'^"nqIÓO3"3 UTRECHTSCH PROVINCIAAL EN STEDELIJK DAGBLAD
MIDDAG-UITGAVE.
TWEEDE BLAD.
NJET-OFFICIEEL GEDEELTE.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
UTRECHT.
DUITSCHLAND..
DE ECONOMISCHE CRISIS.
Dc toestond in Dusseldorp.
Het „Berl. Tag." publiceert volgens het Hbld.
een uitvoerige beschrijving van het lot, dot
Dusseldorp sinds 8 Maart 1921, den datum der
bezetting, ondergaat, van de lasten die het het
te dragen heeft. onaf den dag der bezetting
31 Mei 1924 heeft de stad voor de bezetting
9.561.261.37 goud M. moeten uitgeven. Haar
zeven kazernes zijn door de Franschen in be
slag genomen, maar dat was nog niet voldoende;
er werd door de bezettingsautoriteiten geëischt,
dat er een nieuwe kazerne zou worden ge
bouwd. Toen de stedelijke overheid dezen eisch
niet wilde inwilligen, werd op een groot aantal
gebouwen beslag geiegd, o.a. op het „Kunst-
balast 15.000 militairen, met vrouwen, kinde
ren, moeders en verdere familie, zijn in de stad
gehuisvestzij hebben de beste woongelcgenhe-
den ingepikt.
Vijftien fabrieken zijn geheel, twaalf gedeel
telijk door de Franschen in beslag genomen de
groote drukkerij van het „Dusseld. Tagcbl."
eveneens. Zeven er. twintig scholen, waarop
14.360 leerlingen hun onderwijs ontvingen,
moesten aan de Franschen worden afgestaan,
om niet te spreken van de honderden particu
liere woningen.
Het economische leven in Dusseldorp heeft
door do bezetting enorm geleden. Talrijke fir
ma's zijn reeds failliet gegaan. Het blad eindigt
met deze vraag Zal Duitschland met de zware,
losten, die het rapport-Dawes het oplegt, ten
minste zijn economische eenheid en de bevrij
ding van zijn wederrechtelijk bezette gebieden
aan den Rijn koopen
ENGELAND.
DE LONDENSCHE CONFERENTIE.
De tweede commissie is nog
niet gereed met haar werk.
Londen, 21 Juli. (V. D.) De hoofden der
delegaties, Macdonald, Herriot, Theunis, de
Stefani en Kellogg kwamen hedenmorgen bij
een tot het houden van verdere besprekingen
over het algemeen werk de geallieerde con
ferentie-commissies.
Met het oog op de goede vorderingen, wel
ke gemaakt werden, werd do wenschelijkhcid
onder de oogen gezien van het houden van
een plenaire zitting der conferentie op morgen
en de bladen meenen, dat zij zich ook hebben
beziggehouden met de kwestie van de beste
wijze, waarop Duitschland kan worden uitgc-
noodigd tot samenwerking.
Intusschen hebben de eerste en derde com
missie haar werkzaamheden beëindigd en de
tweede commissie komt heden opnieuw bijeen.
Verwacht wordt dat binnenkort een officieele
mededeeling zal worden gedaan over het re
sultaat van de werkzaamheden der eerste com
missie, welke tot taak had de procedure vast
te stellen in geval van een in gebreke blijven
van Duitschland, welk resultaat werd verkre
gen door de hulp van den Amerikaanschen ver
tegenwoordiger.
Volgens de Times zal de Amerikaansche
vertegenwoordiger in de Commissie van Her
stel zoo noodig worden benoemd met alge-
meene stemmen door de commissie zelf oT
door den president van het Internationaal Hor
van Justitie. De Amerikaansche vertegenwoor
diger zal het volle stemrecht hebben.
De tweede commissie, die heden weer bijeen
komt, heeft zich Zaterdag verdeeld in twee
sub-commissics. De eerste subcommissie houdt
zich bezig met het Sedoux-memorandum inza
ke het herstel van de Duitsche economische
eenheid en de economische ontruiming van het
Roergebied. De terugtrekking der economische
bezetting zou in twee gedeelten geschieden,
waarvan de eerste als Duitschland de noodige
wetgevende maatregelen tot uitvoering van het
Dawes-plan heeft genomen en de tweede helft
op 1 October.
Herriot geïnterviewd.
