2 MAART
M. A. Ramselaar
IVianufaoturen-Afdeelfng
AANSTAANDE ZATERDAG
OPENING VAN ONZE
IN ONZE NOODWINKEL
LANGESTRAAT 60
Firma
ftrommestr. 4-8-3 Amersfoort
DE COALITIE IN 'T RIJK EN PRUISEN
BSRLIJN'S CRISIS
Een kloeke rede
BINNENLAND
Mr. F. A. VAN HALL f
In 90-jarigen ouderdom
overleden
VOOR ONZE
HUIoV.MDUAEN
ELITEHA VER
Studentenhaver
OOSTERVEEN
RADIOPROGRAMMA
STRAFZAAK VAN 10 JAAR TERUG
TAL VAN DUBIA
Vrijspraak geeischt
(„VOORHEEN VOORWAARTS')
Stresemann over de Coalitie-
moeilijkheden
Berlijn, 26 Febr. (V.D.) Het Centraal
Bestuur van de Dultsche Volkspartij is he
denmorgen le Berlijn 'bijeengekomen. De
bijeenkomst, die druk bezocht was, werd
geopend door dr. Stresemann, die aller
eerst de sinds de laatste bijeenkomst ge
storven leden van het Centraal Bestuur en
andere vooraanstaande personen uit de
partij herdacht.
Vervolgens narn dr. Stresemann het
woord tot het houden van een rede over
den politieken toestand. Hij zeide o.a. het
volgende
De snelle bijeenroeping van het Centraal
Bestuur mag ongewoon schijnen. De bij
eenroeping binnen een termijn van enkele
dagen staat in verband met mijn vertrek
naar Genève. Doch afgezien daarvan was
een bespreking van den toestand in het
Rijk en in Pruisen noodzakelijk geweest.
Na in het kort een overzicht te hebben
gegeven van de lot nu toe gevoerde onder
handelingen over do coalitie verklaarde
dr. Stresemann ten opzichte van den alge-
meencn toestand
Men moet zich er niet over verbazen, dat
men in dezen crisis een crisis van het par
lementarisme ziet. welke reeds meer be-
teekent dan een vertrouwenscrisis. De cri
sis heeft twee oorzaken ten eerste het
treurige beeld, dat het parlementarisme in
Duitschland ons doet zien en ten tweede
d') absoluut verkeerde houding van het
parlement met betrekking tot zijn verant
woordelijkheid tegenover de natie. ..Het
parlementair systeem", verklaarde dr.
Stresemann, „beteekent de verantwoorde
lijkheid van den Rijksminister aan het
Parlement, dat hem bij meerderheid van
stemmen het vertrouwen kan opzeggen en
hem dwingen zijn ambt neer te leggen.
Nergens staat in dit opzicht, dat de mi
nister lid vap een partij moet zijn, nergens
is de voorwaarde gesteld, dat da minister
zetels moeten worden verdeeld naar do
sterkte der fracties, nergens staat als voor
waarde, dat de regeeringsmacht van het
kabinet overgaat naar de fracties. De be
seeming van de ministers heeft plaats
door den Rijkspresident. Het is duidelijk,
dat de Rijkspresident er ook aan zal den
ken, dat de door hem benoemde Rijksmi
nisters het vertrouwen van de meerderheid
van den Rijksdag krijgen. Overigens is het
^««•ecjp.n van ministers afhankelijk van
Dun eigen verantwoordelijkheidsgevoel".
