"stadsnTeuws^~
zien, dat deze niet in dc eerste plaats gehul
digd wordt, om hetgeen hif dood of naliet, doch
om hetgeen hij lyrokkcr maakte en opwerkte.
Lcly echter zou geëerd worden, o:n wnt hij deed
en naliet
Doch meer dan een gevoel van eerbied, van
warme sympathie maakt zich meester van
wien den mensch kent. Een vromo natuur,
die in zijn doopsgezinde gemeente leering en
stichting zoekt en den druk dezer tijden ver
staat. Een zeer trouw vrier.d, die zich slechts
langzaam en zelden gaf, doend an ook met
grooten trouw en eerlijkheid. Een blijmoedig
mensch, die bij het klimmen der jaicn dc don
kere diepten van het leven goed leerde kennen,
doch die boven het cynisme dor ervaring cii
levcas-ontleding, levensmoed cn levensblijheid
behield en vóór alles, lust tot arbeiden. Doch
meest van al zuiver Nederlander cn een zorg
zaam, liefdevol huisvader.
Lely lijkt al oud, 70 jaar, maar dr. Lely
is nog zeer jong. Geen enkele senesccntie-ver-
schijnsel doet zich nog gelden
Moge ons land zijn werkkracht nog gebrui
ken, zoo lang deze tot onze beschikking staat.
(Tel.)
DE WETHOUDERSCRISIS TE VLISSINGEN.
Vrijdag de nieuwe verkiezing.
Na overleg met het bestuur der Chr,-Hist.
kiesvereeniging heeft nu ook de heer \V. L.
Huson als wethouder van Vlissingen bedankt.
Hij heelt dus het voorbeeld gevolgd van de
he.eren J. G. von Niftrik (vrijz.-dem.) en M.
Laernoes (Vrijheidsbond), die eveneens hun
functie 'hebben neergelegd, nadat de motie door
den gemeenteraad met 10 tegen 6 stemmen
werd aangenomen, waarin het vertrouwen in
de wethouders werd opgezegd.
Vrijdag a.s. zal de gemeenteraad bijeenko
men en zullen 3 nieuwe wethouders benoemd
moeten worden.
De rechterzijde, die over 8 van de 19 zetels
beschikt cn den heer Huson meóege.ekend
over 9 zetels, heeft de macht in handen. De
vrijzinnig-democraten en de socialistische par
tij, die ieder over 2 zetels beschikken, zullen
zich namelijk bij de stemming onthouden, zoo
dat de meerderheid van de 15 overige stem
men dan 8 wordt.
Moewei nog niets met zekerheid volt ie zeg
gen. 'wordt toch verondersteld, dat de Vrij
heidsbond, die over 3 stemmen beschikt, met
de rechterzijde zal samenwerken zonder zich
verder aan iets te binden.
PLAATSELIJKE KEUZE.
Een adres aan de Eerste Kamer.
De Nationale Bond voor Plaatselijke Keuze
heeft een adres gezonden, waarin eraan herin
nerd wordt, dat dit college eerlang een beslis
sing zal moeten nemen op het bereids door de
Tweede Kamer aungenomen wetsvoorslel-Rut-
gers c.s. inzake Plaatselijke Keuze. Als hooid-
argumenten worden daartegen aangevoerd: le
dat het een ongemotiveerde aanslag op de per
soonlijke vrijheid zou inhouden: 2e dat het uit
een economisch oogpunt schadelijke gevolgen
zou hebben; 5e dat het niet zou tegemoet ko
men aan een nlgcmeenen volkswcnsch.
Adressant zegt, dot deze bezwaren bij herha
ling en op de meest uitvoerige wijze door per
sonen \an alle politieke cn maatschappelijke
richting zijn weerlegd. In een memorie doet de
Bond dit nogmaals, en in aansluiting daaraan
spreekt hij het vertrouwen uit, dat in het be
lang van do moreele en materiecle volkskracht
ook door de Eerste Kamer dit wetsontwerp zei
worden aangenomen.
DE AMSTERDAMSCHE POLITIE-MUZIEK-
EN ZANGVEREENIGINGEN IN BRUSSEL.
Een concert ten bate der
oorlogswcezen.
