OOST EN WEST
i tr-afrfa
MIN. KONINGSBERGER OPENT DE INTERESSANTE TENTOONSTELLING
OP ZIJPENDAAL IN TEGENWOORDIGHEID VAN DEN PRINS
WAT DE TENTOONSTELLING TE ZIEN GEEFT
De tentoonstelling Oost en West is gistermid
dag' officieel geopend.
Wat maandenlang met taaien arbeid is voor
bereid, is thans gei eed, en wacht op het be
zoek van duizenden, hopelijk tienduizenden, die
hun kennis van onze tropische gewesten willen
verrijken.
De weg van station-Arnhem naar Zijpcndaal,
die door zijn fleurige banieren een feestelijk
aspect heeft gekregen, gaf een nerveuze drukte
te aanschouwen door het bezoek van de vele
ccregasten, onder wie wij in de eerste plaats
noemen Prins Hendrik.
Tegen twee uur ging een breedc stroom
van bezoekers den weg raar Zijpcndaal. De
politic had voor een goede afzetting zorg
gedragen en hc-i erkeer werd in goede banen
geleid.
Bij het podium van het theater hadden
de muzikale leden von .Eurasia" plaats ge
nomen die met hun vroolijkc muziek de stem
ming- verhoogden.
Ongeveer half drie kwam Z.K.H. Prins Hen
drik met zijn adjudant, den luitenant ter zee
eerste klasse J. W. Termijtelen en Arnhem's
burgemeester men had ten huize van mr.
De Monchy de lunch gebruikt op „Zijpen-
daal" aan. Bij den ingang werd de Prins ont
vangen door mr. J. Huges, die den Konink
lijken bezoeker no ar zijn pluals leidde. De
Eu ras ia-band hier het „Wilhelmus" aan.
Toen vanmiddag om half drie de openings
plechtigheid begon v.'as de open theaterzaal
dicht bij den ingang van het terrein al geheel
gevuld. Practfsch was hot zaaltje voor de
énorme belangstelling veel te klein; vele aan-
:agcn had het bestuur dan ook moeten af
wijzen.
Met mr. Huges namen op hei podium plaats
de leden van het hoofdbestuur van „Ocst en
West", de minister van koloniën Z.Ex. dr. J.
C. Koningsbergen en Arnhem's burgemeester.
Op de voorste drie rijen, hadden o.n. de
volgende eere-genoodlgden plaats genomen.
Z.Ex. prof. dr J. R. Slotemakcr de Bruine,
minister van -arbeid, handel en nijverheid
Z.Ex, J. M. J. H. Lambooy, minister van
definsie J. J. G. baron van Voorst tot Voorst,
voorzitter van dc Eerste Kamer dor Staten
Generaalmr. S. baron van Heemstra, com
missaris der Koningin in de provincie G cl dei
land en mevr. v m Heemstia—Oosterzeejhr
mr dr. A. Roel!, commissaris dor Koningin irv
de provincie Noord-Holland; jhr. S. van Ou
ters, oud-commissaris der Koningin in de pro*
a incic Gelderland mr. D. Fock, oud-gouver-
neur-generaal ven Nederlandsch „Oost-ïndië
mr. A. J. A. A. baron van. Heemstra, oud-bui
gemecster van Arnhemgeneraal Snijders,
oud-opperbevelhebber der land- cn zeemacht
luitenant-generaal S. A. Drijber. commandant
van Bronbeekoud-luitcnant-gcneraal H. N.
A. Swnrtmr. dr. C. F. Schoch'. hoofddirec
teur der Surinaamschc Bonk Dr. G. K. van
Aalst, president der Ned. Handels Maatschap
pij en di. directeuren van verschillende andere
handels- of scheepvaartondernemingen. Raden
Mos Noto Soeroto en verschillende professo
ren.
In de rijen echter hen waren gezeten de wet
houders en een groot aantal gemeenteraadsle
den van Arnhem, de burgemeesters van- Rho-
den, Rcnkum en Wageningcn, de leden van dc
Arnhemschc Kamer van Koophandel, de com
missieleden, de standhouders, den commissfv
ris van politie en vele directeuren van Arnhem
schc bedrijven cn leiders van tokken van
dienst te Arnhem.
Dc voorzitter der afdeeling Arnhem van
„Oost en West", mr. J. Hugos, sprak tot dc
aanwezigen een kort woord van welkom, in
zonderheid tot Prins Hendrik en dc Ministers.