Verder verklaarde
de minister, dat hij
zich persoonlijk
verzet tegen de mee
ning, dat een frac
tie haar ministers
„terugtrekt". De
ministers hebben
persoonlijk voor zich
zelf uit te maken
of zij een ambt zul
len aanvaarden of
neerleggen. De
rijksdag kan hen
zijn vertrouwen
ontzeggen, de frac
tie kan hen uit de
ft actie sluiten, doch
het „terugtrekken" van ministers betee
kent, dat in werkelijkheid de persoonlijk-
beid niet meer bestaat, doch slechts als
zaakgelastigde van eenigerlei organisatie
optreedt. Deze opvatting is Inderdaad het
einde van het liberalisme. Men spreekt van
de noodzakelijkheid de rechten van den
Rijkspresident te versterken. Men bedoelt
echter het aanzien en het verantwoorde
lijkheidsgevoel van den Rijkspresident le
verminderen en hem als een onderteeke-
ningsmachine te beschouwen, wanneer men
zou gaan twijfelen aan de toekomst van
Duitschland wanneer de jacht naar popu
lairiteit de partijen ertoe zou brengen, een
eventueele verlichting van de lasten, welke
misschien het resultaat zou kunnen zijn
van de besprekingen der deskundigen te
Parijs, niet om te zetten in belastingver
laging maar in nieuwe sociale maatrege
len. Inz-ake het cultuui-vraagstuk ver
klaarde de minister, dat de Evangelische
Kerk dezelfde rechten behoort te hebben
als de katholieke. Wat betreft de stelling-
name der Duitsch nationalen tegen de hui
dige staats-politiek, in verband daarmede
kan het middel om de sociaal-democraten
in de verantwoordelijkheid te doen deelen
niet afgewezen worden. De minister legde
er aan het slot van zijn rede nogmaals den
nadruk op, dat men tijdens de besprekin
gen te Parijs noch een crisis, noch een de
finitieve oplossing' zal kunnen verwach
ten. Eerst als deze besprekingen achter
den rug staan zal de partij voor de vraag
komen te staan, of zij al dan niet moet
doorzetten, en eerst dan zal zij een beslis
sing hebben te nemen.
zonder acht te geven op de meening van
den Rijkspresident, zou verklaren, dat deze
of gene minister moet worden benoemd.
Onder luiden bijval betoogde dr Stre
semann, dat hij er van overtuigd is, dat
een crisis onmiddellijk geëindigd zou zijn,
wanneer de Rijkspresident zijn machts
woord zou spreken en de vorming van een
kabinet niet meer door de fracties zou wor
den besproken Uit den huidigen toestand
kunnen de volgende consequenties worden
getrokken Van een aftreden der regee
ring kan geen sprake zijn. Onze deskundi
gen te Parijs zouden den moreelen steun
missen op het oogenblik, dat een beslissing
moet worden genomen over de toekomst
van generaties, wanneer zij het ineenstor
ten van de regeering zouden moeten zien,
Stresemann acht het de plicht van de man
nen, die thans aan het stuur staan, op hun
post te blijven, ook wanneer de golven
over het schip slaan en de bemanning naar
muiterij neigt Hooger dan het rekening
houden met de partij, staat het persoonlijk
verantwoordelijkheidsgevoel tegenover den
staat. Voor de Volkspartij is deze beschou
wing zuiver theoretisch daar hij niet ge
loofde, dat er iemand in de partfj zoo licht
zinnig zon zijn thans voor de verantwoor
delijkheid te vluchten. Naar zijn meening
bestaat er op het oogenblik geen mogelijk
heid de huidige regeering door een nieuwe
te vervangen. Het is reeds een groteske,
wanneer in een tijd, dat alle geestelijke
kracht op de onderhandelingen te Pariia
moet worden geconcentreerd, de rijkskan
selier en de rijksminister van buitenland
sclie zaken dagenlang niets anders dan
vruchtelooze pogingen moeten doen de
partijen tot elkaar te brengen. De vraag of
aanvulling van de huidige regeering ge
wenscht is, moet natuurlijk bevestigend be
antwoord worden. Dat een aanvulling in
de richting Hugenberg niet in aanmerking
komt, daarover zijn wij het allen eens.
Of aanvulling in andere richting mogelijk
19, hangt voor hem niet van persoonlijke,
doch van zakelijke omstandigheden af. Hli
zou zich er thans nog over verheugen wan
neer de vorming van een stevige coalitie
in Pruisen, waarbij voldaan wordt aan de
gerechtvaardigde wenschen van de Duit
sche Volkspartij.
De minister verklaarde verder
Zijn de bruggen in Pruisen definitief af
gebroken en heeft de fractie in Pruisen
zelf zakelijke bezwaren thans in de Prui
sische regeering te treden, de ontwikkeling
van den toestand in het Rijk moet plaats
hebben volgens de rijksbelangen. Wij heb
ben in de eerste plaats de verantwoorde
Ujkheid te dragen voor don gang van zo
ken in het rijk.
