Plaatst „Keitjes"
Amersloortsch Dagblad
„Quick"
PALTHE
Kleine advertentie in het
Boerenjongens-Advocaat
MASSA'S SLIJTERIJ
Eerste Amersfoortsche Stoompersinr
STOOMEN VERVEN
Vlngge aflevering.
Hoofddepót: Utrcchtschestraat 4?
ALMELO Tel 557
Depóts. J. A. BRONSDIJK. Arnh
■straat en Firma KOK lltrwea.
Tel. 53fl
Van 1 5 regels f 0.50.
Bij 3 x plaatsen f 1.—
Elke regel meer 10 cent
Uitsluitend b;j vooruitbetaling
.Voor de koude Anteravor.den"
Citroen en Rhumpunch
vanal t 2.75. per Liict
Verder de bekende artikelen als:
Voorburgh en Massa's Schilletje
Oude Genever (Ouwe Duijs)
t 4.per Literkruik
Teiet. 292 HAVIK 41
Vetncht thans een ver
standige daad.
Neemt een abonnement op bet
onderhoud van 'Zlw kleeding bij de
Stationsstraat 16b - Tel. 344
AMERSFOORTSCHE OPERAVEREENIGING
„De dochter van Mme. Angot
^De A O V. zal naar men ons mededeelt
op 10 en II Februari, de operette „De doch
ter van Madame Angot" van Lecocg opvoe
ren.
De hoofdrollen in dit werk zulten worder.
vervuld doorMevrouw B. van den Bosch
Schmidt, den Heer en Mevrouw A. Jonckers
Tiggers en dc Hcercn Ph. Carstens en P. de
Keijzer, allen te Amsterdam.
BIOSCOOP AMTCITIA.
Vorst van Pappenheim.
Weet de operette, het geestige en bekoorlijke
jongere zusje van de ietwat verouderende opera
zich nog steeds te handhaven, getuige 's
Gravenhage, waar thans een Hollandsch en een
Duitsch gezelschap avond aan avond volle
zalen trekken, ook de jongste loot van dezen
stam. de combinatie van operette en film maakt
het wonderwel. Deze combinatie heeft het
voordeel ven een vrijwel onbeperkte ensce-
neering en kan bovendien beschikken over dc
beste, dus schoonste c-n elegantste operette
sterren uit deze wereld van vroolijkhéid en
schijn.
Bioscoop Amidtia, die steeds de hand weet
te leggen op de beste uit deze operette-film
productie, getuige Walzertraum en An der
schonen blauen Donau, brengt van Zaterdag
tot en met Dinsdag „Vorst van Pappenheim",
di nieuwste Eichberg-Ufa-Schlager, met in de
hoofdrollen Hans Junkermann en Mona Maris.
Liefhebbers van vlot geestig spel, komische
situaties en vroolijke muziek zullen in Amidtia
iets van hun gading kunnen vinden.
ERNSTIGE AANRIJDING TUSSCHEN EEN
AUTO EN EEN WIELRIJDER.
Nabij het pompstation aan
den Hocgeweg.
Nabij paal 49 in de nabijheid van het
Pompstation oan den Hoogeweg had gister
middag een ernstige aanrijding plaats tus-
schcn een auto komende uit Amersfoort en
wielrijder komende uit Hoevelaken.
Bij het later ingestelde onderzoek bleek, dat
de wielrijder rechts van den weg reed, doch
dat de autobestuurder, de heer P. uit Utrecht
schuld trof, daar hij zonder ecnige reden op
de plaats van aanrijding nog geen twee Meter
uit den linkerkant was.
De wielrijder A H. uit Amersfoort werd
twintig meter meegesleurd en lag toen de auto
tot stilstand kwam, vooronder den wagen op
den rechterbcrm van den weg. Ernstig ver
wond aan het achterhoofd en linker heup en
dijbeen werd hij opgenomen en per ziekenauto
naar het gasthuis vervoerd. Een officier van
gezondheid benevens het noodige hospitaal-
personeel verleenden de eerste hulp. In het
ziekenhuis constateerde dr. Batenburg dat
alleen de huid van hel achterhoofd ernstig be
schadigd was, doch wel c-en fractuur aan het
linkerbekkenbeen was ontstaan. De auto is
beschadigd aan de voorzijde. Van een en an
der is procesverbaal opgemaakt.