P a r ij s, 21 Juli. (Havas). De corresppn*
dent van de Quotidien te Londen heeft Her
riot geinterviewd, die verklaarde, dot, ofschoon
de werkzaamheden nog long niet gereed waren,
de resultaten tot nu toe verkregen toch belang
rijk waren. „Wij hebben politieke problemen op
gelost, die bijzonder delicaat waren. Nooit zijn
intergeallieerde besprekingen in een hartelijker
atmosfeer gevoerd, cn nooit heeft een beter
wederzijdsch begrip de discussies vergemakke
lijkt. Herriot bracht hulde aan het verlangen
van rechtvaardigheid der Britsche gedelegeer
den, die zich beter rekenschap gaven van den
moreelen en politieleen geestestoestand in
Frankrijk.
Hij constateerde met genoegen, dat de En-
gelsche bladen de nadruk legden op de ge-
matigheid der Fransche voorstellen. Herriot
vond het verheugend dat de openbare mee
ning in Engeland weet dat de Fransche gede
legeerden naar Londen met nieuw vertrouwen
kwamen. Want het werk, dat begonnen is, is
moeilijk en kan niet voortgezet worden, indien
er geen vertrouwen bestaat in de goede trouw
en de wil der Entente om samen te werken tot
den internationalen vrede."
Wat dc ochtendbladen zeggen.
Londen, 21 Juli. (R.). De ochtendbladen
spreken hun voldoening uit over de vorderin
gen der intergeallieeide conferentie. Volgens de
Daily-News hoopt men de Duitschers Woens
dag of Donderdag uit te noodigen tot het bij
wonen der conferentie.
ITALIË.
DE MOORDENAARS VAN MATEOTTL
Een confrontatie.
Rome, 21 Juni. Zoterdag zijn de ver
moedelijke moordenaars van Mateotti gecon
fronteerd met de senatoren Bcrganini en Mes-
solani, die moesten vaststellen of bij dc in hech
tenis genomen personen ook diegenen waren,
die Mateotti uit zijn huis hebben trachten te
lokken. Senator Berganini, aldus een LL N.-
bericht in het Hbld., kon hun identiteit niet
met zekerheid vaststellen, maar senator Mas-
solani herkende de personen terstond.
POLEN.
DE D7NAMIETAANSLAG TE LEMBERG.
Dc daders terechtgesteld.
B e r 1 ij n, 19 Juli. (Draadloos.) De beide
daders van den mislukten dynamietaanslag op
het munitiedepót te Lemberg, zijn ter dood
veroordeeld en nog denzelfden dag doodge
schoten.
RUSLAND.
VERANDERING VAN DE NAMEN DER
DAGEN.
B e r 1 ij n, 19 Juli. (Draadloos.) Volgens
een bericht uit Moskou willen de bolsjewieken
den Zondag in Lenindag verdoopen en ook de
overige namen van de dogen der weck door
communistische vervangen.
PERZIE.
DE MOORD OP DEN AMERIKAANSCHEN
VICE-CONSUL
Een nota van het diplomatencorps.
Teheran, 21 Juli. (R.) De aanval op
dan Amerikaanschen consul had te midden van
een menigte plaats. Ofschoon verscheidene ge
wapende politieagenten en soldaten aanwezig
waren, werd geen schot gelost ter verdediging
van het slachtoffer. De consul verdedigde zich
moedig, doch was tegenover de woedende me
nigte machteloos. Soldaten zouden aan den
aanslag hebben deelgenomen. Het hoofd van
den consul vertoonde sabelhouwen. Het diplo
matencorps heeft een nota aan de Perzische
regeering gericht.
OPENBARE EN BIZONDERE LICHAMEN.
DE MEDEZEGGENSCHAP IN HET BEDRIJFS
LEVEN.
Een vrijz.-dem. rapport.
In 1923 heeft de V. D. Bond een commissie
benoemd die over het vraogstuk der „mede
zeggenschap in het bedrijfsleven" zou moeten
rapporteeren.
Vooizittei der commissie was mr. A. C. Jo-
sephus Jitta.
Haar rapport is thans gepubliceerd.
Uitgangspunt daarvan was het derde onder
deel von punt II der beginsel verklaring van den
Vrijzinnig-Dcmocratischen Bond, luidende „Al
len, die in het bedrijfsleven werkzaam zijn, ba-
hooren belang te hebben bij de uitkomsten van
het bedrijf en medezeggenschap in de regeling
der arbeidsvoorwaarden cn in de organisatie
van het bedrijf."