Vervolgens sprak dr. Stresemann ove?
de economische taak van de regeering ir.
het rijk, waarbij hij wees op het belang van
kapitaal vorming. Men spreekt echter ihans
even gemakkelijk van rnilliarden als vroe
ger van millioenen Het gaat zoo echter
niet langer 1 F.r kunnen geen hoogere be
lastingen opgelegd worden.
De rijksminister besloot m*t te verklaren
dat Duitschland tot een reorganisatie van
het parlementarisme moet komen De par
tijgeest moet haar grens vinden waar de
levensnoodzaak van Duitschland zulks
eischt.
STRESEMANN.
TWEEDE KAMER.
Voortgezet wordt Dinsdag do behande
ling van de interpellatie-Hiemstra inzake
de opheffing der marinewerf te Helle-
voetsluis.
Minister Lambooy betoogt, lat de
commissie juist was samengesteld, goed
werk heeft verricht en de zaak objectie!
heeft bekeken. De werf lljtlt reeds van
voor de mobilisatie af aan bloedarmoede.
Opheffing zal nog meer bezuiniging brei»
gen dan de commissie aangeeft. Meer
rendabel maken der werf acht spr. on
mogelijk. Zoowel In vredes- ais oouogs
tijd is haar beteekenis gering. Dit is ook
de meening van den chef der marinestaf.
De minister zal overplaatsing naar Wil
lemsoord zooveel mogelijk bevorderen
De motie Hiemstra wordt aangeno
men met 37 tegen 29 stemmen (tegen Vrijz
Dem., de K.K., behalve v. d. Bilt, voorts
Bljleveld, (A.-R.) en de Visser (C.-P
Aan de orde is do interpellatie L. de
Visser over de aanwezigheid in ons land
van Ivurt Vogel cn hot regelmatig ge>ars-
gen nemen van revolutionairen, die niet
van behoorlijke papleren zijn voorzien.
Interpellant herinnert aan den moord
op Rosa Luxemburg door Kurt Vogei be
dreven, welke laatste in 1910 naar Neder
land uitweek en sindsdien hier vrij mocht
rondloopcn, terwijl allerlei vreemdelingen
rechteloos zijn en ons land worden uit
gebet om formeele redenen. Speciaal cri-
tiseert hij het. optreden der regeering ten
opzichte van meelinggangers naar de
communistische meeting te Arnhem in
1928.
Spreker stelt hierna een aantal vragen
Minister Don n er antwoordt, dat Kurt
V<-.gel niet uitzonderlijk goed is behan
deld. Zijn aanwezigheid hier te lande, die
c-nder anderen naam plaats heeft, is voor
dn veiligheid niet een gevaar. Teiugwij-
zing naar Duitschland zou verkapt-e uit
levering zijn, omdat hij daar veroor loeid
is wegens misdrijf.
De heer De Visser dient een motie
in, vragende maatregelen opdat de rege
ling tot toelating vreemdelingen geen be
lemrnering vormt voor het internauonaa!
contact tusschen intellectueelen en r.'bei
ders.
De heer Kleerekoper dringt aan op
hemening der vreemdelingenwet.
De heer Joekes meent, dat de bepa
lingen dezer wet niet worden, nageleefd
wellicht met oog op de moderne «ischen
van verkeer. Doch dan dient de wet spoe
dig gewijzigd.
De minister acht urgentie van wijzi
ging niet aanwezig.
De heer De Visser tripliceert
De Minister tripliceert.
De motie komt Woensdag In stemming.
De vergadering wordt verdaagd tot
Woensdag 1 uur.
President ^Commissaris van
het Paleis voor Volks
vlijt
Mr. Van Hall vertoefde de laatste jaren
zijns levens meestal te Parijs, leder Utrech
tenaar kent wel het in staat van verval ver-
keerend heerenhuis aan de Pieterstraat hoek
Kromme Nieuwe Gracht, dat hem toebe
hoorde doch sinds onheugelijken tijd on
bewoond is geweest.
In de Telegraaf van gisteravond lezen
wij o.rn. nog het volgende uit den levens
loop van den overleden president commis
saris van het Paleis voor Volksvlijt te Am
sterdam, mr. F. A. van Hall.
