Bunschoten's eerste industrie
STADSNIEUWS
Zaterdag 24 Méi 1930
28e Jaargang No. 276
BELANGRIJK GEBEUREN
Gevolg van de drooglegging
der Zuiderzee
irW ::zr:,?-
DERDE BLAOÜH
Een nota inzake de
zweminrichting
Afwijkende meening
van Mr. Stadig
©GEPE MEiyJEJ/UIGDL
AANMELDING VAN
LECLDLIMCaEN
Dr. s'Jacob opent "de
Hollandsche Knoppen*
fabriek.
Bunschoten cn Spakenburg gaan zicl\
leeds voorbereiden op do gevolgen welke
'clc drooglegging van de Zuiderzee zal bren
gen. De eerste fabriek, de X.V. Hollandsche
Knoopenfabriek, welke liet earsle bedrijf in
een Zuiderzeegemeenle is. dat mei steun
tan de gemeente cn van de generale com-
missie ingevolge de Zuiderzcesteumvet i«
gebouwd, is gistermiddag officieel door den
Commissaris der Koningin onder groote
belangstelling geopend.
Rede van bux§emeoster De Vries,
De lieer 'J. Üe Vries, burgemeester van
Bunschoten cn Spakcnbuig, bracht aller
eerst een woord van dank aan den Com
missaris der Koningin. Dr. II. Th. s'Jacob,
'lie zich had bereid verklaard om de nieuwe
fabriek te openen, nu vervolgens dank te
brengen aan de directie van de fabriek, de
lieeren Frankfort cn Manasse, wier organ!
salietalent werd gememoreerd. Spreker
richtte zich voorts lot de leden Van den
Buuschotenschcn raad en tol de generale
tomniissie van de Zuiderzee sleunwet, wier
steun hij nogmaals inriep.
Met waardeering- herinnerde hij aan hel
werk dat zijn ambtsvoorganger, wijlen de
heer Besselaar voor deze fabriek gedaan
had. Vervolgens bracht spreker dank aan
den architect, den lieer T. Sikma. Mer de
beste wcnschcn voor de toekomst dezer
nieuwe Bunschotensclie industrie besloot
spreker zijn beloog, dat met applaus werd
beantwoord.
Openingsrede van Dr. H. Th,
s'Jacob.
Dr. s'T.a cob. ifc Commissaris der Konin
gin in ons gewest bi acht in den aanvang
van zijnjopeningsrede naar voren, dat «men
ditmaal; lïóewel het geen gewoóute is om
bij de opening ecner fabriek officieel fe
doen, wél daaraan eeirTimFTerl tliTtje- wil
geven. Het gemeentebestuur beeft goccl ge
zien door deze, fabrie^:te vestigen. De Zui
derzee gaat .verdwijnen, de bevolking van
Bunschoten mist haar bestaan als visscher.
Burgemeester Besselaar heeft het werk aan
gevangen. doch hij heeft helaas het resul
iaat niet mogen beleven. Spreker sprak nog
zijn dank uit voor het werk vatï burgemees
ter Besselaar.
Wij staan hier voor een nieuwe zaak. liet
'zaad is ervoor uitgespreid cn nu is het uf
wachten wat de vruchten zullen zijn. Wij
zullen hopen, dat deze dag een feestdag zal
zijn voor Spakenburg, dat vele mcnschen
in deze fabriek een bestaan zullen vinden.
Niet alle leden der bevolking zullen met
vreugde deze fabriek begroeten, zij zullen
slechts met, moeite kunnen wennen aan het
leven in een fabriek, dat zoo geheel anders
is als dat van den visscher op de vrije zee...
Dr. s'Jacob hoopte dat de godsdienstzin,
welke thans bij de bevolking heerscht. be
waard moge blijven ook als Spakenburg
een fabrieködorp is. (applaus).
