26„ j.,™ng no tal AMERSFOORTSCH DAGBLAD ..DE EEM LAND ep." waS''.».
DE HELLESTRAAT MET
O.L. VROUWE-TOREN
BON
DE BLOKiCADE DER EEM
Een ets van Jan Bartelsman als
premie voor onse abonné's.
BINNENLAND.
yiU v.
EEN HERINNERING NA 500 JAREN
DOOR T. PLUIM
I. Amersfoort belegerd.
Het liep tegen het najaar von 1427 en ge
heel Eemland zag met angst en spanning het
dreigend gevaar in het westen naderen. Immers
te Amsterdam verzamelde de machtige hertog
van Bourgondië, Filips de Goede, een geduchte
legermacht om het Sticht te bestoken.
Het was nl. in den rampzaligen strijd tus-
schen dezen vorst en zijn nicht Jacoba van
Beieren, welke laatste met ieder jaur haar aan*
hang en gebied zag verminderen. Nog vond zij
een machtigen steun in het Sticht, maar dien
steun wilde Filips haar óók nog ontnemen.
Zoolang immers het Sticht dc partij van Ja
coba de Hoekschen bleef toegedaan, zou
er voor Filips van geen rustig bezit van Hol
land sprake kunnen zijn, en daarom, nu hij
reeds een grooten aanhang in Holland had ge
wonnen, moest hij tot eiken prijs het Sticht on
derwerpen.
Aan jammerlijke verdeeldheid was toenmaa's
ons gewest ten prooi: de wettig gekozen bis
schop Sweder van Culemborg, moest het lijde
lijk aanzien, hoe zijn tegenstander de Postu
laat (d. i. een gekozen maar nog niet ingehul
digde Bisschop) Rudolf van Diepholt in de ste
den Utrecht, Amersfoort e.a. gehuldigd werd
Daarom verbond Filips zich met Sweder van
Culemborg met het doel dezen laatste weer op
den Bisschoppelijke stoel te plaatsen en tevens
om door de onderwerping der tegenpartij een
gewichtigen steun aan Jacoba te ontnemen.
Het was een geducht leger, dot Filips te Am
sterdam samenbracht, om met de verovering
van Amersfoort den kiijg te openen Hij zelf
voerde zijn keurbenden naar de Amstelstod
heen, en cok de Kabeljauwsche steden uit Hol
land zouden een niet minder uitgelezen schare
van geoefende poorters.
'Zelfs Sweder van Culemborg bracht, gesteund
door zijn adellijke vrienden cn verwanten, een
ridderlijke legermacht te zemen, terwijl boven
dien dc Hertog van Gelder bijv Rhenen. hef
Sticht zou binnendringen.
Zoo scheen de overwinning voor de Kabel-
jauwschen zeker. Arm Eemland f
Begin November 1427 zette Filips leger zich
in beweging. Niet minder don 700 wagens wa
ren noodig om de krijgs- cn mondbehoeften te
vervoeren voor deze krijgsmacht, waarin du
bloem van Filips' ridderschap schitterde.
Het eerste gedeelte van den tocht werd over
zee afgelegd tot omstreeks dc hoogte van Naar-
den. Hier ging het Bourgondische leger aan
land en wachtte dc Hollanders cn de Zeeuwen
benevens de 700 wagens op.
Den inwoners van Eemland sloeg bij het na
deren van zulk een onweer dc schrik om het
luirt. Filips wilde, naar het schijnt, met de dor
pers wel een verdrag aangaan om hen te spa
ren mits zij zich onzijdig hielden en dus dc te
genpartij niet zouden steunen.
Zulk een overeenkomst sloot hij tenminste
met de „goede luyden" van Eerrmes. Zij zouden
niets tegen Filips ondernemen, en niet
toelaten, dat de tegenpartij zich in of onder
Eemnes in hinderlaag legde; daarvoor zouden
zij dan aan hun „lijven, beesten, have endc
goed" geen schade lijden.
