Blikjes Boter Janhagel
De Chr. Ambtenaarsbond groeit
I. A. Schoterman Zoon
Toen Amersfoort tabak teelde
De Jaarvergadering
in Amicitia
In het beginsel ligt
dekracht
v
VOOR ONZE
HUISVROUWEN
Fa, M. R. N. 00S1ErtVEEN
STADSNIEUWS
Een voorstel om de klassificatie
te willen afschaffen is
verworpen
Gistermorgen om 1 uur ving in „Amici
tia*' de algemeene vergadering aan van
den Algemeenen Xed. Christelijken Amb
tenaarsbond, welke gepresideerd werd door
den heer A. van D r i e 1. uit Haarlem.
Na gemeenschappelijke zang. voorlezing
nit den Bijbel en gebed, heette de voorzit
ter der afdeeling Amersfoort, de heer IJ
Pars, alle gasten hartelijk welkom; hij
sprak de hoop uit, dat deze samenkomsl
zou mogen strekken tot innerlijke verster
king van den Bond.
Openingsredes.
In zijn openingsrede wees de voorzitter
de heer Van Drie], op het belang van
een vergadering als deze. Er zijn in onj
leven momenten van spanning, waarop wij
den Goddelijken steun niet missen kunnen
Er is nu eenmaal veel tragedie, ook in het
bondslevcn. Vaak werd in heilig vuur be
gonnen, maar toch heeft de ziel zich in hel
bondsleven vaak van God verwijderd, waar
door er groote vrees ontstond. Bij die ver
bleeking van geest, kwam echter ook6tced?
weer een warmere toenadering. De geesl
van het ongeloof kan dan weder worden
weerstaan; men moet niet letton op dom
me cijfers, maar wel op de handhaving van
het beginsel. Daarin schuilt kracht van den
Ned. Chr. Ambtenaarsbond. Op l Januari
1929 telde de Bond 2S60 leden, welk aantal
thans vermeerderd is tot 3521. In 1929 tra
den toe de afdeelingen Zwolle en Almelo
terwijl er thans wederom drie nieuwe af
deelingen bijkwamen.
Het jaar 1929 is een goed jaar geweest
voor den Bond; de vruchten van het chris
telijk beginsel heeft men in ruime male
kunnen plukken: men denke slechts aan do
Ambtenarenwet 1929.
Er moet naar gestreefd worden een or
ganisatorisch verband te verkrijgen met de
verschillende bedrijven.
Het orgaan „de Christelijke Ambtenaar''
werd in 1929 een weekblad. Wat het e6-
meentepersoneel betreft, kan gezegd wor
den, dat het in belangrijke male heeft mee
gewerkt tot meerdere rechts- en maat
schappelijke zekerheid van de leden van
den Bond.
Moge de arbeid van deze vergadering bij
'dragen tot meerdere kracht van den Bond
In al zijn geledingen, aldus besluit spre
ker zijn openingsrede.
Bij de behandeling van het jaarverslag
van den secretaris, spreekt do afgevaar
digde van Eindhoven zijn wensch uit, dal
de ingezette propaganda-actie ook in de
zomermaanden niet zal verslappen; speci
aal richt hij hierbij het oog op den Haag,
waar het ledenaantal veel te klein is. Dc
vendien dringt deze afdeeling er op aan.
dat door de Regeering gebroken zal wor
den met een aldaar geldend formatiestel
sel.
De afdeeling Amsterdam maakt enkele
kleine opmerkingen, doch spreekt overigens
een woord van hulde voor het beleid van
het Hoofdbestuur. Enkele opmerkingen wor
den gemaakt over het feit, dat de besturen
van Christelijke krankzinnigengestichten
weigeren te onderhandelen met het Hoofd
bestuur van den Chr. Bond omtrent de ar
beidsvoorwaarden.