Mr. F. A. van Hall behoorde tot een aan
zienlijk geslacht, dal verscheidene bekvva
me staatslieden en financiers heeft voort
gebracht. Zijn peetoom mr. Floris Adriaao
van Hall. was de minister van de vrijwil
lige leening van 1844. Zijn eenige broe Ier,
mr. Maurits Cornelis van Hall, directeur
van de Banque de Paris et des Pays Bas.
overleed als lid van de Eerste Kamer In
1900. Hijzelf werd geboren te 's Graven-
hnge, 1 Augustus 1S38.
Hij vestigde zich eerst als advocaat te
Amsterdam en werd toen bankier te
Utrecht. Hij had recht op den titel van heer
van Hei en Boeicop, reeds afkomstig van
zijn overgrootvader Floris Adriacn, die in
het laatste van de 18e eeuw, schout en se
cretaris van Vianen en Hei en Boeicop
was geweest. Ofschoon hij nog door ver
schillende belangen aan Utrecht bleef ver
bonden heeft hij zich steeds meer met Am-
sterdamsche zaken bemoeid en zich na
ecnigen tijd ook blijvend in de hoofdstad
gevestigd.
In het voorjaar van 1893 werd het voort
bestaan van het Paleis voor Volksvlijt be
dreigd Dn een rumoerige vergadering op
11 Juli. onder leiding van mr. W. Heine-
ken, werd ook mr Van Hall als commis
saris gekozen. In een volgende, op 7
Augustus, onder leiding van mr. N. A. Ca-
lisch, waar het niet minder woelig toeging,
behaalde de partij-Van Hall de overmacht
doordat zij over 1617 der 1611 uitgebrachte
stemmen, beschikte. De heer Van Hall
werd in het bestuur gekozen evenals al de
nieuwe leden die door hem waren aanbe
volen. Het vorige bestuur trad af.
Van dien tijd dagteekent een nieuwe, in
tensieve exploitatie van het Paleis, voor
tooneel- en operavoorstellingen, de zooge
naamde catacomben voor schaatsenbaan,
het houden van groote bijeenkomsten, ten
toonstellingen, enz. De tooneelzaal werd
geheel verbouwd en onder leiding gesteld
van den heer De Groot.
In 1898 is mr. Floris Adrlaan, zooals hij
gewoonlijk werd aangeduid, betrokken ge
weest in een geruchtmakende procedure,
door welke hij zelfs geruirncn tijd van zijn
vrijheid werd beroofd. Te zamen met den
effectenhandelaar Haas werd hij beschul
digd een groot bedrag te hebben verhan
dehl aan Fransche effecten, die als „frap
pés d'opposition" buiten circulatie en dus
waardeloos waren.
De heer Van Hall werd door de recht
bank vrijgesproken, zijn medebeklaagde
Hans' eveneens nadat het gerechtshof in
hooger beroep het vonnis had vernietigd
Tan slotte herinnert men zich nog de af
faire der Weerhaarheldsloten, waarin mr.
Van Hall ten slotte het recht aan zijn zij
de vond.
In den jongeren tijd brak er ook als in
een Oostersch hof nog eens een kleine Pa
leisrevolutie uit, waarbij de heer Van Hall
Koffietafel.
Gekookie metworst.
Middagtafel.
Londonderry-soep (Maggi), jacht
schotel, fruit.
20 cent oer ons.
Een samenstelling van blauwe
Rozijnen gebelde Hazelnooten
en gepelde Walnoten.
25 cent per ons.
Beleefd aanbevelend.
Langstraat 42 Te'eoon 77
met uitzetting werd bedreigd, zoodat de
Gierke arm moest worden ingeroepen, om
hpm weer toegang te verschaffen en zijn
verblijf binnen de muren te waarborgen.
Daar troonde hij verder in zijn eigen ge
bied totdat zijn tijd was gekomen.
UIT DE STAATSCOURANT.
Koninklijke besluiten uit de
Staatscourant van heden®
avond.
Benoemd tot tijdelijk leeraar aan de R. H.
b. S. te Utrecht J. H. Wervolman te Bus-
sum.
Benoemd tot notaris te Assen J. D. F
van Halsema, candidaat-notarls te Lelden;
idem te Smilde J. B T. Vriend candidaat-
notaris cn landmeter kadaster te Assen.