Zoo trok het geduchte leger van Eemnes
over Baarn en Soest naar Amersfoort, dat weJ
een weinig verrast was door dc snelle marschen
van den Hertog. De Amersfoorters hadden ge
hoopt eerst nog hun bier in veiligheid te kun
nen brengen, maar daarin werden zij te leurge-
steld. (De stad was destijds onze grootste bier-
brouwstcr: zij telde 300 brouwers). Toch had
Amersfoort nog tijdig hulp gekregen, want de
Utrechtschc poorters (natuurlijk aanhangers van
den tegenbisschop) begrepen, dat de beslissende
slag bij Amersfoort zou vallen.
Daarom was de bloem der Hollandsche rid
derschap met Rudolf van Diepholt ann het
hoofd naar de bedreigde veste gesneld, teza
men omstreeks 1000 strijdbare mannen. Boven
dien trokken in den nacht vóór Filips' aankomst
nog 300 bekwame boogschutters de bedreigde
Ecmstad binnen.
Terwijl nu Filips zoo op Amersfoort aantrok,
vielen zijn bondgenooten (de Kabeljauwschen
onder de Hollanders) Bunschoten aan, dat zij
spoedig in bezit hadden. Dit deden zij om de
vaart óp de Eem vrij te houden, ten einde het
Bourgondische leger van het noodige te kunnen
voorzien.
Ook de hertog van Gelder kwam voor
Amersfoort, zoodat Filips over een groote
macht te beschikken had De Bourgondiër
scheen in een geregeld beleg geen heil te zien;
hij wilde liever de veste bestormen. Want al
had de stad onbeduidende muren, toch was zij
van alle kanten door het water beschermd, ter
wijl dc poorters rondom hun veste stevige dij
ken, dammen en schansen hadden opgeworpen,
die men aan de buitenzijde van grachten had
voorzien.
Dc Bourgondiërs achtten, naar het scheen, de
macht, die de stad ontwikkelen zou, zeer ge
ring; zij waren nl. in hun eigen land gewoon
aan steile, zware muren. Doch zij gaven geen
acht op de dichte cn brecdc doornhagen op de
wallen, zij vermoedden niet, dat daarachtei
groote hoopen ongebluschte kalk lagen en dat
de vele reusachtige brouwketels, ten boorde
met water gevuld, achter dc wallen op het vuuj
stonden.
Zoo werd dan in den vroegen Novembermor
gen het tceken tot bestorming gegeven; geluk
te die, en waarom niet, bij zulk een onoogelijke
vesting, dan was de stad in een paar uur in han
den der Kabeljauwschen.
Maar vreesclijk was het onthaal, dat hen
wachtte. Twee molen was de storm door de dap
pere poorters reeds afgeslagen; zelfs de vi ou
wen snelden naar de wollen en wierpen kokend
water uit de brouwketels of stukken ongeblusch
te kalk op den verschrikten vijand neer.
Dot is den trotschen Hertog te veel, voor de
derde maal laat hij storm blozen en gaat nu zelf
voor. Ondanks de nieuwe aanvallen van do
Amersfoorters, niet minder verwoed dan straks,
gelukt het eindelijk aan de Kabeljauwschen do
stad binnen te dringen. Reeds geven enkele
poorters den moed op; maar het hulpleger uit
Utrecht en de gehuurde Westfalen houden on
wrikbaar stond^ zel^^^vrouwensporeA de
vluchtende mannen tot hervatting der verdedi
ging aan. Weer doen de brouwketels en de
kalk hun dienst, en zoo, door nieuwen moed
bezield, keeren de vluchtenden naar hun verlo
ten post terug en verjagen of dooden de bin
nengedrongen Bourgondiërs en na een bloe-
digen strijd van vijf uren geven de belegeraars
het op.
Filips beste manschoppen, zijn geoefendste
krijgers zijn gevallen en het trotsche krijgsge
schreeuw van den morgen is in den avond een
droef gekerm van tallooze gewonden geworden.
De riddereer vorderde van den belegeraar,
dat hij den nacht na de bestorming vóór de
stad bleef liggen; doch het was een jammer
lijke, schrikkelijke nacht. Het Bourgondische
leger bezat noch spijze voor de gewonden,
noch deksel voor de verkleumden, noch lafenis
oor de stervenden. De koude Novembernacht
log zwaar op het uitgeputte leger, tusschcn
welks gelederen dc dood in al zijn verschrik
kingen rondsloop.