Daarnaast beschouwde dc commissie als richt
snoer, aldus lezen wij in het Hbld., de bevorde
ring der samenwerking van de beide productie
factoren arbeid en kapitaal, of liever van den
levenden en den dooden arbeid.
In de conclusies lezen wij o.a.
„De collectieve samenwerking van arbeiders
en ondernemers moet verder worden uitge
bouwd. Zij dient, waar eenigszins mogelijk, de
taak over te nemen, die thans nog voor het
grootste deel door de overheid en hoar ambte
lijke organen moet worden verricht.
„ITét begrip medezeggenschap dient voor al
les te worden opgevat in organischcn zin. Al
zou de coinmissie niet willen beweren, dat van
een individuecle medezeggenschap ook in de
verste toekomst nooit sprake zal kunnen zijn,
zeker is de tijd daarvoor thans nog bij lange na
niet rijp."
Daarvoor wil de commissie geen nieuwe „ra
den" in 't leven roepen.
„De medezeggenschap moet worden verwe
zenlijkt door middel van bestaande organen, de
vukvereenigingen der arbeiders cn werkgevers.
De sociale beteekenis dezer vereenigingen valt
niet te loochenen. Waar zij bestaan, is het in
leven roepen van een afzonderlijke organisatie
overbodigwaar zij ontbreken, bestaat nóg zoo
weinig organisatorisch verband tusschen de in-
dividueele bedrijfsgenootcn, dat van het in het
leven roepen van een of anderen raad geen heil
is te verwachten. Dat sluit natuurlijk niet uit,
dat in bedrijven, waar de wenschelijkheid daar
van wordt gevoeld, door de organisaties van
werkgevers en arbeiders gemeenschappelijke or
ganen in het leven worden geroepen, die op de
naleving van collectieve aanspraken hebben toe
te zien of beslissingen over geschilpunten heb
ben te nemen. Het bezwaar tegen „kunstma
tig" van bovenaf in het leven geroepen organi
saties zal immers juist bij laatstgenoemde niet
aanwezig zijn."
Wat kan de overheid doen tot bevordering
dezer ontwikkeling In verband daarmede ver
wijst de commissie naar het beginsel uit de
arbeidswet, dot afwijking van den normalen ar
beidsdag op grond van collectief overleg van
organisaties van ondernemers en loonarbeiders
mogelijk maakt.
„Het zwaartepunt der medezeggenschap van
de arbeiders in de bedrijven, ligt naar het oor
deel der commissie voor hen in het medebeslis-
sen over de arbeidsvoorwaarden, die op hen
van toepassing zijn en over de loonen, die zij
zullen verdienen. Om deze te kunnen regelen tot
wederzijdscho tevredenheid zal moeten worden
gestreefd naar collectieve orbcidsovereenkom-
stm. af te sluiten tusschen de organisaties van
bedrijfsgenooten (werkgevers en werknemers),
of bij ontstentenis van een^ organisatie der
werkgevers tusschen de werkgevers individueel
en de arbeidersorganisaties."
„Het zal voor een vruchtbaar overleg over
dc afsluiting van dergelijke contracten van het
grootste belang zijn, en het is van de medebe
slissingsmacht over de arbeidsvoorwaarden de
onafwijsbare consequentie, dot aan de vertegen
woordigers der arbeiders inzicht wordt gegeven
in den gang van zaken van het bedrijf."
Ook hier kan do wet niet rechtstreeks dwin
gend optreden, maar in do arbeidsgeschillenwet
ligt een mogelijkheid in die richting.
„De toepassing van die wet zal er in sterke
mate toe moeten bijdragen, dot de opvatting, dot
do beoordeeling van hetgeen het bedrijf kan
drogen niet alleen de zaak des werkgevers is,
gemeen goed worde."
„De Commissie gaat mede met het door een
groote meerderheid van den Hoogen Rand (van
Arbeid) aanbevolen denkbeeld der bir.dcndvcr-
klaring van de collectieve arbeidsovereenkom
sten, ook voor degenen, die de overeenkomst
niet gesloten hebben."
De prijzenpolitiek wil de commissie althans
voorloopig niet betrekkon in den kring der on
derwerpen waarover medezeggenschap moet
worden verleend.
