DE EEMLANDEQ
PHILIPS LAMPEN
RADIO
HARLEY HOUSE NIC, BOVÉE
S. DU IJKER
BONTJAS?
Dinsdag 8 October 1929
28e Jaargang No. 85
BUiTENLANDSCH OVERZICHT
WIE ZAL STRESEMANN
OPVOLGEN?
ARIÊL en F. N. MOTOREN
F0 Ha LOMAHS
HOOVER EN MACD0NALD
ZIJN HET EENS
DE SCHEEPSRAMP BIJ DE
N00RSCHE KUST
EEN REUSACHTIGE BRAND
HEVIGE STORM IN JAPAN
si
Fa. EL J. Luëjcx en Zn.
EEN AAASLAG OP EEN
ROEMEENSCH MINISTER
BRUTALE DIEFSTAL
Voor een groot bedrag
ontvreemd
AMER5F00RTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS pc' 3 maanden voor Amersfoort f2.10. per maand 0.75, per
WKk (=cl gratlj verzekering tegen ongelukkenl f O.I7'/r
D d franco P" p°st P" 3 maanden t 3.-. Afzonderlijke nummers I 0.05.
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERG JU
UITGAVE: VALKHOFF C2
PRIJS DER AOVERTENTIEN «-1-«
elke regel meer f 0.25. Llcfdadighclds-advertentlfcn voorat
helft vao den prijs. Kleine Advertentlftn „KEITJES bi) vooruitbetaling 1—5 regels
50 cent. elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f !.-■ Bc<vl)snummer extra f 0.05
Het vonnis in het proces-
Tuka uitgesproken. Een
offensief tegen de Slo-
waken.
Zaterdag werd in het proces wegens hoog
verraad, dat ruim twee maanden heeft ge
duurd, de afgevaardigde der Slowakische
Volkspartij, dr. Tuka, die de voornaamste
beschuldigde was, veroordeeld tot lö jaren
zware kerkerstraf, terwijl zijn medebeschul
digde, de redacteur Snacky, vijf jaren den
zelfden vorm van straf zal krijgen te ver
duren. De derde beschuldigde, de secretaris
der Slowakische Volkspartij, Mach, werd
vrijgesproken.
Met de veroordeeling van den afgevaar
digde professor Tuka is, zoowel wat do
politieke positie betreft, die de beschuldigde
innam, als wat de omvangrijkheid van 't
proces aangaat, het grootste hoogverraads-
proces sinds het bestaan der Tsjecho-Slo-
wakische republiek geëindigd.
Professor Tuka was secretaris-generaal
der Slowakische Volkspartij en behalve de
partijleider Hlinka cle intellectueele verte
genwoordiger der partij, die hem juist en
kele dagen geleden weer als nummer één
had geplaatst op de lijsten der candidaten
voor de a.s. verkiezingen voor het parlement
in den kieskring Kaschau en, of hij ver
oordeeld zou worden of niet, het onbeperk
te vertrouwen in hem had uitgesproken.
Tuka was ervan beschuldigd spionnage
te hebben gepleegd ten gunste van Hon
garije, door de stichting der Slowakische
burgerwachten het bestaan van den staat
in gevaar te hebben gebracht cn door het
voornemen, om Slowakije los te maken van
het overige deel van den Tsjecho-Slowaki-
schen slaat, het voortbestaan hiervan be
dreigd te hebben. De beschuldiging was ge
baseerd op tal van getuigenverklaringen,
doch in don loop van 't proces bleek, dat
de voornaamste beschuldigende getuigen
niet alleen volkomen in gebreke bleven,
maar door hun verklaringen zich zelf in
een zeer ongunstig licht plaatsten.
Volgens den Ullstein Nachrichtendicnst
konden rechtstreckschc betrekkingen met do
Hongaarschc irredentistischè kringen even
min onomstootelijk worden bewezen als het
bestaan eener spionnagecentrale te Wetnen
waar. Tuka voor gewerkt zou hebben.