Donderdag 28 Februari.
Hilversum. A.V.R.O. 10.00 Morgenwij
ding. 10.30 Gramofoonmuziek. 10 45 Jaar-
beu rsconcert 11.45 Gramofoonmuziek. 12.00
Politieberichten. 1215 Lunchmuziek. 2.00
Gas in de huishouding. 2.30 Gramofoonmu
ziek 300 Knipcursus 4.00 Ziekenuurtje.
3.00 Sportprognose 6.01 Voora voudconcert.
7.15 Engelsche les. 7.45 Politieberichten. 8.15
foonplaten 5.00 Vooravondconcert K. R. O.
Dansmuziek.
Huizen. N.CRV 11.00 Ziekendienst,
12.30 Middagconcert 200 Schooluitzending.
0 00 Orgelconcert. 7.30 Uitzendavond, daar
na Vaz Dias.
Afgeknipte breinaalden
voor platina
De repliek van dr. Stresemann.
Tijdens de uitvoerige debatten, die op
zijn rede volgden, heeft Stresemann nog-
maels het woord gevoerd. In antwoord op
een vraag van Dr. Schuster verklaarde hij,
dat van een aftreden der regeering vóór
het beëindigen van de conferentie der des
kundigen te Parijs geen sprake zou zijn
De keuze der deskundigen, die Duitschland
vertegenwoordigen heeft in het geheele rijk
instemming gevonden Men moet erkennen
dat de regepring zich daarbij nipt door so
rialistische overwegingen heeft laten lei
den. Men had personen nood'g d;p geen
politieke partij vertegenwoordigden, maar
die karakter en capaciteiten bezitten Met
nadruk verklaarde Stresemann, dat hij
Naar wij in de Ct. lezen is na een kort
stondige ziekte overleden mr. F. A. van
Hall, president-commissaris van het Paleis
voor Volksvlijt te Amsterdam, eenig firmant
van het kantoor der firma Van Schermbeek
en Van Hall te Utrecht. Hij bereikte den
leeftijd van 90 jaar.
Met mr. Van Hall is een persoonlijkheid
hexgegaan van in menig opzicht merkwaar
dig karakter. Op z'n debetzfjde kan o.rn. o'e
tdeun geschreven worden, die hij verleend
heeft aan de vocaal-dramatische kunst. HIJ
behoorde tot de oprichters van den thans ai
lang weer verdwenen Parkschouwburg l<-
Amsterdam, waar r?e eerste Nederlandsche
Opera onder leiding van De Groot gespeeld
heeft. Doch ook menig tooneelkunslenaar.
en zeker ook.wel tooneelgezelschap. zal mr
I Van Hall's hulp. steun cn advies op gun-
stige wijze ondervonden hebben, al heeft dat
j zich nimmer geopenbaard in daden van
breede en groote allure die hem tot een
kunstmaecenas hadden kunnen stempelen
De behèersdaden van mr. Van Hall als
financier hebben, zooals bekend mag geacht
worden, meermalen aanleiding gegeven tot
opspraak, zoowel b!i het Paleis van Volks-
vI'H. als on bij de instelling der Weerhnnr-
heidslotcn Eenmaal kwam het tot een straf
4 geding: de bekende zaak HaasVan Hall
Men meldt ons uit Amsterdam
Het gerechtshof alhier heeft zich gister
middag bezig gehouden met de behande
ling van een interessante strafzaak, welke
niet minder dan ongeveer tien jaren ge
leden heeft gediend voor de rechtbank le
Maastricht. Voor deze rechtbank heeft
toentertijd terechtgestaan de thans 43-jari-
ge metselaar en rijwielhersteller J. J. B.
Hem was ten laste gelegd, dat hij op 30
September 1918 te Rumpen-Brunssum door
het openbreken van een kast zich weder
rechtelijk veertien duizend mark heeft toe-
geeigend, welk geld toebehoorde aan een
zekeren Bodewijk Peters.