Het rapport wil mede in verband met de be
oordeeling der vraag, of er aanleiding bestaat
een collectieve overeenkomst bindend te verkla
ren, aan den Hoogen Raad van Arbeid veror
denende bevoegdheid geven.
Ten aanzien van het overheidspersoneel sluit
de commissie zich aan bij den wcnsch, dat de
rechtspositie en de arbeidsvoorwaarden von dit
personeel worden geregeld door een commissie
waarin vertegenwoordigers van het personeel cn
van de overheid zitting hebben. Intusschen
wenscht de commissie er daarbij ter voorko
ming van misverstand nadrukkelijk op te wijzen,
dat zij hiermede geenszins op het oog heeft een
regeling, krachtens welke aan de overheid be
palingen zouden kunnen worden opgedrongen,
die deze niet wcnscht.
Ten slotte bespreekt de commissie ook de
winstdeeüng cn het declhebberschap.
„De overheid zal deze deelhebberschnp in
particuliere bedrijven langs indirectcn weg kun
nen bevorderen, door ten aanzien von haar eigen
bedrijven in deze het voorbeeld te geven. Een
staatkundige partij als de onze 1 an echter
daarnaast ook op andere wijze propaganda voor
verwezenlijking dezer denkbeelden maken."
ONDERWIJS EN KERK.
CHR. GEREF. KERK.
Haar verhouding tot de Gcref.
Gemeenten.
De mogelijkheid van een kerkelijk samen
komen en samenleven van de Christ. Geref.
Kerk met dc Gereformeerde Gemeenten is den
laatsten tijd meer dan eens besproken. Reeds
vroeger kwamen deputaten van beide kerk-
groepen bijeen onder praesidium van docent
J. J. v. d. Schuit, om te overwegen, in hoe
verre zulk een vereeniging wenschelijk was.
Toch wil het met deze zaak niet al tc best
vlotten. Althans in het jongste nummer van
„De Wekker" klaagt (doc. J. J v. d.) S. er
over, dat de liefde voor vereeniging van een
kant schijnt te komen i.e. von de zijde der
Christ. Geref. Kerk. Vooral spreekt hij zijn
teleurstelling uit over het advies in „De Saam-
binder", orgaan van de Geref. Gemeenten,
waarbij men aanrandt dc Christ. Gcref. kerk
rustig te loten werken aan een mogelijke ver
eeniging, maar zelf een afwachtende houding
aan te nemen. Schr. zegt„Wanneer dit d e
gedragslijn is, die den Geref. Gemeenten aan
geraden wordt, door een harer deputaten, dan
schijnen de voorteekenen niet te bedrregen, dat
aan de zijde der Geref. Gemeenten nog niet
veel voor de vereeniging gevoeld wordt". En
even verder „Zoolang het in den boezem der
Geref. Gemeenten nog zoo stil is, inzake «een
mogelijke vereeniging, zoolang men nog zoo
j echt formeel de zaken afwacht, zou ik onzen
Kerkeraden en meer vergaderingen willen ad-
viseeren Broeders, zegt niet tc veel en besluit
niet te veelmaar laten ook de broederen aan
de andere zijde van den Jordaan eens spre
ken".
GEMENGDE BERICHTEN.
HET AMSTERDAMSCHE CONCERT
GEBOUW.
De tuin zal worden bebouwd.
Toen eenigen tijd geleden door den Amster-
damschen Raad op voorstel van B. en W. werd
besloten tot den aankoop van het grootste ge
deelte van den Concertgebouwtuin, geschied
de dit onder het motief, dat de gemeente den
aard van bebouwing ter plaatse in honden
moest houden, en met de bedoeling den grond
in erfpacht uit te geven voor den bouw van
eerste-klas heerenhuizen. Thans is dit voorne
men, volgens het Hbld., in zooverre verwezen
lijkt; dat binnenkort bij den Raad een voor
dracht zal worden ingediend, strekkende tot
uitgifte in erfpacht van dat terrein aan eene
particuliere bouwonderneming, die cr een
twaalftal heerenhuizen zal neerzetten.
DE DIEFSTAL VAN DEN POSTTROMMEL.
Een der arrestanten tracht te
ontvluchten.
Gistermorgen is de arrestant Tolmeijer, die
zich ter zake van den diefstal van de post-
trommel in het Huis van Bewaring aan de
Weteringschans te Amsterdam in voorloopige
hechtenis bevindt, uit een deur dezer gevange
nis, toen die even werd geopend, ontsnapt.