INSTITUUT VOOR ARBEIDS-
ONTWIKKELING.
Kartels en Trusts.
Bovengenoemd Instituut had gisteravond in
de kleine zaal van de Valk een cursusavond
met den heer Stenhuis als spreker, den beken
den voorzitter van het N. V. V.
Na een enkel inleidingswoord van den voor
zitter, ds. F. Kuiper, ving de heer Stenhuis
aan met een korte uiteenzetting over het ideaal
van vrijheid der burgerlijke maatschappij met
het kapitalistisch stelsel, dat in produceeren
slechts particulier profijt zoekt en het socialis
tisch ideaal van solidarisme en productie ge
richt op de behoefte der gemeenschap.
De klassenstrijd wordt beheerscht door
reëelc verhoudingen. Hij heeft drie grenzen,
n.m. de subjectieve grens van de wenschen der
arbeiders, de objectieve van wat economisch en
technisch mogelijk is en als derde weder een
subjectieve, n.m. de organisatorische, geeste
lijke en constructieve kracht, die de arbeiders
klasse kan uitoefenen. Zonder deze kracht rolt
elke revolutie weer terug tot den ouden toe
stand.
Komende tot zijn onderwerp: Kartels en
Trusts, wijst spr. er op, dat in een avond slechts
een klein deel von het groote veld kan worden
overzien. Binnenkort verschijnt van zijn hond
een Syllabus, waarin een volledige behandeling
is gegeven. Hedenovond zou hij slechts in her
kort bespreken aard en vorm dezer organisa
ties, dc Europeesche staaltrust als type en de
eischen die de arbeidersbeweging moet steil
De belangrijkste vorm is de Trust, waarbij
alle aangesloten ondernemingen versmelten 'ot
een enkele en alle zelfstandig werken ophoudt
Een vorm, bijna daaraan gelijk, is de Fusie,
zooals hier te lande is toegepast bij de mm-
arinefabrieken. Deze vorm komt veel voor in
Amerika om tc ontkomen aan dc anti-trust-
wetten, in het leven geroepen tegen do mono
polisatie-uitwassen der Trusts.
Dc Holding-componie legt meer een finan-
cieelen dan een industrieelen band. De Kartels
zijn velerlei en zijn concentraties voor zekeren
tijd. Zij kunnen het geheele bedrijf behecr-
schen in alle deelen of op sommige punten.
Er zijn gebiedskortels, waarbij één of twee be
drijven zonder concurrentie kunnen agceren:
prijskartels, waarbij de concurrentie slechts ge
vonden wordt in de kwaliteit; productiekartcls,
die de te leveren hoeveelheden beperken.
De staaltrust in Europa is eigenlijk zoo'n
kartel. De officieele naam is dan ook alzoo.
Dc prijsopdrijving is bij het Kartel nog meer
ooropstaande factor dan bij dc Trust, waarbij
het element van economisch werken op den
voorgrond treedt.
Zooals boven werd gezegd is de staaltrust, ir
1926 aangegeven voor 5 jaar, als type var
kartel bezien.
Ze is voortgesproten uit de kleinstaterij, ge
komen na den oorlog, met invoerrechtversper-
ringen en eigen fabricage om in tijd van oorlog
meer onafhankelijk te zijn van andere landen.
Daar kwam bij het uiteenvallen van het in
dustriegebied Duitschland, Lotharingen, Saar-
gebied, Luxemburg (voorheen in tolunic met
Duitschland). De Rohstahlgemeinschaft moest
in 1925 reeds overgaan tot 10 productiever
laging en dit was in 1926 reeds tot 25 ge
komen. Bij de Duitsche export werden zware
verliezen geleden. Toen werd gezocht naar in
ternationale samenwerking om tc 1 omen tot
prijsverhooging door productiebeperking.