De afdeeling Assen protesteert tegen de
arbeidsvoorwaarden, bij de registratie wij
ze van aanstellingen, enz. Daaruit zou :;en
groote willekeur blijken, die afkeurens
waardig is en welke nieuwe regeling ook
de ernstige aandacht van het Hoofdbo
stuur moge hebben en ook reeds gehad
heeft. De toestand wordt, zooals hij nu is,
steeds meer onhoudbaar. Spreker becritl-
seert dan in scherpe mate het beleid van
de Regeering, die naar spreker s meening
in gebreke moet worden gesteld. De verte
genwoordiger wenscht een grooter contract
tusschen Hoofdbestuur en leden; vertrouwt
bovendien op de voortdurende paraatheid
van het college bij de regelingen, welke
door de Regcering worden uitgevaardigd.
Ook Rotterdam en Leiden maken enkel-»
opmerkingen op het jaarverslag van don
secretaris en in verband hiermede op het
beleid van het Hoofdbestuur.
Het woord is dan aan den secretaris van
den Bond, den heer L. Vermeulen uit
den Haag, die de verschillende op- en be
merkingen \an de afgevaardigden uitvoerig
beantwoordt. Hij laat hierbij o.a. duidelijk
uitkomen, dat in Parlement en Provincial
Staten en gemeenteraden leden aanwezig
zijn, die absoluut niet deskundig geacht
kunnen worden op het gebied van het amh
tcnaarswezen. Een meer voorzichtige keu
ze bij volgende verkiezingen is daarom zeer
gewenscht.
Er ontspint zich dan nog een discussie
omtrent enkele onderdeden van het jaar
verslag. waarbij de voorzitter van den
Haag, de lieer C. Guit, een uiteenzetting
geeft van den toestand zijner woonplaats,
waar men met verschillende omstandig
heden te kampen heeft bij de pogingen tol
vergrooting der afdeeling.
Daaraan was het too te schrijven, dat den
Haag. in tegenstelling met andere steden
minder vooruitging.
Na deze bespreking wordt het Jaarverslag
en het beleid van het Hoofdbestuur onder
applaus goedgekeurd.
De vergadering werd hierna geschorst to'
des middags kwart voor tweëen
n
Middagbijeenkomst
De middag bijeenkomst werd geopend
met gemeenschappelijke zang van hvt
bondslied, waarna de heer H. v. Munster
uit Amsterdam afscheid nam van zijn 50-
jarigen gemeentelijke dienst in Amsterdam
cn daarmee van den Bond. Het scheidende
lid werd nog met enkele hartelijke woor
den door den voorzitter toegesproken.
Daarna had de behandeling der begroo
ting en van het finantieele venslag van den
bondspenningmeester, den heer L. II. Kur-
pershoek. Verschillende afdeelingen
maakten op- cn bemerkingen \an internen
aard cn dit karakter ook in de daaruit
voortkomende discussie behielden. De pen
ningmeester verdedigde het finantieele ver
slag en de begrooting op uitvoerige wijze.
Het finantieele verslag en de begrooting
werden hierna goedgekeurd, evenals dc
jaarverslagen van het ondersteuningsfonds
Het finantieel verslag gewaagde van een
batig saldo van 1970.60; de begrooting
sloot met een totaal bedrag van 31.570.—
Op voorstel van de afdeeling Rotterdam
werd besloten een telegram van hulde en
dank te zenden aan minister Donner, voor
de door hem ingediende en verdedigde
Ambtenarenwet.
Wijnhandel Utr. Str. 17 Tel. 145
Gevestigd 1878
Bijzonder aanbevolen
3EAURIVAGE Gewas 1926 St. EMI LI ON Gewas 1924
Per flesch 1Pet anker 40.- Per tlesch 1 AO. Per anker 56.-
De aftredende hoofdbestuursleden dc hee-
ren G. Haverhoek, (Bergen op Zoom). T.
Kingraa, (Leeuwarden). T. II Straub (Am
sterdam) en J. de Vries (Doetinchem) wer
den herkozen. Bij de behandeling van de
verschillende afdeelingsvoorstellen heeft de
afgevaardigde der afdeeling VJissingcn met
kracht 't voorstel dier afdeeling verdedigd,
om do klassificatie af te schaffen, aangezien
in het algemeen het leven ten platteland*
even duur, zoo niet duurder is dan dal
van dc ambtenaren in de stad De secreta
ris vreesde, dat door de afschaffing van de
klassificatie het salarispeil zal worden ver
laagd. Spreker lichtte dit in een uitvoerig
betoog toe. Het hoofdbestuur adviseerde dit
voorstel niet aan te nemen. Het voorstel
werd tenslotte met 67 tegen 13 stemmen
verworpen.
