats
van beteekenis ten opzichte van het internatio
nale recht zou Potgieter zijn vaderland weer
vinden, indien hij uit zijn graf verrees.
Op een plaats van beteekenis. Want na de
eerste vredesconferentie volgde in 1907 de
tweede, die gehouden werd in dezelfde zosl,
waar wij thans bijeen zijn. En toen als tastbaar
resultaat van de eerste vredesconferentie het
permanente hol van arbitrage ontstond, kreeg
het krachtens besluit der conferentie zelve zijn
2ctel te 's Gravenhage.
Het Hof van Arbitrage, eerst gevestigd in de
deftige, doch bescheiden behuizinge aan de
Prinsegracht, om welhaast te verrijzen in het
woidsche Vredespaleis, door de milde hand van
den 'Amerikaanschcn Maecenas aan de inter
nationale rechtsgcdachte geschonken; dat Vre
despaleis zelf, geopend in 1913 onder de aus
piciën van de geheele beschaafde wereld, zij heb
ben de banden, die Nederland sainenstrengelen
met de ontwikkeling van het Volkenrecht, nog
moer versterkt En toen, na den wereldoorlog
de internationale gedachte, de nieuwe wegen
begon in te slaun, die door de volkenrechts-
leeraars te voren waren gebaand, toen de jus-
titieele idee van een gerechtshof het denkbeeld
van arbitrage op zijde begon te streven, was het
Nederland dat begiftigd werd met het Perma
nente Hof van Internationale Justitie, dat zijn
waurdigen zetel vond in datezlfde Vredespaleis.
Eindelijk en ten slotte werd de Internationale
Academie voor Volkenrecht alweder in dien
zelfden vredestempel gevestigd. Van daaruit
klonken voor het eerst in den vorigen zomer
de rcchtsvormcnde woorden, door een inter
nationale phalanx van bekwame mannen tot een
schare van hoorders uit vele deelen der wereld
gericht. Inderdaad het laat zich aanzien, dat de
Internationale Academie niet vergeefs is ge
sticht!
Zoo is er voor Nederlund's burgerij reden op
den dog van heden haar dankbaarheid te uiten
voor hetgeen 25 jaar geleden uitgangspunt is
gcwoidcr. van een nieuw internationaal rechts
leven in ons vaderland. Van die dankbaarheid
meent de Vereeniging van V. en V. zich tot tolk
te mogen maken.
Het was in Mei 1899 een dag van vorste'ijke
lente, toen de Gedelegeerden der 26 Staten zich
vercenigden in het historische paleis „Het Huis
ten Bosch", dat door het geëerbiedigd Hoofd
van den Staat aan de Vredesconferentie ter be
schikking was gegeven. De boomen stonden in
vollen bloesem, een diepe poczie lag over het
malsche Hollandsche landschap verwarmd door
dc Meizon, en het was of dc natuur een hymne
jubelde ter eere van de Vredesgodin. In deze
atmosfeer begon de arbeid, vol gezonde idealen.
Die arbeid werd gadegeslagen door meer dan
cén figuui, die zich ter wille der conferentie naar
den Haag- had begeven, en die ten allen tijde in
de herinnering der vrienden van den Vrede zal
blijven leven: Jean Bloch. William Stead, Bertha
von Suttner. Helaas, zij behooren niet meer tot
het rijk der levenden. Maar ook over zoovelen
der Regeeringsgedeiegeerden is het graf reeds
geruimen tijd gesloten. Wij gedenken hier de
namen der Nederlandsche vertegenwoordigers
den Beer Poortugael, Assoher, Rohusen. Doch nog
mag Nederland trotsch zijn op het bezit van zijn
eersten Gedelegeerde ter Conferentie den Mi
nister van Staat, Jhr. van Karnebeek Senior. AI
kon deze gioote Nederlander tot ons aller leed
wezen hier niet tegenwoordig zijn, ik ben over
tuigd, dat zijn gedachten heden middag zijn bij
onze plechtigheid En als hij dan zijn geestelijk
oog Iaat dwalen over dc dagen dier Conferentie,
dan kan zelfs z ij n bescheidenheid hem niet be
letten te zien, welken grooten invloed hij, staats
man van top tot teen, in 1899 op het werk van
den Haag heeft uitgeoefendhij, de man vnn
wien in de slotzitting de eerste Duitsche gede
legeerde Graaf Mimster getuigde, dat hij was
geweest „la cheville ouvriêrc de la Confé
rence" Uit naam der Vereeniging V. V.
breng ik hem van deze plaats onze eerbiedige
hulde.
Ook thans gelijk in 1899 stemt de schoone
Meimaand ons allen tot idealisme. Het verruk
kelijke jonge groen is ontloken. De natuur
ademt Vrede. Moge ook Vrede komen over de
menschheid
De aanwezigen.