Hierna hield dc minister van koloniën de
openingsrede.
Rede Minister Koningsberger.
Aen de rede van Minister Koningsberger ont-
leenen wij het volgende
„Er zijn vele jaren verloopen sedert in ons
v. derland een Indisohc tentoonstelling van aan
zienlijken omvang is te aanschouwen geweest.
Wij moeten zelfs teruggaan tot 1365, dus volle
45 jaar, om iets te vinden, dat op één lijn.
kan worden gesteld met hetgeen ons dit jaar
op deze „Indische tentoonstelling" te Arnhem
zol worden geboden.
Wcs het gebrek ann belangstelling in het
geen tot vóór kort als onze „Koloniën" werd
aangeduid Of de vrees, dat juist bij die
Ir.r.dgenooten dc noodige belangstelling zou
ontbreken om een streven in deze richting tc
doen welslagen
Vermoedelijk noch het één, noch het andei
Immers, cr zijn in dc laatste jaren tal van
kleinere tentoonstellingen gehouden, die zich
over gebrek aan plaatselijke belangstelling
allerminst hadden tc beklagen.
Ik denk hier o.a. aan de talrijke, veelal goed
geslaagde pogingen van vele atdeclingen der
vcreeniging „Oost en West".
Ik denk 'hier voorts aan dc belangrijke plaats
sedert 1921 door de Nederlandsche Jaarbeurs
te Utrecht aan Oost- en West-Indic ingeruimd
en Gan het drukke bezoek, waarin die afdeeling
der Jaarbeurs zich steeds mag verheugen.
Ik denk hier eindelijk aan die schitterende,
permanente tentoonstelling- in het gebouw van
het Koninklijk Koloniaal Instituut te Amster
dam, sedert enkele jaren een der grootste cn
meest belangwekkende attracties onzer hoofd
stad.
Dit alles getuigt ongetwijfeld van voldoende,
van véél, nu cn dan zelfs van overvloedige
belangstelling, in bepaalde klingen von het
Moederland. Daa&m meen ik hc-t feit, d* in
zoo vele jaren geen Univcrseelc Indische ten
toonstelling werd gehouden, in hoofdzaak te
moeten toeschrijven aan het toevallig afwezig
zijn, in dien tijd, van cenig krachtig initiatief
bij een bepaald lichaam, bit (.en bepaald per
soon, dot voor het tot stand komen van derge
lijke zaken onontbeerlijk is. En ik mag' met vol-
doenirg vaststellen: het is dit initiatief, dat
een paar jaar geleden op verblijdende wijze
werd creboren in de Gelderschc hoofdstad cn
bij diengene harcr burgers, die van het oogen-
blik de stuwende kracht van het plan en van
zijn uitvoering- is geweest. En vóórdal ik ver
der ga, meen ik hier den naam te moeten
noemen van Mr. Huges, den man, die van dén
aanvang de 2iel dezer onderneming is geweest,
den vader van het plan en <hn onvermoeiden
strijder voor de volledige uitvoering ervan.
Hom komt een woord van warme hulde toe,
dat ik hierbij gaarne uitspreek. Onze overzee-
schc g'ebieden mogen hem dankbaar zijn, en
het Moederland niet minder, voor hetgeen hij
met on verflauwden ijver cn met meer don alle-
deegschc enetgie tot stand bracht om langs
dezen aantrekkelijker! weg den band tusschen
de verschillende deelen van het Nederlandschc
gebied nauwer toe te halen.
Sedert 1863 is de beteckenis van Nederland
op koloniaal cn internationaal gebied mot
grootc schreden vooruitgegaan, omdat in meer
dan één opzicht een voorspoedige groei en een
krachtige ontwikkeling mogen worden vast
gesteld.
Groei en ontwikkeling van het Ncderlnnd-
srhe imperium in zijn geheel, als staatkun
dige éénheidgroei cn ontwikkeling ook van
de afzonderlijke deelen, en met name van dc
overzeeschc gewesten.