Vervolgens werd op voorstel van dc afd.
Hilversum, met steun van het II. B., beslo
ten de contributie ongewijzigd to laten
Besloten werd de volgende vergadering te
houden in Utrecht.
De heer C. J. van Oapi uit Utrecht hield
aan het einde der vergadering nog een in
leiding over „Welke taak ons in verband
met de inwerkingtreding van de ambtena
renwet 1929 wacht", waarin hij een uitvoe
rige uiteenzetting gaf van het ontstaan cn
de beteekenis dezer wet. Tenslotte hoopte
spreker dat de totstandkoming van deze
wet de leden zal aansporen tot verhoogde
activiteit, ook inzake de propaganda.
De heer D. de Ridder uit Amsterdam
sprak nog een kort woord namens het per
manent comité van organisaties van Chr
Overheidspersoneel.
De vergadering werd ook bijgewoond door
den heer K. Kruithof, die als afgevaardigde
van het Chr. Nat. Vakverbond nog een kort
woord tot de vergadering sprak, waarin hij
een opwekkend propagandistisch woord
richtte tot do aanwezigen.
Hierna werd de vergadering op de ge
bruikelijke wijze gesloten.
KOSTELOOZE VACCINATIE
Burgemeester en Wethouders van Amers
foort brengen ter kennis van de ingezete
nen, dat op Woensdag 28 Mei a.s. om 3 uur
n.m. gelegenheid zal worden gegeven tot
kostelooze inenting in het gebouw van de
Handelsschool in dc Hellestraat.
Gewenscht is trouwboekje of geboortebe
wijs mede te brengen.
Burgemeester en Wethouders van Amers
foort,
De Secretaris, De Burgemeester.
K. KAAN* JZN. V. RANDWIJCK.
R. K. DRANKWEERBESTRIJDING
Pater Barromeous de Greeve
spreekt op Zondag 25 Mei a.s.
Voor de R. K. Drankwecrorganisatles zal
het o.s. Zondag een feestdag in onze stad
zijn. In do kerk van den H. Franciscus
Xaverius (het Zand) zal pater Borromacus
de Greeve ODder het lof van zes uur een
predikatie houden, terwijl dezelfde spreker
des avonds om acht uur in het Patronaata-
gtbouw St. Acchten ccn feestrede zal uit
spreken
Deze bijeenkomst zal opgeluisterd worden
door zang cn muziek van dc R. K. Meis
jesbondon.
MAATSCHAPPIJ TOT NUT VAN
'T ALGEMEEN.
Alg. Jaarvergadering.
Gisteravond kwam het Departement
Amersfoort van de Maatschappij tot Nut
van 't Algemeen in ledenvergadering bij
een in de kleine ?aal der Theosofische Loge
aan de Regentosselaan.
De Voorzitter opende do vergadering
heette allen welkom cn bracht naar voren
wat het Nut dit jaar verricht heeft- brengt
hulde aan do hoeren Tuininga en Fcikcma
voor hunne blzondcre zorg cn werk gege
ven aan bioscoop en Jeugdconcerten, waar
door dit Nuts werk ook goed geslaagd mag
heeten.
Door verhindering van de Secretaresse
leost Mevr. Loos de notulen der vorige ver
gadering voor, die onveranderd worden
goedgekeurd. De bcschrijvingspunten voor
de Alg. Vergadering worden nagegaan. Als
afgevaardigde daarheen wordt benoemd
dc heer Kruithof, als p'aatsvervangend dc
beer Prins. Een schrijven was ingekomen,
dat men niet in staat geweest was can-
üdalcn te stellen voor de vacaturc-H. B
•n dit uitgesteld is tot September.