Burgemeester de Vries dankte Ds' s'Ja-
'ob voor zijn openingswoord Bunschoten
heeft de eerste fabriek van alle Zuiderzee
gemeenten, zij zal het als een dankbare
herinnering behouden, dat deze fabriek ge
opend is door den Commissaris der Ivonin-
De lieer S. F1' a n k f o r r, directeur van
'dc fabriek, bracht vervolgens dank aan al
len, die aan de totstandkoming van <leze
fabriek hebben gearbeid en in het bizonder
aan den Commissaris der Koningin, die de
eerste fabriek in een Zuiderzee visschers-
plaats heeft geopend. Spreker memoreerde
Je groote verdiensten welke het viSscliers-
bedrijf thans oplevert en schreef ook hier
aan het feit toe, dat slechts 80 arbeiders in
Je fabriek werkzaam zijn. Hij sprak doD
wensch.uit, dat dit aantal zal kunnen ver
meerderen, zoodra de yisscherij kleinere
Winsten zal. afwerpen.
De lieer I. Manassen, lid van de di
rectie richtte vervolgens nog een woord van
Jank tot de afnemers. Hij sprak den vvensch
uit, dat men een nationale industrie zal
steunen, mede in het belang van lien, dis
Joor de drooglegging van de Zuiderzee lot
werkloosheid zijn gedoemd.
Van Mevrouw de Wed. Besselaar was een
telegram van geluk wenscli on 1 vangen.
iM2öllL
Hierna werd een rondgang gemaakt door
het bedrijf. De genoodigden kregen een dui
delijk beold van de bewerking der galalieth-
platcn. waaruit de knoopen worden gesla
gen. Alle bewerkingen geschieclon machi
naal, zoodat totaal ongeschoolde kraclilen
alleen .maar do handgrepen voor de bedie
ning der machines behoeven te kénnen. De
<»nde stukjes galalieth worden in drie sta-
!ia gepolijst om vervolgens te worden ge-
ormd in de persen. Honderd verschillende
(patronen kunnen worden geleverd. De
tempels voor de figuren op de knoopen
rorden in de eigen instrumentmakerij ver
vaardigd.
Nadat de patronen op de knoopen zijn
aangebracht gaan zij naar de boormachine,
l.w.z, de knoopen worden met de hand on
der 'de lïboT gebracht, aangezien anders de
gaatjes door het patroon worden geboord.
De knoopen, welke zonder patroon zijn,
worden geheel machinaal van gaatjes voor
zien. Vervolgens worden zij nagezien door
de in het bedrijf werkzaam zijnde meisjes
om vervolgens in de eigcn-gemaaklQ doo-
zen te .worden verpakt, A
■Nadat de ververscliingcn waren geser
veerd voerden nog .ecnigo gprekeio bet
woord.
De heer Ni e u wb'o e r, wethouder Van
Bunschoten gaf na liet serveeren der ver
verscliingcn een overzicht van hetgeen aa
de vestiging dezer fabriek is voorafgegaan.
Hij ging achtereenvolgens de verschillende
vraagstukken na welke zijn ontstaan door
dat men nu nog niet precies wist, welke in
dustrie voor een plaats'als Bunschoten liet
meest geschikt zou zijn, mede in verban
met den aanleg der bevolking. Aanvankc
lijk waren bezwaren tegen de vestiging van
een filiaal der Knoopenfabriek te Nijkerk
aangezien dit decentralisatie van het be
drijf zou beteekcncn. De mede-directeu
der fabriek heeft zich thans uit dat bedrijf
teruggetrokken en na besprekingen met het
'Bunschotensclie gemeentebestuur de X.V.
Hollandsche Knoopcnfabriek gesticht.
De hooi' Oudkerk uit 'Amsterdam
bracht als afnemer der fabriek een woord
van hulde aan de directie.
De hoer Kolfschoten, burgemeester
van Edam, sprak een vvoorcl namens de ge
nerale commissie Zuiderzeesteunvvet. 1-Iij
stipuleerde,'dat het de Zuiderzeegemecnlen
niet te doen is om elkaar vliegen af te van
gen; integendeel,zij moeten eendrachtig
samenwerken om le voorzien in de behoef
te aan werkgelegenheid welke door de
drooglegging dei- Zuiderzee ontstaat. Dit
moet hét eerste doel z'ijn van de verècniginj
van Zuiderzeegemecnlen.
Namens de generale commissie sprak hij
zijn vreugde uit over de groote belangstel
ling, hopende dat deze zal blijven voortbe
slaan tot heil van de streek waarin de fa
brick gebouwd is. Spreker hoopte dat de
genen, voor wie de fabriek gebouwd is, ge
hoor zullen geven aan de dpï'Óép, 'van de
overheid, om werk te nemen in dit nieuwe
bedrijf.
