By Velp loopt het huurkoopsysteem over
facultatieve termijnen.
Wat de quaestie der pry zen betreft bleek,
dat de handelaren enorme winsten nemen, en
dus het gebruik van gastoestellen tegenwerken.
Daarom neemt Apeldoorn 15 boven den
netto-prijs, Breda 20. Eerst gaf dit moeilijk
heden, maar thans gaat alles goed.
In Amsterdam gaf het plaatsen van gas
haarden moeilijkheden, omdat de leidingen te
duur waren, thans worden ook deze in huur
koop gegeven.
De handelaren namen circa 80 winst,
waarom de fabriek met 40 winst den ver
koop en huurkoop ter hand nam met veel
succes.
Utrecht licht toe, dat daar eene uitstekende
verhouding is tusschen gasfabriek en installa
teurs, waardoor een groot gebruik bevorderd
wordt.
Daarna zetten verscheidene sprekers nog
uiteen de verhouding tusschen in- en verkoop
prijzen en het verband tusschen fabriek en
winkeliers. De voorzitter drong aan, dat ieder
die een uitgewerkt systeem heeft, dit zal in
zenden ter opneming in het tijdschrift.
Het tweede vraagpunt, ingeleid door den
heer Knotnerus uit Rotterdam, luidde:
Welke ervaring heeft men opgedaan met de
toepassing van olie ter bescherming van gas-
houderklokken?
Dc heer Knotnerus behandelde daarna het
punt: Welke maatregelen moeten worden
genomen tegen het euvel dat volc gasver-
bruikers bun gasaansluiting slechts in nood
gevallen (b.v. tijdelijk gebruik van petro
leum) gebruiken, waarvoor de gasfabriek
een aantal gebruikers tolt die slechts verlies
opleveren.
Ir. J. Rutten, Den Haag, leidde de vraag
in:
Is men van oordeel, dat het wenschelijk
is qualiteitsvoorschriften, waaraan stadsgas
moet voldoen, vast te stellen? En zoo ja, wel
ke voorschriften dienen dan gegeven te wor
den?
De voorzitter was van mecning, dat een
onderzoek naar do wenschclijkhcid om de
qualiteitsvoorschriften vast te stellen, noodig
is, met welke opinie de vergadering zich vcr-
ecnigdc.
Bij de verkiezing van drie leden van het
Hoofdbestuur werden gekozen als voorzitter
dr. L. J. Terneden, als bestuurslid dr. F. van
Oostrora Mcijjes, en later bij een nieuwe
stemming nog dc heer P. Hydelaar.
Vervolgens werd met behandeling der ver
schillende vraagpunten doorgegaan.
Daarna werd de openbare vergadering ge
sloten en ging men over tot bespreking van
interne aangelegenheden.
ZUID-AMERIKAANSCHE HYGIËNISTEN.
Het bezoek aan Amsterdam.
Het bezoek aan Amsterdam door een tiental
hygiënisten uit Midden- en Zuid-Amerika zal
drie dagen in beslag nemen. De heeren werden
Maandag ontvangen en rondgeleid door Dr. L.
Heyermons. Aangevangen werd met een be
zoek aan den Geneesk - en Gezondheidsdienst.
Allereerst werd do sanitaire hovenofdceling van
den Dienst in oogenschouw genomen, de metho
den van ontratting, het transport van zieken
en gewonden enz., waarna het Lloyd-Hotel der
Koninklijke Hollandsche Lloyd werd bezocht en
gedemonstreerd de uitnemende wijze waarop
de emigraties naar Zuid-Amerika worden ver
zorgd ook op medisch en sanitair gebied, toe
gelicht door Dr. Groen, geneeskundig adviseur
dier Maatschappij.
In de Quarantaine-Inrichting „Zeeburg" werd
rde lunch gebruikt en de organisatie dezer in
richting uiteengezet. Veel belangstelling werd
getoond voor de bestrijding dor vulvovaginitis.
In den namiddag werd het Centraal Bureau van
dcci Dienst bezocht, "alwaar de gasten een
resumé werd gegeven van de organisatie van
den Dienst. Hier werden films betreffende den
sanitairen dienst in de haven vertoond met ver
klaring door den directeur der methode van het
cycloneeren van schepen, welke methode niet
bekend scheen te zijn en zeer enthousiast ont
vangen weid.