Het mag' namelijk niet dankbaarheid worden
geconstateerd, dat in de laatste decennia de
Nederlandschc naam in 's werelds bedrijf in
steeds ruimer mate en met toenemende cere
wordt genoemd. Langs alle groote handelswe
gen wordt onze vlag, veelvuldigcr dan ooit te
voren gezien en geëerbiedigdin alle landen
der aorde zijn Nederlanders als gewaardeerde
werkkrachten bezig, niet zelden zelfs als lei
ders bij de uitvoering van groote werken on
als voormannen op velerlei gebiedin dc krin
gen van den Volkenbond zijn en worden plaat
sen van bcteekenis door landgenooten ingeno
men de producten van onzen landbouw cn
van onze nijverheid, zoo van hel Moederland
als van de Koloniën, hebben ulom een goeden
naam en een gerccden afzet. En dat alles is
in belangrijke mate te danken aan de saam-
hooi igheid der drieëonheid. Moederland, Oost
en West-Indië, die tegenover de buitenwereld
in steeds meerdere mate als dr éénheid „Groot-
Nederlard" verschijnt.
Aan den groei cn de consalidatie van die
éénheid hebben wij .Nederlanders, de belang
rijke plaats te donken, die wij heden ten dage
onder de volkeren innemen.
Welzijn van het geheel onderstelt welzijn
van de onderdeden. En dit laatste is, vooral
wat de koloniën betreft, slechts mogelijk bij
gc stadigen groei en onufgebroken verdere ont-
wikkkeling.
Want die koloniën zijn bij hot Moederland
vergeleken, nog maar betrekkelijk jonge orga
nismen nog verre verwijderd van de plaats, die
zij, naar menschelijke berekening, eenmaal zul
len innemen. Gelukkig daarom, dat alle ver
schijnselen erop wijzen, dat het hier niet aan
don noodigen voortgang ontbreekt. Staatkun
dig, cultureel en economisch zijn de ovcrzcesche
doelen van hot Nederlandschc rijk daarbij op
den goeden weg, een weg, waarop zeer zeker
wel eens een verkeerde schrede wordt gezet,
waarop zeer zeker wel eens een enkele maal
wordt gestruikeld, maar toch ook den weg,
waarop de helpende en steunende hond van her
Moederland steeds aanwezig is om tegen af
dwalen of vallen tc behoeden.
Klein als dat Moederland moge zijn, heeft
het toch in den loop der eeuwen grootc dingen
verricht.
Behoedzaam maar doelbewust, vooizichtig
maar met krocht, wordt thans gearbeid aan de-
bevordering onzer voormalige koloniën tot
steeds meer gclijkrechtigdc deelen van het
groote rijk.
Zal die arbeid neur wensch slagen dan is
naast het genoemde, nog één ding vooral noo-
dig, en dat is belangstelling. Het is niet vol
doende, dat deze bestaat bij regeerders en bij
rechtstreeks belanghebbendenzij moet óók
bestaan in al die kringen, die slechts indirect,
doch daarom niet minder groot belang hebben
bij de juiste en harmonische ontwikkeling van
Oost- en van West-Indië; zij moet bestaan van
het gehcele Nederlandschc volk. Want het is
\oor iederen Nedci lander van dc grootste bc
teekenis, dat het zijn inferium, zijn Groot-Ne-
derlund, wel ga.
Er is geen beter middel im die belangstel
ling op tc wekken en tc vergrootcn, dnn onzen
landgenooten, het vele goede en schoonc van
Oost- en West-Indië door eigen aanschouwing
te doen kennen. In die richting beteekent déZo
tentoonstelling een belangrijke schrede op den
goeden weg.
Zij moge den'gerechtvanrdigden nationalen
trots versterken, dien iedere Nederlander moet
gevoelen, wanneer tot hem doordringt het be
sef van de groote rol, door zijn volk in het
fccdrijf dezer wereld gespeeld. En zij moge den
bond versterken, die de verschillende deelen
van het Nederlnndsche gebied bijeenhoudt cn
op den duur zal moeten maken tot een onver-
bi eckbaar, krachtig, zich één gevoelend ge
heel.
Het is vooral met dezen laatstcn wensch, dat
ik deze Indische Tentoonstelling voor geopend
verklaar.
De Bui gemecster, die nn dc rode van don
Minister het woord verkreeg, sprak er zijn vol
doening over uit, dat de Indische tentoonstel
ling waarnaar Arnhem sinds ongeveer twee
jaar, met ongeduld heeft uitgezien, thans ge
opend kon worden.
