DE VEENDAMMER HYPOTHEEKBANK
DE STRAFZAAK VOOR DE AMSTERDAMSCHE RECHTBANK BEGONNEN
WAT DE BEKLAAGDEN TEN LASTE WORDT GELEGD
Dc Vierde lfamer der rechtbank ie Amster
dam heeft gilsfer een aanvang- gemaakt met
do behandeling van de strafzaak tegen do
bankdirecteuren J. J. \V., oud 52 jaar, J. P.
H. W., oud 25 jaar, beiden uit Hilversum, den
39-jarigen accountant A. C. M. en den 41-
jatigen advocaat en procureur mr. E. M. B.
K., beiden uit 's Gravenhage. Zooals men zich
herinneren zal was de arrestatie van deze per
sonen, die allen gedetineerd zijn, het gevolg
*an het geruchtmakende feit, dat de rechtbank
te Amsterdam op 5 Januari 1.1. de N. V.
„Vccndammer Hypotheekbank" in staat van
faillissement verklaard heeft, met benoeming
van mr. H. J. Huisman tot rechter-commis-
saris en mr. G. J. Salm, advocaat te Amster
dam, en mr. A. S. van Nierop, directeur der
Hypotheekbank voor Nederland te Amsterdam,
tot curatoren.
De voorgeschiedenis.
Ter herinnering diene dat het verzoekschrift
tot faillietverklaring dezer bankinstelling door
de rechtbank op 4 Jcnuari 1.1. was uitgegaan
van den officier von justitie mr. H. \V. Mas-
sink, te Amsterdam, op grond van redenen
vun openbaar belang. Dit verzoek werd, be
halve met een beroep op den ongunstigen
f:nancieclen toestand der bank gemotiveerd
niet het feit:
1. dat ongeveer Juni 1927 aan de actïvo der
vennootschap een bedrag van ongeveer
2.500.000 aan hypotheken en onroerende
goederen werd onttrokken, waarvoor in de
plaats kwam een voidering van dc „Vccndam
mer Hypotheekbank" op de N.V. „Disconto-
bnnk voor Crcdietinstellingcn" te 's Graven
hage. De waarde dezer vordering was zee»
twijfelachtig; deze discontobank toch was eige
nares geworden van ongeveer 965 niet volge
storte aandeden in dc „Vccndammer Hypo
theekbank", uit welken hoofde op die disconto-
bank een obligo van 868.500 rustte;
2. dat daarna in de tweede helft van 1927
door de toenmalige bestuurders der Hypo
theekbank bedragen, gezamenlijk tot ongeveer
3.500.000 aan grossen, contanten en on
roerende goederen zijn weggeraakt en aan de
cnnootschap onttrokken, hetgeen bcteckendc
dót tegenover dc voor acht millioen gulden
in omloop zijnde pandbrieven, nauwelijks één
h anderhalf millioen gulden aan werkelijke
waardevolle activa aanwezig waren:
3. dat in December 1927 onder de Incasso-
bank te 'Amsterdam voor een vordering van
mevrouw de weduwe mr. Stinger beslag is ge
legd op dc bij die bank van de „Vcendammei
Hypotheekbank" aanwezige gelden en dat de
uitbetaling van dc op 1 Januari 1928 verval
len coupons der pandbrieven en tevens van de
losbare pandbrieven te zamen een bedrog ver
tegenwoordigend van ongeveer f 250.000
werd geweigerd, omdat men daartoe niet bij
machte was.
0.m. overwegende dat dergelijke feiten het
zoo noodzakelijke vertrouwen van het pubhek
in hypotheekbanken en andere credietinstcl-
lingen ernstig schokken, achtte de officier het
van algemeen belang, dat de gepleegde mal
versaties in het volle daglicht kwamen en dat
bovendien het faillissement mogelijk maakte in
fioudem creditorum gepleegde transacties te
achterhalen.