Duitschland, Frankrijk, Belgic en Luxemburg
zagen hun ijzer- en staalindustrie toetreden en
andere landen zijn gevolgd. Engeland is buiten-
gcblevcn om zijn hooge productiekosten en om
zijn groot afzetgebied in de koloniën.
Het hoofdidee der regeling is, dot voor elke
der toegetreden landen een quotum, een deel
der geheele productie is vastgesteld en dat
maandelijks wordt bepaold, welk peicent daar
van mag verwerkt worden.
Van iedere ton staal wordt een dollar in de
algemcene kas gestort. Bij overschrijding van
het quotum moet 4 dollar gestort worden per
ton, terwijl bij een beneden blijven (tot zekere
grens) 2 dollar wordt uitgekeerd. Alles is dus
gezet op productie beperking. Duitschland is tot
op heden het slechts gevaren bij deze kartel-
Ook in sorialistischen kring heeft men groote
verwachtingen van dit soort concentraties, en
wordt in de socialisatie-rapporten steeds het
planmatig organiseeren der productie voorop
gesteld. Als voordeelen stipt spr. aan: de doel
matigste inrichting op de gunstigste plaats; het
terug brengen van een product lol een enkel of
een paar typen (in Amerika zijn de 119 vormen
van bakstecnen en de 40 modellen hospitaal-
bedden teruggebracht tot ccn enkel model);
volle belasting der machines specialiseering van
de onderdeelcn van de arbeid, zuinig gebruik
dei grondstoften, besparing in reclame en agen
ten cn reizigers; vermijding van onnutte dis
tributie.
't Eenige kwade is, dat deze organisaties niet
in handen zijn der gemeenschap. Het „minder
arbeiders noodig" wordt verkeerd aangezien.
Het is de weg om te komen tot korten arbeids
duur, tot het minder uren behoeven te werken.
Maar al zouden nog zooveel bezwaren zijn
te opperen tegen deze concentraties van bedrijf,
't zou zijn vechten tegen de bierkaai. Ze zijn niet
te weren. Ze zijn gevolg van economische wet.
De arbeidersbeweging moet pogen te profitee-
ren van dezen toestand inplaats van er scha
door te lijden.
Daarom is kennis van het proces noodig uit
commercieel en industrieel technisch oogpunt.
Daarop moet de aandacht gevestigd worden,
wil de sociale strijd niet vruchtoloos blijven. De
kapitalistische combinaties pogen den Staat tc
beheerschcn en door haar pers de publieke mee
ning te bewerken. De vakbeweging moc-t poli
tieke macht krijgen, die industrieel geweld bezit.
Zoo kan staatscontrole worden geëischt als
eerste stap tot onteigening voor de gemeen
schap. Zoo ook kunnen de Verccnigde Staten
van Europa ontstaan zonder tariefmuren.
Als dc Arbeidersklasse de wereld wil gaan be
sturen, moet de vakbeweging toegerust worden
voor haar taak. Met de concrete kennis van het
bedrijfsleven is het nog poover gesteld.
Nocdig is een ingenieursbureau voor organi
satie en techniek van het bedrijf, evenals een
economisch bureau met iemand van erkend ge
zag op dit gebied aan het hoefd met een stil
van helpers. Dan leeren we beschikken over het
geestelijk wapen dat in dezen noodig is; de so
cialisatie moet gehaald worden uit de spheor
van dc algemcene phase.
We moeten het volle concentreeren voor de
groote algemcene dingen. Dc eindstrijd zal ge
streden worden met de groote bedrijfscombi-
naties.
Na deze lezing had nog' een gedachtewisse
ling plaats met den spreker.
KANTONGERECHT.
't Was ditmaal eens 'n klein programma:
de zitting nam dan ook slechts een enkel uur
in beslag.