Spr. wilde na hetgeen door den Minister van
Koloniën over dc bcteekenis van onze over-
zecsche gewesten voor het moederland in het
algemeen, gezegd werd, waarop niet terugko
men, doch slechts met een kort woord ver
melden, wat Arnhem aan Indië te zeggen hécft
en op wat de gebiedsdeclcn in Azië en Ame
rika to zeggen hebben aan Arnhem of bete»
nog aan heel het Oosten van ons land.
Spr. sprak de hoop uit, dat wederom als
weleer een stroom van oud-gasten zich zal
richten naar Arnhem of nans de streek.
Sp.r herinnerde nog aan de grooto voorbe
reiding van de I.T.A., en huldigde den man,
die de plannen ontwierp cn ze tot in alle dé
tails uitwerkte. Mr. Huges h>cft voor Arnhem
dat werk gedaan.
Wat Indic op dit oogonblik aan Arnhem
zegt, is, het moet ronduit erkend wei
nig-, zoo vervolgde spr.
Hier in het Oosten des lands kent men onze
koloniën haast niet. Daarginds over de zee
ligt een arbeidsveld, waar niet wat gij bezit oi
wat uwe voorouders waren, uw positie bepa
len, maar wat gij zelf aan de maatschappij tc
bieden hebt aan kennis, inzicht en doorzet-
tinggsvermogen.
De burgemeester besloot zijn rede met den
wensch uit te spreken, dat de tentoonstelling
tot ons land maar bovenal tot de Oostelijke
provinciën in duidelijke taal mocht vertollen,
van de eenheid van ons over drie werelddeel
len verdeelde Nederland.
Vervolgens voerde nog het woord de heei
R. Zuyderhoff, voorzitter van het hoofdbe
stuur var. Oost cn West, waarna mr. Huges
nog- een slotwoord sprak.
Tenslotte voerde mr. J. Huges het woord
die zich bepaalde tot het brengen van dank
aan degenen, die hem bij dc organisatie van de
I.T.A. terzijde 'hebben gestaan cn voor dc
verleende onderscheiding.
Daarmede was de openingsplechtigheid ge
ëindigd. De eere-genoodigden werden geïnvi
teerd een glas champagne tc drinken en ver
volgens verspreidde men zich over het ten-»
toonstellingsterrein. Prins Hendrik werd door
mr. Huges rondgeleid.
Te omstreeks vijf uur werden de hekken
van „Zijpcndaal" voor het gewone publiek ge
opend.
De A.V.R.O. te Hilversum droeg er zorg
voor dat de openingsplechtigheid door de ra^-
dioluisteraars te volgen was.
Dc tentoonstelling zelf. Een
vluchtige wandeling.
„Hati Hati Toekang- Tjopct" ziedaar de
eerste woorden Maleisch, die men tegenkomt
bij den ingang van de tentoonstelling „Oost
en West" De vertaling is banaler don men al
licht vermoedt. Het is een waarschuwing om
op zakkenrollers te passen. Cornells Vcth
heeft in do Groene van Zaterdag betoogd dar
hij dat een tc ver doorgedreven sentimentali
teit vindt. De zakkenrollers zijn heusch wel
mans genoog om behoorlijk op zichzelf to
passen. De wensch om kort Ic zijn heeft de
tentoonstellers van „Oost en West" blijkbaar
parten gespeeld.
Overigens kan men de2en heecen moeilijk
iets verwijten. Zij hebben aan vrijwel alles ge
dacht, wat op ccn moderne tentoonstelling het
publiek welgevallig en aangenaam ken zijn.
Dat wil weer niet zeggen, dat zij aan alle in
den loop der laatste maanden uit hel publiek
opgekomen wenschen tegemoet gekomen zijn,
Toen de toegangsprijzen b.v. eenmaal vastge
steld waren, zoo laag als bij het risico dat een
dergelijke onderneming schept maar cenigs-
zins overeen te brengen viel, hebben zij die
ook rotsvast tegen iederen stormloop verde
digd. Wij willen ons gaarne homogeen ver
klaren met hun „prijzenpolitiek" toch ver-
oorlove men ons nog één wensch uit tc spre
ken op gevaar aï dat wij den organisatoren op
het Nieuwe Plein in Arnhem turcluursch rmr-
ken, namelijk zou het geen aanbeveling ver
dienen het aantal leden waarop vcrecnigingen
reductie erlangen tc verlagen van 50 tot 25
Er zijn vele vercenigingen op het platteland,
die geen 50 man bijeen kunnen brengen, en
daarmee een onverdiende straf op hun hals
halen. Mogelijk dat men dünr in Arnhem,
waar de vindingrijkheid even groot is eis het
doorzettingsvermogen en het optimisme, een
mouw aan weet tc passen.