Den volgenden morgen trok Filips, diep te
leurgesteld, met bisschop Sweder en den hertog
van Gelder weg. Hij ging naar Nijkerk en van
daar naar Harderwijk, waar hij een week ver
toefde om bij de inscheping van zijn zoo sterk
gedunde troepen tegenwoordig tc zijn.
Nauwelijks had men in Utrecht met groote
vreugde Filips' nederlaag gehoord, of een wel
gewapende Hoeksche legermacht verliet de
Bisschopsstad, vergezeld van een ruiterbende cn
cenige wagens vol handwerkslieden. Men on
dernam naar dc gewoonte dier tijden een wraak-
tocht en wel tegen het arme Bunschoten, dat
de Kabeljauwschen binnen zijn wallen (het was
destijds een versterkte plaats) toegelaten sn
gesteund had. Zwaar moest het arme stedeke
daarvoor boeten: het werd geheel gesloopt en
met den grond gelijk gemaakt; have en goed
der ingezetenen werd vernield en de omtrek
geplunderd
II. Dc groote Kat.
Dc zoo geduchte nederlaag voor de muren
van Amersfoort had Filips van Bourgondië
voorloopig gedwongen van zijn verdere verove
ringstochten af te zien. Om evenwel zijn tegen
partij toch in het nauw te brengen, zooveel als
hem in de gegeven omstandigheden mogelijk
was, besloot de Hertog de Ecm te blokkecren.
Daarmee hoopte hij twee voordeelen te ver
krijgen. Ten eerste zou het zoo trotsche
Amersfoort in zijn handel en welvaart gevoelig
getroffen worden, en ten tweede zouden de
Hoekschen, meesters als zij waren in het onder
nemen van gevreesde strooptochten, deze voor
loopig moeten staken.
Filips zag wel in, dat een blokkade der Ecm
niet gemakkelijk zou zijn, maar hij liet zich
daurdoor niet afschrikken.
Naar Amsterdam, Haarlem cn andere hem
bevriende Hollandsche steden zond hij bevel om
timmerhout, palen en planken te leveren, deze
in kleine vaartuigen te laden en zc naar den
mond der Ecm te zenden. Hier ter plaatse wer
den blokhuizen gebouwd, die van stevige palis
saden en diepe grachten voorzien werden. In
den mond der Ecm zelf liet men oude, onbruik
bare schepen zinken om daardoor dc rivier
onbruikbaar te maken. Twee oorlogsschepen
voeren gestadig tusschcn Amsterdam, den
Eemmond en Harderwijk heen en weer, om
dadelijk berichten te kunnen overbrengen.
Dat alles evenwel achtte Filips nog niet vol
doende; hij begaf zich in persoon naar Am
sterdam en liet daar onder zijn onmiddellijk
toezicht een toestel vervaardigen, zooals men
nog nimmer had aanschouwd. Het was een
soort stormtoren of blokhuis, zooals die bij het
beleg van steden of kastcelen gebruikt wer
den, uit stevige balken en planken gebouwd,
ruim zestig voet 20 M.) lang en half zoo
breed. Rondom deze kleine vesting liep een
overdekte galerij, behoorlijk van wachttorentjes
voorzien. Maar dit kasteel was zóó ingericht,
dat het ook op het water drijven kon; het ver
hief zich ter hoogte van ongeveer 16 voet
(5 Mi) boven den waterspiegel. Het gevaarte
had niet minder dan drie masten, waaraan tou
wen waren bevestigd om het drijvende kasteel
voort te trekken.
De wanden waren met huiden en geteerd zeil
doek bekleed, om het tegen dc vijandelijke
kogels en vuurpijlen te beschermen. Op het
ulek, op de galerij en op de torentjes waren
werptuigen geplaatst (om er steenen mcc weg
tc slingeren) en stonden boogschutters opge
steld, die naar alle zijden hun pijlen konden
afschieten.