De heor de With brengt het verslag uit
van de Commissie tot nazien der Rekening
on Verantwoording, waarna dc penning
meester onder dankzegging voor zijn keu
rig beheer door de verandering wordt gc-
dechargeerd. Na enkele besprekingen over
het Nut van Musea ouder geschoolde lei-
Jing to'bezichtigen cn zich daardoor beter
daarin tc kunnen oriënteeren deelt de
Voorzitter mede dat het programma voor
de komende winter zeer zeker voor ieder
naar wensch zal zijn. Al moet do grond
gedachte zijn, om in ontwikkelende lijn te
blijvop.
Hierna wordt dc vergadering gesloten.
DE NIEUWE AUTOBUSSEN
In het bericht over de nieuwe autobussen
van de N. V. Amersfoortsche Autobusdienst
hebben wij abusievelijk vermeld dat waren
aangekocht Chevrolet-Chassis. Dit moet
echter zijn G.M.C.-chassis, die evenals de
Chevrolet, vervaardigd worden door dc Ge
neral Motor Compagny.
153e STAATSLOTERIJ.
Vijfde klasse. Eerste week.
Trekking van 22 Mei 1930.
(700 loten).
Ten kantore van den Collecteur A. C. R.
O. Leinweber alhier, zijn aan dc navolgende
nummers tc beurt gevallen:
Prijs van 200 op No. 1785.
Prijzen van 70. 1758 cn 1803.
Tc zamen 3 prijzen.
Zonder prijs zijn uitgetrokken: 1760; 1781;
20-175; cn 20498.
Volgende trekkingen geschieden: 20—28,
30 Mei; 25 cn 10—14 Juni 1930.
Behalve de premie van 30.000 voor den
aatst uitkomenden prijs van 1000 of hoo-
ger en de premie van 300») voor het laatst
uitgetrokken lot, zijn ingebleven de navol
gende prijzen 1 van 100.000, 1 van f óU.OOO
1 van 25.000, 1 van 15.000, 2 van 1500,
44 van 1000 55 van -400, 54 van 200; 132
von 100 en 3045 van 70.
BURGERLIJKE STAND.
Geboren: Henk, z. v. J. Hofland en Aleida
Johanna Hesaelink.
Catharina Elisabeth, d. v. Barend Klok
on Elisabeth den Brcejen.
KOFFIETAFEL:
Sardines op geroosterd
brood
MIDDAGTAFEL:
Gestoofde schel viscli
(schoteltje in den oven)
Bietcnsla
LANGESTRAAT 42 - TEL. 77
van VAN OER HEYOE,
f 1.20 per blikje,
Ondertrouwd. Johan Frans Brinck en
Henrietta Wilhclmina Beekman; Hendrik
van Uithoorn en Aartje Zijtvcld, Lecndert
an Alphen en Gcsina Wilhclmina Aldon-
Kamp; Aart Ntcolaas Hendriks cn Mathil
da Veencndaal; Pietcr Mocn en Margarctha
.Maria Martha Castcrnians; Frans Kra/her
en Willcinpje van Voskuilen; Gerrit Pijpers
cn Antonia Epskamp. Teunis Gijsbertus van
de Ridder cn Everarda Catrina Kreikamp.
Adrianus van de Goede cn Johanna Geer-
truida Kok. Michael Cornells van Evcrdin-
gen en Anna Gerarda Bernardina Koops.
Kornelis Hermanus Heijlen on Gerrltje Ver
steeg; Hendrikus Wilhelmus Pothoven en
Johanna Elisabeth Merkes.
Getrouwd: Johannes van Roggen cn An-
retto Gesina van Deldcn; Lammert van
Dijk en Aagjo van de Bunt; llendriaus
Verheuvel on Antboinctte Johanna Adri-
anna van Mourik; Caret van Eijs en Fran-
cina van Zwol.
Overleden: Melanic Maria Hubertine van
Schoonhoven, oud 67 jaar, echtgenoote van
A. F. van Beurden.
POGING TOT INBRAAK
In het pavlljoon „Boschlust"
te Birkhoven.