Het B. T. A. seint ons uit Brussel
Het muziekcorps deT 'Amstcrdarnsche politie
en het poUtiemannerikoor Euterpe 'hebben gis
teravond in het Cirque Royale een concert g*e-
geven in tegenwoordigheid van den Ncderland-
schen gezant en leden der legatie. Het concert
dat zeer op prijs geste'd werd, werd gegeven
ten bate ven de Belgische oorlogsweezcn.
TRAMLIJN OOSTERBEEK-LAAG
DOORWERTH.
Gister geopend.
Maandag is in tegenwoordigheid van vele au
toriteiten de nieuwe tramlijn geopend, die een
verbinding tot stond brengt van Oosterbeek-
Hoog met Oosterbeek Laag en dc terreinen
onder Doorwerth.
Door deze tramlijn wordt als het ware een
ringlijn gevormd met de bestaande tramlijn
van de O.S.M. tusschen Heelsum cn Arnhem
Opgericht door de Tramweg Mij. Oosterbeek-
Laag, zal de nieuwe tramlijn, althans voor de
eerste vijf jaren, geëxploiteerd worden door de
Ooster Stoomtram Mij
Met versierde tramwagens is een rit ge
maakt langs den nieuwen weg. Onder de pas
sagiers bevonden zich jhr. S. \un Citters, Com
missaris der Koningin in dc piovincie Gelder
land, mr. dr. van den Berg, vertegenwoordi
ger van den minister van Waterstaat, de bur
gemeester van Renkum, de heer van der Mo
len, president-commissaris van de nieuwe
Tramweg Mij., de leden van Gedcp. Staten
Sannes en Keurschot, raadsleden en autoritei
ten op tramweggebied cn van den Waterstaat
Eerepoorten waren opgericht en langs den
weg werd druk gevlagd. Tijdens den tocht
hadden verschillende huldebetuigingen plaats.
Op de terreinen van de Mij. tot Exploitatie
van Bouwteircin te Doorwerth werd een bonk
onthuld, %elke is aangeboden door de Vereoni-
ging voor Vreemdelingenverkeer.
„DE CHRISTELIJKE AMSTERDAMMER".
Dc gewezen directeur in hon
ger beroep voor het hof.
Voor het gerechtshof tc Amsterdam stond
gister in hooger beroep terecht de gewezen
directeur van de N. V. tot Exploitatie van „Dc
Amsterdammer", Christelijk Volksdagblad, de
55-jarige C. Ingwerseu, die dooi d:* lechtbank
tot cén jaar en zes 'maanden gevangenisstraf
veroordeeld was wegens één voortgezette ver
duistering, vier verduisteringen en het gebruik
maken van een valsch geschrift, tweemaal ge
pleegd.
Van een ook nog ten laste gelegde oplichting
werd hij vrijgesproken.
Beklaegde was evenals het O. M., dat twee
jaar en zes maanden gevangenisstraf gcëischt
had, in appèl gegaan.
In eerste instantie werd bekl. verdedigd door
mr. Den Hartogh. Thans trad mr. W. A. Moerel
op als beklnogde's raadsman.
Het O. M. had 18 getuigen gedagvaard, ter
wijl ook nog ccn drietal getuigen a décharge
verschenen waren.
De president, tt.t. Jolles, vroeg békl. waarom
hij in hooger beroep was gegaan.
„Omdat", antwoordde bekl., „ik noch heb
opgelicht, noch heb willen oplichten, noch heb
verduisterd, noch heb willen verduisteren en
omdat ik in geen geval met valsche papieren
iemand nadeel heb toegebracht.
„Dus u voelt u geheel onschuldig? Vroeger
hebt u dat wel eens anders verteld."
„Jk heb de feiten gedaan, moar niet met
kwade bedoelingen."
„Wat was dan uw bedoeling?"
„Om de zaak groot te maken en uit te brei
den."
„Ten koste van anderen?"
„Neen, dat niet".
„Die anderen oordeclen daar dan toch an
ders over, moar dat zal we! uit het getuigen
verhoor blijken".
Als eerste getuige weid daarop gehoord de
heer J. Nieuwburg en zijn viouw, die hun
spaargelden meenden te beleggen in obligaties
van „De Amsterdammer". De namen der com
missarissen deden hun vermoeden, dat de zaak
soliede was. Ze stortten 8000 in de overtui
ging, dat de zaak goed was. Hun verklaringen
kwamen volkomen overeen met die in eerste
instantie.