Vonnissen.
Of v. R. aan de uitspanning te Bavoort zijn
lang fietsrek op eigen erf wederrechtelijk had
geplaatst, omdat de passage van ouds over
dit erf belemmerd werd voor paard en wagen
(zie vorige weck), kon nog niet beslist worden.
Eerst zal een onderzoek ter plaatse geschie
den.
De zuivelfabrikant, van wien een der viei
genomen monsters een derde water bevatte,
terwijl de drie andere watervrij bleken, liep dc
straf op van een dag hechtenis voorwaardelijk,
met een proeftijd van een jaar.
Wegens de belasting.
Een bouwondernemer en een van zijn knechts
stonden achtereerivolgens terecht.
De laatste had den ambtenaar van den Ar
beidsraad opgegeven 32.50 te verdienen en
de patroon had deze som ook gezet op de
loonlijst en had overeenkomstig zegeltjes ge
plakt. De daarmee ontdoken som (we meenen
180) was later aangezuiverd, toen was komen
vast tc staan, dat het niet 32.50 maar 35
weekloon was geweest.
De patroon had in dezen gevolg gegeven aan
het verlangen van den werknemer, die met de
lagere opgave beoogde lager belasting te be
reiken.
Alles om niet.
Nog erger, de patroon kreeg 40 boete te
betalen en zijn knecht 25.
Schade of niet.
Heel wat Woensdagen geleden werd K. L. te
Soest veroordeeld tot 5 -boete cn 10 scha
devergoeding. Drie van zijn koeien waren op
het gedeelte van den dijk gaan loopen, waat
Stalenhoef drie dammen gepocht had. Hij had
zijn stuk wel gevreed (afgezet), maar dot was
te zwak geweest voor zulke wilde beesten, zei
getuige van den Berg bij dc tweede opdiening
dezer zelfde zaak.
Want Stalenhoef had gelijk gehad, K. L. zou
niet direct zijn portemonnaie open doen voor
die 10 schadevergoeding. L. had niet berust
en was in verzet gekomen; geen schade was
aangericht.
De verzet-behandeling was gesteld op
Woensdag 28 Dcc., toen de kantonrechter mt.
van Son en de Ambtenaar van Openb. Ministe
rie mr. Zijlstra Kerstvacantie genoten.
Htm plaatsvervangers dr. de Beaufort (Treek)
cn mr. Stadig sneden 3e zaak aan in tweede
behandeling, maar toen de quaestie over plaat
selijk gebruik van „vreeën" cn over beloopen
schade zeer ingewikkeld werd, nam men het
wijze besluit alles over te loten aan het col
lege, dat in eerste instantie had behandeld.
En zoo genoten we heden voor de derde
maal van deze veehouderszaak.
Bleek het vorige maal,dat wat usantic is
uit den mond van den cene geheel anders
klinkt dan uit dien van een ander.
Rijksveldwachter De Oude lichtte heden in,
dot inzake vreeën (vrij maken) van land geen
vaststaand begrip heerscht in Soest. De scha
de door Stalenhoef geleden zou volgens inge
wonnen bericht zeer gering zijn geweest.
En verdachte K. L. gaf do volgende becijfc*
ring: Drie dammen door Stulenhoef gepocht
kosten 3 maal 25 huur. Reken 25 weiweker»
met 12 uur loopen grazen per dog, dan maakt
dat totaal 2100 uur, ergo 3^j cent huur pet
uur per stuk vee. Drie stuks vee van spreker in
Stalenhoef's dammen twee long brengen nog
geen kwartje schade oan.
Eind van het lied was bevestiging van de
5 boete, terwijl de schadevergoeding van
10 op 5 werd teruggebracht.
Stalenhoef leek ook nu niet veel vidutie te
hebben op het direct opengaan van L.'s porte
monnaie. Hij solliciteerde tenminste om een
bewijs]»; van den rechter, wat deze hem voor
heen beloofd had.
Rijwiclref lector.
