DE EEMLANDED
BUOTENIAND
PHILIPS LAMPEN
Plaatsbespreking
F. H. LOMANS
Dinsdag 22 October 1929
28e Jaargang No. 57
BUITENLANDSCH OVERZICHT
VERWOESTING IN
FILMSTAD
20 tot 50 films
verloren!
VLIEGTUIG IN BRAND
Onverwachte redding
„Jan van Riemsdijk-Avond"
EDISONFEESTEN IN
AMERIKA
ERNSTIG TRAMONGELUK
TE BERLIJN
POINCARE'S OPERATIE
GRIEZELIGE VONDST IN
KABOEL
Fa. L. J. Luycx en Zn.
Wollen Jumpers.
Lumber Jacks.
Deux-Pièces.
AMANOELLAHTERUG?
Wacht plebisciet ah
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS pc' 3 maanden voor Amersfoort f2.10, per maand (0.75, per
w«k gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.I71/,.
Binnenland franco per post per 3 maanden fin Afzonderlijke nummers f 0.05.
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERG 515
UITGAVE: VALKHOFF CB
PRIJS DFR AnVFRTFNTIEN va0 (-«regels l l.05 met inbegrip van een bewijsnummer
rniilo licn BUIEn ItHIICH elke rt8c, mccr fo.2S. Llcfdadlghclds-advertcntico voorde
helft van den prijs. - Kleine Advertentlüo „KEITJES" bl) vooruitbetaling 1-5 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f I.- Beadlsnummer er tra f 0.05
De zaak-Sklarek een verschijn*
sel, dat met het karakter van
den tijd samenhangt.
'Aldus typeert, de Frankf. Zei luns de af
faire, die op 't oogenblik de aandacht wan
de heele wereld vraagt. De zaak verdient
niet alleen de belangstelling van de juristen
en politici, maar ook van de sociologen. Ge
lukt het wat nog niet hëelemaal zeker
is het omvangrijke net te ontwarren, zoo
zal een aantal schadelijke elementen uit het
openbare leven worden verwijderd.
Het onderzoek wordt daardoor verlicht,
dat leden van rechtsche zoowel als van link-
sche partijen bij de Sklareks geïnteres
seerd zijn. Men kan er zich dus aldus
het genoemde blad niet van afmaken met
de stelling, dat de republiek de schuld is
van de corruptie, evenmin dat de reaction-
naii-en de schuldigen zijn. Corruptie is een
ziekte, die hij de gezondste staatsinrichting
voorkomt. Zij was vóór den oorlog in het
Rusland van den absolulen Tsaar even ver
breid als in de dernokratische stadsbesturen
van Amerika.
Wil men een moreele ouderscheiding ma
ken. dan verdienden de aanhangers van de
democratie, die zich laten omkoopen, de
grootste verachting, zoo noteert dit demo
cratische orgaan openhartig. Het is dubbel
schandelijk het volk naar den mond te pra
ten en het te bedriegen. De kwaliteit der
menschen wordt in de grondwet, niet ge
noemd. maar zij is onmisbaar. Hoe vrijer
de grondwet, hoe beter haar dienaren hoo-
ren te zijn.
luist dit is het droevige in de Derlijn-
sche gebeurtenissen, dat de menschslijke
hoedanigheid, die te voorschijn treedt, zoo
jammerlijk is. Steelt iemand een millioen,
of slechts een stuiver van een winkel toon
bank, dan is dat weliswaar weinig roem
vol, maar hij heeft althans iets gewaagd,
zich met een bepaalde daad tegenover de
wereldorde geplaatst. Hier heeft men zich
eehter. behoudens enkele stedelijke ambte
naren, die aan ernstig bedrog schuldig schij
nen, in heel geen conflict gevoeld, men is
zeer eenvoudig en gemoedelijk te werk ge
gaan, in de overtuiging, dat ieder ander
ook zoo handelen zou. Dat is het treurige.
Elkeen verdedigt zich met do tegenvraag,
waarom juist h ij zich geen goedkoope klee-
ren zou laten leveren, of tot goede diners
uiinoodigen, terwijl die en die en die bet
toch ook deden.