Op 18 Juni 1918 veroordeelde de Maas
tri chtsche rechtbank verd deswege tot
twee jaren gevangenisstraf, waarna het
gerechtshof te Den Bosch zich in hooger
beroep met de zaak bezighield. Het Hof
verklaarde op 6 October 1919 verd. even
eens schuldig aan den diefstal, maar ver
hoogde de straf tot twee jaren en zes
maanden gevangenisstraf Verd. ging in
cassatie, maar de Hooge Raad verwierp het
cassatie-beroep, met het gevolg, dat B.
zijn straf van 2jaar volledig heeft uit
gezeten. Maar B., die immer zijn onschuld
had volgehouden, liet het er niet bij. Her
haaldelijk drong hij op herziening van het
vonnis aan. En bijzonderheden, welke na
derhand aan liet licht kwamen, gaven den
Hoogen Raad aanleiding revisie te bevelen.
Op 17 December van het vorig jaar ver
wees dit hoogste rechtscollege de zaak
naar het Amsterdamsche Gerechtshof.
En het was gistermiddag president mr.
Jolles, die nadat de gebruikelijke formali
teiten van naam. beroep, leeftijd, enz. op
geven, waren vervuld, dadelijk het woord
tot B. richtte, daarbij het .hart" van de ee-
heele geschWIenis aansnildende
„Ik geef U thans ernstig in overweging,
B ."aldus mr Jolles, „om de geheele waar
heid te zeggen. II beweer! in 191') een part'i
otatina ter waarde van l^OOO mark aan
Peters le hebben verkocht. U ontvangt
vnorloopig maar 1 !090 mark en laat de
geheele partij bij Peters achter Geloov»
wie het gelooven wil! Het is zeer onwaar
schijnlijk, dat U een dergelijk groote woar-
de, tegen den kbers van tien jaar geleden,
toch nog 63,000.— vertegenwoordigde,
aan iemand tdouvèrtrouwt van wien u alleen
maar weet dat hij goed voor zijn geld is!"
VercL: „Het betrof hier een smokkelzaak
cn in dien tijd vertrouwden smokkelaar»
elkaar volkomen
Pres.: „Uw onschuld in de onderhavige
zaak zou veel waarschijnlijker lijken als lT
wilde toegeven, dat de platina valsch is
geweest. Volgens Peters waren het afge
knipte breinaalden
Uit het verder verhoor bleek, dat de te
zing van verd. hierop neerkomt dat Peters
de platina wilde behouden zonder de rest
van de koopsom te betalen en dat hij verd
daarom wegens diefstal heeft aangeklaagd.
Pres „U is herhaaldelijk veroordeeld,
R wel zeven maa» Eenmaal tot VA jaar
wegens menschen roof. een oorlogsdelirt'"
Gehoord werd vervolgens de hoofdinspec
teur van politie te Amsterdam, de heer A.
van Ysendijk. die op verzoek van den pro
cureur-generaal een onderzoek hoeft na-
gesteld naar aanleiding van een der vele
revisieaanvragen door verd Get. heeft een
viertal rapporten ingediend, zijn conrlusle
is dat er vele dubin in de zaak zijn. In een
koffer van verd welke zich te Amsterdam
bevond, waar hij destijds een kamer heeft
eehad. heeft get. stukken van rijwielspaken
zonder kop en schroef gevonden.
Hierna trad de kroongetuige, I.odewijk
Peters, caféhouder en winkelier te Rum
pen-Brunssum. voor het hekje. Uit den
aard der zaak onderwierp de president
hem aan een zeer scherp verhoor. Get,
dcc'.de mede, dat hij met verd. was over
eengekomen om een partijtje platina voor
2000 mark over de grens te brengen en
aan een Duitscher af te leveren Van koo-
pen is nooit sprake geweest, get heeft in
't geheel geen verstand van platina. In
derdaad was get., volgens zijn zeggen, naar
de grens geweest, mnnr onverrichterzake
teruggekeerd. Toen eet. In zijn woning
kwam. liep zijn dochter hem tegemoet,
roepend „Er wordt ingebroken Gpft.
liep naar boven, waar hij voor een kast,
die op de voorkamer stond. verd. ontdekte,
die een buidel Dultsche bankb'Uetten. wel
ke in de kast geleren had. in de hand
hield. Verd. gaf get. een stoot teren de
kin en sloeg op de vlucht. Get. is hem nog
achterna gesneld, rnaar verd verdween in
de dirsternis.
Pres „Maar U had in elk geval het re
tina. 'k had maar eens onderzocht wat dat
waard was,"