Gistermiddag omstreeks half twee heb
ben een drietal Amsterdamschc jongeman
nen een poging tot inbraak gedaan in het
paviljoen „Boschlust". dat aan den straat
weg bij Birkhoven gelegen is
Twee gemeente-werklieden, dio zich in
de nabijheid bevonden, ontdekten de boos
aardige bedoelingen van het gezelschap en
wisten twee medeplichtigen, die op den
uitkijk stonden, tc grijpen cn aan do po
litic over te leveren.
De dader zag kans om te ontvluchten,
de motorbrigado heeft nog getracht hem
op tc sporen, doch deze poging bleef zon
der succes Op telegrafisch verzoek aan do
politie te Amsterdam mocht hot dezo ge
lukken den dader aan te houden, die naar
hier is overgebracht
Dc drio personen, dio allen ongeveer 19
jaar oud zijn, hebben hun strafbare daad
bekend; het slot van een afsluithek was
roeds verbroken cn ook het gaas voor een
raampje vernield.
De daders zijn te dezer stede in arrest
gesteld en zullen waarschijnlijk morgen
aan de Justitie to Utrecht worden over
geleverd.
GEEN FRUIT MAAR TABAK.
Gouden dagen voor de
planters
Is er yemant uyt Oostindien gekomen
Die er yet van weet'
Heeft hij daer niet \an den toeback ver
nomen?
Gbeeft my bescheet (bescheid),
Is hy wel goet
Voor s menschen bloet?
Of hy deugt doet.
Scgget my vrc-ed.
Toeback drlncken is een goede medicyne,
Stelt u dan tevree!
Dasschen is goet voor de tandpyne,
Wrijft se daer mee:
S.oo is de roock
Voor den man oock.
Al is t maer smoock,
Beter dan loock.
Dit lied uit het laatst der zestiende eeuw
(zie Xecrlands Zang voor Neerlands Man
nen door S van Milligen, blz. 48), bewijst,
dat men de tabak hier kende. Het rooken,
■volgens sommigen, uit Engeland hier inge
voerd, deed omtrent denzelfden tijd zijn in
tree hier te lande. Als alle nieuwigheden
had het, net als hM, nieuwe in onzen tijd,
zijn voorstanders en bestrijders. De tabak
werd door den een verguisd als oen gift
des duivels, oorzaak van allo kwalen, door
den ander verheerlijkt als een gave des He
mels, con panacée tegen alle ongesteldhe
den Het ware nutteloos zich in dezen
ouden strijd nog partij te stellen; dc tabak
heeft in ons land zijn rockers zoo talrijk ge
vonden als bijna nergens elders en sedert
Goei
eeuwen is dc cultuur der tabaksplant ccn
belangrijk onderdeel van onzen landbouw,
al is de laatste jaren tengevolge van de
hooge pachten, de hooge loonen en het ver
bod van kinderarbeid van uitbreiding van
den tabaksbouw niets te bespeuren.
Wanneer men begonnen is, hier tc lande
tabak te telen, is niet bekend. Vermoedelijk
in het begin der 17de eeuw. De prijzen van
het geïmporteerde product waren zoo ont
zettend hoog, dat zij tot proefnemingen met
liet planten moesten uitlokken. De his-
loriesc'irijver Van Meteren vertelt in het
zesde deel van zijn Ned. Historiën, blz. 516,
Hat de tabak omstreeks 1570 goedkoop was
en ongeveer één gulden het pond kostte,
ten kleine 30 jaar later, in 1598, was ze zoo
1uur, „dat het pond tot zes, tien, twaalf
guldens cn meer, naar zijn deugd cn soort,
verkocht wordt." Een eeuw later was dc
labakshandel in 'vollen bloei. „De invoer
•.an Virginic-tabak werd dagelijks belang
rijker", zegt Schotel in zijn „Bijdragen tot
de Geschiedenis van de Tabak", blz. 78, „en
:ncn zag dt markt er zoo van gevestigd,
dat de behoeften voor andere landen groo-
tendeeis van hier vervuld werden. Zeker
brachten onze menigvuldige en veel gebrui
kende karossenfabricken (snuiffabrieken),
hiertoe veel bij, doch nog meer, dat onze
markten steeds, mesr dan andere, van goe
de hoodanigheden voorzien, en de in- en
buitcnlandsche handelaars verzekerd waren
dat zij alle mogelijke sorlecringen konden
hekomen en daarom hur.no orders hier ga
ven of wel zeiven kwamen. Veel tabak ont
vingen de Hollanders ook uit Jamaica, St.