De dagvaarding.
welke tegen de vier verdachten is uitgebracht,
beslaat niet minder dan ruim tien getypt»
folio-pagina's. Wij ontleencn er het volgende
aan:
1. Zij vangt aan met het ten laste leggen
aan de verdachten van bedriegelijke bank
breuk.
M. als directeur van de „Veendammer Hy
potheekbank, K. als commissaris en lid van den
Raad van Toezicht der vennootschap, J. J. W.
en J. P. H. cn één of meer andere personen
zouden te zamen en in vereeniging met elkan
der, of ieder te zamen en in vereeniging met
cén of meer anderen, of ieder afzonderlijk op
of omstreeks 25 Juni 1927 te Hilversum, al
thans in Nederland, ter bedriegelijke verkor
ting van de rechten von de schuldeischers der
N.V. aan den boedel onttrokken, althans om
niet of klaarblijkelijk beneden de waaide ver-
vieemd hebben: de villa „Hi'verhouse" me»
erf tc Hilversum; meubilair enz. dezer villa;
een kantoorgebouw met erf te Hilversum; hc»
aanwezige meubilair in dat gebouw; een ter
rein te Hilversum cn te Veendam; twee auto's
met toebehooren; een vordering van de „Veen-
dammer Hypotheekbank" op J. J W., grooi
81.709.89 of daaromtrent; 26 schuldvor
deringen der genoemde bank in hoofdsom per
resto beloopende 2.I55.5I250 of daarom
trent en tot zekerheid waarvan hypotheken
ten behoeve van deze N.V. waren verleend. In
elk geval worden de verdochten beschuldigd
dat zij deze feiten op eenigcrlei wijze te zamen
hebben gepleegd.
2. Althans wordt aan dc verdachten J J. W.
en J. P. H. W. medeplichtigheid ten laste ge
legd aan de feiten, die M en K. in ol om
streeks Juni 1927 in hun hoedanigheid te Rot
terdam, 's Gravenhage cn Hilversum pleegden,
althans aan de feiten, die Salomon Liebcmann
deed plegen door A. C. M., mr. E. M. B. K.,
L. Th. H. baron van B. cn J. S. öp 25 Juni
1927 heeft n.l- tr Hilversum plaats gehad een
buitengewone algemeene vergadering Van aan
deelhouders der „Veendammer Hypotheek
bank", waarin aan verdachten, als directeuren
en aan alle commissorisscn een terstond in
gaand ontslag is verleend en daarvoor in de
plaats zijn benoemd: verd. M. tot cenig direc
teur cn verdachten K., L. Th. H. baron van B
en J. S tot commissarissen. Voorts zijn op
dc dcnzelfden dag gehouden vergadering van
commissarissen in den Raad van Toezicht als
cenige leden benoemd verdachten K cn J S
Dc beide W.'s zouden nu het bovenvermeld©
opzettelijk bewerkt of er opzettelijk aan me
degewerkt hebben
3. Bovendien wordt aan dc verdachter: J J-
cn J. P. H W. ten laste gelegd, dat zij door
het verschaffen van gelegenheid of middelen
opzettelijk hebben uitgelokt dot M. en K. het
misdrijf of dc misdrijven hebben gepleegd.
4. Don wordt aan de verdachten J- J. en J.
P. H. W. ten laste gelegd, dot zij en één of
meer andere personen te zomen cn in ver
eeniging met elkander, althans ieder tc zamen
en in vereeniging met één of meer anduren of
ieder afzonderlijk de goederen aan den boe
del hebben doen onttrekken om niet of klaar
blijkelijk beneden dc waarde hebben doen ver
vreemden door A. C. M., mr. E. M. B. K.,
L Th. H. baron van B. en J. S.
Subsidiair wordt aan alle verdachten cn één
of meer onderen tezamen en in vereeniging
met elkander, althans ieder afzonderlijk, ver
duistering ten loste gelegd, n.l. dat zij in of
omstreeks Juni 1927 dc reeds vermelde goe
deren en vorderingen hebben verduisterd.