Tuka gaf top, ter voorlichting van het
buitenland, te Weenen aan belanghebbende
buitcnlandsche kringen materiaal over het
Slowakische autonomistische streven ver
schaft te hebben, maar hij heeft dat gedaan
op bevel der partij. De als getuige gehoorde
partijleider Hlinka bevestigde deze verkla
ringen van Tuka in vollen omvang. Do or
ganisatie der Slowakische burgerwachten
was in 't leven geroepen als bescherming
der partij en de overheden hadden zulks
geduld. Voor de eene of andere actie, een
omwenteling ten doel hebbende, zou z.i. deze
organisatie een belachelijk werktuig zijn
geweest.
Voor zoover de behandeling der zaak in
*t openbaar -geschiedde, kan de objectieve
beoordeelaar, naar de aangehaalde berich
tendienst opmerkt, door de beschikbare ver
slagen niet absoluut overtuigd worden van
Tuka's schuld. Don doorslag zullen hij de
veroordeeling ongetwijfeld hebben gegeven
de rapporten der militaire deskundigen, die
in de geheime zittingen zijn uitgebracht.
Hoewel men aan 't proces het karakter
van een hoogverraadsproces heeft gegeven,
ging het er hierbij echter om de Slowaken
te treffen. Vertegenwoordigers der autonor
mie (d.i. de Slowakische Volkspartij) ston
den aan den eenen kant, vertegenwoordi
gers van 't Tsjecho-Slowakische centralis
me (d.w.z. de mannen, die achter de be
schuldigers stonden) aan de andere zijde.
Het proces heeft, met betrekking tot de Slo
wakische kwestie niet alleen geen licht ge
bracht, maar den toestand integendeel bui
tengewoon verscherpt. Door do .veroordee
ling van Tuka zal buiten kijf do strijd tus-
schen autonomisten en centralisten in al
zijn felheid weer opleven, waartoe juist do
verkiezingscampagne, die nu is begonnen,
omdat op 27 October nieuwe volksvertegen
woordigers moeten worden gekozen, een ge
schikte gelegenheid biedt.
Kenmerkend voor do vastbeslotenheid,
waarmee de Slowakische Volkspartij zich
achter Tuka plaatst, zijn de voorbereidin
gen, die zij voor den dag der veroordeeling
hebben getroffen. De laatste dagen zijn in
Slowakije oproepen gepubliceerd, waarin
werd aangespoord tot massa-demonstraties
van de leden der intusschcn ontbonden
Slowakische burgerwachten. Te Pressburg
waren geruchten verspreid, dat de Slowa
kische burgerwachten een massalen op-
marsch door de stad zonden organiseeren,
■weshalve omvangrijke v cilighcidsmaatrege-
len door de politie werden getroffen nni aan
eventueele onlusten het hoofd te bieden. Of
deze onmarsch is doorgegaan, weten wij
momenteel nog niet.
De staatsautoriteiten zullen, wat de anti-
Tsjechische agitatie der partij betreft, wel
niet lijdelijk toezien. Zoo verluidt, dat het
O.M. tegen de redactie van 't voornaamste
orgaan der Slowakische Volkspartij, dc Slo
vak. een instructie heeft geopend, omdat in
een oproep aan de recruten, die onlangs in
dit blad werd gepubliceerd, de Slowakische
soldaten ertoe werden aangespoord alleen
te luisteren naar Slowakische bevelen en
niet te gehoorzamen aan commando's, die
tegen de Slowaken mochten zijn gericht.