Vincent, Antlgoa, Dominique cn do Ber
mudas, Havana, Purtorico, Brazilië, St. Do
mingo e- a."
Ora op do tabaksteelt terug te komen.
\anvankelijk zal aan de proefnemingen
weinig aandacht geschonken zijn door de
overheid, die steeds, net als nu, loerend
rondzag om nieuwe bronnen van inkomsten
aan to boren. Eerst in 1669 achtten de Sta
ten van Gelderland den tijd gekomen om
tiend op dit nieuwe soort van gewas te hef
ten. In dien tijd waren het voorul Wage-
ningcn en Nijkerk, die tabak verbouwden.
Maar vooral in het Sticht, in het bizonder
om Amersfoort, vjrmeerderden de planters
van inlandsche tabak. In het jaar 1636, ver-
lelt Van der Aa in zijn Aardrijkskundig
woordenboek I, blz. 150, telde men te Amers
foort reeds 50 planters en 34 jaar later was
uit getal tol 120 geklommen.
„In 1670 leverden deze 120 planters een
verzoek aan dc regeering in om dc beias-
t.ng op den, van buiten inkomenden, mest
verminderd oi verzacht tc hebben. Sedert
dien klom het getal tot over dc tweehon
derd, zoodat alle landen, die hoog genoeg
en bekwaam daartoe waren, rondom de
slnd werden beplant. Allengskcns raakten
echter die planterijcn in verval. Dc planters
b even jaren met hunnen gebouwden tabak
zitten, en moesten hem, na lnng bewaren,
uitdrogen cn merkelijke pakhuishuur (wan
neer wederom eemgo trek in en vraag naar
d.e krulden kwam), tot zeer groote schade, cn
wel de helft verlies, verkoopen, 't welk aan
gemerkt zijnde ten opzichte van één plan
ter, die vijftig en meerder, ja honderd dui
zend ponden tabak bij zich had, nadenkelijk
i rootc cn onherstelbare schade, cn voor ge-
tnecne planters der/el ver geheele ondergang
beeft veroorzaakt." (Van Bemmol, „Beschrij-
ving van Amersfoort II, blz. 784, aange
haald hij Schotel t. a, p. blz. 79). Dc inland
sche i-'ibak „was toen tot zulk een lagen
prijs gedaald, dat ne soort, dio vroeger voor
12 on 13 stuivers het pond verkocht werd,
r.iet meer dan 2 Ft. gelden mogtVoor
heen was er in tabak eon veel grooter ver
zending dan thans (1839). naar Zweden, De
nemarken en Noorwegen, alwaar hij met
smaak gerookt wor1, dewijl men zegt, dat
bij over zee gevoerd wordende, door de zee
lucht die scherpte, welke anders aan den
mlandschen tabak eigen is, grootendeels
verliest en aangenamer wordt." (Van der Aa,
1 a. p. blz 150).
Het laatste kwartaal der 18de eeuw zette
in met een bloeiende herleving van den ta
baksbouw. De ooriug tusschen Engeland en
zijn Amcrikaanscho kolonie was in 1777 uit
gebroken cn dc overzeesche handel was
vrijwel lamgeslagen De invoer van tabak
uit Amerika stond geheel stil.
„Doch do gevolgen van den Amerikann-
schen oorlog'', vertelt het Kabinet van Ne-
'tcrlandsche en Kleefschc Oudheden V, blz.