Vérvolgens werd nog bel woord gevoé
door den heer Iloubst, lid van den Bun-
scholcnschcn raad.
Onder de aanwezigen, .merkten wij o'iri
op verschillende .burgemeesters uil'onlig
gende gemeenten, den heer Wykamp, lid
au Ged. Staten, Mr. Van Yossem, lioofd-
nspecteur van deu Arbeid, den heer Bern
\Y. c: F.mons, lid van het bestuur van d
Raad van Arbeid tc Amersfoort, Ir. Ilouben
uit Baarii. lid van de Génerale Commissie
ingevolge de Zuidcrzeesteunwct, het ge
meentebestuur cn den. secretaris van Bun
schoten, alsmede vele vertegenwoordigers
uit industrieele en commercieele kringen.
CENTRALE ARMENZORG TE BAARN.
Baorn. In het gemeentehuis hield dc
ereeniging Centrale Armenzorg Dinsdag
avond hare jaarvergadering onder voorzit
terschap van den heer E. Enlhoven.
Aan het jaarverslag ontleenen wij de vol-
ende gegevens:
In het begin van het jaar ward een groota
gift ontvangen van II. M. do Koningin-Moe
der, waardoor het bestuur tn staat was in
de toen heerschende felle koude de gezin
nen van brandstoffen te voorzien. Ruime
giften werden verder ontvangen. Van een
der leden werd zelfs een obligati? ontvan
gen ter vervanging van zijn contributie.
vele families ontviDg het bestuur
kleeren en schoeisel.
Aan 8 kraamvrouwen en zieken werd ge-
durendo dit jaar warm eten verstrekt. Des-
ege is grooten dank v/fsohuldigd aan de
dames, die bereid waren dat eten geduien-
de een week of langer le geven.
Met Kerstmis werd voor ieder in behan
deling zijnd gezin uit het Cornelie van
Dorpfonds een gift ter hand gesteld aan de
huisbezoekers.
Gedurende 1929 werden IS nieuwe gezin
nen aangebracht, waarvan 2 uitsluitend
oor Moederhulp. In hst geheel waren GS
©zinnen in behandeling) waarvoor aan on
dersteuning 3661.9113 werd besteed. Voor
do afdeeling Moederhulp werd 1S1.01 uil-
gegeven.
De oorzaak' 'der armoede of van hst te
kort was in 26 gevallen ziekte, in 15 geval
len te kort aan inkomsten, in 13 gevallen
ouderdom en in 10 gevallen Moederhulp.
Twee gezinnen werden uitsluitend met
kleeding6tukke.il geholpen; 1 gezin met hulp
in de huishouding tijdens langdurige ziek
te der moeder, 1 gezin werd buiten de
comniissièvcrgadering geholpen.
Van deze gezinnen waren er 47 Ned. Her
vormd, 1 Remonstrant, 1 Chr. Geref.. 2 Lu-
thersch, i Room6ch-Katlioliek, 1 Oud-
Roomsch, 6 gemengde god6dien6t en 6 tot
geen kerkgenootschap behoorende.
Van deze gezinnen werden er 20 gedu
rende het geheele jaar geholpen, de andere
gedurende, eenige maanden.
Uit de linnenkast, het goederen-dépot cn
uit, liet dépot van. dekens cn beddegoedWer
den verscheiden stukken uitgereikt.
De rekening sluit in ontvangst cn uitgaaf
met een bedrag van 4088.87. Onder de uit
gaven komt o.ni. voor een bedrag aan on-
deièteuniiigsgiften van 3664.91 Fr, onder
de ontvangsten 17-17 wegens contributies
en ƒ600 subsidie der gemeente.
De ondei-afdeeling Moederhulp sluit met
een bedrag van ƒ790.79.
De rekening on verantwoording, nage
zien door de heeren A. Donker en T, H. van
Dorp, werd in orde be vonder
Deze' lieeren tverden herbenoemt! <ot lc-
clen der Kascommis6ic, terwijl de aftreden-
do bestuursleden, t w. de lieer E. Enthoven
en mej. C. A, Druijvesteijn, bij acclamati
van stemmen, werden herkozen,
MIDDELBARE TECHNISCHE SCHOOL
VOOR DE BOUWKUNDE TE UTRECHT
Zooals in een advertentie in dit nummer
is aangegeven, is de inschrijving voor liet
toelatings-cxamcn der M. X. tc .Utrecht
weder geopend.