Eenige gevangenbewaarders zagen hem vluch
ten, hij snelde over het Leidscheplein, de Leid-
schestraat in, daarna naar de Lange Leidsche-
dwarsstroat. Hier was het met zijne vrijheid
gedaan. Hij werd gepakt en weder naar het
,Huis met de goede sloten", zooals het in mis-
dadigerskringen heet, overgebracht.
Tijdens zijn kortstondig verblijf aan het bu
reau Pietershal koesterde Tolmeijer eveneens
ontvluchtingsplonncnmen hield hem echter,
bekend met zijnen drang naar vrijheid, secuur
in de gaten.
Sport en Wédstrilden.
Roeien.
INTERNATIONALE ROEIWEDSTRIJDEN TE
BRUSSEL.
Triton wint in het nummer vier
met stourmon.
Zondag zijn te Brussel de internationale wed-
slrijden begonnen. De uitslagen zijn
Vier met stuurman.
Mr. dr. J. P. van Tienhovcn.
Mr. N. E. Onnes en mevrouw
Prof dr. H. Visscher.
Naar wij vernemen heeft dc Kon. Ver. „Het
Nedcrlandsche Lied" in eenige adressen aan de
Regccring om steun verzocht voor nieuwe lie-
der- uitgaven.
Een variété-vertooning, die op
optisch bedrog berust.
1. Triton (Utrecht), tijd 7 min. 19 sec.2.
Nnulique de Brugge (twee lengten)3. Nouti-
que de Liege (50 c.m.l
Skiff.
T. Van Volcksom in 8 min. 29 sec.2. Tay-
mans (drie lengten)3. Smet.
Vicrrïemsgieken bcginnenlingcn.
I. Sport Nautiquc dc Bntxelles, tijd 6 min.
48.5 sec.2. Cercle de Bruxelles 3. Sport
Naut. de Gent4. Club Natrt. dc Doornik.
STADSNIEUWS.
STAATSEXAMEN TOT TOELATING AAN DE
UNIVERSITEIT.
21 JuR
Na voortgezet examen nog geslaagd voor A
H. F. A. M. v. d. Grinten.
Voor B J. F. Bon.
EXAMEN VOOR DE AKTE VAN BEKWAAM
HEID ALS HOOFDONDERWIJZER.
Utrecht, 21*Juli 1924.
Geëxamineerd 8 ntonn. candidoten.
Geslaagd S. D. Fernandas, te Amsterdam
W. A. E. Jagers, tc Naardcn F. C. J. Kuster,
te Hilversum.
NEDERLANDSCHE SPOORWEGEN.
Instelling van een Pcrsoneel-
raad.
In een gister gehouden vergadering van de
hoofdbesturen der vijf spoorwegorganisaties
zijn uitvoerige besprekingen gevoerd over de
voorstellen van de Directie der Ned. Spoor
wegen en van de verschillende organisaties tot
instelling vun een Personeelraod. Daar dc be
sprekingen niet beëindigd werden, werd beslo
ten aan de pers geen mededeclingcn te doen.
Afscheid ven don heer W. F. van
Otterloo, ofdeelingschcf.
Een in spoorwegkringen bekende iiguur, de
heer W. F. van Otterloo, afdeelingschel bij den
dienst van het vervoer, 2e afdeeling, die den
dienst der spoorwegen gaat verlaten, niun gis
termiddag afscheid van zijn personeel. De on
der hem ressorteerende ambtenaren hebben dit
afscheid niet willen laten plaats hebben, zon
der door de aanbieding van een souvenir, den
heer Van Otterloo blijk te doen geven van hun
ne hoogachting en dank voor de humane vriend
schappelijke wijze waarop deze hen stoeds tege
moet is gekomen. Dit souvenir, bestaande uit
een mooie kopeicn jardinièrc, gevuld met
bloemen, werd hem gistermiddag bij mondg van
den heer Nierstrasz aangeboden, die cr in een
hartelijke toespraak aan herinnerde, dot het
gevoel van saamhoorigheid, dat reeds spoedig
na de fusie der spoorwegmaatschappijen op de
ofdeeling van den heer Van Otterloo ontstond,
voor het grootste deel was te danken aun diens
humaan en vriendelijk optreden en de wijze
waarop deze vaak met een geestig woord moei
lijkheden tot een goede oplossing wist te bren
gen.