De vraag of de locde glaasjes met facetten
werkelijk reflectors zijn, zooals de wet ze ver
langt, komt volgenden Woensdag tot oplossing.
Twee deskundigen zijn opgeroepen.
Maar reflector of rood glaasje, in het ge
heel niets is strafbaar, als 's avonds wordt ge
fietst. N. W. te Leusden heeft rr 2 voor to
betalen.
Vloekverbod.
De gemeente Barnoveld heeft zulk een ver
bod en W. H. v. T. aldaar, hod overtreden en
had dit nog bekrachtigd met een Jelui maakt
me verd niks.
Dot was niet goed gedacht, want 'het eind
werd f 2 boete.
Voldoend signaal.
In een geval van niet uitwijken om achteraan
komende auto te laten passeeren, stelde de
Ambtenaar een eisch van 8 tegen den chauf
feur van den niet uitgeweken bus. Wel beweer
de deze en ook dc thans getuigende passagiers
dat zij geen signaal hadden vernomen, dit nam
niets weg aan besliste getuigenis van chauf
feur en inzittende van volgende auto, dat goed
signaal was gegeven. Op dit laatste kwam het
aan volgens de wet.
Volgende week zal hierin vonnis vallen.
BURGERLIJKE STAND.
Geboren Regina Morgaretha d. v. Lamber-
lus Marie Steenbeek cn Johanna Hendrika Krij-
nen.
GetrouwdTeunis van Zoeren cn Everdina
Brouwer. Peter Kuyt en Berendina Florijn.
Overleden Bernardus van Drie oud 4 mnd.
Jacob van Ginkel oud 7 mnd.
WEERBERICHT.
Naar waarnemingen verricht in den morgen
van 12 Januari, medegedeeld door het Kon.
Ned. Met. Inst. te Dc Bildt.
Verwachting: Matige tot krachtige, tijdelijk
wellicht stormachtige, zuidelijke tot zuidwes
telijke wind, betrokken tot zwaar bewolkt,
waarschijnlijk regen, des nachts veel, overdag
iets zachter.
AGENDA
D a g e 1 ij k s
Cinema Royal, Langestraat.
Kunstzaal „Sierkunst", Utrechtschewcg Lil.
Museum Flehite, Westsingel.
Leeszaal Handelsregister, Arnh. weg 23.
Theosofische Bibliotheek, Gebouw Theos.
Ver. Regentesseiaan (Zaterdags van 56
uur).
Openbare Leeszaal (met Jeugdleeszaal) cn
Bibliotheek, Muurhuizen 9.
R-K. Leeszaal, Nieuwstraat 24
Hotel Monopole, Zaterdag en Zondag, Con
cert en Dancing.
Princess-room. Zondag, middag- en avond-
concert.
Danszaal Klaassen.--Zondag Dancing.
De Arend. Vrijdag, Zondag, Maandag en
Dinsdag Bioscoop.
De Keizerskroon. Zaterdag-s cn Zondags
Cabaret en dansen.
Hotel Nationaal. Zondags dansen.
si
13 Jan Geref Kerk in Herst Verband. Win-
terlezing Ds de Gaay Fortman.
T3 Jan. Amicitia. Vereenigd Hoagsch Too-
neel (niet in abonnement). Als de liefde komt.
14 Jan de Arend. Feestavond Rijks-Kweek-
school-club.
14 Jan de Valk PTT tooneeL
14 Januari. Danszaal Klaassen, Soiree.
14, 15 en 16 Jan. Amicitia. Bioscoop.
15 Jan De Valk D 1 U looneel en bol.
17 Jon De Valk. Reisvereeniging Filmavond
18 Jan Amicitia Ameisf Kunstkring. Con
ceit van Tulder (niet in abonnement)
18 Jan. Ebenhaëzer. Wijdingssamenkomst.
40 jarig bestaan van Patrimonium.
19 Jan. Amicitia Nutsavond.
20 Jan. Ebenhaëzer. Feestuvond 40-jarig be
staan van Patrimonium.