De vroegere militaire medewerker van „Dc
Amsterdammer", als getuige a décharge ge
hoord, verklaarde dat bekl. een buitengewoon
ijverige en energieke man was, en hij achtte
hem niet in staat tot dergelijke misdrijven.
Een tweetal vroegere redactieleden, eveneens
als getuigen a décharge gehoord, legden ge
lijkmatige verklaringen al.
Nog eenige getuigen werden gehoord, die ge
lijke verklaringen als in dc eerste instantie af
legden.
Hierna wetd de behandeling van dc zaak ge
schorst tot Donderdag.
DE MOORD TE MUSSELKANAAL.
Hoe er op de kermis gevochten
wordt.
Zaterdagnacht is, zooals wij meldden, de 18-
jarige Albert van der Laan, arbeider te Mus-
selkanaal, op het kermisterrein aan de Brug
straat te Stadskanaal dood gestoken. De ver
moedelijke dader, H. S. te Musselkanaal, is ge
arresteerd.
Een der correspondenten van den N R. Ct.
schrijft over dezen doodslag
Het is reeds jarenlang gebruikelijk, dat tc
Nieuwbuincn tijdens de September-kerruis
wordt geklopt tusschen vooral jonge bengels.
Zoo ook Zaterdagavond. Er ontstond een vecht
partijtje tusschen de arbeiders Dokter van Vled-
deren. Bos van Musselkanaal cn H. Smit en
Van der Laan uit Nieuwbuincn.
De vechtersbazen verwijderden zich van het
kermisterrein, maar nauwelijks hadden ze zich
verwijderd of er werd „moord", „ze hebben me
gestoken" gehoord.
Bij onderzoek bleek, dat H. S. met een scherp
mes den arbeider Van der Laan zoodanig in het
hart had gestoken, dat de jongen zoo goed als
onmiddellijk was overleden
De politic bevond verder, dat van den arbei
der Bos een der armen zoo goed als was' afge
sneden, waardoor hij veel bloed verloor en ver
der dot de arbeider Dokter een messteek in het
onderlijf had gekregen.
De marechoussée heeft den dader direct ge
arresteerd S. bekende volledig, doch liet door
schemeren, dat hij uit zelfverdediging gehan
deld zou hebben.
Zondag was de toestand van Dokter en Bos
vrijwel.
Doodelijk mijnongeluk.
De arbeider uit Nieuwenhagen, geraakte
op de mijn Oranjc-Nssaü te Schoesberg be
kneld tusschen ccn liftkooi, zoorlat de dood on
middellijk intrad. De man was gehuwd cn laat
een vrouw en vier kinderen achter.
DE STORM OP DE ZUIDERZEE.
Schip omgeslagen en gezonken.
Twee kinderen verdronken.
Maandagmiddag is in den storm op de Zuider
zee ongeveer 10 K.M. ten V'. van Urk een
schip „De Twee Gebroeders" schipper L. v. d.
Kolk te Amsterdam door den plotseling op
gestoken storm omgeslagen en gezonken. De
schipper, zijn vrouw en 3 kinderen konden zich
in een roeiboot redden. Een zesjarig jongetje
en een meisje van 4 jaar, die beiden in de
roef waren, konden niet meer van boord wor
den gehaald en verdronken. De vrouw, de
schipper en de 3 kinderen zijn later door schip
per Eizinga uit Zwartsluis opgepikt en daar
binnen gebracht.
„ONS BELANG".
In buitengewone vergadering bijeen.
Men meldt ons
Gisteren werd door „Ons Belang in het Jaar
beursgebouw een buitengewone algemecne ver
gadering gehouden, welke zeer druk was be
zocht cn bijeen geroepen om te beraden welke
maatregelen nog zouden kunnen worden geno
men om de steeds meer dreigende verslechte
ringen af te staan. Al de ofdeelingcn waren
aanwezig, terwij! een groot aantal belangstel
lenden de zaal tot ir\ de hoeken vulde
De president, de heer V/. "Wijk, hrgon met
houden van een inleiding en hekelt scherp de
tactiek van minister Colijn, „hoog de uitgaven,
laag de inkomsten."