Nog werd een bezoek gebracht aan het labo
ratorium voor psycho-techniek, dc Röntgen-
kamer, do Vcreeniging tot bestrijding der Tu
berculose, de polikliniek voor geslachtsziekten
aan de Conradscraat, het Zuigelingen-consul
tatiebureau Watcrlooplein.
Dr. Josephus Jitta en Dr. Muntendam maak
ten den rondgang mede. Dc gasten waren zeer
dankbaar voor het geziene en betuigden hun
ingenomenheid met de organisatie van den
dienst.
De tweede dag van het bezoek aan Am
sterdam van de Zuid-Amerikaansche artsen,
gold meer in het bijzonder den gemeentelijken
woningbouw van Amsterdam, onderl eiding
van den heer Keppler, die in het Muntgebouw
eerst een overzicht gaf van de nooden, van de
verschillende typen en de moeilijkheden, die
aan het vraagstuk der voorziening van den
woningnood verbonden zijn. Daarna werd een
rondrit gemaakt naar de woningtypen in Tuin
dorp Oostzaan, Nieuwendammerham en Buik-
sloterhamde laagbouw trok zeer de aandacht.
In Uilenburg werd getoond de opruiming der
oude wijk, waama de rondrit werd onderbroken
door de lunch, welke het Gemeentebestuur den
gasten aanbood bij Saür, Rokin. De gasten
werden ontvangen door wethouder De Miranda
en wethouder Vos en verder zaten aan de
directeur van den Woningdicnst en van den
Geneeskundigen- en Gezondheidsdienst. Wet
houder De Miranda heette den gasten welkom
en zeide, dat det Gemeentebestuur het zeer op
prijs stelde om de Zuid-Amerikaansche gasten
te toonen dat het Gemeentebestuur vóór alles
tracht te bevorderen, dat de bevolking goed
gehuisvest wordt.
De heer Destouches wees er zijn Zuid-Ame-
rikaanschc vrienden op, dat hij als leider van
het gezelschap vreesde, dat wanneer men ver
der in Europa zou komen, de teleurstellingen
niet zouden blijven bespaard. Immers zal men
moeilijk in de grootere landen zoo een voor-
beeld van hygiënische organisatie kunnen vin
den, als in het kleine Holland.
De heer Nunes van Costa Rioa uitte zich ook
in dien geest. Spr. zeide o.a., dat men in
Amerika reeds een gunstigen indruk van Hol
land krijgt, wanneeT op school geleerd wordt,
dat Nederland het land van de zindelijkheid is
f— het land van water en zeep en dien in
druk aldus spr. hebben wij behouden.
Spr. dankte voor al het dien dag genotene en
het gastvrij onthaal. Na afloop van den gezel-
ligen maaltijd werd de tocht voortgezet en een
bezoek gebracht aan Plan West en Zuid en ten
slotte aan het Betondorp in Watergraafsmeer.
Heden wordt de laatste dag besteed aan een
bezoek aan den Keuringsdienst van Waren en
het Veiligheidsmuseum.
BOSCHBOUW. -
Grove dennen van gegarandeerde
herkomst.
De Ned. Heidemaatschappij heeft een schrij
ven gepubliceerd over het gebruik van grove
dennen van gegarandeerde herkomst en dit op
rcime schaal toegezonden aan boschbezitters,
gemeentebesturen, vercenigingen cn allen, die
in dit opzicht rechtstreeks of zijdelings invloed
kunnen uitoefenen Voor onzen Nederlandschen
boschbouw en voor het welslagen van onze
bosschen in het algemeen is het gebruik van
planten (cn natuurlijk ook zaad) van inlanosche
herkomst van'groot belang.
MUNTMISDRIJF.
Poging tot vervaardiging* van
vclschc bankbiljetten.
Voor het gerechtshof te Amsterdam stond
in hooger beroep terecht C. S., kleermaker te
Koog aan de Zaan.
Deze was door de rechtbank te Haarlem ver
oordeeld wegens poging tot vervaardig-ing van
valsche bankbiljetten van tien gulden tot I jaar
en 6 maanden gevangenisstraf.
Na een uitvoerig getuigenverhoor, nam de
Procureur-Generaal Mr. Dr. von Geuns zijn
requisitoir.