Nog was men met den bouw van het ge
vaarte bezig (het was al December geworden),
toen men vernam, dat de burgers van de stad
Utrecht een aanval op de blokhuizen aan den
mond der Eem wilden doen. Filips liet nu de
bezetting tot goeden moed aansporen onder de
belofte, dat hij spoedig zelf zou komen.
Half Januari 1428 was het groote zeekasteel
in zoover gereed, dat het uit Amsterdam over
de Zuiderzee door een aantal kleinere vaartui
gen getrokken kon worden. Het drijvende bol
werk wekte de algemeene belangstelling en be
wondering op en werd door het volk „de gToote
kat" genoemd. (Onder „kat" verstond men des
tijds een getimmerte, een soort schuur op
wielen, dat langzaam als een sluipende kat de
vesting naderde om door demping van de
gracht de bestorming voor te bereiden).
Uit vele plaatsen van Holland werden nu
zooveel mogelijk troepen gelicht en den I3en
Januari aanvaardde het leger den tocht naar
de Eem om overrompeling van de „kat" te
voorkomen.
Het drijvend blokhuis werd in den mond der
rivier voor anker gelegd en de versterkingen
langs den oever nog beter van manschappen
voorzien. Nadat Filips het een en ander ge
regeld had en voor den berichtendienst twee
seinschepen tusschen de blokhuizen en Am
sterdam in de vaart had gebracht, keerde hij
het laatst van Januari 1428 terug.
Zijn doel was om in zijn stamland Bourgondië
een nieuw leger te gaan verzamelen; hij wilde
daarom tijdens zijn afwezigheid het weerspan
nige Sticht door allerlei grensvestingen en blok
huizen .als die aan .dje.Eejt^in, toom houdi
Door een bijzondere overeenkomst met den Haagschen
etser JAN BARTELSMAN zijn wij in staat onzen lezers
een beperkt aantal van zijn ets Hellestraat met O. L.
Vrouwetoren (beeldgrootte 3014 x 50)4 c.M.) aan te bieden
voor den prijs van 4.per stuk, afgehaald aan ons bureau.
Behalve de voor ons bestemde exemplaren, zal de ets eerst
in 1928 in den handel worden gebracht en dan 25.
moeten kosten.
Wij Amersfoorters zijn trotsch op onzen fieren toren, de
prachtige plaat van Bartelsman toont onzen toren
slank en fier uitstekend boven de schilderachtige huisjes
van de Hellestraat. Alle exemplaren zijn door den kunste
naar gesigneerd.
Opdat de plaat kan dienen als St. Nicolaas- of Kerst
cadeau hebben wij den Kunsthandel K. van der Vaart,
Arnhemscheweg 32, bereid gevonden er een mooie lijst om
te leveren voor slechts 2.De ets in lijst is vanaf heden
in bovengenoemden kunsthandel geëxposeerd, oningelijste
exemplaren zijn aan ons bureau te bezichtigen. Ingelijst is
de totaal-prijs dus 6.
Oningelijste exemplaren af te halen aan ons bureau,
ingelijste aan Kunsthandel van der Vaart, Arnh. weg 32,
tegen contante betaling van 4.of 6.Voor bestelling
gebruik te maken van onderstaande BON.
Adm. Amersfoortsch Dagblad.
De ondergeteekende, abonné op het Amersfoortsch
Dagblad wenscht te ontvangen:
exempl. ETS JAN BARTELSMAN,
Hellestraat met O. L. Vr. Toren
ingelijst oningelijst.
(Doorhalen wat niet verlangd wordt).
NAAM: ADRES:
gevaarte zou ineenstorten en hen oller
dood in de golven doen vinden. Groot
dus hun verrassing en vreugde, toen V
merkten, dut de vijand het beleg opbrak.
Moor wot den vijond niet gelukt wos,
voor de krocht der woelende elementen sle
een kleinigheid blijken. Door de vereen
werking von golven cn ijsschotscn rookten
de groote kat de ribben en planken los, zr
het voortuig uit elkander viel, enhe
vreesde zeekasteel, dot zooveel ongst hud i
boezemd, verdween roemloos in het water.