.108—399, „dïden in het jaar 1779 dc Amers-
foorder tabaksteelt onverwachts bloeien, en
bevorderde dus op ceno krachtdadige wijze
ac voortteoling van dezelve. De belemmering
in het verzenden van de tab3k, door dien
oorlog ontstaan, deed den prijs der binnen-
landscho soorten zo zeer stygen, dat men
voor de beste binnenlandsche tabak dc helft
meer gclds kon maken, dan weinig tijds te
voren, cn voor dc minste ontving men ruim
zo veel, als men weleer voor dc beste ont-
fangen had Zeer natuurlijk was het dus,
dat het voordeel, zo verbazend, iedereen
•anrnoedigde, om zo vee! mogelijk tabak te
telen. Wie slechts een stukje grond in bezit
had, werd tabaks planter: men bouwde
omstreeks Amersfoort do eene schuur naast
dc andere, »*n zelfs in Gelderland werd deze
teelt onbegrijpelijk sterk voortgezet. Lan
den, weleer tot andore gewassen toebereid,
werden thans in tubakslanden herschapen,
cn in de Betuwo hakte men de karssen-
'ooomgaarden omv-»rre, om op dien grond
tabak te telen. Rondsom Amersfoort zag
men fcyna niets anders dan tabaks landen,
n kon men zich verbeelden In Virginiën te
zyn. Dc provintio Utrecht in het algemeen,
cn Amersfoort in het bijsonder, trokken zeer
vele voordoelen van dezen zo spoedig toe
genomen handel."
In Gelderland tusschen Rijn en Maas
deed de tabak in dezo jaren haar intrede.
De Ned. Jaarboeken van dlc Jaren bericht
ten, dat door li et Kwartier Nijmegen te
Ticl oen tabakswaag werd opgericht, die
verpacht werd vot ƒ2500, niettegenstaan
de het waaggeld maar een stuiver per 100
pond bedroeg. Bij den watervloed van Febr.
1781 ging in Maas en Waal bijna 280.000
pond tabak verloren; beide bewijzen van
do krachtige opleving dezer cultuur, ook
ln streken, waar zij tot voor kort geheel
onbekond wae.
Ter bovordering van den handel verlaag
den de Algemeene Staten het uitvoerrecht
voor labak van 5 der waarde tot 2
De voornaamste afnemer onzer tabak in
die dugon was Frankrijk, dat 40 millioon
pond :>er Jaar noodig had.
Al spoedig kwam er een daling in de on
gekend hooge prijzen, doordat de opkoopers
zich, om een term van onzen tijd te gebrui
ken, solidair verklaarden en dc koopprij
zen vaststelden.
Daarna volgde a! spoedig onze oorlog met
Engeland (20 Dec. 1789—20 Mei 1783) en de
tabakshandel was morsdood, wat natuur
lijk zijn terugslag op de teelt uitoefende. Dc
tijd van verval, volgende op den vrede met
Engeland, ging over in het Fransche be
wind, dat zich liet gelden van 1795 tot 1813.
Ecnige opleving kwam.
Ruim 90 jaar geleden kon Van der Aa
(t. a. p., blz 150), nog schrijven: „Thans is
die nering eenigszms aan het bloijen
Thans wordt hij (üe tabak) te Amersfoort
gesponnen, en, in vaten gepakt, naar Duin
kerken, St.-Omcr cn andere Fransche plaat
sen ton behoeve dor rogie, maar bijzonder
ook naar Italië verzonden, waar hij tot snuif
wemalen on van daar vervolgens in menigte
naar de Nederlanden terug gevoerd wordt."
En ru maar dien toestand kent do le
zer.
„Bij deu watervloed van November 1775
was do scliadc, die te Nijkerk, door het
wegspoelen of bederven van tabak, veroor
zaakt werd. zeer aanmerkelijk
„Bij don watervloed van Februari 1525
had Nijkerk nanmerkclijke schade. Veel ta
bak was daardoor ln do bergplaatsen be
dorven... Van akkers, dio tot tabakslonden
enz. gebruikt worden, wordt weinig ver
wacht."
„Ook de storm van 29 November l!s36
rigtto hier groote schade aan, doordien er
meer dan vijftig schuren, tot dróoging van
tabak ingcrigt, omver waaiden of instort
ten". (Van der Aa, Aardr. Woordenb. VIII.
blz. 214).
Haarlem, Mei '30
ttai D. H. VAN UDEM.