Velen schijnen voordeelcn 'geïncasseerd
te hebben, die oogenschijnlijk van niet veel
waarde zijn. De Sklareks beschouwden deze
tegemoetkomingen als fooien, en dat warén
het ook. De zielkundige uitwerking van de
fooi is in 't algemeen zoo. dat de ontvan
ger zich door de aanneming niet vernederd
voelt, den gever alleen maar vriendelijk
toelacht. Zoo ook hier. De stadsbestuurders
hebben er verder niets kwaads bij gedacht,
geraakten echter in een gemoedsstemming,
die den heeren Sklarek liet zakendoen lich
ter maakte wat ook de bedoeling was.
De sociologisch belangrijke «aangelegen
heid is juist dit „niets er bij denken'. Vroe
ger bezonnen de menschen, die een leiden
de positie hadden zich wat langer, wanneer
zij iets aannamen, wat hun piets kostte.
Men is heden ten dage niet meer aarzelend,
men laat zich graag iets cadeau doen. wan
neer iemand iets geeft. Dat is niet zoo bi-
zonder opvallend in een generatie, die door
oorlog en inflatie zoo n enorm vermogens-
verlies geleden heeft. Bij wien tot den
bedelstaf gebracht werd, stijgt de karakter
teerheid in den regel niet. In 't algemeen is
de vaste persoonlijkheid, die zich naar eigen
wet bewegen wil, niet modern; zij wordt
to in of meer als storend beschouwd, men
kan haar niet gebruiken. Des te beter ge
dijen de anderen, wien de fijn onzichtbare
kleeforganen zijn toebedeeld.
Betrekkingen moet de mensch hebben, be
trekkingen regeeren in de politiek en in de
economie, met relaties doet men alles
De Staal is begonnen met deze verande
ring der zeden. Jn den oorlog hebben rela
ties over leven cn dood van menig soldaat
beschikt, en in het achterland at de mensch
rn e t „relaties" vleesch en die zonder ge
droogde groenten.
Nog lang na den oorlog zijn ..hooge" rela
ties het belangrijkste geweest in het econo
misch leven. Wie gemakkelijk toegang bad
in de ministeries, kreeg spoedig de uitvoer-
bewilligingen etc.. waardoor hij de gunstige
conjunctuur kon benutten. Van wie geen
toegang had. bleven dc verzoeken weken
lang liggen, totdat de schoonste kans ver
dwenen was.
Nimmer stond de bezigheid van het aaii-
knoopen van betrekkingen zoo fantastisch
hoog genoteerd als thap- In Berlijn vooral
kan men dat de laatste jaren goed waarne
men. In de algemeene vriendschappelijke
bedoening domineert het type dat in dui
zenden exemplaren leeft dat iedereen
kent en allen de hand schudt. Handen zijn
er echter niet alleen om geschud te wor
den. maar ook om te wasschen: de een*»
wascht de andere schoon.
In deze atmosfeer van nette relaties zijn
de Sklareks dik geworden. Het moit.cn zelf
uiterst nette menschen zijn; rijke lui, die
mooie huizen bewonen en gemakkelijk e,in
1000-mark-biljet wisselen, zijn altijd net.
Vermoedelijk zijn zij bij niemand met hun
ehèqueboek gekomen: ik wil je omkoopen!
Zeer geleidelijk, langs den weg der vriend
schap. die door geld lichter begaanbaar
wordt, zijn menschep die gekozen en aan
gesteld waren, om de belangen der burgers
te behartigen, zaakwaarnemers van Skla-
i ck s belangen gew orden.
Men late zich niet misleiden: dc Sklareks
zAa overal. De corruptie, niet juist de groo-
te oinkooperij, maar een zekere kleverige
fooiencorruptie, is allerminst zeldzaam bij
ons, en mettertijd zullen er andere schanda
len volgen.