Vervolgens wordt aan dc verdachten J. J.
en J. P. H. W. subsidair ten laste gelegd me
deplichtigheid aan verduistering door opzette
lijk gelegenheid of middelen te verschaffen tot
en opzettelijk behulpzaam te zijn bij het ple
gen of doen plegen van het feit of dc feiten
het opzettelijk uitlokken van dc verduisterin
gen door M. en K. het doen plegen dor ver
duisteringen door M., K., baron van B. cn S.
erduistering der goederen, die zij onder zich
hadden.
Voorts is aan verd. A. C. M. bedriegelijke
bankbreuk ten laste gelegd. Hij zou zoo
zegt de dagvaarding als cenig directeur dei
in staat von faillissement verklaarde „Veen
dammer Hypotheekbank", ter bedriegelijke
verkorting van de rechten der schuldeischcrs
dier vennootschap, aan den boedel hebben ont
trokken verschillende geldsbedragen cn effec
ten, door deze of te geven en te laten of doen
afgeven aan Salomon Liebcrmonn en, 'wat het
hieronder te vermelden geldsbedrag van
90.000.— of daaromtrent betreft, aan zeke
ren L. W. S. Pnardcnkooper of de N.V „Bui-
tenlandschc Handelsbank", althans deze gelden
en deze effecten te sturen bij of af te geven
aan de N.V. „Discontobank voor Credietinstel-
lingcn". In dc aan den boedel onttrokken waar
den worden vermeld bedrogen van f 50.000
537.000; 54.000; 600.000136.000;
f 90.000595.500 cn 200.000.
Voor zoover ter zake van dit feit geen vcr-
oordeeling kon volgen, wordt aan verd. M
ten laste gelegd verduistering der genoemde
geldsbedragen en effecten.
Tenslotte wordt aan verd. J. J. W. verduis
tering ten laste gelegd, n.l. dat hij te Hilver
sum of te Veendam verschil lendo geldsbedra
gen, tocbehoorende aan de „Veendammer Hy
potheekbank" zich wederrechtelijk heeft toe
geëigend. Hij zou dit hebben gedaan door op
de aondcclcn der N.V. vrijwillig gestorte 90?ö
terug tc betalen of tc doen terugbetalen, deels
door die bedragen van 90aan zichzelf of
een ander uit te betalen, deels door zich in dc
boeken der „Veendammer Hypotheekbank"
voor die bodragen tc crediteeren of tc doen
crcditccren. Subs, worden deze feiten omschre
ven uls bedriegelijke bankbreuk.
Grootc belangstelling.
Zooals tc verwachten was bestond voor deze
strafzaak groote belangstelling. Dc publieke
tribune was geheel gevuldde zaal bood
voorts bij den aanvang door de aanwezigheid
der 31 getuigen cn deskundigen en door het
bezet zijn der gereserveerde plaatsen en advo-
cotenbanken, het aspect van een drukbezochte
vergodering.
Tc 10 uur 15 werden de vier verdachten
binnengeleid. Zij namen r.oast elkander in de
bank plaats.
Even later verscheen het college der Recht
bank. Zij is samengesteld als volgt
Mr. J. L M. Meckmann, president, mr L.
van BeTkcl en mr. C. Briét, rechters, mr. A.
M. baron van Tuyl tot Scrooskerken, bijzit
tend rechter, mr. J. Sprey, griffier cn mr. D.
Reilingh Dzn., Officier van Justitie.
Noch dc verdachten, noch dc verdedigers,
te weten mr. Th. Muller Massis voor dc beide
verdachten W., mr. F. A. Kokosky voor verd-
M. en mr. J. H. van der Meer uit Rotterdam,
voor verd. K., stonden er op dat de dagvaar
ding in haar geheel wordt voorgelezen, zoo
dat het O. M. volstond met het uitbrengen
van een kort resumé.
Als eerste getuige werd gehoord mr. G.