Op die tijding keerden dc burgers v
Utrecht naar den mond der Eem terug en l
gonnen op hun beurt een blokhuis op te we
pen. Dc Kobeljouwschen, die met hun scheper
nog voor den ingnng der Eem logen, poogden
dit tc verhinderen. De Utrechtschcn wisten
evenwei hun inderhoost opgeworpen verschonr
singen zóó goed te verdedigen, dot zij hl
blokhuis konden voltooien.
Zoo moest ten lootstc de vijand zijn blok
kode ophetien en lag voor Eemlond dc watel
weg noor de Zuiderzee weer open.
Wel gat hertog Filips nog in hetzelfde jat
(1428), toen hij nieuwe troepen had geworvoi
lost, om nogmools de Eem tc blokkecren, mon
eef'het zoover kwom, hod Jocoba von Beieren
zich aan hem onderworpen.
En zoo was ook do oorlog, die Eemlond^
zooveel leed en romp berokkend hod, geëindigd-
Boorn.
HOOGE RAAD.
De bontmantclquacs^
De advocaat-generaal bij den Hoogen Raö..,
mr. Besier, heeft conclusie genomen in de be
kende bontmantelquaestie.
Zooals bekend, had een Engelsch officier
Plait tijdens zijn interneering hier te lande bij
de fa. Kühne te den Haag een bontmantel voor
10,000 gekocht en dezen ten geschenke ge
geven aan zekeren mevr. V.
Voordat de mantel betaald was, overleed
de officier, en do fa. Kühne sprak de erfgena
men aan tot betaling.
De Engelsche rechter ontzegde evenwel de
vordering, op grond dat do overeenkomst een
onzedelijken grondslag had.
De daarop bij den Ncderlandschen rechter
ingestelde vordering tot betaling werd in alle
instanties afgewezen, omdat de Engelsche
rechter daarover reeds had beslist.
Vervolgens stelde de fa. Kühne een nieuwe
vordering in, eit wel om den mantel terug te
geven.
Rechtbank en Hof wezen deze vordering toe.
Thans concludeerde mr. Besier tot vernieti
ging van het arrest van het Haagsche Hof, op
grond dat hij zich niet kan vereenigen met de
bewering, dot do officier bij den koop niet to
goeder trouw zou zijn geweest, tenvijl hij
voorts vorderde, dat dc Hooge Raad de inge
stelde vordering zal afwijzen
De Hoogë Raad zal 6 Januari arrest wijzen.
EEN VACANT1EOORD VOOR
PREDIKANTEN.
Ds. J. A. Visser, Ned. Herv. predikant te
Gioesbeek, lanceert in het orgaan van den
Bond van Ned. Predikanten de gedachte om
«en vacantie-oord voor predikanten te vestigen,
fn wel te Groesbeek.
Natuurlijk, zoo wordt gezegd, moet zulk een
■ehuis worden geleid of gecontroleerd von uit
de kerk en het zal wellicht aanbeveling verdie
nen, wanneer de Bond over een klein bestuur
van een op tc richten vereeniging, dat do
leiding aanvaarden wil het oppertoezicht
houdt
Do kerk moet er voorts achter staan met
haar steun, omdat het plan hoegenaamd niet
uitvoerbaar is op louter commercieele basis,
doch moet opgevat worden als een eeretoak van
de kerk tegenover haar trouw© dienaars cn
dienaressen. Van de kerk moet ook de vorming
worden verwacht van een fonds waaruit een
kosteloos verblijf kan worden aangeboden.
Daar moet dus propaganda zijn en er moeten
contributies worden gevraagd.
Hier is een mooie gelegenheid voor meisjes-
vereenigingen om „mevrouw bij het jaarfeest
eens een „week vacantie in Groesbeek' aan te
bicden. Of een mooi aannemings-cadeau voor
dominé.
AUTOBUS IN EEN SLOOT.