In de door dc M. T. S. uiigegeven ce
schriften kan uien o.a. kennis nemen van
de wijze van vooropleiding, van de eische
van toelating tot de M. '1. S. cn de daa
aan verbonden voorbereidende cursus,
het schoolgeld, dc overige kosten cn van
velerlei andere bijzonderheden.
Ei-ii boekje. „Dc Toekomst van den Mid
delbaar-Technicusgeeft antwoord, op dc
vragen: Welke betrekkingen staan op
voor lien, die het einddiploma vcnvorv
hebben en, welke positie kunnen do oud
leerlingen der Middelbaar-Technische
School te Utrecht ten slotte verkrijgen.
Deze - gescliriftjes worden belanghebben
den n-i aanvraag gratis toegezonden.
Mr. L. Stadig heeft de volgende nota aan
den Raad gezonden:
Ondcrgèfeekeiidc, Hit Aan do comniissio
tot onderzoek van dc qii'acstic van een Ge
meentelijke Zweminrichting, meent dat de
vraag moet worden gesteld. iu welken
kring de drang naar een hetero zweïiige-
légcnheid is ontslaan, f
Het is percentsgewijze' een zeer klein
aantal, dat meer of minder geregeld, zwemt
Lp voor hén is'hct- hoofdzakelijk' sport. In
zpoyoy staal het Zivenpii^i op één Jij 11 niet
voetballen, tennissen "cp^.
M'en.kan van mconni^.zijii, .d.at dp
meentc lot taak heeft, de .sport zgnder rr.êer,
cn dus in nl hoar vort a klingen, lol ónuer
werp \qn haar riireytc zoj'g te maken/.dpcli
een dergelijke opvatting zal tc Amersiooi t
li i e t door een .meerderheid worden gedeeld.
Een ander standpunt i.-. dat de gemeente,
als van genoegzame actie, zich ook in fi-
pancieele deelname uitend, -jit de kring
aïi direct belangstellenden blijkt,, om het
element van algemeen nut, dat in een ge.-
/onde sportbeoefening ligt, van haar zijd:
leun verleent
Er is een krachtige drang van liefheb
bers van de zwemsport, om een betere
zvyemgelegeuhcid te verkrijgen. Beier he-
teekcni hier in hoofdzaak ruimer. De be-
lannde inrichting van den heer Pezic zou
oldoende zijn, als zij. niet bij gebreke van
een afzonderlijke ruimte voor mannen cn
rouwen, gedurende een deel van den dag
beurtelings voor mannen respectievelijk
rouwen gesloten moest zijn.
Dc' gemeente subsidieert thans don heer
'ezic jaarlijks met 1S00. De plannen' van
de meerderheid der commissie zou der ge
meente bovendien op 2881. resp. -1531
(al naar gelang dc gemeente ccn unnuï-
teitolcehing kon sluiten of niet) komen. In
totaal dus 4684 resp. 63S4.
Of dit zuiver financieel bekeken, voor ccn
gemeente als Amersfoort verantwoord is te
achten, moet bezien worden in het licht
van liet gchcelc budget der gemeente en
van al hetgeen in dc naaste toekomst nog
om voorziening vraagt.