Dc heei Van Otterloo dankte getrnïicn door
deze voor hem zoo onverwachte hul
de van het pcisoncel, dut hij ook zijnerzijds
dank zegt voor de aangename samenwerking
en steun in den dienst ondervonden. Het doet
spr. leed, thons afscheid te moeten nemen, doch
het verheugt hem dot hij in de betrekkelijk wei
nige jaren van zijn werkzaam zijn op het
hoofdgebouw toch de sympathie van het per
soneel heeft verworren.
COERS' LIEDERBEWEGING.
Propaganda-commissie ter
bevordering von Coers"
Liederbeweging.
V. -j pubiicceren hier de namen van voor
zitter cn bestuursleden, die de Propagandacom-
missic voor Coers' lied oon zich verbonden
heeft.
VoorzitterProf. jhr. dr. B. H C. K. van
der Wijck.
Eere-bestuurH. Colijn, Minister van Fi
nanciën.
Dr. J. Th. de Visser, Minister van Onder
wijs, Kunsten en Wetenschappen
Prof. jhr. mr. A. F. de Savornin Lohman,
Minister van Staat (overleden).
Prof. mr. P. W. A. Cort van der Linden, Min.
von Staat, oud-Minister van Binnenl. Zaken.
Prof. Mr. M. W. F Treub, oud-minister van
Financiën.
Mr. A. R. Zimmerman, Commissaris-gene
raal van den Volkerenbond, oud-burgemeester
von Rotterdam
Prof. mr. J. C. Naber.
Mgr. J. A. S. van Schoik, praeses von het
Klein-Seminarie te Kuilenburg, voorzitter von
den Nederl Volkszangbond.
Mr. dr. A F. baron ran Lyndon, Voorz. van
het College van Curatoren der Rijksuniversiteit
te Utrecht, oud-burgemeester van Utrecht
K. J. L Alberdingk Thym, eere-voorzitter
der Vereen, van Letterkundigen, voorzitter van
de Kon. Ver. Het Nederlandsche Lied.
Mr. Dr. J. P. Fockcma Andreoe, burgemees
ter van Utrecht.
Dr. Willem Royaords.
Dr. Johon Wagenoor.
Prof. R. (Cosimir.
P. J. de Kanter, Voorz. van het Algemeen
Ned. Verbond.
Mr. P. W. de Koning, Voorz. van den Dict-
schen Bond.
Prof. dr. C. G. N. de Vooys.
Prof. jhr. dr. B. C. de Savornin Lohman.
In enkele bioscopen, variftcitcn-thcatcrs
en revues is in den laatsten tijd in het
buitenland en ook hier en daar in ons land
een nummer ingelascht, waarbij door een
bijzonder trelfend optisch bedrog het pu
bliek in griezelige verbazing wordt ge
bracht.
Wat men daarbij tc zien krijgt, moet
worden waargenomen door een bril met
gekleurde glazen. Aan elk der bezoekers
wordt daartoe een papieren bril met ge
kleurd celluloid uitgereikt, voor het eene
oog rood en voor het andere blauw of
groen.
Op het tponeel ziet men een wit verlicht
doek, als voor de bioscoop, maar het doek
wordt van achtererf belicht. Achter het doek
treden levende personen op, die men als
levende schaduwbeelden zich op het dock^
ziet afteekenen. Bekijkt men nu de vertoo
ning door den bril, dan ziet men dc figuren
niei op het doek, maar zwevende in de
ruimte vóór het doek cn als ze zich bewe
gen, komen zij als zwarte spookgestalten
regelrecht op het publiek aan Een muis, dien
iemand op het tooneel aan zijn staart heen
en weer laat slingeren, komt al dichter cn
dichter naar de toeschouwers toe totdat
die wel ongeveer ter hoogte van hun gezicht
is... de mcnschen schreeuwen van den grie
zel. Zoo ook als een groote spin aan een
langen draad regelrecht de zaal inslingert.
of een man met een ladder deze horizontaal
vooruitsteekt, zoodat men de sensatie heeft,
dat men de ladder zóó tegen het oog aan
zal krijgen.
Intusschen staan in werkelijkheid de vcr-
tooners allemaal achter het doek en zijn het
niets dan schaduwbeelden, die men waar
neemt.