21 Jon de Valk. Zarg-vereeniging Mendels
sohn Uitvoering
21 Jan Amicitia Padvinders-soiree.
22 Jan. De Valk. Filmavond Inst v. Arb.
Or.rtvikkeling. Zij, die vergeten worden 7\\
uur.
23 Jon. Amicitia. Lezing luit. Koppen.
25 Jan Amicitia Concertavond Amersf.
Mannenkoor
26 Jan. Amicitia Feestconcert Amersf. Man
nenkoor.
27 Jan. Amidtia. Het Ver Rotterd Hofstad
Toon eel. „Hof joden" (abonnements-voorstel-
ling).
28 Jan. de Valk. Radio-uitzending der
VARA
28 Jan.. Danszaal Klaassen, Soiróe.
30 Jan Remonsu Kerk N. P 15 Lezing Ds
G Ho'tens de Hans
3 Febr. Eben Haczcr, Feestel. Jaarverg.
Ned. Chr. Reisvereen'ging. 7J^ uur.
4 Febr. Danszaal Klaassen, Bal Masqué.
4 Febr do Valk Soc. Eensgezindheid Bal
Masqué.
6 Febr, Amicitia. Amersf. Kunstkring 2e Abon
nementsconcert Hendrik Rijnbcrgan en Willem
Pijper.
7 Febr. Geref. Kerk in Herst. Verband. Win
ter lezing
10 cn II Februari. Amicitia. Amersf. Opera-
Vereeniging. De Dochter van Mining. Angot.
11 Febr de Valk Korfbalvereniging
13 Febr. Amicitia. Uitvoering Kamermuziek-
vcrccniging
!4 Febr Rem. Kerk. N P. B Lezing. Dr. R
Miedema
15. Bebr. Amicitia. Volksavond Chr. Gymn.
Ver. Wilhelmina. 8 uur.
16 Fébr Amicitia. Uitvoering Chr. Gymn.
Ver. Wilhelmina 8 uur.
17 Febr Gebouw Theos. Ver. Regentesse
iaan Amersf. Lege T V. Lezing Tony de
Ridder.
18 Febr De Valk. Muziek Ver. Huygen en
Geveke.
20 Febr Amicitia Amersf Kunstkring Abon
nementsconcert Max Kloos en Anth. van dei
Horst
25 Febr de Valk De Stem des Volks.
29 Febr. Nieuwe Kerk. Sursum Corda. „Het
lied van de klok".
3 Maart de Valk Frysk Selskip
8 Maart Geref. Kerk in Herst. Verband.
Winterlezing Ds Buskes Jr.
10 Maart de Valk Neder I Reis ver Tooneel.
TI Maart. De Valk. Nut en Genoegen. Feest
avond.
17 Maart dc Valk PTT tooneel.
23 Maart, Amicitia, Volksuniversiteit. Voor
drachtavond Charlotte Kohier, 8 uur.
51 Maart, Amicitia, Volksuniversiteit, Lezing
Hans Martin, Alt/. Secr. K. L. M. 8 uur
12 April Amicitia Amersf Kunstkring Abon
nementsconcert Het Hollandsche strijkkwartet
28 April de Valk Soc Eensgezindheid.
18 Maart de Valk Insiituut Atb Ontw
24 Maart. De Valk. Gymn. Ver. Excelsior.
Feestavond.
UTRECHT.
Stadsschouwburg
12 Jan. Operette Fritz Hirsch. „Ich hab mein
Herz in Heidelberg verloren". 3 uur.
13 Jan. NV, Nieuw Rotterd. Tooneel, Sol
daten-Eer Geb. Plompetoren.
14 Januari. Haagsdh Tooneel. Als de liefde
komt.
15 Januari. Vereeniging Tooneel, John Mar-
lay.
16—17 en 18 Jan. De Ver. Schouwspelers,
Da Rozenkrans.
NEDERLANDSCHE BANK.