Spr. vroeg vernietiging van het vonnis der
Haarlemsche rechtbank, schuldigverklaring aan
het beklaagde ten laste gelegde cn veroordee
ling tot een gevangenisstraf van I jaar en 6
maanden zonder aftrek van preventieve hech
tenis. De verdediger mr. L. AU Cohen uit Haar-
lem,plcittc vrijspraak en vroeg" onmiddellijke
invrijiheidsstelling.
Na Raadkamer besliste het Hof, dat tot in
williging van dit verzoek geen termen aanwezig
werden geacht.
Alsdan wordt het onderzoek gesloten en de
uitspraak bepaald op Dinsdag 50 Juni a.s.
ONBEVOEGD UITOEFENEN DER
GENEESKUNST.
Het opengesneden hondje.
Het gerechtshof te 's-Gravenhage heeft J
B., natuurgeneeskundige, te Rotterdam, door
de rechtbank te Middelburg, met vernietiging
van een vonnis van den kantonrechter aldaar,
die hem 3 maanden hechtenis had opgelegd,
veroordeeld lot 1 maand hechtenis. De Hoooe
Raad vernietigde dit vonnis cn verwees de
zaak naar dit hof. Onnieuw rechtdoende, heeft
dit B. schuldig verklaard aan het onbevoegd,
buiten noodzaak, uitoefenen van dc genees
kunst en hem eveneens veroordeeld tot 1
mnar.d hechtenis.
ERNSTIG TREINONGEVAL BIJ
OLDENZAAL.
Een rijkstelcgracfbcambte gedood.
Nabij Oldenznal waren twee rijkstelegraaf-
beambtcn bezig hersielÜngwerk te verrichten
aan het telëgreafnet. Zij werden gegrepen door
den uit Duitschland komenden sneltrein. Een
van hen, Meyer gen a oma, werd vermorzeld,
de andere zwaar gewond.
DE HAAGSCHE SCHILDERSSTAKING.
Hel contact weer verkregen,
Nuar aanleiding der conferentie, gehouden
onder voorzitterschap van den Rijksbcmidde-
laar mr. S. de Vries Czn., berichten partijen,
dat het contact weer is verkregen, wat lot
gevolg heeft, dat onderhandelingen tot even-
tueelc beëindiging van het conflict zijn ge
opend.
DIEFSTAL VAN FABRIEKSGEHEIMEN.
De gloeilampenfabriek „Philips"
contra die van „Electra."
Gisterenmiddag heeft de rechtbank van Bre
da de geruchtmakende zaak behandeld tegen
den 28-jarigen P. v. R. en den 18-jarigen
C. G. D. v. L., beiden in dienst van de Gloei
lampenfabriek f,Electra" te Tilburg en voor
heen in dienst van de N. V. Philips' Gloeilam
penfabrieken te Eindhoven. Zij stonden terecht
als verdacht van diefstal van eenige zaken en
teekeningen ten nadeele van de firma Philips.
Het Openbaar Ministerie werd waargenomen
door Mr. Boron Speiiart van Woerden, als
verdediger trad op Mr. Max Bruck, die a.s
Donderdag eveneens als verdediger zal optre
den in de strafzaak welke door de Rechtbank
te 's Bosch zal worden behandeld tegen den
directeur van „Elcctra" B., die verdacht wordt
van poging tot uitlokking van het schenden
van fabrieksgeheimen. De eerste beklaagde v.
R. erkende weggenomen te hebben van de af-
deeling der Philips' Fabrieken waarop hij des
tijds werkzaam was, een model van een z. g.
nachtlamp, die bij wijze van proef was vervaar
digd. Hij zou deze lamp niet gebruikt hebben
tot het verraden van fabricks-methoden, doch
uitsluitend om haar thuis als verlichtingsmid
del te gebruiken. Het getuigenverhoor bracht
aan het licht, dat deze lamp beschouwd moet
worden als een exemplaar van de tusschen-
phasen, die de fabricage van deze speciale
soort lampen heeft doorloopen. Dot de
lamp op zichzelve maar geringe waarde
vertegenwoordigt, doch dot zij in handen van
een vakkundig technicus een waardevolle aan
wijzing zou kunnen beteekenen bij poging tot
namaak. Vervolgens werd beklaagde ten laste
gelegd zich wederrechtelijk een serie teeke
ningen te hebben toegeëigend, die aan de N.