Wij hebben planr.en te beramen oni deze
ongehoorde uitbuiting tegen te gaan, wij zullen
en moeten ons verzetten Wij moeten sidderen
van drift, afgevloeid, met pensioen gejaagd,
daarna pensioen geweigerd, 5 korting,
daarna 8# pet, toen 5 pet., wederom 10 pet,
en wat nu weer met 1 Januari 1925.
Gij zijt waard uitgesloten te worden uit de
rijen van de strijders wanneer gij U niet mede
verzet.
Spreker noemt prijzen van de eerste levens
behoeften, die toch hef tegenovergestelde van
een daling laten zien.
De voorgestelde loonschalen missen iederen
lijn, men heeft er maar wat neergezet, bezui
nigen en de rest is bijzaak.
En nu de wachtgelders
Wanneer de tijd ven hun wachtgeld is ver
streken worden zij gepensionneerd, maar, dat
pensioen zullen zij eerst genieten op hun 60ste
jaar.
Wanneer zij nog geen 60 jaar zijn, ontvan
gen zij gedurende dien tijd een ondeisland,
zooals dus bij het armbestuur
Van welke mentaliteit is toch deze regee
ring? Want den wachtgelders die vrijwillig zijn
weggegaan heeft men daarvan niets gezegd. Zij
zouden gaan met wachtgeld en na het einde
daarvan worden gepensionneerd, waarbij de
wachtgeld jaren 'zouden gerekend worden als
dienstjaren.
Toch, bij al die verguizing één lichtzijde,
130 nieuwe leden moesten de 2 laatste maan
den worden ingeschreven.
Wanneer de afdeelingen aan het woord ko
men, blijkt dat de ontstemming in h<*i onderof
ficierskorps ernstiger is dan het H. B. h'od ver
moed.
Onder daverend applaus wordt de volgende
mofie aangenomen.
De Buitengewone Algemeenc Vergade
ring van „Ons Belar.g", Vereeniging van
Onderofficieren enz van de Nederlandsche
Landmacht, bijeen in het Jaarbeursgebouw'
te Utrecht op 23 September 1924, ter be
spreking van de bovenmatige verslechte
ringen, welke in don laatsten tijd in de
materieele positi" der Ond rroffici-ren zijn
aangebracht.
Constateert
dat de salarissen der Onderofficieren
laatstelijk, na grondig onderzoek in de
Commissie Idenburg cn Oorschot zijn
vastgesteld overeenkomstig de behoeften
en van de salarissen van het overige Rijks
personeel, rekening houdende met de in
dexcijfers van het eerste half jaar 1919
dat sedert dien die levensstandaard nog
geen 10 pet. is gedaald
dat echter de salarissen der Onderoifi-
eieren na dat tijdstip (naost andere ver
slechteringen in de materieele positie)
reeds zijn verlaagd achtereenvolgens met
5 pet, 8Y, pet cn 5 pet. (ongehuwden 10
pc!) gemiddeld ruim 20 pet.
dat daardoor d?ze militairen en hun ge
zinnen nu reeds in ernstig financieele
moeilijkheden kwamen te verkeeren;
dnf schier dagelijks de prijzen der le
vensbehoeften stijgen, waardoor de ver
houding tusschen inkomsten en uitgaven
van betrokkenen steeds verslechtert en de
komende winter dan ook met grooto zerg
wordc tegemoet gezien
dat is bepaald dat ingaande I October
as. de salarissen der gehuwden wederom
met 5 pet. zul'cn worden verminderd
dat al de vorenbedoole verlogingen wer
den ingevoerd mej het oog op cr-n tekcct
in de schatkist
dat de Staatsinkomsten voor het Ioo-
ponde en komende jaar echter zeer be
langrijk hooger zijn dun waarop deze zijn
geraamd
dat dc schatkist nu wél in voldoende
mate is voorzien en verlaging der belas
tingen wordt overwogen, cloch dat thans
de ambtenaren en in het bijzonder de on
derofficieren een belangrijk tekort hebben;
dat dusf redelijkerwijze verdere verlagin
gen niet me?r mogen worden toegepast
besluit
der Regeering te verzoeken de voorge
nomen verlaging der salarissen van do ge
huwde militairen en dc kostwinners op T
October a.s. niet te doen doorgaan on
\oor die der ongehuwden overeenkomsti
ge beslissing- te nemen.