Dr. Kaas behandelt deze kwestie
op principiëele wijze
Voor bet Centrum gelden alleen
zakelijke overwegingen
Keulen, 7 Oct. (IT. N.) In dc Witte
Zaal van de Bürgergesellschaft heeft van
daag do lierfstvcrgadering van de provin
ciale commissie der centrumspartij van het
Rijnland plaats gehad. Naar de Kölnisclic
Volks Ztg. meldt, stond de vergadering ge
heel in het toeken van het overlijden van
Stresemann. Dit kwam niet alleen tot uit
drukking in do warme woorden van har
telijke deelneming cn oprechten rouw, wel
ke Justizrat Moennig en prelaat Kaas aan
den overledene wijdden, doch ook in een
wijziging van de agenda. Het referaat van
minister Wirth over het Youngplan cn het
programma voor het westen kwam n.l. te
vervallen. In plaats daarvan hield prelaat
Kaas aan het slot der vergadering oen toe
spraak waarin hij ook de kwestie van Strc-
semanns opvolgers principieel behandelde
Aangezien in ver
band hiermede ook
zijn naam is ge
noemd, herinnerde
hij aan de woorden,
die hij dit voorjaar
Dp de cer.trumsbe-
tooging te Essen
heeft gesproken,
waarin hij te ken
nen heeft gegeven
dat voor hem als
leider der partij
geen sprake kan zijn
van het bekleedeii
van een ministers-
Dr KAAS zetel Imusschcn kan
het het centrum niet onverschillig zijn wie
dezen post zal bezetten. De leemte, door
hot overlijden van Stresemann ontstaan,
is groot en misschien nog grootcr op het
gebied der binnenlandsche dan op dat der
builenlandsche politiek. ITet centrum moet
daarom bij cle definitie*, e bezetting van den
zetel den persoon laat hij daarbij buiten
beschouwing evenals de \ruag of de post
door iemand uit het parlement of door een
ambtenaar zal worden fcezët verlangen
dat alle leden van het kabinet een waar
borg voor het voortbestaan van hel kabinet
zoowel ten opzichte van zijn werk op hot
gebied der binnen- als der buitenlnndschc
politiek bieden.
Deze zakelijke overwegingen alleen zul
len voor het centrum den doorslag geven
en ook van dit standpunt uit zal het cen
trum dc voorstellen van den rijkskanselier
in overweging nemen.
Lavendelstraat 9b 12 Tel. 1053
Wegens uitbreiding en
verbouwing ruimen wij op
tegen sterk verlaagde prijzen
Tevens eenige zoo goed als nieuwe motoren
ELEGTR. TECHN. BUREAU
UTR. STRAAT 15 TEL. 433
Het beroemde Nora toestel met
aansluiting op de lichtleiding is
reeds vanaf f 1E5.- compleet (zon
der antenne) bij ons
verkrijgbaar.
HAVIK 23 TEL. 773
AÏVIERSFOO tT
Haakon VII bevonden, bij de ramp verlo
ren is gegaan, kan nog geen nauwkeurige
opgaat* omtrent het aantal slachtoffers
worden gedaan. Men moet echter met de
waarschijnlijkheid rekenen dat 35 perso
nen om het leven zijn gekomen, o.a. 9 leden
van de bemanning. De ramp had plaats
doordien het schip met een snelheid van
12 mijl op een rif is geloopen. De schok wa«
zóo hevig dat dc kapitein, die op de com
mandobrug stond in zee werd geslingerd.
Hij kon nog niet worden verhoord.
De missie van den Brilschen
premier geslaagd
iVordl het accoord
nog uitgebreid?
Londen, 7 Oct. (V.D.) Eqn bijzondere
correspondent van de Dailly Mail te Orange
(Virginia) meldt, dat het tot stand komen
van een overeenkomst tusschcn Macdonaid
cn Hoover over de ontwapening thans ver
zekerd is.
Het feit, dat dc tekst van de uitnoodigin-
gen voor de conferentie te Londen is vastge
steld, bevestigt de berichten van het slagen
vaii dc missie van Macdoiiald. Zoo groot is
het vertrouwen in de bereikte overeenkomst,
dat men gelooft, dat deze zich nog verder
zal uitbreiden.
In berichten uit Washington wordt er op
gewezen, dat aan Amcrikaanschc zijde de
wcnsch is geuit de verzending der uitnoo
digingen te bespoedigen. In do uitnoodigin-
gen wordt o.a. gewezen op het toetreden der
staten tot het anti-oorlogsverdrag van Kel
logg Technische kwesties worden in dc uit-
noodiging niet aangeroerd. Daarentegen
wordt betoogd, dat alle overeenkomsten, die
lusschen Engeland cn Amerika getroffen
zijn, een onderwerp van bespreking op de
conferentie zullen uitmaken.