J. Salm. een der curatoren in het faillissement
der „Veendammer Hypotheekbank". Desk
deelde mede dat hij een onderzoek had inge
steld naar den toestand der bank op 25 Juni
1927, d.w.z. op den dag dat de verschillende
transacties, in de dagvaarding, oan de ver
dachten ten laste gelegd, plaats vonden. Er
was volgens desk. op dien datum reeds een
tekort in elk geval kon er uit de activa ruet
een bedrog van 2J» millioen gulden worden
betaald. Terwijl dc president den deskundige
omtrent verschillonde onderdcelen van zijn
rapport ondervraagt, bleek de belangstelling
van de beide verdochten W. en von verd. M.
hiervoor gering te zijn. Zij bladerden rustig
in de lijvige dossiers, welke zij voor zich
hadden gedeponeerd. Slechts verd. mr. K. was
vol aandacht.
Uit dc verdcelingen van mr. Salrn bleek
o.m. dat de curatoren bij een bank tc Brussel
een bedrag van 450.000.daar door Lie*
bermonn gedeponeerd, hebben gevonden, welk
bedrag afkomstig bleek te zijn uit den boedel
van d"c „Veendammer Hypotheekbank". Op
een vraog von den president gaf verd. W. Sr.
toe, dat hij niet goed was voor een obligo
van ongeveer een millioen, dot nog drukte
op de aondeelen van de „Veendammer"ook
zou hij dit niet geweest zijn tezamon met
zijn zoon, dochter en dc Centrale Bank.
Ecnige beweging gaf op een oogenbljk een
rrededeeling van Mr Muller Massis Deze zei-
de, rvaar aanleiding van een \raag van Mr.
Kokosky, dat mr. H. P. Marchant, de advocaat
van Lieberman, gisteren een request heeft in
gediend teneinde opschorting te verkrijgen van
het beval tot inhechtenisneming tegen L. Lie-
bermann heeft zich, evenals het geval is ge
weest met dc zaak tegen mr. Denekamp, be
reid verklaard om naar Nederland te komen
Voorts is hij beieid een zekerheid te stellen
van 180.000dat hij zich, hangende dc
procedure, niet aan de zaak zal onttrekken
Desgewcnscht wil hij steeds klaar staan om in
deze zaak getuigenis al te leggen.
Dc volgende getuige was mr. A. S. van Nie
rop, directeur der Hypotheekbank voor Neder
land, die mcde-curator geweest is in het fail
lissement der Veendammer".
In Den Haag wedijvert alles met elkander om zoo schoon en1
helder mogelijk voor den dag te komen. De straten, pleinen, gebouwen en
woonhuizen, alles maakt een zeer gunstigen indruk.
De Rechtbank verdiepte zich hierna in een
kwestie van een al ol' niet te hooge taxatie van
goederen, waarop door de Bank hypotheek werd
verleend. De heer mr van Nieiop werd een
slocl aangeboden, waarop hij, tegenover den
president, plaats nam. Rechts en links werd hij
geflankeerd door de verdachten W. Jr. cn Si
terwijl zich achter den heer Von Nierop mr
Muller Massis geposeerd had. Even later voeg
den zich ook de beide andere verdedigers bij
het kleine gezelschap voor de tafel. Men onder
hield zich daar op bijna fluisterende toon met
elkaar slechts fragmenten van het besprokene
drongen tot de perstafel door
Tc ongeveer kwart voor een ging de recht
bank vervolgens over tot het hooren van den
accountant mr. 1 Goudeket, die tezamen met
zijn cocmpagnon, den heer A. Wierhof, een
onderzoek had ingesteld naar den financicelcn
toestand ven de „Beleggingsmaatschappij
Noord-Holland", waarvan zekerkc Kok dc
stichter was, welke Mij. dc door de „Veen
dammer" geëxecuteerde panden ingekocht en
daarvoor opnieuw hypotheken verkregen had.
Desk. had van deze Mij. geen solieden indruk
gekregen, zeidc hij, hetgeen hij met verschil
lende voorbeelden ti achtte aan te tooncn.