RECHTSZAKEN.
Airondissements-Rechtbank
Voor de Utrechtsche Rechtbank stond terocht
een persoon, die zich had schuldig geme.akt aan
diristal van lompen te dezer stede.
Hij was 40 jaar, cn had al ongeveer 15 jaren
gevangenisstraf achter den rug, voor het groot
ste d^*el door de Utrechtsche Rechtbank op
gelegd.
Ditmaal stond hij terecht wegens diefstal van
zakken uit een pakhuis te Amersfoort. Hij ont
kende deze diefstal te hebben gepleegd. De
zakken waren terug gevonden in een schuurtje,
waarover alleen hij heer en meester was. Het
schuurtje was niet op slot.
President „Gebruik gij het alleen
Beklaagde „Ik alleen".
Even later verklaart beklaagde, dat zijn
ouders ook wel eens dingen in het schuurtje
zetten.
President„Nu verklaer je juist het tegen
over gestelde van zoonet. Je staat te draaien."
Hij erkende, dot die 4 zakken lompen daar
gevonden waren. Hij wist niet hoe ze daar kwa
men,. ze behoorden hem niet toenoch de
lonipen, noch de zakken. Hij bleef pertinent
ontkennen er iets mee te maken te hebben.
President„Maar hoe komen die zakken in
uw schuurtje
Beklaagde„Ik weet het niet."
President„Maar begrijpt u dan niet, dat u
met dat ontkennen de schuld op uw vader en
moeder werpt Vindt u dat niet immoreel
U heeft het recht u te verdedigen, maar mag
u zoomaar de verdenking op anderen, op uw
ouders gooien
Beklaagde „Tk ben onschuldig."
Eenige oogenbükken later zegt hij ze ge
kocht te hebben van een koopman uit Harder
wijk. Hij wist het niet precies meer. hij wist
niet eens hoeveel zakken erin zijn schuurtje
stonden. Hij wist niets, alleen dat hij er heele-
moal niet van wist.
De eigenaar van dc lompen deelde mede
reeds geruimen tijd lompen vermist te hebben.
Hij wist niet hoe dat kwam, tot nu de vermiste
lompen teruggevonden waren in het schuurtje
van beklaagde, dien hij verdacht, welk schuurtje
van uit het pakhuis en omgekeerd heel gemak
kelijk bereikt kon worden. Vooral, waar er een
raam was, dat niet voldoende afsluiting gaf.
Op een zekeren dag had hij in eenige zakken
lompen halve blauwe briefkaarten gedaan,
waarop de mededeeling dat de lompen hem
getuige, toebehouden. Dien dag logen een be
paald aantal lompen, 400 K. G.,d.w.z. 14 a
15 zakken in zijn pakhuis. Twee dagen later
waren er een viertal minder. Met politie was hij
toen naar het bewuste schuurtje gegaan, waar
men 4 zakken lompen vond. En daarin zaten
de bewuste halve briefkaarten. Dio lompen wa
ren natuurlijk niet te herkennen, maar door de
briefkaarten was de eigenaar ontdekt.
Sporen van braak waren niet ontdekt. Alles
leek schijnbaar heelemaal in orde.
Een getuige deelde mede gezien te hebben,
dut de briefkaarten in de lompen waren ge
stopt. Een dng later hadden zij bemerkt, dat een
aantal zakken verdwenen waren, hoeveel, was
niet precies te zeggen, minstens 5 a 6. Met
de politie was men toen naar beklaagde ge
gaan, waar in het schuurtje de zakken gevon
den werden. Bij opening kwamen do kaartjes
te voorschijn. Bovendien had deze getuige twee
van de zakken zeker herkend aan de touwtjes.
Deze verklaringen werden door een recher
cheur van politie uit Amersfoort bevestigd.