Beleening op Binnenl Effecten 5
Beleening op de Buitoni Effecten 5
OMREKENINGSKOERSEN.
Off. Not. Niet Off. Not.
11 Jan. 12 Jan. 12uur
Londen1309y., 12.097/,
Berlijn 50.07 59.08 V2
Parijs 76 0.7 s
Brussel34 61 84 61 V2
Zwitserland47 x4 17 83
Ween en «517% 35( 5
Kopenhagen45 6«47y?
Oslo(6— 65.07K
Stockholm66.80 66.77'
N ew-York2.48 20 2.4SJ7 Vi
THOMAS HARDY f
DE GROOTMEESTER DER
MODERNE ENGELSCHE
ROMANSCHRIJVERS
Een telegram uit Londen meldt, dat Thomas
Hordy is overleden,
Thomas Hardy's leven is, ten minste naar
het uiterlijke, met zeer weinig woorden to
vertellen, aldus de N. R. Ct. Hij werd in 1840
geboren te Bockhampton, een gehucht in het
graafschap Dorset. Aanvankelijk werd hij op
geleid tot architect maar zijn letterkundige
talenten lieten zich niet onderdrukkentoen
hij 25 jaar oud was, verscheen zijn eerste ar
tikel in „Chambers' Journal" en op zijn 32ste
had hij zich een blij venden nnnm als roman
schrijver veroverd. Het is misschien niet al
gemeen bekend, dat zijn eerste rornrm .Des
perate Remedies" oorspronkelijk „The Poor
Man and the Lady" heette en naar aanwijzin
gen van Georg Meredith en John Morley
werd omgewerkt Het is een niet belangrijk
verhaal in den stijl van Wilkie Collins wiens
„Woman in White" door onze ouders werd
verslonden. „Under the Greenwood Tree"1
met zijn kosteliike beschrijvingen von het
verholen Engckchc buitenleven, volgde in
1872 en in 1875 „A pair of blue Eyes", dat
dc aandacht op hem vestigde. Het volgende
jaor trouwde Hardy en ging voor goed in
Dorsetshire wonen, zijn geliefde land, het
„Wess ex" uit de romans, tnsschen Southamp
ton en^ Plymouth. „Far from the modding
Crowd" is van 1874. Dit mag met recht een
uitnemend boek genoemd worden, ofschoon
karakteristieke tekortkomingen zich reeds
n«mkond:gen, en het mankte hem beroemd
Het kan geen nut hebben al de talrijke 'otere
romans op te sommen, welke tot 1897 het
licht zogen. Zij zijn von zeer verschillend cre-
halte. De beste zitn ongetwijfeld „The Re*
turn of the Native", het voortreffelijke „The
Mayor of Cnsterbridge" en „Toss of the
D Urbervilles", dat elke Britscho en Ameri-
kaansche lezer van de vorige generatie ken
de. Minder beroemd en geliefd en ook nn ge-
rnger kunstwaarde is „The Trumpet Motot",
dot nochtans velen dierbaar moet zitn. Som
bere menschen verkiezen „Jude the Obscure",
dat ook zeer populair was. Dc laatste twintig
jaor zwijgt de veteraan reeds. Hij heeft ver
zen geschreven, die waarschijnlijk tot niet
velen van onze Nederlandsche jongeren zul
len sprekencn een vervaarlijk drama in
proza en verzen, negentien bedrijven long.
Het heet „The Dynasts" en is een verwon
derlijk hybried van Shakespeore's tooneel-
SDclen cn Goethe's „Faust". Het behandelt
de Frnnsche Revolutie en het Napoleontisch
tijdvak. Nelson. Pitt, Napoleon, George ÏII,
maar ook soldaten, boeren en geesten of in
telligenties spelen een rol in deze trilogie. Of
schoon zij uitdrukkelijk „voor het innerlijk
tooneel" geschreven zijn. heeft men fragmen
ten, niet zonder succes, vertoond.