V. Philips toebehoorde en die betrekking heb
ben op de machinerieën, benoodigd voor het
vervaardigen van radiolampen. De Officier van
Justitie maakte erop attent, dat deze teekenin
gen in een aaneensluitend geheel en in combi
natie met eveneens verduisterde copieën van de
fobri^agevoorschriften een volledige aanwijzing
gaven voor de vervaardiging van radiolampen.
Hoofdgetuige, Ir. Otten, ingenieur der Philips'
Fabrieken, verklaarde desgevraagd dat deze
teekeningen voor leeken van geenerlei waarde
zijn, doch voor ingewijde technici van zeer
groote beteekenis. Beklaagde kwam voor de
Rechtbank terug op zijn verklaringen, destijds
voor den rechter van instructie afgelegd. Hij
had n.l. beleend deze teekeningen gestolen te
hebben, doch zeide nu dat hij de volle schuld
op zich genomen had om enderen te sporen.
Na eenig heen en weer gepraat, waaraan zoo
wel de president als de officier deelnamen en
waarin ook de verdediger betrokken werd,
verklaarde beklaagde ten slotte deze teekenin
gen te hebben verkregen van een zekeren S
thans nog werkzaam op een der filiaalfabrieken
der firma Philips. Na deze verklaring trok de
Rechtbank zich terug in dc Raadkamer c-n
wees vervolgens de zaak terug naar den Rech-
ter-Commissaris voor een nadere instructie.
Den tweeden beklaagde v. L. was ten laste
gelegd de diefstal van een laschoppnroat, een
belangrijk onrlerdeel van een der machinerieën,
die op de Philips' Gloeilampenfabrieken ge
bruikt worden. Beklaagde erkende dit onder
deel weggenomen te hebben. Uit het getuigen
verhoor bleek, dat hoewel het bedoelde lasch-
opparaat op zichzelf geen groote waarde ver-»
tegenwoordigde, het van onberekenbaar groot
belang- was bij de fabricage. De verdedigei
trachtte door het stellen van vragen aan tê
toonen, dat beklaagde het bedoelde onderdeel
uitsluitend voor studiedoeleinden en te eigen
belceiing mee naar huis had genomen, dat hij
het daarna veranderd had en eerst later in
veranderden vorm in gebruik zou hebben af
gestaan aan zijn nieuwen patroon.
Pres.Was U reeds in contact met den di
recteur van „Electra" toen U nog in dienst was
van de Philips' Gloeilampenfabrieken
Bekl. Neen.
Off. v. J. Beklaagde je liegt nu of je hebt
gelogen toen je voor den rechter van instructie
verklaarde dot je het bedrog van 200.— in
uitzicht werd gesteld alvorens je dit onderdeel
had weggenomen.
De officier van Justitie deelde daarop mede,
dat het bij de instructie een geruimen tijd heeft
geduurd eer beklaagde bekende dat hem reeds
een mooie positie in uitzicht was gesteld dooi
zijn nieuwen patroon toen hij nog in dienst
was bij Philips, doch toen dat er eenmaal uit
was heeft hij geheel uit zichzelf ook volledig de
rest bekend. Die 200.— b.v. zijn hem zondei
dat daartoe door hem een verzoek was gedaan
zonder meer aangeboden voor leveren van bij
zondere gegevens betreffende de fabricage
methode enz. Op verzoek van den verdedigei
werden alsnog als getuigen in deze zaak ge
hoord Ir. Otten en de heer van Gesrel, beide
verbonden aan dc Philips' Fabrieken die des
gevraagd verklaniden, dat beklaagde bij hen
steeds bekend had gestaan als een goed werk
man en dat wanneer het aan hen persoonlijk
zou liggen, zij cr derhalve geen bezwaren te
gen zouden hebben dezen man weer in dienst
te nemen.
In zijn requisitoir bracht net O. M. raar voren,
dat de hoofdschuldige diegene is, die beklaag
de in de verleiding heeft gebracht dingen te
doen die in strijd zijn met zijn gunstig verle
den. Inmiddels is hetgeen beklaagde gepleegd
heeft een ernstig misdrijf. Hij heeft het vertrou
wen geschonden, dat in hem gesteld was en in
het vooruitzicht van geldelijke bclooning ge
wichtige zaken vervreemd in dienstbetrekking,
zaken, die op zichzelf geen groote materieele
waarde bezitten, doch in handen van hen waar
in hij ze bracht tot ernstig nadeel konden strek
ken voor zijn vroegeren patroon. In verband
met cl n gunstigen indruk, die beklaagde maakt
en in aanmerking genomen de welwillende
getuigenverklaring van z:jn vroegere superi
euren, wilde de Officier er mee volstaan dit
maal alleen een geldboete te vragen en vroeg
dientengevolge beklaagdes veroordceling tot
50.boete subs. 50 dagen hechtenis, als
mede teruggave van liet stuk van overtuiging.