Hoover en Macdonaid kecren Maandag te
Washington terug. Macdonaid is voorne
mens in den loop van den dag een korte
toespraak to houden tot liet Amcrikaansche
congres.
Japanscli maiinedoskundige
naar Washington.
Seattle, 7 Oct. Jamagocsji, bevelhebber
van de Japanschc marine, is van hier per
trein naar Washington vertrokken met plan
nen betreffende dc deelneming van Japan
aan de aanstaande conferentie der vijf mo
gendheden te Londen.
I
1 tin ccn eigenlijke paniek is
geen sprake geweest
Vermoedelijk 35 dcoden
Oslo, 7 Oct. (V. D.). Op de Noorsche
kust is in den afgeloopcn nacht het kust
vaartuig Haakon VII te 11 uur bij Floroc
aan den grond geloopen cn eenige minuten
later gezonken. Van dc 70 passagiers wer
den 54 gered; van de bemanning worden
9 man vermist Het schip mat 1300 ton.
Oslo, 7 Oct. (II.X.) Omtrent de ramp
\an het stoomschip Haakon VII worden
nog de volgende bijzonderheden gemeld:
Verscheidene passagiers hadden zich
reeds ter ruste begeven; het electrischc
licht ging terstond uit. De passagiers kwa
men gedeeltelijk in nachtgewaad boven.
Van een eigenlijke paniek was naar een
der overlevenden verklaarde eigenlijk geen
sprake, want liet geheele voorval speelde
zich zoo snel af, dat voordat men tot be
zinning kwam het schip met uilzondering
van voorschip reeds gezonken was. Het ge
lukte een bootsman een lijn van het schip
naar een rots te spannen cn zoo was het
mogelijk gedeeltelijk 50 personen naar de
rots over te brengen, waar zij ongeveer 4
uur in Jievige koude doorbrachten voordat
zij gered werden. Een aantal andere per
sonen bleef met de kinderen op liet voor
schip. Ook in een kajuit van dc 3de klas
bevonden zich verschillende passagiers, ge
lukkig bleef deze kajuit boven water, zoo
dat deze personen later gered konden wor
den. Verdienstelijk maakte zich een koop
man uit Bergen Ilunn, die toen liet schip
slagzij maakto een der salondeuren wist te
verwijderen zoodat door do ontstane ope
ning 7 menschcn naar huiten kónden ko
men. Dc consul zelf heeft zich daarbij nog
gewond.
Vermoedelijk 35 dooden.
paar de lijst van de passagiers, die zich
aan boord .van het verongelukte stoomschip
DE GROENTEN- EN BRUITSJQUWERS
TE NEW-YORX STAKEN.
New-York, 7 Oct. (V. D.) Zondag zijn
2000 Ncvv-Y'orksche groenten- en fruitsjou-
wers in staking gegaan, daar zij den acht-
urigen arbeidsdag eischen.
Menschat de waarde der goederen, die
daardoor aan bederven prijs gegeven zijn,
op ongeveer 5 tot 6 rnilliocn dollar. Lange
rijen beladen wagons staan aan de pieren
en worden niet gelost.
Versterkte politiewachten verzekeren de
orde op dc plaatsen, waar de stakers pos
ten hebben uitgezet
Do staats- cn gemeente-autoriteiten trach
ten als bemiddelaar op te treden, daar men
voor dc voedselvoorziening van New-York
vreest.