Men moet dus niet schijnheilig alleen de
Sklareks en het bestuur van Berlijn ver
vloeken, waar de klaploopers-vegetatie wel
iswaar het fleurigst kon gedijen. Dat het
tot op den wortel uitgeroeid wordt, is niet
alleen voor de saneering van Berlijn nood
zakelijk, maar voor het hcele Duitsche le
ven. Daarom mag geen stadsbestuurder en
geen stedelijke vertegenwoordiger en geen
opperburgemeester, «als hij werkelijk zijn
vingers in dit troebele water gehad heelt,
verder een openbare functie uitoefenen!
Wij hebben het blad uitvoerig geciteerd,
omdat ij mecnen, dat deze scherpe diagno
se niet uitsluitend voor het Duitsche open
bare le\en geldt. Ook elder» kan men cr
wellicht zijn nut mee doen!
Twee Engclsche ateliers in
Hollywood afgebrand
L o li d e n, 21 Oct. (V. D.) Maandagochtend
heeft een hevige brand gewoed in de film
ateliers van do British Talking Pictures
Lid cn de British Sound Film Production
tc Wembley. De ateliers zijn voor het groot
ste gedeelte verwoest, aarhij ook een nieu
we installatie voor het opnemen van ge
luidfilms. die ongeveer honderd duizend
pond sterling gekost heett, verloren is ge-
gaan.
De brand bral: uil in een atelier, waar
honderden wassen marionetten waren op
geborgen, die voor de film zouden worden
gebruikt
Een groote partij goederen, waaronder
camera's, lampen, luidsprekers, enz. werd
eveneens verwoest.
Verder wordt gemeld, dat £0 tot nog
niet ontwikkelde films verloren zoudei zijn
gegaan!
Londen, 21 Oct. (V.D.) De brand, die
gewoed heeft in de filmateliers van de
British Talking Pictures, heeft een schade
aangericht van 1 k 2 millioen gulden. Het
vuur, dat Zondagnacht is uitgebroken,
verwoeste het grootste deel der studio's cn
de aangrenzende gebouwen. Het is de
brandweer nog gelukt zeer belangrijke
films in veiligheid tc brengen, 19, kort voor
den brand aangebrachte luidsprekers wer
den door het vuur vernield. In óén der af
gebrande gebouwen bevonden zich verschil
lende voorwerpen ter waarde van ongeveer
1.000.000. Het opnemen van films zal
door den brand niet worden onderbroken,
omdat nieuwe bedrijfsklare installaties
binnen een week kunnen worden verwacht.
Brussel, 1 9 O c t. („Tel.") Hedenmiddag
zijn twaalf personen, die per vliegtuig een
tocht maakten boven dc provincie Antwer
pen. ternauwernood aan een Vreèselijken
dood ontkomen. Nabij de stad Antwerpen
vloog de machine op 300 M. hoogte in
brand. De piloot bewaarde echter zijn
koelbloedigheid en daalde op een veld; één
der passagiers werd gewond, doch zijn le
ven verkeert niet in gevaar. Toen de ma
chine brandend daalde, gaf een priester,
die zich aan boord bevond, allen de abso
lutie.
GROOTE BRAND TE BERLIJN.
Gevaar voor uitbreiding
voorkomen.
B e r 1 ij n, 21 O c t. (IT N.) Vanavond te
gen 8 uur is iri de dak verdieping van een
fabrieksgebouw in het Zuiden van de stad,
dat in de onmiddellijke nabijheid is gele
gen van het warenhuis Karstadt cn een
groote bioscoop, een zware brand uitgebro
ken, welke spoedig oversloeg naar de vijf-
do verdieping waar o.a. de magazijnen van
een matrassenfabriek en andere magazij
nen gevestigd zijn. De brandweer was spoe
dig ter plaatse en tastte het vuur van de
omliggende daken en van drie mechani
sche ladders af met 14 stralen aan, doch
kon voorloopig de eigenlijke vuurhaard nog
niet bereiken. Intus9chen acht men het ge
vaar voor uitbreiding geweken. Het blus-
schingswerk zal volgens het. oordeel van
ELECTR. TECHN. BUREAU
UTR. STRAAT 15 TEL. 483
DONDERDAGMORGEN van 10
uur af a f 0.10 per plaats in
AMICITIA
den ploatsver\angen.dcn «dief van de brand
wee;- nog verscheidene uren duren Een
talrijke politiemacht onder de persoonlijke
leiding van den president van politie, zette
do straat af. In de omliggende straten slaat
een groote menschenmenigto 't schouwspel
gade. IIet verkeer moest geheel worden
stopgezet.