Men is nu al overtuigd, dat het vol zal wor
den. Dc heer Huges, dc man, die hier in alle
opzichten de man is, verwacht dat Zijpen-
daal de komende weken op een bijenkorf zal
lijken. Het aantal aanvragen van scholen van
Delfzijl tot Sluis cn Heerlen tot Texel is nu
al legio. Het is haast spijtig. Want de omge
ving waarin deze tentoonstelling is onderge
bracht, is verreweg het mooist, als onder dc
torenhooge beuken cn eiken het innige zwijgen
hangt van een vrome stilte, en als het getem
perde daglicht dc diepe eenzaamheid van
het voorname landgoed nóg dieper maakt.
Maar een tentoonstelling kan in dc eenzaam
heid niet slagen. Daarvoor zijn mcnschen
noodig hoe moer hoe liever I
Wat is er tc zien In het
kasteel.
Er is een catalogus verschenen, die voor een
huiven gulden tc koop is, cn waar het publiek
behalve door plattegronden, kaartjes cn prent
jes, met behulp van een omstandigrn, popu-
lairon tekst alles, muor dan ook inderdaad
alles te weten kan komen, wat men omtrent
deze expositie bii mogelijkheid zou willen we
ten. Wij iaden iedereen die het plan heeft de
Indische tentoonstelling te bezoeken, en
welke Hollander die ongeveer vermoeder, kan
wat Indië voor ons land economisch èn ar
tistiek gesproken beteekent maakt die plannen
niet met klem aan, om den officieclen
catalogus vóóruit te koopon en grondig te
lezen. Er is een messa wetenswaardigs bijeen
gebracht. Het boekje vertelt behalve wat er
te zien is ook iets over de technieken, die
in den Oost gangbaar zijn en de procédé s
volgens welke de geëxposeerde voorwerpen
van kunst gemaakt worden.
De room van deze aldccling is bijeenge
bracht in het kasteel en in dc beide paviljoens
Oost-Jndië A en B.
Het kasteel lijkt ons niet bij uitstek geschikt
voor een tentoonstelling. De kamers zijn wat
somber, en de gangen tc smal. Moor wat hier
non schatten werd opgetast is het woord
heeft in dit geval niets overdrevens
wonderboari ij k.
Wij hebben eenigc weken geleden al geméld
dat het H.M. de Koningin behaagd heeft om
ten behoeve dezer tentoonstelling haar zeld
zame verzameling waardevolle ikaidoeken van
dc Kleine Soenda-eilonden, ter beschikking te
stellen van deze tcntconstelling. Zij hebben dc
voordecligste plaatsen gekregen in eenige ge»
lijkvloerschc vertrekken van het kasteel. Wie
ze beziet zij 't met een simpel leekenoog
zal terstond moeten waarnemen hoe duizend
maal edeier deze doeken zijn dan dc bekende
.sarongs" die in Holland gefabriceerd worden.
Dan zijn er dc inzendingen van drie ofdee-
lingcn van het Koioniaol Instituut tc Amster
dam met name een aantal goede gipsaf
gietsels van de indrukwekkende Boed
dhabeelden die op den Borobocdoer ge
vonden zijn, zoomede van de prachtige reliefs,
die men aan dezen Hindoe-tempel en aan an
dere tempelruïncs in Midden- en Oost-Ja va
heeft aangetroffen; vervolgens producten van
Indonesische volkskunst (maskers,
zielebeeldjes, vooi ouderbeeldcn, bamboe-snij
werk en vlechtwerk, ber.evens een afzonderlijk
vertrek voor koperen sirih-stellcn, vazen,
kommen cn kokers waarin men dc meest fan
tastische vormen en meest gedetailleerde or
namenteel ing vindt); tenslotte cenige vertrek
ken, waarin dc wajang in haar uitecnloopen-
de schakeeringen en vormen recht gedaan
wordt. Jammei dat hier het gebrek aan ruimte
de uitstelling propvol maakt. Over de wajang-
vertooningen worden in den catalogus weci
heel instructieve dingen gezegd.