Naar de mccning van ondcrgetcekendc is j
het thans niet het moment om voor de ge
meente ter zake van de zwemspoi t een
nieuwe uitgaaf van 3000 resp. >600
te creëcrcn. Men moet ergens een grens;
stellen. Wil men in Amersfooit verruiming
van zwcmgclegcnheid krijgen, dan dienen
clc. liefhebbers van deze sport er zich zelf
in de eerste plaats voor tc spannen. Wan
neer deze ccn behoorlijk kapitaal bijeen
brengen (on in andere plaatsen, Amster
dam, Alkmaar, enz. blijkt dat dit kan) zou
dc gemeente tot ccn zeker limiet haar fi-
nancieclen steun, voorzoover nog noodig
kunnen toezeggen. Ondcrgeteckeurlc denkt
zich de zaak zoo:
Particulieren vormen ccn stichting af •.er
eeniging en brengen de helft van het be-
noodigde kapitaal bijeen. De gemoeide
fourneert bii wijze van lecning de andere
liclft; natuurlijk binnen dc in het verslag
der commissie gemaakte begrooting van
100.000; de gemeente zegt een subsidie
toe overeenkomende met dc rente van het
door haar geleende geld. Om de mogelijk
heid te openen, dat het geld. door dc vcr-
fccniging bijeengebracht, rente zal afwer
pen. en op deze wijze de plaatsing van
obligaties of, aandeelen, zoo noodig, nog
eenigszins' te vergemakkelijken, ware te
overwegen om. indien de exploitatie met
inbegrip van liet subsidie een vooideelig
saldo oplevert, dit voordeelig saldo in de
eei.ste plaats aan te laten wanden, om op
het door de slichting of Vvereeniging bij
eengebrachte kapitaal rente of duidend
uit te keeren.
Burgemeester cn Wethouders hebben in
dertijd voorgesteld de voor een zweminrich
ting noodigc gelden uit het Fonds voor bij
zondere doeleinden te putten. Al werd dit
gedaan, dan. blijft het boven ontwikkelde I
I
JCtl.^AN CLDtNEAEMlVEIT
LAAN
financieele bezwaar bestaan. Immers dan
kan dit Fonds niet voor andere doeleinden
worden aangewend, cn zal men.voor.zulke
andere doeleinden weer moeten leeiièn.
Men denkc b.\. aan dc verbetering, van
de verbinding met het Soesterkwarticr.
Bij de door mij ontwikkelde opzet, waar
bij dc belangstelling en medewerking van
particulieren wordt ingeschakeld, ontstaat
oorts het voordeel,, dat, waar voortdurend
oor meer /.akén de liulp der gemeente
wordt ingeroepen, liet publiek inziet, dat
het. zelf eerst moet aanpakken. Bij een
samenwerking als door mij gcdacljt, kan op
den duur liet tcrreinv waar hulp wórdt
crleend, ruimer woideu dan „wanneer de
gemeente voor alles alleen horht te staan.
Er is nog een voor.decl aan verbonden.
De kans u.l.-dat de eyplpiuijie van ecD
zweminrichting zoo ccopomiscli mogelijk
geschiede, w^ordt vergroot. Wanneer de ge
meente zonder meer de gelden- fourneert,
mist men. do heilzame rem, (althans w erkt
deze niet in zoo sterke mate), welke' ligt ui
de gedachte dat men bij tekorten niet zoude
welen hoo deze tc dekken.
PREDIKBEURTEN.
Amersfoort.
Zondag 25 Mei 1930.
Ned. Herv. Kerk.
St. Joriskcrk.
10 uurDs. Pannebakker.
6 uur: Ds. Pannebakker.
Nieuwe Kerk',
10 uur: Dienst.
C uur: Dienst,
Emma-kerk.
10 uur: Dienst.
C uur; Dienst.
Bethelk'erk.
10 uur: Kinderkerk.
G asthuiskerk.
10 uur: Dienst.
Gebouw „Eben Haëzer.y
10 uur: Jeugdkcrk.
Wijkgcbouw Monnikenpad.
10 uur: Kinderkerk.
Gebouw „Het Sluisj'e."-
10 uur: Kinderkerk.
Christ. School Rozenstraat
Geen opgave ontvangen.
Vrijzinnig Hervormden.
Doopsgez. Kerk. (Blankenbeymstraat).
Geen dienst.
Vrijzinnige Jeugdkerk.
Geb. Tboos. Ver., Regentesselaan.
Geen dienst.
Remonstrantscke Kerk'.
10>£ uur: Dr. Miedeina.
Doopsgezinde Gemeente,
10'i» uur: Ds. Ilylkema.
Evang. Luthersche Kerk.
10/3 uur: Ds. de Jongb.
Geref. Kerk (Zuidsingel).
0 uur: Prof. Dr. G. Ch. Aalders le Uil
versum»
11 uur: Ds. Schouten. 1 T i -
314 uur: Ds. Schouten.
6 uur; Prof. Dr. G. Ch". A al der
versum.