Met Thomas Hardy is niet alleen de groot
meester der moderne Britscho romanschrijvers
heengegaan, maar ook een waarachtig kunste
naar, wiens beste werk, reeds bij zijn leven
klassiek, gelezen zal worden, zoolang men
Engclsch leest. Hij heeft de natuur en de be
volking van het graafschap Dorset, dat hij zoo
grondig kende en innig liefhad, onsterfelijk ge
maakt. Dc natuurbeschrijvingen zijn misschien
het bc-st. Wij wendelen op de „downs", de be
groeide ketenen van krijtheuvels, waar de
straffe bries den warmen honingzwaren adem
van het plantenbekleedscl wegblaast in her
hoogopgeschoten gras der lage drassige wei
den vol eereprijs en sleutelbloemen over de
wit bestoven kronkelende landwegjes tusscheri
meer dan manshooge hagen van sleedoorn epi
roze hondsrozen. Het is nacht -en het geurige
land slaapt onder de sterren. Het is een zo per*,
middag en het gemaaide korenland brandt en
wemelt in zonneschijn. En op dit pretentic-
looze tooneel gaan en komen de landelijke spe
lers pachters met hun vrouwen en kinders,
knechts en daglooners, kleine winkeliers en
marskramers. Daar is de lieve Tess, nog blo
zend cn onschuldig, het knapste meisje van de
streek daar is de sohurk, die haar verleidde,
en Sergeant Troy, Gabriel Oak, Eustacia Vye,
met haar donkere schoonheid en dc zachte
Thornasin, de prachtig geteekende Mayor of
Castcrbridge cn zoovele anderen, die geen lezer
ooit vergeten kan.
De beste romans zijn grootsch cn gaaf werk,
maar natuurlijk het zijn geen moderne romans
en dc jonge lezer moet zich bewust over do
modische eigenaardigheden von de Victorioon-
sche periode heenzetten. Zij hebben een ele
ment van conventioneele theatrnulheid
En ook dc eenvoudige menschen spreken,
rnin of meer, „boekentaal." Met dat al behoo-
ren Hardy's scheppingen tot de beste onder do
groote menigte van waarlijk uitnemendo ver
halen van zestig, zeventig en tachtig, die lijde-
ijk, door nieuwere letterkundige opvattingen
zijn verdrongen. Dc schrijvei neemt zelf aan
deel oan zijn verhaal, dat altijd dramatisch en
gewoonlijk tragisch is. Hij is vaak, vooral in
zijn eerste boeken humoristisch en geestig. Zijn
levensbeschouwing is fatalistisch, pessimis-
.isch, maar juist daardoor verhoogt zijn sub
jectiviteit, zijn hartstochtelijk en argeloos mee
leven met zijn schepselen ons besef van hun
tragiek. Want de schrijver is even perplex
opstandig en rampzalig door het onverklaa.
baar en onrechtvaardig aardsch gebeuren al»
de spelers. Voor Hardy was het oud Grieksche
drama de sublicmste letterkundige schepping
en het verwondert ons dan ook niet, dat hij
zich voor het bouwen van zijn fabel, 'het groe-
peeren van zijn personen, tot in dc geringste
onderoeelen, de grootste moeite gaf. In veie
an zijn boeken bewegen zich de hoofdperso
nen naar de catastrophale ontknooping met een
ongehaaste, maar onbesmeekbare zekerheid, die
werkelijk het besef van grootsohheid en ont
zetting in ons losbindt. Men moet de fabel in
onderdeden bestudeeren, om ten volle te be
grijpen hoe vernuftig economisch alle materi
aal is gerangschikt.
Naast deze constructieve gaven, naast zijn
humor en pathos zijn inzicht in karakter en
zijn schitterend beschrijvings-talent, moeten
twee kleinere eigenaardigheden genoemd wor
den zijn streven naar afwisseling, dat overi
gens zelden in de bekwame Engelsche vertellers
oii-.breekt en zijn belangstelling vooi maat-
chappelijke vraagstukken.