Dc brand was tegen 10 uur gebluscht,
zoodat een groot gedeelte van het mate
riaal kon inrukken. Er zijn posten voor
het nablusschingswcrk uitgezet. De schade
is nog niet te overzien doch vermoedelijk
zeer belangrijk.
New York, 21 Oct. (IT. N.) De feesten
voor liet Edison jubileum zijn vandaag
o\cral in do Ver. Staten begonnen. In het
middelpunt Aan de belangstelling slaat, de
stad Dearborn, waar de feesten begonnen,
nadat president IToover met zijn gemalin
en de leden van liet Amerikaansche. kabi
net per extra-trein waren aangekomen. Ook
Osven Young behoort tot do eeregasten.
Hoover en Edison houden redevoeringen,
die door de radio verspreid worden. Ook dc
Duitsche geleerde, Prof„ Einstein, zal ccn
toespraak houden, w elke door de radio van
Duitschland naar Amerika wordt overge
bracht.
Vele gewonden
B e r 1 ij n, 21 O c t. (V. D.) Maandagmid
dag hoeft bij de Koenigstor te Berlijn een
botsing plaats gehad van twee tramwagens
der lijnen G3 en 74 Dc schok was zoo hevig
dat beide wagens uit de rails werden ge
licht. 5 personen werden zwaar gewond,
terwijl vele anderen door glasscherven min
of meer lichte verwondingen opliepen.
Een der moeilijkste op
mecisch gebied
Parijs. 21 Oct. (H.N.) Poincaré heeft
zich vanmorgen 8 uur voor de tweede maal
laten opereeren De operatie is goed ver-
loopcn
P a r ij s. 21 O c t. (V. D.) Zooals gemeld,
hebben de professoren Marion en Gosset
Maandagmorgen de tweede operatic aan den
vroegeren minister-president Poincaré ver
richt. De operatic duurde l'A uur en werd
door den patient goed doorstaan. Vooral de
Averkzaamheid van het hart gal' tot geen
ongerustheid aanleiding. De cchtgenoole
van Poincaré heeft de kamer naast die van
Poincaré betrokken.
Na de operatic werd hel volgend officieel
bulletin uitgegeven:
Dc tweede operatie van minister-presi
dent Poincaré werd hedenmorgen door
prof. Marion met assistentie van prof. Gos
set en de doctoren Bendin en Pierrad ver
richt".
Men zal zich herinneren, dat de heden
morgen plaats gehad hebbende operatie
reeds eenige weken geleden zou geschie
den, doch dit was door de complicaties,
ontstaan uit de eerste operatie, niet moge
lijk. De operatie behoort tot de moeilijkste
op medisch gebied. De urineblaas is niet
alleen aan de voor. doch ook aan de achter
zijde geopend, waarna prof. Marion de noo-
dige operatie kon verrichten. Hoewel de
professoren zich toch gunstig hebben uitge
laten over dc operatie, valt het op, dat om
trent het verloop in het bulletin niets Averd
medegedeeld. De genezing na de tweede
operatie zal waarschijnlijk langen tijd
duren.
Het bulletin Aan hedenavond omtrent den
toestand van Poincaré zegt, dat deze zeer
bevredigend is. Een der behandelende dok
toren voegt er aan toe, dat de algemeene
toestand van den patiënt uitstekend is.
familieleden van Aman
Oeilah vermoord?
Habib Oeilah voor de
rechtbank
Londen, 21 Oct. Naar de Daily Tele
graph uit Allahabad meldt zijn bij een
grondig onderzoek van de citadel te Ka
boel in een besloten ruimte 6 lijken gevon
den. De identificatie gaat met groote moei
te gepaard daar de lijken reeds in verren
staat van ontbinding verkeerden. ITet ij
echter gelukt de identiteit van drie vast te
stelen en Avel Abdul Majid Khan.'een broer
van Aman Oeilah, Hayanat Khan een stief
broeder van Aman Oeilah cn Mohammed
Oesman een vroegere commandant van
Kandhalar.