Mr. Bruck betoogde in zijn verdediging dat
voor hem persoonlijk het ontvreemde lasch-
appaioat een onderdeeltje von nul cn geener
waarde was. Spreker zag erin niets anders dan
een soldeerlangetje waarmee men op „Electra"
thans wat vlugger en ook wat rechter kon sol-
deeren dan voorheen. Hierna luchtte pleiter
eenige grieven, die hij tegen de Philips' Fa
brieken voelde, die zich van andere gloeilam
penfabrieken alleen daarvan onderscheiden, dat
zij de grootste zijn, doch die volgens pleiter
haar personeel doen zuchten onder ijzeren
dwang. Ter illustratie van een cn ondt r citeerde
pleiter eenige passages uit het arbeidscon
tract voor de arbeiders dat hij van een „ad
vocaat" der Philips' Fabrieken persoonlek
zou hebben gekregen cn waarin z. i. het den
arbeiders te moc-ilijk gemaakt weid om in dienst
te treden van een concurreerendo firma ter ver
betering hunner positie. Beklaagde, aldus plei
ter, is een slarhtoffer van dezen iizeren dwang
geworden. Hij heeft een middel aangegre
pen tot sneller promotie en plus royaliste que
le roi zijn nieuwen patroon nog wat extra's
meegebracht. Van uitlokking van de zijde van
dezen paroon is hierbij geen sprake, deze j
heeft eenvoudig 200.extra over voor een
arbeidci, die wat meer kan dan een ander. Ten
slotte bepleitte spreker aanmerkelijke verzach
ting. von dc strafmaat cn wees in dit ver
band op de publieke opinie.
Dc heer Ir. Otten vroeg aan den president
toestemming om naar aanleiding van de ver
dediging een en ander tc mogen opmerken.
Het gold hier volgens spreker de goede naam
van Philips, die op ergerliike wijze door den
verdedig"er werd belasteid en waarbij de ver
dediger niet geschroomd had den indruk te
vestigen alsof de citaten van zeker arbcidscon- i
tract van toepassing waren op de categorie
arbeiders waartoe beklaegde behoorde, terwijl
dit contract alleen geldig is voor de ingenieurs.
De president verklaarde hem hiertoe geen
vergunning .te kunnen geven en sloot dit on
derzoek, terwijl hij de uitspraak bepaalde op
Maandag 29 Juni a.s.
KORTE BERICHTEN.
Verlaging der taxi-tarieven te
Amsterdam.
Gelijk wij meldden, hebben B. en W. van
Amsterdam het tarief voor stationneerende
automobielen verlaagd tot 20 ct. per K.M. Her
nachttarief wordt afgeschaftgedurende het
geheele etmaal zal binnen dc zonegrens het
volgende tarief geldende eerste 500 M.
0.60voor iedere 500 M. of gedeelte daar
van meer 0.10én buiten de zonegrens de
eerste 250 M. 0.60voor iedere 250 M. of
gedeelte daarvan meer f 0.10.
Het nieuwe tarief treedt in werking op 1 Juli
a.s.
Dood onder verdachte
omstandigheden.
Een uit Voerendaal afkomstige T8-jarige
dienstbode, te Heerlen in betrekking, verliet
Zondagmiddag haar dienst. Met haar verloofde
bracht zij later op den dag een bezoek bij
familie van haar verloofde te Weiten. Om
streeks 10 uur keerden beiden huiswaarts,
maar daar het meisje zich niet lekker voelde,
keerde men bij dc familie terug. Men gaf
hear een glas water haar toestand verergerde
echter plotseling en het meisje overleed na
korten lijd.
Daar zij op haar kamer bij de familie, waar
zij in dienst was, een brief had achtergelaten,
waarin zij afscheid nam van haar familie,
werd aan zelfmooid door vergift gedacht.
In het ziekenhuis, waarheen het lijk was
overgebracht, had een onderzoek naar de
doodsoorzaak plaats. Daar geen uitwendig
letsel geconstateerd werd en de doodsoorzaak
i niet' kon vastgesteld worden, is sectie verricht.