©nder cfe talrijke dames en heeren, die de
plechtigheid bijwoonden, bevonden zich vele
leden van het corps diplomatique met hunne
dames, de ministers van Binnenlandsche Zaken
en Landbouw, van Justitie, van Koloniën en van
Buitenlandschc Zaken. Ministci van Karnebeek
was vergezeld van zijn moeder. Verder werden
opgemerkt de Ministers van Staat, mr. Cort
van der Linden en nigi. Nolens; de voorzittei
van het Permanent Hof vnn Internationale Justi
tie, dr. Loder, en de griffier van dat Hof, de
heer Hammerskjold; de seretoris-generao! van
hel Permanent Hof van Arbitrage, baron
Miclvieh van Verduynen; de oud-eerste-secre-
taris van dot Hof, jhr. mr. dr. W. Röell, hof
maarschalk van H. M. de Koningin-Moeder;
de vice-president van den Road van State, mr.
Von Leeuwen en Staatsraad nu. Harte van
Tecklenburg; de president van de Algemeene
Rekenkamer, jhr. mi. Van Reen en; de griffier
van de Eerste Kamer, mr Zillesen, en de Eerste
Kamerleden De Gijselaor en Van den Bergh; de
voorzitter von de Tweede Kamer, mr. Kooien,
en verscheidene Tweede Kamerleden, onder wie
de heeren Rutgers, De Monté VerLoren, Dros-
selhuys en Boon; de heer De Wilde, lid van Ge-
deputceide Staten van Zuid-Holland; dc burge
meester van 's Gravenhage, mi Potijn. en de
wethouder Quant en Dc Wilde, alsmede ver
schillende leden van den Gemeenteraad; de oud-
opperbevelhebber generaal Snijders, verschei
den hoofdambtenaren, de procureur-generaal
bij den Hoogen Raad, mr. Noyon; de president
van de Haageschc rechtbank, mr Du Mosch;
de oud-gedelegeerde ter Tweede Vredesconfe
rentie, schout-bij-nacht b. d. Surie; de directeur
dei Kon. Petroleum-Maatschappij mr. Philips;
de president der Rotterdamsche Bankvereeni-
ging, de heer Westerman; prof. Bruins, hoog
leeraar aan de Handelshoogeschool te Rotter
dam, vertegenwoordigers van studenten- en vre
desorganisaties, enz.
Mr. Limburg richtte zich in der. aanvang zij-*
ner rede in de Fransche taal tot de aanwezige
buitenlanders, wat hij nu het beëindigen van
het Hollandsche deel zijner toespraak her*
■haalde. Meermalen werden de woorden van den
heer Limburg door applaus onderbroken, o.m.
toen hij een ecresaluut bracht aan den eenig
overgebleven Nederlandschen deelnemer aan de
eerste vredesconferentie, den minister van staat,
jhr. Van Karnebeek.
Na mr. Limburg betrad het spreekgestoelte
de zoon van den overleden Fran-
schen senator d'Estouinedts, om voor te lezen
de toespraak, die zijn vader reeds voor deze
herdenking op schrift had gesteld.
De rede von Senator d'Eslouvnclles.
Na de rede van den heer Limburg, die wij
reeds hebben vermeld, nam de zoon van baron
d'Estournelles de Constant plaats op het spreek
gestoelte, en bracht dank aan den heer Limburg
voor de woorden aan de nagedachtenis van zijn
vader gewijd. Vervolgens las hij de <1oot zijn
vader nagelaten rede voor.
Deze rede was in zes hoofdstukken verdeeld
de nacht van don voortdurenden en algemeenon
oorlogde dageraad van Den Haagdc nieu
we wereld komt de oude te hulp, eerste resul
taten, dc bewapeningswedloop en de catastro
phe, de Volkenbond in den geest van Den Haag*.
Vooreerst werd in herinnering gebracht, hoe
de wereld door de eeuwen heen ten prooi was
aan langdurige oorlogen, terwijl ook in de
laatste eeuw Europa steeds door oorlogen toe
nemend werd geteisterd, waarnaast zich steeds
meer internationale conflicten openbaarden,
totdot van Czoar Nicolaas de gedachte uitging
om de ontwapeningsconferentie bijeen te roe
pen.
Deze circulaire van Moeravieff in 1898,
luidde een nieuwe aero in. Men vroeg zich af,
wie don Czaar daartoe kon hebben geïnspi
reerd. Ongetwijfeld is dat ook Tolstoï geweest,
alsook een apostel van Jean Bloch, overtuigd
van de nutteloosheid van eiken oorlog. Het
plan der bijeenroeping gaf een grooten stoot
aan de ontwikkeling van de vredesgodachte.