Wie de trap opwandelt komt in dc afdeeling
h a n d e i s m u s e u m, met een beknopt maar
tamelijk volledig beeld van wat Indië aan
producten oplevert, waarbij plastische voor
stellingen een indruk geven van de handels
balans. Op dezelfde verdieping kon men inge
licht worden omtrent de in de laatste jaren
zeer gevorderde tropische hygiëne,
waarbij voor deze beide stellingen bewijsmate
riaal wordt aangedragen:
I. He' tropische klimaat speelt geen
rol van bcteekenis als oorzaak van ziekte
en sterfte.
II. De belangrijkste in de tropen voor
komende door plantaardige of dierlijke pa
rasieten veroorzaekte ziekten zijn vermijd
baar.
Dc paviljoens Oost- en West-
Indië.
De beide paviljoens Oost-Indië A cn B
zijn houten gebouwen r.aar het ontwei p van Dc
Koo opgezet, die dus èn wat licht èn wat ruim
te betreft speciaal berekend zijn voor het doel.
Uit particuliere verzamelingen en collecties van
Sr holen, zendingscorporotics etc. is hier c-en
massa bezienswaardigs bijeengebracht.
Het meest uitgelezen materiaal brengt de we-
ieldbeioemde collectie Moojen te Am
sterdam, voornamelijk uit Bali het kunst- en
kleurlievendc volk der Balincezen presteert
verbluffende dingen in zijden en katoenen weef
sels ook als beeldhouwers in steen cn hout
loonen zij zich zooals men weet meesters, ter
wijl zij hun versieringslust toepassen op het
kleinste voorwerp van dugclijksch gebruik, zoo
wel als in de kostbare ivoren cn gouden kris-
heften en dc- offerschalen gedreven in zilver en
goud, die in dc tempels gebruikt worden.
In paviljoen A heeft dc Katholieke Mis
sie een grooten hoek gereserveerd gekregen,
waar zij zoowel uitstalt wat op haar zendings-
arbeid betrekking heeft als allerlei ethnogra-
fischc curiosa van de volkeren die zij geeste
lijk bewerkt.
Ook de Kon. Mil. -Academie heeft hier een
rijke verzameling, die hoofdzakelijk betrekking
heelt op het eiland Celebes.
In B is de Protcstantsche Zending
aan 't woord, waarbij iedere grootc corporatie
natuurlijk ook de Utrechtsche Zendingsver-
eeniging een inzending heeft afgestaan In
't bijzonder trekt de collectie van het Ncd Bij
belgenootschap de aandacht met haar bijbel
uitgaven .in dc bekendste inlandsche talen. Dc
koloniale instellingen te Deventer hebben een
collectieve afdeeling ingericht. Het Onderwijs-
Museum der gemeente 's Gravenhage heeft ma
teriaal bijeengebracht om „staande de ten
toonstelling" lessen te geven over Suriname,
terwijl dc Hoogerc Landbouwschool te Wagc-
ningen, de Koloniale School voor Meisjes en
Vrouwen tc Den Haag en „Boeatnn" (1905 op
gelicht door dc Vcreeniging „Oost en West")
eveneens afdeclingen hebben in dit paviljoen.
Een van dc grootste cn opvallendste stukken
is van dc Dcventcrschc groep, n.l. een uitvoe
rig- model van de suikerfabriek Pocrworcdjo op
Java (Kedoe).
Het tentoonstellingsbestuur is dankbaar ook
een W e s t - I n d i s c h c groep aan dc expo
sitie te hebben kunnen verbinden. Het West-
Indische paviljoen is in zekeren zin het smarte-
kind, omdat de totstandkoming zooveel bijzon
dere moeite heeft gekost. Het Bestuur heeft te
recht gevoeld dal dit paviljoen hiei toch niet
mocht ontbreken.
De afdeeling bevindt zich tegenover den in
gang van hel kasteel, ten deelc in de oude
Oianjerie, ten deele in een nieuw aanbouw
sel. West-Indië heeft onlangs zijn Multatuli
gekregen in Albert Helman die aan zijn Zuid-
Zuid-West een trillend protest heeft toegevoegd
jegens de „zondagsbravc" kooplieden, die eer
tijds bezitnamen van Suriname, maar hor thans
hun liefde niet meer schenken, nu zij niet meer
kunnen spreken van het Dividend. Is dat juist?
Zoo ja, don dient de wereld van bestuurders
en financiers zich ten snelste tc herzien. Moge»
deze afdeeling die zeer interessant is daartoe
het hare bijdragen.