Slachtoffer van abortus.
Zaterdag werd le Roosendaal de 22-jarige
dienstbode D. R. wie den toegang tot de ouder
lijke woning te Kruisland v;as ontzegd, en die
de laatste dagen zwervend was, wegens ziekte
opgenomen bij een familie waar haar zuster
dient. Zondagnacht is ze onder verdachte om
standigheden overleden, vermoedelijk ten ge
volge van abortus. De politie heeft haar zuster,
die de daderes schijnt te kennen, in arrest ge
stald,
Wiclrijdstcr verongelukt.
Gisterenmiddag viel de 40-jarige vrouw Van
der Schoot te Leeuwarden in een praam aan de
Oostersingel, doordat zij het stuur over haar
rijwiel verloor. r
Zij is nog dcnzelfden dag aan de gevolgen
ovei leden.
Verdronken.
Gisternamiddag is de 8-jarige Joukc van der
Meer in een vijver aan den Oostersingel te
Leeuwarden verdronken.
Zwaor lichamelijk letsel door
schuld.
De 30-jorige timmerman C. v. A. wonende te
Utrecht, heeft voor de Rotterdamsche Recht
bank terecht gestaan, beklaagd van het aan
zijn schuld te wijten hebben, dat aan een
ander dusdanig' lichamelijk leisel werd toe
gebracht, dat hij verhinderd wordt in de uit
oefening van zijn beroep
Op 28 Februari 1.1. heeft bekl. met zijn
moter-met-zijspnn op den 's-Gravcnweg onder
de gemeente Capellc aan den IJsel gereden. Bij
het posseeren van een stilstonden wagen is
de 14-jarige jongen G. G. Hogerwaard door
een wiel van het zijspan gegrepen en over den
weg geslingerd. De jongen die naast den bak
kerswagen stond, brak een been en moet ge-
Gui'cnde 6 weken in het ziekenhuis verpleegd
worden.
Eenige getuigen werden' gehoord, die allen
verklaarden dat het ongeval alleen had plaats
gevonden, doordat bekl. zoo geweldig hard
kwam annrijden.
Het O. M., waargenomen door mr. J. G.
Holsteijn vroeg veroordecling tot I maond
hechtenisstrof.
Uitspraak 30 Juni a.s.
Dc bankdiefstal te Sittard.
De heer B., beheerder der Middsnstandsbank
van Limburg bijkantoor Sittard s gistermiddag
weer op vrije voeten gesteld. Hij was gearres
teerd in verband met de bij het filiaal gepleeg
de diefstallen
Valsch Engelschc bankbiljetten.
Op vei zoek van do Rotterdamsche politie is
in een hotel te Den Haag aangehouden do 47-
jarige A. B. wonende tc Berlijn, die gesignaleerd
stor.d wegens het uitgeven van valsche bank
biljetten van 50 pönd sterling.
Dc Zwclsche gevangenbewaarder.
Dc vroegere gevangenbewaarder uit de
strafgevangenis te Zwolle, beschuldigd brieven
en boodschappen van verdachten, zoowel be
trokken bij den moord te Houtdorp als bij
de inbraak te Kampen, overgebracht le heb
ben, is door de Zwolsche rechtbank veroor
deeld tot drie jaar gevangenisstraf, conform
den cisch.
Kunst en Wetenschap.
Heï A. Z. spe! in Leiden.
Het tweede bedrijf ccn levendige
pantomime met teveel concrete
voorstelling. Het laatste bedrijf
identiek met het eerste.
I Na een korte periode van duisternis begon
hc-t tweede bedrijf met da verschijning van
Alva. D.w.z.het beeld, dut tot-nogtoc haast
onopgemerkt in een hoek von het spcolcompicx
had gestaan, werd plotseling onder een rood
schijnsel gezet en aldus in dc handeling betrok
ken. Er was gelegenheid om op tc -merken, dat
Cris Agterbeig, die dit gigantische stuk ont
wierp cn modelleerde, den kop van den grim-
migen energieken Spanjaard wat lijdend, over
wonnen had getypeerd Was dit misschien ge
volg van het feit, dat dit masker alle stadia,
dus ook d? nederlaag moest meemaken en
reflectecren Wanneer dat zoo is, had men
wijzer gedaan twee verschillende maskers te
gebruiken, één vooi den Alva van 15G8, en één
voor den Alva van 1572, die door don Prins
zachtjesaan wordt overvleugeld
Hiermee wordt een van de groote bezwaren
aangeraakt, die aan het maskergebruik kleven.