Geref. Kerk (Langegracht)^
10 uurGeen dienst
uur: Geen dienst.
Geref. Kerk in I-Iersteld Kerk-«
verband.
10 uur: Ds. G. W. van Delli tc Zaandam.
5 uur: Ds. G. W. van Detli te Zaandam.
Chr. Geref. Kerk.
10 uur: Godsdienstoefening.
0)3 uur: Godsdienstoefening.
Vrije Geref. Gemeente.
914 uurGodsdienstoefening.
5 uurGodsdienstoefening.
Oud-Kath. Gemeente ('t Zand 13).
10 uurDienst
r
Kerk voor Allen. (Soefie eeredienst)
Volksgebouw Snouekaertlaan,
11 uur; Dienst.
Vrije Kallï. Kerk.
Geb'. Theos. Ver. Regentesselaan.
Geen opgave ontvangen.
Leger des Ileils (Langestraat 94J.
10 uurDienst.
3'A uur: Openluchlsanienkonist.
7 uur: Openluchtsamenkomst.
S uur: Yerlossingssamenkomsf.
Christian Science C.t Laantje 3).
-10.'3. uur: Eng. Dienst
BUITENGEMEENTEN.
Baarn en Eembrugge.
10 uur: Ds. Adiiani.
C uur; Ds, Monttians (e BariieycltT.
Barneveld.
9/3 uur: Ds. Balelaan.
6 uur: Ds. Bouthoorn te Putten.
Hoevelaken.
10 uur: Ds. Van Boven.
C.'-j uur: Ds. Van-Boven.
Hoogland.
10 uur: Ds. C. J. Warners.
Leusden.
6 uur: Ds. Barcndreclit 'te Austerlitz.
Nijkerk.
9% uur: Ds. Van Mclle.
5 uur: Ds. v.. d. Graaf.
SchcrpenzeeL
9J; uur: Ds. Warmolts.
C uur: Ds. Warmolts,
Soest.
10 uui: Ds. Gerritsen le "Amersfoort"
G uur; Geen dienst.
Soestdijk.
RembrandtzaaT.
10 uur: Ds. van Schaick-
6 uur: de heer Trefiers te Ecinnes-Builein
Gebouw Religie en Kunst
Geen opgave ontvangen. 1
Soesterberg.
Geen opgave ontvangen.
De Vnursche.
6 uur: Ds. Klomp le Woudenberg.
Woudenberg.
10 uur: Ds. Klomp.
6 uur: Geen. dienst.
V- AMERSFOORTSCHE MUZIEK-
yV VEREENIGING.
Concert in het Plantsoen.
Op Dinsdag 27 Mei wordt door de Amei»-
foortsche Muzickvereeniging (directeur dc
heer Ferd. dc Goeij) een concert gegeven in
dc gemeente-muziektent (Plantsoen Zuid),
liet programma is als volgt:
1. A. E. Attaque, Marsch, Blankenburg.
2. Ouverture Orpheus in der Unterweli,
Offenbach.
3. Mcin Traum, Walzer, Waldteufel.
i. Grande Fantaisic La Trouvèrc, .Verdi,
Pauze.
5. Ouverture Racokszy, Kelcr Bela.
6. Czardas aus Den Gcist der Wojwoden,
Grossman.
Musikalische Seifcnb!azen, Potpourri,
Urbach.
S. Marsch, Onze Voorzitter^ Fcrd. do
Goeij.
Aanvang S uur
MARKTBERICHT.
23 Mei 1930.
Iloenderciereii 4.60—5.60, eendeneieren
-4.20>.80 per 100 stuks: grasbotcr 1.70
per K.G.; kippen G.75—1.60. lianen 0.80—
1.10, hennen 0.25—1, tamme konijnen
0.40—1.50 per stuk; tamme duiven 0.40
Ü.5U per paar; magere varkens 35—;"»,
drachtige zeugen 110—ISO, biggen 18—
27 per stuk.
Aangevoerd waren ongeveer; 122.500
stuks hoendereieren, 55.000 stuks eendeu-
eieren, 60 K.G. graeboter, 2G magere var
kens, 16 drachtige zeugen2 435 biggeiij 4
.guste zeugen, 1 dekbeer, -