Het Maria-patronaat te Paramaribo doet
blijkbaar goed werk met een vlcchtschoo!
waarvan twee inlandsche vrouwelijke leerlin
gen overgekomen zijn om hier te demonstreer
ren hoe zij den stroohoed vlechten
Do heer Junker heeft diep uit de bosschert
van Surinam© voorwerpen bijeengebracht die dc
levenswijze cn de primitieve cultuur van de in%
dei tijd uit Afrika hier geïmporteerde ne
gers illustreren; met dit opstandige volkje
is ons gouvernement pas den laatsten tijd op
voet van vrede gekomen. De gebruiks- cn kunst
voorwerpen van de Caraïben loonen, dat
deze van de Indianen stammende inlanders op
een heel wat hoogeien trap van cultuur staan.
Maar ook dc planten- en dierenwereld, de land
bouwproducten, delfstoffen en handelsartikelen
van Suriname en Curasao worden hier gede
monstreerd. In i bijzonder vermelden we de
gouden sieraden, dooi ingezetenen van Surina
me aan den onlangs afgetreden gouverneur mr
Baron van Heemstra en zijn echtgcnoote ge
schonken
Tropische cultuurgewass.en Het
Deli-dioramu. Kolonisatiehuis,
Batakhuis en Kunstnijveren.
Het is goed gc2icn van het tentoonstellings
bestuur ook aan de tropische gewassen aparte
aandacht te schenken en een plantenkas op to
richten, die voornamelijk gevuld is met bewo-
ncis van den beroemden Plantentuin te
Buitenzorg, maar ook eenige producten bevar
die in ons eigen land uit de pit van tropische
planten gekweekt zijn voorbeelden van bui
tengewoon geslaagde kweekkunst. Hier ziet
men dan het hoog opgaand suikerriet, het glim
mend groene koffieblad, thee, kina, rijst, tabak,
oliepalm, agave en hevea. De laatste behoort
tot de rijkst produccerende en meest aange
plante rubber leverende gewassen. Op enkele
uitzonderingen na is de geheelc export aori
plantagerubber uit Ned.-Indië afkomstig van
Hevea- aanplantingen. Wat de koffie betreft
de Robust a-koffie is op 't oogenblik de
meest aangeplante soort, die haar populariteit
te danken heeft èn aan haar hoogc en vroege
productie èn aan haar ongevoeligheid tegen
ziekten. In dc thee-cultuur heeft dc Assam-
thee de oorspronkelijke Ghinecscho (Java) the©
vrijwel geheeel verdrongen.
Achter het kasteel, en met het oude kasteel
door een moderne houten brug verbonden, staat
een geschenk van Sumatra's Oostkust Instituut:
een Deli-Diorama, waarin een zestal coor
den heer Eland met bekwame hand geschil -
dei de voorstellingen, die door hun plaatsing en
belichting een diep perspectief hebben, een in
druk geven van dc velschillende ondernemingen
die Dcliaanschc energie in 't leven heeft ge
roepen ja, de „Delianen" kunnen gelukkig
nog meer dan pretmakenDe schilder heelt
het meest bereikt in zijn afbeelding van een
theeplantage op haar breed golvend terrein
en van het Toba-meer, een der schilderachtig
ste natuurmonumenten van onzen Archipel en
een vocantie-oord bij uitstek
Het dioramahuis is uitmeembaar vervaardigd,
zoodat het in '30 ook in Antwerpen en in
'31 in Parijs dienst zal kunnen doen.
Dicht in de buurt stoot het „k o 1 o n i s o-
t i e h u i s" of koeliewoning, indertijd iveds
beschreven, dat de woningtoestanden op Deh
hygiënisch en sociaal op peil helpt brengen,
terwijl thans ook het oorspronkelijke Batak
huis verrezen is, dat aesthelisch heel wat
fijneren geest verraadt, maar qua woning een
straf beeld geelt van de miserabele hygiëni
sche toestanden in deze tropische streken
Niet ver van het Batakhuis vindt men drie
aardige paviljoentjes. waar onthenijeke Oos
terlingen, hun handwerk uitoefenen
Men was <ol vrijwel zeker dat hiervoor een
g roep Javanen en Padarigers dit eet uit de
Oost zou overkomen, maar de beruchte
„sterfgevallen in de familie" hebben hier weer
roet in 't eten gegooid. Toch is men er in
gcsloogd voor dit doel eenigc Oosterlingen
te engngeeren, die vrijelijk hun producten aan
de bezoekers mogen verkoopen.