Him uitdrukking is voorgoed gefixeerd, cn kan
in den loop van de handeling moeilijk meer
veronderen.
De spceltcrrassen worden geleidelijk bezet
door Spaansche soldaten, wier opmarsch (daar
is het straffe rhytme weer I) een plastischen in
druk van beteekenis geeft. Wijnrood is hun
kleedij met zwarte blokken geteekend. Zij dra
gen korte roode zwaarden met breed lemmet.
De burgerij wordt verdreven, en uit dezelfde
poort waar zoo straks de werkers verschenen,
treden nu de rechters in vuurrooden tobberd
met witten baardde schrikaanjagende mannen
van den Bloedraad.
Het beeld van Alva komt naderbij en stelt
zich tenslotte evenals de figuur van den Zwij
ger naast een hoofdkolom van den achtcrbouw.
De halve cirkel achter hem wordt vuurrood
Alva's schrikbewind regeert met ijzeren streng
heid cn schrikkelijken dwang. Een plotselinge
opstand wordt even snel onderdrukt. De figuur
van De Zwijger verdwijnt naar rechts, het land
is ontredderd. Twee jonge mannen uit de rij
der gelieven worden naar het schavot gesleurd
en onthoofdeen kreet van ontzetting loopt
door de verdrukte poorters. Een' herinnering
non de onthoofding van Egmond en Hoome.
Maar dan worden de Spanjaarden overmoedig
en bandeloos. Zij dansen om wijnvaten cr. laten
bekers gaan vnn har.d tot hand. Wanneer zij
hun waakzaamheid verloren hebben, komen in
kleine sloepen dc Oranjc-gcuzen nedc:, die
eerst met list, dan met geweld, voetje voor
voetje terrein veroveren, totdat de Spanjaarden
op de vlucht slaan, cn na een wcmclend
tooncel van strijd en wapengekletter, plot
seling de triomf gevierd wordt door op
stormende rijen van burgers en geuzen,
die dc oranje-vanen ontplooien en dc doe
ken laten wopperen en waaien in de sidde
rende lucht. (Hier moest ik even denken aan
woelige tocneelen uit Danton's Dood). Alva is
inmiddels geweken, de Zwijger is langzaam
weer genaderd, nadat tijdens het gevecht waar
in de kansen telkens wisselden, zijn beeld af
wisselend in licht en donker werd gehuld.
Tegelijkertijd voerde de muziek strijd met het
Wilhelmus, dot aanvankelijk in mineur klonk,
in schel dissoneerende variaties verliep, om
langzamerhand weer positieve vormen aan te
nemen en tenslotte in een stralend majeur te
eindigen. De stille nobele figuur van de Zwij
ger (een zeer geslaagd masker I) glorieert weer
op zijn oude plaats, het Oranje viert over alle
linies hoogtij.
Het derde bedrijf is dan weer een nauw
keurige herhaling van het eerste.
Een olgemeenc beschouwing.
Ziehier in grove trekken een overzicht van
de handeling met terloops eenige détail-indruk
ken.
Nu nog enkele opmerkingen over het ge
heel.
Het is onmiskenbaar een daad van beteeke
nis, die hier tot stand is gebracht. Het too-
neel heeft de laatste jaren het groote publiek
weinig meer geboeid. Waaraan ligt dat Dat
is niet in twee of drie woorden te zeggen,
maar ruw genomen kon men toch constatecren,
dat het publiek beu is van de uitgerafeld©
psychologie, en snakt naar groot spel in
groote vei houdingen. Een deel van het pu
bliek vindt die behoefte (plus menig lager in-
s'.inct) bevredigd in den bioscoop. Een ander
deel heeft zich van het tooneel afgewend,
maar in tal van jongeren leeft de hartelijke
behoelte, om ook op dit terrein iets belang
rijks te doen. Zoo zijn er dan in den loop der
laatste jaren verschillende interessante dilet-
tantcnvertooningen geweest, die het tekort van
het beroepstooneel probeerden aan te vullen.