De president verweet verd. W. Sr. in scherpe
bewoordingen, dot hii, als voormalig directeur
der „Veendammer" met twee andere hypo
theekbanken. op een stuk weiland een hypo
theek had verleend, welke aanzienlijk hooger
wes dan dit weiland bij een kort tevoren plaats
gehad hebbende veiling was waard gebleken
Vooorts verweet den president verd. W. Sr.
het feit, dat hij van grenden, die op 1 Maart
1926 129.000 opbrachten, tivcc maanden
later twee-derde gedeelte verkocht heeft voor
360.000 en daar ook dadelijk voor eenzelfde
bedrag hypotheek op verleende.
Bij zijn verweer werd verd. door zijn zoon
bijgestaan, terwijl ook zoo nu en dan het O. M.
zich in het onverkwikkelijke debat mengde.
Pres. „Hot gaat er om, dat U rechtstreeks
voordeden hebt genoten uit de hypotheken die
dc „Veendammer" verleende.
Verd. merkte op, dat hij dit niets bijzonders
vond. Kok had dc gewoonte om aan zijn geld
schieters geschenken tc geven.
Waarop dc president cr op wees, dat het niet
aanging, dat verd. het geld van dc pandbrief
houders uitleende en zelf dc cadeautjes in eigen
zak stok'.
Hierna kwam ter sprake de kwestie van een
leening ten bedrage van drie ton. welke aan
dc „Geko" verstrekt is, voor gronden, die
180.000 waard waren. Dc president noemde
dit onbehoorlijk, omdat W. W. Jr. met Kok
samen de eonige aandeelhouders van dc „Qc-
ko" waren. W. Jr., had zijn aandeden van zijn
vader gekregen.
Verder maakte de president den verdachte
J. J. Woltman er opmerkzaam op, dat in de
boeken der Vccndammer verschillende uitga
ven voorkomen, die niet met het wezen der
hypotheekbank strooken uitgaven voor luxe-
auto's, radio enz.
Na de pauze richtte dc president het woord
tot verdachte I. P. H. W. met betrekking tot
de transacties, die door bemiddeling van den
taxateur Kok tot stand kwamen. Verdachte vee-
klaarde, dal dc posten buiten hem tot stand
zijn gekomen. In December 1925 werd hi]
directeur, maar op 22 December 1925 kreeg
hij op dc jacht een ongeluk, tengevolge waar
van hij vijf maanden in het Diaconesscnhuis te
Utrecht en cric maanden thuis verpleegd is
tnoeïen worden. Gedurende al dien tijd heeft
hij zich niet met de zaken van de Vccndammer
bemoeid. Hij is er wel bij geweest, dat enkele
posten door zijn vader met Kok besproken zijn,
maar hij herinnert zich die niet. En bovendien
was hij niet op de hoogte van de zaken der
hypotheek, aangezien hij slechts leerling was.
Eerst in het Huis van Bewaring zegt verdachte
hiervan op de hoogte te zijn gekomen.
De volgende getuige was mr. J. G. Schür-
mann, advocaat en procureur te Rotterdam.
Get. deelde mede, dat de hoeren W. hem in
een onderhoud advies hadden gevraagd over
den verkoop van het aandeelenbezit der familie.
De naam van Licbermann is toen niet ge
noemd. Get. heeft toen in het concept-contract,
dat beide heeren hadden opgemaakt, wijzigin
gen aangebracht. Get. heeft later het oontract
opgezonden naar de heeren W. Hij had er
eerst nog een conferentie over gehad met den
heer Spaargaren. Get. beschouwde het com*
cept-contract als oen voorloopige overeen
komst hij meende dat ook de heeren W. deze
zienswijze waren toegedaan als een grond
slag voor overeenstemming. Slechts als de de
finitieve overeenkomst tot stand zou zijn ge
komen, zou dc kooper der aondeelen bekend
gemaakt worden.
„Dat vind ik een zonderlinge handelwijze",
aldus de president.
Weer wees get. er op, dat het slechts een
voorloopige overeenkomst gold.
Pres.„Toch is gebleken dat U desondanks
U declaratie hebt ingediend".
Get.„lk kreeg een telefoontje dat de zaak
afgesprongen was. De reden daarvan had ik
nooit gehoord".