OVERVAL VAN EEN BANKLOOPER
F rankfort a./d. Main 5 Oct. (V.D.). De
loopcr van de firma gelp\ Gutbrod brengt
iedore week een grootc som aan loongcldeh
naar Aschaffenbürg. Toen hij Vrijdag Aan
den tram stapte, werd hij onverhoeds aan
gevallen en op den grond geworpen. De roo-
ver. ontrukte hem zijn aktetasch en pro
beerde te vluchten. Op het hulpgeroep van
don aangevallene zetten voorbijgangers den
dief na. Deze loste eenige revolverschoten
op zijn achtervolgers, echter zonder hen te
treffen. Hij word ingehaald en gevangen ge
nomen. Dank zij het publiek kon de looper
zijn tascii, inhoudende 3000 Mk., terugkrij
gen. Bij het politioneele onderzoek is nog
obleken dat dc aanvaller een zwager was
van den loopcr; hij had zich door een val-
sche baard onherkenbaar gemaakt..
DE BENOEMING VAN DR. CURTIUS
B e r 1 ij n, 5 Oct. (V.D.) Naar aanleiding
\an het bericht nis zou de benoeming van
dr. Curtius tot minister van buitenland-
schezaken geschied zijn zonder medeweten
van de andere ministers, wordt van goed
ingelichte zijde liet volgende medegedeeld:
„Het is juist, dat dc rijkskanselier met nie
mand, ook niet met minister Curtius. over
leg heeft gepleegd. Dc rijkskanselier had
eerst voorluopig zelf de functie van minister
van buitenlandsche zaken op zich willen
nemen, maar in verband met zijn drukke
werkzaamheden is dit onmogelijk gebleken.
Artikel 53 van de grondwet zegt uitdruk
kelijk. dat de minister van buitenlandsche
zaken benoemd wordt door den rijkspresi
dent op voordracht van den rijkskanselier.
Overigens wordt met de tijdelijke benoeming
van dr. Curtius geen definitieve toestand
geschapen.
PILSOEDSKI OP REIS.
Een bezoek aan Italië.
Warschau, 5 Oct. (V.D.) Naar wordt
bericht, besloot Pilsocdski plotseling een
vacantiereis te maken naar Bovcn-Italië.
Een deel der bladen beweert, dat de maar
schalk daar (evenals in Roemenië het geval
was) diplomatieke besprekingen zal voeren.
Daar ook een arts de reis zou medemaken,
raeenen anderen, dat de gezondheidstoe
stand van Pilsoedski minder goed is.
Ruim twee c'oziin
huizen verwoest
B am berg. 7 Oct. (V.D.) Te Waisdorf
brak in een schuur een brand uit, die zóó
snel om zich heen greep, dat ook het oude
gebouw der historische brouwerij werd aan
getast en totaal afbrandde. In totaal wer
den behalve de brouwerij vijf woonhuizen
en 22 andere gebouwen verwoest. Een groot
gedeelte van het dorp is in de asch gelegd.
De schade wordt op ongeveer 700.000 mark
geraamd.
WEERBERICHT.
Hoogste barometerstand:
7G4.3 te Memel.
Laagste barometerstand:
740.5 te Thorsbavn.
Verwachting tot den avond
van 9 October:
Matige tot krachtige Z. W.
tot W. tot. N. W. wind, be
trokken lot zwaar bewolkt,
aanvankelijk regen cn zach
ter, later koeler.
LAKGESTRAAT 49-51 TEL. 19f
Hebt U idee in een
Wacht dan niet. Nu nog eerste keus
Een mislukte poging om
wraak te nemen
Ernstig onheil
aangericht
Tokio, 7 Oct. (V.D.) Naar uit het Noor
den van Japan gemeld wordt, heersclite
aan de kust nabij het eiland Lukuce een
hevige storm. De storm heeft in zes uur
1500 woningen verwoest, 21 motorboot en
zijn gezonken; 12 personen zouden gedood
zijn.
Op Vajda, den Roemeensclien minister
van hinnen'.andsche zaken, is Zaterdag te
Boekarest een aauslag gepleegd. Voor zijn
departement werd zijn auto des middags op
gewacht door een mail, die <een paar revol
verschoten loste, waardoor de ruiten van dc
auto werden versplinterd, maar noch dc mi
nister noch zijn kabinetschef werden ge
wond. Dc man is gearresteerd. Papieren zijn
er niet op hem gevonden. Men vermoedt in
hem een communistisch agent
De dader heeft verklaard Goldenberg te
hceten cn uit Jassy te komen. Hij is 20 jaar
oud. Hij beweerde den aanslag te hebben
geploegd om den dood van de mijnwerkers
van Lupeni, die het leven tijdens do onlus
ten aldaar verloren, te wreken.