Natuurlijk bleven die pogingen hoe inte
ressant ook van dramatisch standpuntdi
lettantisch. Echter is er een terrein, dat van
de plastiek, waar dilettanten niet bevreesd be
hoeven te zijn, de volstrekt minderen te blij
ven van het beroepstooneel, omdat op dit veld
het beroepstooneel nog zoo schromelijk dilet
tantisch is. Ziehier wat naast natuurlijk an
dere bedoelingen en idealen de stuwkracht
kon worden von de groote openlucht-vertoo
ningen, die we nu achtereenvolgens hebben ge
had in Delft, in Groningen en in Leiden. De
twee vorige heb ik niet gezien. Ik kan dus
niet beoordeelen, of de laatste ook de beste
was, maar ik meen te moeten vaststellen, dat
we het tijdperk van het experiment
hiermee nog niet uitgetreden zijn.
We hebben inderdaad kostelijke momenten
beleefd, waar plastiek, muziek en monteering
innig samengingen, waar machtige effecten
werden; verkregen van mouvement, van stond.
Opnieuw is aangetoond, hoe het huidige too
neel dynamisch cn plastisch nog in vele op
zichten tekort schiet. De jonge legisscur Jo-
han *'de Meester, heeft zichzelf als 't ware de
plaats oengewezen die hem toekomt en die
hem niet onthouden mag worden, namelijk van
een der waarachtige vernieuwers (met Van
Dalsum) van ons Hollandsch tooncel. De Mees
ter voelt meer in expansieve, dynamische. Van
Dalsum meer in concentreerende, statische
richting.
Maar, als dit alles geconstateerd is, tege
lijk met dc 1< vendigc fantasie van Teirlinck,
mag men toch ook de gebreken, die dit open
luchtspel en het heclc genre aankleven, niet
vergeten.
Ten eerste dar. zijn in dit A-Z-spel twee ele
menten doorcengcmengd, die niet snmenhoor-
dcn. Het eerste cn laatste bedrijf gaf een sym
bolische samenvatting van het menschelijk le
ven van jong tot oud, van kind tot grijsheid
cn docd. Dit dubbele kader, waarin het tweede
bedrijf gevat werd, ken eigenlijk voor ieder
spel dienst doen. Waar bleef, behalve een
plotselinge uiterlijke overgang, de innerlijke
samenhang tusschen dit symbolisch-plastische
spel en het histoiisch-dramatische ven het
tweede bedrijf Ik heb ook al gezegd, welke
bezwaren ik op zichzelf heb tegen de tweede
öcte zij velvlakte cn verlaagde de handeling
tot een doodgewone pantomime, een reeks van
historische tafcreelcn, waarbij de feiten in ver
kleind perspectief werden gezien, die nu cn
dan ietwat komisch aandeden. In de uitge
strektheid van het speelveld en den omvang
van het aantal deelnemers lag in zekeren zin
de redding Dus louter is het uiterlijk-massale,
niet in het innerlijk-beeldende. Zonder deze
afmetingen, die het dreigend-komische tot het
groteske opvoerden, was het geheel een ta
melijk stumperige vertooning geworden met
slechts enkele visionaire verheffingen (de ont
hoofding o a
Zoo goed als de innerlijke band ontbrak tus
schen de symbolische en de historische han
deling, ontbrak ook de artistieke, geestelijke
oplossing von het spel. Wij willen door kunst
toch uitgevoerd worden van het tijdelijke tot
het eeuwige, van het toevallige tot het nood-
v. endige. De symbolische handeling van I en
III had de bedoeling ons die verantwoording
en subiimeering aan tc bieden, maar zij slang-
de daarin niet, ten eerste doordat zooals ge
zegd de band afwezig was, ten tweede door
dat de vele herhalingen in deze bedrijven alle
dramatische krocht verzwakten en 't geheel
maakten tot een interessant, maar ietwat een
tonig kijkspel.
Een paar nuances in III hadden hier wonde
ren gedaan, of het Woord.
De dichterstekst bleef hier ongeschreven,
maar is het woord werkelijk een misbare fac
tor Was 't geen verkwikking, toen even in I
en een oogenblik in II in deze geluidloos ver
schuivende massa's, een geluid doorbrak, de
menschelijke stem, al was 't dan nog maar
een kreet
Neen het openluchtspel heeft mij voors
hands nog niet overtuigd, dot op het tooneel
het Woord zou hebben afgedaan. Iets anders
is, of we het zullen moeten vereenvoud1'""