Aangenomen wordt dat Habib Oeilah bij
het bestijgen van' den troon in het begin
van dit jaar deze zes personen tezamen mei
een aantal andere aanhangers van Aman-
Oeilah in den citadel heeft gevangen ge
zet. Toen hij zag dat hij verslagen werd
heeft hij de zes gevangenen vóór zijn vlucht
uit Kaboel laten dooden.
Aan den anderen kant bestaat ook de
mogelijkheid dat de gevangenen in hun
vertwijfeling zelfmoord gepleegd hebben of
den hongerdood zijn gestorven.
Habib Oeilah naar Kaboel go*
bracht.
Cairo. 20 Oct. (V.D.) Naar uit Afghanis
tan wordt gemeld, zijn Vrijdag de vroegere
Koning, I-Jabib Oeilah en zijn Familie naar
Kaboel gebracht. Nadir Khan heeft een be
vel onderteekend om. Habib Oeilah en zijn
medewerkers voor een speciale rechtbank
te dagen. Deze rechtbank zal Habib Oeilah
veroordeelen Avegens diens opstand tegen
Aman Oeilah.
Zaterdag heeft de nieuwe koning Nadir
Khan het corps diplomatique ontvangen in
Kaboel, en met hen langdurige besprekin
gen gehouden ovèr den politieken toestand
van Afghanistan. Nadir Khan heeft mede
gedeeld dat de nieuwe regeering alle maat
regelen heeft getroffen om het leven en de
eigendommen van de buitenlanders in Af
ghanistan tc waarborgen.
Goede maatjes met Rusland.
Uit Moskou wordt gcmeldt, dal tusschcn
Nadir Khan en het Russische volkscommis
sariaat voor buitcnlandschc zaken radiotele
grammen gcAvisseld zijn. waarbij Nadir
Khan den wcnsch der nieuwe regeering tc
kennen gaf om vriendschappelijke betrek
kingen met Rusland te onderhouden.
Litwinoff wees in zijn antwoord op de
goede betrekkingen van buren, welke er tus-
schen beide landen bestaan en verklaarde,
dat. Rusland bereid is mede te werken, om
deze betrekkingen nog verder te doen ont
wikkelen.
ZWARE OVERSTROOMINGEN
De siraien van Savona een meter
onder water
Vele fabrieken stilgelegd
Milaan, 20 O c t. (V. D.). Ten gevolge
van hevige Avolbreuken boven Savona en
omgeving, zijn twee beken dermate ge
zwollen, dat zij de aangrenzende velden
en de lagere stadsgedeelten hebben over
stroomd. Op enkele punten in de stad be
reikte het water een hoogte van een Meter
zoodat talrijke zaken en kelders onder wa
ter gezet werden. Ook do parken werden
door het Avater ernstig beschadigd In de
omgeving werden verschillende wijnbergen
verwoest. Ook in Spezia werden de straten
door den regen overstroomd. Verschillende
fabrieken werden blank gezet, zoodat het
werk neergelegd moest wórden. De Marga
is eveneens gezAvollen en heeft uitgestrekte
landerijen onder waler gezet Ook uit'Mo
dena, Bologna en Ivrea komen berichten
over OA*erstroomingen. Op verschillende
plaatsen is het telefoon- en telegraaf-vcr-
ke.er verbroken.
FRANSCH LUCHTVAARDER NEERGE
STORT IN DUITSCHLAND.
Een belooning uitgeloofd voor
het vinden van het stoffelijk
overschot.
Volgens de Franschc bladen zou in
Duitschland een Fransche luchtschipper uit
zijn ballon zijn omlaag gestort Het betreft
hier een luchtvaarder, Aviens ballon onlangs
onbeheerd in Joegoslavië is aangetroffen.