Verschillende attracties cn
curiosa. Indisch en Euro-
pcesch restaurant. Theehuis.
Theater. Molukschc Zeetufh.
„Eurasio".
Rijk is deze tentoonstelling aan allerlei at-
ti acties en curiosa, die het gemis van eert
Lunapark dut in flogranten strijd zou ko
men met het ernstig instructief karakter van
deze onderneming hopelijk geheel zal ver
goeden. Wij noemen als typisch' attribuut het
Indisch' restaurant, beheerd door Wa
rong Djnwa uit Den Haag, waar Indische ge
rechten te kust en te keur opgediend zullen
worden door inlandsche bedienden in nationale
dracht (geen fooien I)
Dnn het E u r o p e e s c h restaurant
met zijn terrassen, cabaret en lunchroom, zijn
dansvloer natuurlijk \yc leven immers in
de 20e eeuw waar cabaret en variété-
artiesten en moderne „bands" liunn medewer
king geven.
Hc-t theehuis, waar de Ned.-Indische
theeën gezet worden zoocis het behoort.
Gebruiksaanwijzingen krijgen de bezoekers gra
tis mee. Wie op het terras van dit paviljoen
zit geniet een van de schoonste uitzichten van
Zijpcndaal. Op den oangrenzenden vijver drijft
een Madoerecsche prauw, waar leden
van „E u r a s i a" al varend hun krontjong-
liederen cn howaïan-muzick zullen laten klin
ken. Leden van dezelfde vcreeniging bewegen
zich Gvei het terrein cn in de restaurants, om
te dansen, te „tandokken" en te zingen.
Zij maken zich ook verdienstelijk door het
geven van looneelstukken (Sonna To
tok en Indo, fragmenten uit Duizoffd en één
Nacht) in een upart daartoe opgezette thea
terzaal. Deze tooneelvoorstellingen hebben
's Zaterdagsavonds plaats Dans- en cabaret
avonden wisselen de *ooncelavonden af. En
een cabine maakt het mogelijk ook de film te
hulp tc roepen. In dezcifde theaterzaal, die
open zijden heeft, welke alleen door gordijnen
afgesloten worden van de buitenwereld het
gebouw mankt den indruk van een Javnansche
pendoppe heeft vanmiddag de opening
plaats gehad en zullen ook vergaderingen en
voordrachten gehouden worden.
in de nabijheid van het Europeesch restau
rant hebben verschillende groote industrieel©
cn handelsondernemingen interessante stands
ingericht, en ook het Nederl. Roode Kruis heeft
een inzending evenals een groep Geldcrsche
gemeenten.
Van de industrieele en handels-ondernemin
gen die ccn expositie-ruimte voor zich hebben
gereserveerd, noemen wij
N.V. Philips Radio, Eindhoven; N.V. Lips
Brandkasten cn Slotenfabriek, Dordrecht;
Stoomvaart Mij. „Nederland", Amsterdam;
Rotterdamsche Lloyd, Rotterdam; Werkspoor,
Amsterdam; Machinefabriek Gcbr. Siork en
Co., Hengelo; Beiersche Bierbrouwerij „do
Amstel", Amsterdam; Nederl. Scintoestellen-
fabriek, Hilversum; The Vittoria Egyptian Ci
garette Cy.. Rotterdam; Heinekcns Bierbrou
werij Mij.. Rotterdam; N.V. Mij. tot Exploita
tie van Juweliersmagazijnen in Nederlandsch
Indië Begeer, von Kempen en Vos, den Haag.
Op het groote publick zal een buitengemee-
ne bekoring uitgaan van den Molukschcn Zce-
tuin van den heer J. H, Soumokil met zijn twee
Japansche helpers, een soort uquarium, dat
weliswaar mot dood materiaal werkt, maar
zóó natuurgetrouw geprepareerd, dat men een
uiterst levendig beeld krijgt van de tropische
zee met alles wat zich doar aan plant, dier (pa»
reis en tusschcnvormen, in de meest bizarre
gedaanten vaak, ophoudt.
In 't bovenstaande heeft men een helaas wat
dorre opsomming gevonden van wat „Oost en
West" deze cn de volgende maand op de ver
rukkelijke terreinen van Zijpcndaal te zien
geeft Het is een leerzame en belangwekken
de expositie, die ten volle verdient te slagen.