De minister verklaarde aan de pers, dat
de aanslag liet uitvloeisel is van de misda
dige agitatie tegen de regeering. De jonge
man is slechts een werktuig in de handen
van zijn opdrachtgevers geweest en het is
de plicht der autoriteiten dc aanstichters op
Ie sporen.
De Fransche gezant De Margerie if
Berlijn bestolen-
DE WERKDAG VAN ACHT UREN
Berlijn, 5 Oct. (V.D.). Heden heeft de
Britschc regeeringsvertegenwoordiger in
den bestuursraad van het Internationale
Arbeidsbureau, de onderstaatssecretaris
Dawson, verklaard dat ook de Engclsche re
geering de ratificatie van de arbeidsover
eenkomst van Washington zal voorstellen,
zoodra het parlement weer bijeen gekomen
zal zijn. Blijkbaar heeft hiertoe bijgedragen
het feit, dat de Duitsche regeering 1 Oct.
den rijksraad het wetsontwerp ter bescher
ming van den arbeid cn dat voor de ratifi
catie der Washingtonsche conventie heeft
voorgelegd.
BEESTACHTIGE MOORD OP VIJF
GEZINSLEDEN.
Warschau, 5 Oct. (V.D.) Op een boe
renhoeve in de omgeving van Nieswiez is
een afschuwelijk misdrijf gepleegd, waar
bij vijf menschcn om 't leven zijn gekomen.
Twee broers, die de op de boerderij wonende
familie vijandelijk gezind waren, drongen t
huis binnen en vermoordden, den boer, zijn
vrouw, zijn zoon en dochter en het kind
der laatste. Bij ontdekking der wandaad
vertoonden de lijken der ongelukkigen tal-
looze wonden. De daders zijn intusschen
reeds gearresteerd.
STORM IN ENGELAND.
Londen, 7 Oct. (V. D.). Een zware storm
ciie nu en dan een snelheid van 70 mijl per
uur had, heeft Zondag aan de Engelsche
zuidkust groote schade aangericht.
Twee personen kwamen om. Een groot
aantal worden-gered.
B e r 1 ij n, 6 Oct. Gisteravond heeft mer
ontdekt, dat in het gebouw der Fransche
legatie in de Pariser Strasse alhier vod:
een waarde van 80.000 mark is gestolen.
Wegens herstel-werkzaamheden aan het
gebouw had cle gezant met een deel van hei
personeel indertijd elders intrek genomen.
In één der slaapkamers is een schrijfbu
reau open gebroken, waaruit verschillende
kostbaarheden zijn ontvreemd, o.a. een
snoer van 160 paarlen met briljanten slot
ter waarde van 40.000 mark. alsmede eer
ring met een groote witte diamant en ver
der nog andere sieraden.
In een andere slaapkamer, waariu zich
ook vele kostbaarheden bevonden, zijn dc
dieven eveneens binnen gedrongen. Daai
hebben zij echter niets ontvreemd. Wanneer
do diefstal heeft plaats gehad, valt nie'
met zekerheid te zeggen.
HET MEISJE UIT DE CHOCOLATERIE-
WINKEL.
Aga Khan neemt haar tot vtouw.
Parijs, 6 October. De Matin meldt uil
Aix les Bains, dat Aga Khan officieel ken
nis heeft gegeven van zijn verloving mè
mejuffrouw Andrée Carron. De huwelijk?
voltrekking zal plaats hebben op 4 Decen'
ber.
Aga Khan is een Britsch-Indisch vorst
mejuffrouw Andrée Carron is een bediende
uit een chocolaterie-winkel te Aix lés
Bains.