Deze deelde nog mede, dat in het schuurtje niets
den lompen en beenen waren aangetroffen. Ach
ter de schuur had hij een plot getreden rand in
het gras gevonden, dat naar het pakhuis voer
de. Dit spoor eindigde bij het schuurtje. On
derweg had hij nergens lompen aan getrofien
de zakken waren dan ook allemaal goed ge
sloten. Het raampje in het pakhuis, dat niet goed
sloot, was groot genoeg om een mensch door te
laten.
De Officier van Justitie wees op de eigen
aardige houding van beklaagde, die nu eens
dit, dan eens dot verklaarde. Zijn schuld staat
door de getuigen-verkloringen evenwel voldoen-
devast, vooral door het feiten materiaal door
den laatsten getuige verzameld Eisch I jaar
en 3 maanden gevangenisstraf, met aftrek der
preventieve hechtenis.
Mr. Ferwerda was van oordeel, dat vost staat
dot er lompen gestolen zijn. Dat houdt niet in
dat beklaagde dat gedaan heeft, al was hij er
het beste voor in de gelegenheid Het kan even
goed door de andere huisg^enooten gedaan zijn.
De lompen waren wel in zijn bezit, en hij heelt
wel gezegd, dat ze van hem waren, want hij
wist niet, dat ze gestolen waren. Als hij van
de briefjes had geweten, had hij natuurlijk ge
zegd, dat hij daar niets van wist.
Pleiter was van oordeel, dot in het geheel niet
vast is komen te staan, dat beklaagde den dief
stal gepleegd heeft en vroeg vrijspraak met last
tot teruggave der lompen, alsmede beklaagde s
onmiddellijke invrijheidsstelling.
De rechtbank besliste geen termen aanwezig
te achten, aan dit verzoek tc voldoen.
Uitspraak over een week.
AGENDA.
Dagelijks:
Openbare Leeszaal en Bibliotheek Muur-
huizen 9.
H. K. Openbare Leeszaal en bibliotheek,
Zaterdag, Zondag, Maandag, De Arend-Bi
oscoop.
Leeszaal Handelsregister, Arnhemschew 23.
Theosofische Bibliotheek, Laantje 3.
Zaterdag, Zondag, Maandag, Amicitia: Bi
oscoop.
23 en 24 September. Do Valk. Feestavond
2ïste Middenstandscongres
24 en 25 September. Amicitia. 21ste Mid
denstandscongres.
26 Sept. Amicitio. Voordrachtenavond. Dr.
Fr. van Eeden.
26 Sept. De Valk. Uitvoering P. T. T.-too-
neel.
26 Sept. Stadhuis. Verg. Comm. v Toezicht
Openbaar Onderwijs.
30 Sépt. Amicitia. Cabaret Pisuis.se
5 Oct. Birk-hoven. Motorbehenaigheidswed-
strijden.
5 October. De Valk. Uitvoering „De Stem
des Volks"
7 Oct. Remonstrantsche Kerk Lezing Prof.
Dr. Eerdmons.
7 Oct. de Arend. Ver. v. Huisvrouwen. Lezing
met lichtbeelden.
8 Oct. Amicitia. Dansavond voor leden.
9 Oct. Amicitia-foyer. Ver. van Staatsburge
ressen.
15 Oct. Luth. Kerk. Lezing Dr. Poelhckke.
16 Oct Amicitia. Nutsavond. Voordracht
Henri Dekking.
17 Oct. Amicitia Aniersf. Kunstkring. Con
cert U. S. O.
21 Oct. Amicitia. Ver. v. Huisvrouwen. Lezing
de heer Drijver.
23 Oct. Amicitia. „Slachtoffers der samen
leving".
24 Oct. Amicitia Concert de Koos, (Hon-
goarsch Strijkkwartet).
30 Oct. De Valk. Ver. voor Zuigclingcnbe-
scherming. Lezing Dr. Carstens.
8 Nov. De Vnlk. Uitvoering Onder-officie
ren.
14 Nov. Remonstrantsche keek. Lezing Ds-
W Mackenzie
20 Nov. Amicitia. Nutssvond. Lezing Prof.
Dr. Groenewegen.
22 Nov. De Valk. Belavc-nd Frysk Selskip.
9 Dec. Amicitia. Concert de Koos. (Lotte
Leonard).
50 Dcc Amicitia. Concert de Koos. (José
Iturbi).
15 Jan. Remonstrantsche kevk. Lezing Ds.
van Darü.