Pres.: „Kwam daarna Licbermann hij U
Get.„Ja, ik had den heer Licbermann lee-
ren kennen bij dc liquidatie van de Holland
Amerika Verzekering-Maatschappij".
Vervolgens zette get. uiteen, dat dc heer
Licbermann hem gezegd had een grootc hy
potheekbank te willen oprichten, die vooral in
het buitenland zou werken. Get. heeft toen
aangeboden dc "zaak eens met dt heeren W. te
bespreken".
Pres.„En zou dat plaats vinden op dezelfd©
betalingsvoorwaarden
Get. bevestigde dit en deelde voorts mede.
dat Licbermann zich op 30 Mei bij hem ver
voegd had met een pak effecten, waarvan de
nominale waarde bijna vijf ton bedroeg. Spr
twijfelde toen niet aan des heeren Liebermanns
solvabiliteit.
De president zeide het vreemd te vinden dat
get. zich daarvan niet eerder overtuigd had.
„U is toen met den heer Liebermann in zca
gegaan?" aldus de president.
Get. antwoordde dit inderdaad gedaan te
hebben omdat de Lithausche regeering zou
steunen cn omdat mr. Parijn en mr. Limburg
beloofd zouden hebben commissarissen in dc
nieuwe hypotheekbank te wordon. Contract is
opgemaakt, o.m. in dezen zin dat Liebermann
eer» millioen contant zou versohaffen en een
millioen aan effecten voor bcleenen bij de
Bank voor Onroerende Zaken. Voorts zouden
nog grossen der „Veendammer" worden be
leend.
Pres.„Hoe heeft U dat alles in .het contract
kunnen opnemen, als U niet meer gezien heeft
dan 450.000.-?"
Get „lk was er zeker van dat de heer Lie-
bermann zou betalen".
Pres.„Maar dat is toen niet gebeurd".
Get.„Dat is niet gebeurd omdat de heer
Van Dam van de Bank voor Onroerende Za
ken juridische bezwaren maakte. Van de hee
ren Licbermann cn W. vernam ik toen dat bij
dc zaak besproken hadden en dot men op an
dere wijze tot overeenstemming was gekomen.
De bedoeling was nu alles in aandeelen te be
talen, waarop ik gevraagd heb welke waarbor
gen daar tegenover stonden. Het was mijn in
druk dat Licbermann het millioen contanten nu
besteden wilde tot uitbreiding van zijn „Atlas-
Hypotheekbank".
Naar aanleiding hiervan merkte de president
op, het vreemd te vinden, dat dc raadsman van
den heer Licbermann, mr. L van Gigch Jr„ get.
niet had medegedeeld, dat de „Atlas-Hypo--
thcekbnnk" nog niet bestond.
„'Als advocaat rust op U de plicht U alleen
met behoorlijke zaken in te laten", aldus op
een gegeven moment de president.
Get. pareerde met dc opmerking dat hij nim
mer ook maar hel geringste wantrouwen heeft
gekoesterd.
„Heeft U een declaratie van een ton inge
diend vroeg de president.
Get.„Dat heb ik niet gedaan. Er was niets
bedongen, maar de heeren W. Sr. en Liebor-
mann hc-bben mij samen een ton ter hand ge
steld".
De president zcidc tc vermoeden dat par
tijen eerst de zaak in elkaar hebben gezet en
toen de juristen er hebben bijgehaald om haar
in een vorm te gieten, dio juridisch toelaat
baar was 1
Get. ontkende dit ten stelligste.
Bij dc verdere behandeling der zaak. ont
staat er verschil van meening over de wijze,
waarop het salaris voor dc bemoeiingen van
getuige is vastgesteld W. Sr. deolt mede, dat
getuige mr. Schürmnnn zelf 25.000 had
voorgesteld. Liebermarm zeide toen„Dat js te
weinig. Ik zal er ook wat bijdoen".
Te kwart vóór zeven wordt de verde-e be
handeling der zaak geschorst tot Maandag a s.
te tien uur.