Iedere regeering had er belang bij, de con
ferentie tot een resultaat te doen komen, op
dat de publieke opinie niet van een fiasco zou
kunnen spreken. Dit verklaart de groote zorg
waarmee elke regeering haar afgevaardigden
koos uit de mannen, die het meest geschikt
waren, die zware taak te veu vullen.
De eerste Vredesconferentie kwam bijeen,
cn men vreesde, dat zij zou zijn als een toren
van Babcl, waar men elkaar niet kon verstaan,
26 mogendheden waren vertegenwoordigd. Men
voorzag een spraakverwarring, doch die vrees
is ijdel gebleven.
Een enkele taal, het Fransch, werd de scha
kel, welke allen verbond. Alle vertegenwoordi
gers bedienden er zich van, hetgeen de duide
lijkheid der gedachtenwisseling zeer ten goede
kwam.
Vervolgens werd het bijeenkomen der con
ferentie in het Huis ten Bosch herdacht,
waarheen men zich begaf door het in jeugdig
groen gestoken Huagsche Bosch. Verschillende
vertegenwoordigers werden herdacht, waar
bij vooral hulde werd gebracht aan den Neder-
landschcn afgevaardigde Dc Beaufort.
Daarop werden de resultaten van de confe
rentie behandeld, voorop het Hof van Arbi
trage.
Heluas kon de internationale geest, welke
de afgevaardigden had vereenigd in den dienst
van het algemeen belang, geen weerstand bie
den aan de onverschilligheid, de minachting en
de aanvallen van het nationale egoïsme.
De instelling van Den Haag werd een soort
Asschepoester van het moderne leven, een
nieuweling, die niet alleen werd geminacht,
doch ook onterfd. Doch als antwoord op dfe tra-
ditioneele verdeeldheid kwam de energie,
en het geloof der nieuwe wereld, onze oude
wereld te hulp Amerika gaf steun, aanvanke
lijk bij monde van Roosevelt. Eindelijk kwam
Ant. dreu Carnegie met zijn groote gift. Von
dien dag steeg de instelling van Den Haag, no
zij voorzien was von een paleis in do alge
meene achting. Helaas stoorden de ooriogen,
als de Russisch-Japansch^ oorlog, de Balkan
oorlog e.o. nog steeds dr emeene groei van
de vredesgedachtc, die op de Eerste Conferen
tie was ontplooid. De Czaar zag af van de bij-
eenroeping, in 1907 van dc Tweede Conferen
tie Amerika nam de taak over en zij gaf haar
wil te kennen, het eenmaal aangevangen werk
voort te zetten. De Czaar bevestigde zijn aan
vankelijk initiatief. Hij vergenoegde zich er
mede, het bureau von de conferentie te vor
men, doch de wezenlijke bezielende rol werd
overgelaten aan de nieuwe wereld. Helaas do
ken toch na die tweede conferentie weer vele
geschillen op, die zich ophoopten tot den groo
ten oorlog.
Uitvoerig weiden in die reden de geschillen
nagegaan tot de groote oorlog uitbrak met
het einde ven den vrede van Versailles en dc
instelling van den Volkenbond.
No deze toegejuichte rede bracht Albert Vo
gel een fragment uit Antigone van Sophocles
ten gehoore; vervolgens speelde het orkest Va
ren (der Frühling) van E. Grieg en Andante
van Mozart (fluitsolo van den heer P 's Jacob
met begeleiding).
Rede Ghr. Lange.
Alsnu was het woord aan den heer Chr.
Lange uit Geneva, secretaris-generaal van de
Interparlementaire Unie, oud-technisch gedele
geerde van Noorwegen ter tweede Vredescon
ferentie.
Mea vertelt, teide deze, dat toen hier in
Den Hoag voor Ï5 jaren de eerste Vredescon
ferentie bijeenkwam, de beroemde geschied
schrijver Mommsen, haar heeft gekwalificeerd
als een drukfout in de wereldgeschiedenis. Hij
stond in dat oordeel niet alléén.
Ei waren zeer vele sceptici.
Niet alleen buiten de conferentie waren deze
te vinden, maar ook in de conferentie zelf. Een
ooggetuige verhaalt ons, dat de meeste gedele
geerden der conferentie zich daar aanvankelijk
volkomen stuurloos vonden. Geen wonder; de
eigenlijke voorbereiding der conferentie was ni
hil. Dat waren geïnspireerde zieners, die de toe
komst daarin zagen kiemen. Enkele van die ge-
inspireerden waren op en bij de conferentie:
William Stead, Bertha yon Süttner,# Bloch en
Henri de la Fontaine, die thans nog zijn propa
ganda voor den vrede voortzet. Maar slechts
een klein deel van de ieden der conferentie
was op de hoogte, o.a. de heeren de Beaufort,
d'Estournelle de Constant.
Feitelijk heeft de Nederlandsche regeering
een program gegeven voor de conferentie in