22 Jan. Amiaitia. Nutsavond. Lezing Mevr.
v d. Berg—v. Eysingen.
3 Fcbr. Remonstrantsche kevk. Lezing Ds.
Klavei.
5 Febr. Amicitia Concert de Koos. (Francis
Koene).
25 Febr. Amicitia. Nutsavond. Klein-Orkést,
Willem van Warmelo.
19 Mrt. Amicitia. Nutsavond. Lezing Prof. Dr.
Brugman?.
9 April. Amicitia. Nutsavond. Voordracht D.
J. van der Ven.
INGEZONDEN STUKKEN.
Buiten verantwoordelijkheid der Redariie.
De eopic wordt niet teruggegeven.
Alleen met den naam deft inzenders
onderteek ende stukken komen voor
plaatsing in aanmerking.
KERKBOUW.
De heer Schorer heeft in her Donderdagavond
nummer van dit blad naar aanleiding van de
kerkbouw aan de Leusderweg eenige gedach
ten over kerkbouw in het algemeen neergeschre
ven.
Wanneer de heer Schorer schrijft, dat de be
reikte godsdieostige stemming het criterium der
kunstwaarde van een kerkgebouw is, kunnen wij
dat geheel onderschrijven. Eveneens zijn wij het
cr mede eens, dat er in de kerkbouw na de
middeleeuwen over het algemeen genomen ver
val is te constateeren, maar om als oplossing
tegen dit verval het volgen der middeleeuwsche
Luchtige Liedjes.
„What is in a name?"
„De Telegraaf" verneemt uit Moskou, dat
men in Rusland tegenwoordig, tegen zeer ge
makkelijke voorwaarden naamsverandering kan
verkrijgen.
Waarom dit 'oij ons ook niet ingevoerd?•-
Jan Jansen Jzn. noemde zich
Dan voor een pop of tien:
Joar.es van Nieuw-Beicrland
Van Numansdorp tot Stricrv
En Keetje spaarde voor een n a a m,
Inplaats van 'n nieuwe hoed.
Als Isobel, of Do.'oroos...
Dat klinkt r.og v/èl zoo goed.
De Bctjes, Klaartjcs, Kaatje, Mie's,
De Jansjes, Kee. Jaan, Leen,
Ze leefden in d'erinnering
En gingen alien heen...
Wanneer Mevrouw het meisje roépi,
Klinkt het: „Elconorc!" I
Dc huisknecht noemt zichzelf „Angn"
(Hij gaf tien pop er voor.)
Had Pa vandaag 'n nieuwen naam.
En was-ie in zijn sas.
Dan zag-ie d' anderen dag een staan,
Die toch nóg mooier was.
Vloog naar de burgerlijke stand,
En waagde weer wat geld,
Maar dan was Ma bijvoorbeeld, weer
Niet op zóó'n naam gesteld.
„Want. zèg, die lui van d' overkant,
„Die heeten óók al zoo..."
Pa heeft al spijt, en rent op nieuw
Naar 't naam-veikoop-bureau.
Het beste vaarden bij die pret,
Als 't kwam in Nederland,
Visitekaartjes-drukkerij
En „burgerlijke stand".
PIMMY.
kerkbouw aan te bevelen kunnen wij n i ct on
derschrijven
Wij kunnen constateeren dat de renaissance-
\ormen niet geschikt zijn voor Christelijke kerk
bouw, maar dan is dat geen bloot feit zonder
meer, maar heeft het zeer zeker een diepere
achtergrond. De Renaissance was een verheer
lijking van de Grieksche kunst en zoo was zij
vanuit Christelijk standpunt gezien in haar \oe-
dingsbodem hcidensch. Het is dus zeer logisch
dat met deze vormenspraak geen godsdienstige
stemming voor een Christelijke kerk bereikt kon
worden. Geheel anders was het met de Gothiek
Zij is gegroeid met en vanuit een diep religieus
levensbesef.
De idee is primair en de kunstuiting secundair.
Dat is ook zoo met de Renaissance. Het is niet
ccn teruggrijpen naar de Grieksche kunstvor
men zonder reden, maar is het gevolg van het
Humanisme, dat het denken in de richting der
Grieken dreef.