Uit bloedsporen aan de ballon meent de
Fransche politie te kunnen opmaken, dat de
vermiste luchtvaarder reeds lang voor het
neerkomen van den ballon uit de mand
moet zijn gevallen en wel ongeveer in den
tijd dat de ballon zich op het traject Stutt-
gart-Ulm-Munchen-Salzburg voortbewoog.
Voor het vinden vai\ het stoffelijk overschot
van den luchtvaarder is een belooning van
3500 mark uitgeloofd
WEERBERICHT
Hoogste barometerstand:
761.5 te La Coruna.
Laagste barometerstand:
736.2 te Rost.
Verwachting tot den avond
van 23 October:
Zwakke tot matige Z. tot
\V. wind', nevelig tot zwaar
beA\folkt, Aveinig of geen re
gen, iets zachter.
LAIVGESTRAAT 49-51 TEL. 190
ZEER VOORDEELIG.
Hij erkent de moderniseering ie
ie vlug ie hebben door
gevoerd
Londen. 19 Oct. („Telegraaf*). In een
interview met een vertegenwoordiger van
Central News heeft Aman Oeilah, de ge
wezen koning van Afghanistan, die thans,
zooals men weet, te Rome woont, verklaard,
alleen naar zijii land te zullen terugkeeren
als liet geheele volk dat wenscht. Over de
jongste berichten uit Afghanistan -— de
overwinning en troonsbestijging van Nadir
Khan wilde Aman Oeilah nog niet spre
ken.
„Hoe de toestand in rnijn land op het
oogenblik precies is, Aveet ik niet, aldus de
ex-koning, maar dit Aveet ik Avel, dat ik er
niet aan denk terug te keeren, Avanneer een
enkel persoon of autoriteit, hoe invloedrijk
die ook moge zijn, dat vraagt. Indien ech
ter een plebisciet werd gehouden cn mij als
resultaat daarvan gevraagd werd terug te
keeren, dan zou ik daar trolsch op zijn."
Toen men Aman Oeilah vroeg of hij, in
geval van een terugkeer, zijn pogingen zou
voortzetten ora Afghanistan op Westersche
wijze te moderniseeren, dan Avel of hij van
meening is, dat zijn eerste pogingen te ver
zijn gegaan, antwoordde hij: „Mijn pogingen
zijn niet te ver gegaan; maar zij hebben
wellicht wat te vlug plnats gehad. Ik zie
thans, dat mijn moderniseéringspogingen
«aiet voldoende waren voorberiid."
EDISONFEESTEN IN JAPAN.
Verlichting van Tokio.
Londen. 21 Oct. (H.Nyj Volgens een be
richt uit Tokio zullen daar vandaag groote
feestelijkheden ter eere van Edison begin
nen. In 1873 werd in Japan de eerste elec-
triciteitsmaatschappij met een kapitaal van
200000 yen opgericht. Thans zijn er 6403
maatschappijen met een kapitaal van 3A
millioen yen in Japan. Bij het vallen van
de duisternis zal de geheele stad, in het
bijzonder de regeeringsgebouwen, feestelijk
verlicht worden.
BLOEDIGE ZONDAG IN OOSTENRIJK.
Tal van schietpartijen.
We en en. 21 October (V.D.) De Zondag
nacht is te Weenen zeer bloedig verloopen.
Bij botsingen van beschonken personen
werden twee personen gedood en vijf ern
stig gewond.
Te Hernals kwam het tot een schietpartij
waarbij een persoon gedood Averd.
Een greep radau-broeders ovenriel een
persoon die gedood werd. Op de Schmelz
had eveneens een schietpartij plaats, be
halve twee doo-len Averden 8 personen ge
wond van wie vijf ernstig.
NIEUWE NEDERLAAG VOOR HOOVER.
Zal hij zijn veto-recht gebruiken?
New-York, 19 Oct. (V. D.) President
Hoover heeft in den Senaat opnieuw een
zware nederlaag geleden, daar de senaat
tegen den wil van den president de uit-
voerprenjieclausule aan de belastingvoor
stellen toevoegde. Het is mogelijk dat Hoo
ver tegen deze voorstellen van zijn veto
recht gebruik zal maken.