Een auntal meisjes gewond,
Donderdagavond omstreeks negen uur is te
Princenhoge op den weg naar het Liesbosch een
ongeluk gebeurd met do autobus uit St. Wille-
brord. Doordat do chauffeur het stuur niet
meer kon houden, geraakte de bus in een sloot
en kantelde. Dc bus vervoerde cenige meisjes
van de kunstzijdefabriek, van wie één een arm
brak en verschillende anderen lichte verwon
dingen opliepen. De bus geraakte door kort
sluiting in brand -en is grootendeels vernield.
VERDUISTERING.
y J
Dit alles was omstreeks half Februari gereed,
zoodat hij toen zijn reis naar Bourgondië aan
vaardde.
Doch zijn tegenstanders, de Hoekschen, zaten
niet stil en belegerden zelfs den Bisschop in
zijn kasteel te Culemborg. Bijna maakten zij
zich van de stad meester, doch door de kloeke
houding der burgers moesten de belegeraars
met een gevoelig verlies aftrekken.
Intusschen bleef de blokkade der Eem den
Utrechtschen een doorn in het oog; het verwon
dert ons dus niet, dat zij middelen beraamden
om weer toegang tot de Zuiderzee te krijgen.
Die begeerte werd sterker, naarmate de weers
gesteldheid zachter begon te worden en de
Zuiderzee met de Eem van het ijs bevrijd zou
den zijn. De voordeelige strooptochten in het
reeds zwaar geteisterde Eemland zouden dan
weer kunnen beginnen, indien men ten minste
de blokkade verbreken kon, d. w. z. de kat kon
vernielen en de blokhuizen vernietigen.
Niettegenstaande de „groote kat" beproefden
de Utrechtsche burgers zich dan ook toegang
tot de Zuiderzee te versctieffen. Van geschut
en heiegerynpswerk iuig£n, voorzien, .trokken zij
op het drijvende blokhuis af, als gold het de
bestorming van een geduchte vesting. Nadat
zij de Bourgondiërs uit de blokhuizen hadden
verdreven, begonnen zij de kat aan te vallen.
Zij beschoten ze zoodanig met kogeis en stee
nen, dat weldra het voorste deel zware breu
ken kreeg.
Maar ziet, wat er gebeurt! Daar er nog ijs
in de Zuiderzee en de Ecm lag, raakten eeriige
drijvende schotsen aan 't ankertouw der kat
vast. Door den stroom, die hierdoor ontstond,
keerde de kat zich om, zoodat nu de andere
zijde naar den oever werd gewend. Zoodra de
Utrechtsche burgers dat zien, schreeuwen zij
van verrassing en ontsteltenis. Zij meenen n.l.,
dot het reusachtige gevaarte naar verkiezing
in alle richtingen kan gedraaid worden; zij be
ginnen er dus aan te wanhopen om dit wonder
lijk gedrocht ooit te zullen vermeesteren en,
aldus ontmoedigd, trekken zij weer naar
Utrecht terug.
Maar ook de Kabeljauwsche soldaten op het
blokschip werden door een ponischen schrik
bevangen, toen dc kat zich zoo plotseling om-
gedrf v -4 --.-Uts anders.j-j^^'Sct'Jjen Werd T-
Door den penningmeester eener
woningbouwvereniging.
Voor de Haarlemsche rechtbank heeft terecht
gestaan een gewezen penringmeester van de
woningbouwvereniging „St. Joseph", die
4790 van deze vereeniging heeft verduisterd
door ingekomen gelden niet te boeken en uit
gaven hoogcr te hoeken dan zo werkelijk waren.
Het O. M. eischte wegens verduistering I jao*
gevangenisstraf met aftrek der voorloopig©
hechtenis.
UITGELEVERD.
Nadat hij zijn straf in de gevangenis te
Maastricht had uitgezeten, is de 18-jarige An
ton Schm. aan de ©uitsche justitie uitgeleverd,
daar hij ook in zijn vaderland verschillende
strafbare feiteh heeft gepleegd. S woonde
sinds eenigen tijd te Spckholzerheide, en werkt*
op een der mijnen. Hij was medeplichtig aan
nachtelijke diefstallen met braak te Kerkrade,
Toen de reoherche hem wilde aanhouden, zsA
hij kans te vluchten, doch de politie schoot ö^i.
hem en trof hem in een schouder. Fn^ele