Eerlijke, ware kunst zal altijd de plastische
uitbeelding van de levende tijd-idee zijn. Gelijk
bij de dichter de taal de openbaring van zijn
innerlijk leven is zoo is bij de bouwmeester zijn
taal in steen en hout de vertolking van zijn zie-
leleven. Wanneer wij nu in groote lijn het. we
zen der bouwkunst hebben uitgestippeld en dan
tot dc grondgedachte komen, dat bouwkunst
evenals kunst in het algemeen, de kristallisatie
der idee is, dan doet het ietwat vreemd aan bij
de heer Schorer te lezen „...dc middeleeuwsche
Bedehuizen te volgen, streng inachtnemend de
behoeften van de Hervormde eëre-dienst".
De gothische vorm past niet in de Protestant-
sche gedachtesfeer. Men voelt dit zeer sterk als
men een godsdienstoefening van een protestant
sche gemeente meemaakt in een vroegere Room-
sche Kerk. Er is iets tweeslachtigs in. De inhoud
van de protestantsche eeredienst, die de vertol
king is van een bepaald religieus leven, is niet
in harmonie met de vormen van de voormalige
Roomsche kerk. Wat mij ui een middeleeuwsch
Roomsche kerk altijd frappeert, is, dat naast de
crtolking van een levensbeschouwing als die
der middeleeuwsche mystici er in die middel
eeuwsche kerken door al de pracht en praal,
die men er ziet, zoo echt de sfeer is geschapen
voor een mirakel geloof
Niet enkel dat het Protestantisme niét dit
soort geloof gebroken heeft, maar ook het
Kathohsisme heeft in deze veranderingen onder
gaan met het noodwendig gevolg, dat de mid
deleeuwsche kerken in al hare détails niet meer
de zuivere vertolking zijn der Roomsche gedach
tesfeer zooals wij die nu kennen. In ons land
waar de Roomsche idee door de wisselwerking
met het s'terke'protestantisme tot grootcre ont
wikkeling is gekomen dan in de meer Zuidelijke
landen komt dit in de Roomsche kerkbouw van
dc laatste tijd sterk tot uiting.
Voor het Protestantisme is de zaak van nog
verstrekkender aard. De protestantsche idee is
de idee die zich ontworsteld heeft aan Rome en
nu is de tragedie, dat het dit in zijn kerkbouw
nog nooit heeft kunnen doen. Met de toepas
sing van Renaissance vormen komt het onder
Humanistische- met die der Gothiek onder
Roomsche sfeer. Het ontbreken van een diep
religieuze stemming in protestantsche kerken is
slechts het g e v o 1 g van het niet leven der idee
bij de bouwmeester. De kerkbouw is in onze
dagen verworden tot een praktisch vraagstuk cn
geen religieus vraagstuk. Een kerk ontstaat te
genwoordig niet meer uit de drang om aan het
in de gemeente levende religieuze beginsel
uiting, vorm te geven, maar is enkel de oplos
sing van het plaatsruimtevraagstuk geworden,
Dc glans der middeleeuwsche kerken is de
glans van de toentertijde levende gemeen
schapsidee. Juist omdat het ideaal gemeenschap
pelijk was, waren de omstandigheden aanwezig
om c!ie hoogte te bereiken. Tegenover dit ge
meenschappelijke streven staat de verdeeldheid
van het protestantisme. Hierin ligt de oorzaak
van de algemeenc mislukking van liet protes
tantsche kerkgebouw.
De bezieling tot het scheppen van het kerk
gebouw, zooals daar in de middeleeuwen de
factoren voor aanwezig waren, ontbreekt met
het gevolg, dat ons ook de bezieling door het
kerkgebouw ontvalt.
Dit valt niet op te lossen door een copie van
middeleeuwsche kerken te maken. Deze weg
zou tot algeheele machteloosheid voeren aange
zien het een schijnvertooning zou worden. Jmi-
teeren is altijd verclsrflïjk omdat het alle op
rechtheid mist.
De voorwaarden voor een goede kerkbouw
zijn: het aanwezig zijn van een levende reli
gieuze idee en de macht tot ware, oprechte ver
tolking .daarvan. Hierin ligt de oplossing van de
\erkbouw
G. ADRIAANS,
Architect.