Hoe ontstaat dan deze verbazingwekken
de optische illusie, die zóó volkomen is, dat
men er zich niet van kan los maken en dat
men op een gegeven moment de personen
van het tooneel de zaal in ziet springen
en in een optocht voortrennen door de ijle
ruimte?
Het is een typisch stereoscopische illusie,
die hier wordt teweeggebracht met betrek
kelijk zeer eenvoudige middelen.
Als men zonder den gekleurden bril naar
het doek kijkt, ziet men op het doek al de
zwarte schaduwbeelden omgeven door ge
kleurde randen en wel zóó, dat van elke fi
guur de rechtsche helft op den rand bijv.
blauw is gekleurd en de linksche helft rood.
Wij zullen straks aangeven hoe dit ver
kregen kan worden, maar eerst nagaan hoe
het mogelijk is, dat die gekleurde randen
aan zwarte schaduwbeelden een stereosco
pisch effect kunnen geven.
Waarop berust ons stereoscopisch zien?
Wanneer wij zien naar de gewone voor
werpen om ons heen, dan ontstaat de diep
te-indruk, onze bewustheid, dat 't eene voor
werp vóór het andere staat, door ons zien
met twee oogen en door het feit, dat die
twee oogen de dingen niet precies eender
zien. Plaats eens een wandelstok tegen het
glas van het raam in uw kamer en kijk langs
den stok naar uiten. Als gij het linkeroog
sluit cn enkel kijkt met het rechter, is de
stok schijnbaar tegenover den achtergrond
naar links verplaatst. Kijkt incn enkel met
't linkeroog, dan is de stok schijnbaar naar
rechts verplaatst. Dat is de oorzaak, waar
door wij bij zien met twee oogen duidelijk
waarnemen, dat de stok veel dichter bij ons
is, dan de achtergrond dien wij zien.
Nu een andere proef. Nemen we een
blauw gekleurd glas en kijken wc daarmee
naar een wit papier, dan blijft dc indruk
van wit in vergelijking met alle andere
dingen behouden. Zet men nu met blauwe
waterverf in verschillende tinten blauw
eenige letters op liet papier, dan zal een
bepaalde tint blauw'zijn te vinden, die bij
liet kijken door het blauwe glas vrijwel
heelemaal niet meer afsteekt tegen den wit
ten achtergrond. Een heel woord, in letters
in die bepaalde tint op liet papier gezet,
is door het blauwe glas heen onleesbaar.
Door een rood glas bekeken zullen de
blauwe letters evenwel bijna zwart lijken.
Omgekeerd is een kleur rood te vinden,
die bij beschouwing door het roode glas niet
afsteekt op het witte papier en die daaren
tegen door het blauwe glas heen haast zwart
lijkt.
Teeken nu een hccleinaal zwart poppetje.
Zet langs dc randen links een niet te smalle
lijn in de blauwe kleur en langs dc randen
rechts zulk een lijn in de roode kleur. Kijkt
inen dan door een bril met blauw glas links
en rood glas rechts, dan krijgt men het
volgende. Het linkeroog ziet door het blau
we glas n i c t de blauwe lijn links van het
poppetje, maar de zwarte lijn rechts lijkt
zwart, zoodat voor het linkeroog het pop
petje is verschoven naar rechts. Omgekeerd
zal voor het rechteroog, dat door het roode
glas ziet, de roode lijn rechts onzichtbaar
izijn en de blauwe links zich zwart kleuren,
.zoodat voor het rechteroog het poppetje is
verschoven naar links.
Dat zijn juist de verschuivingen, die bij
het echte stereoscopisch zien ons den indruk
geven, dat een voorwerp zich vóór de an
dere bevindt. Zien we dan ook met heide
oogen tegelijk door de gekleurde glazen
naar het poppetje, dan lijkt dit vóór het
papier te zweven, waarop we het teekenden.
Deze illusie wordt des te sterker ais men om
het papier heen een gitzwarten rand teekent.
I Bij de vertooning in theaters hebben de
schaduwbeelden op het doek dezelfde ge-
Itleurde randen als ons poppetje. Dóardoor
verwekken zij dezelfde illusie van te zweven
vóór het doek.
Maar hoe verkrijgt men de gekleurde ran
den bij schaduwbeelden?
Daartoe wordt de schijnbaar witte licht
vlek op het doek er niet opgeworpen met
cén lantaren met wit licht, maar met twee
