NIEUWE HISTORIE-PENNINGEN PHILIPS LAMPEN F. A. LOMANS A. Schoterman Zoon By den 50en verjaardag van Koningin Wilhelmina „L'Orange fleurira" Havik 41 - Tel. 292 DE AFGELASTE REGEN- PROEF Het gyzelingsgeval te Gouda Er is lichtvaardig gehandeld ERNSTIG AUTOONGELUK NABIJ PUTTEN HUMORHOEKJE De Koninklijke Begeer" te Voorschoten geeft een serie van 24 penningen uit, betrekking heb bende op ons Vorstenhuis Koningin Wilhelmina viert den 31stcn 'Augustus haar vijfiigsten verjaardag. In dezen, dit jaar buitengewonen nationa- len feestdag, heeft de Naamlooze Vennoot schap voorheen de Koninklijke Begeer te oorschoten aanleiding gevonden een bij zondere kunst uitgave voor te bereiden in hare medaillefabriek, teneinde het heuge lijke feit van den feestelijken Sisten Augus tus ook voor do historie vast te leggen in een vorm, die het huis van Oranje een blij vende plaats kan waarborgen ook in toe komende jaren. De directie van de Konink lijke Begeer voelde te méér roeping om bij deze gelegenheid een zeer apart werkstuk in hare ateliers te vervaardigen, omdat het op 31 Augustus eveneens een halve eeuw geleden zal zijn, dat door Anthoni Begeer tc Utrecht de grondslag werd gelegd van den nieuwen opbloei de: penningkunst in Nederland, na de periode van verval, waar in do eertijds zoo bloeiende pennlngkunst in de 19de eeuw was geraakt. Reeds drio jaar bieden rijpte bij de Ko ninklijke Begeer het denkbeeld om met het oog op beide herdenkingen, een serie van 24 Oranje-penningen te laten maken. En sedert 1927 is aan de uitvoering van dit voornemen gewerkt, want er was heel wat studie en raadpleging van vele bronnen noodig. vóór men een definitieve keuze kon doen voor den vorm, waarin men de serie van 24 zou doen verschijnen. Men wenschle zich niet te bepalen tol. penningen alléén, ■n étuis beschikbaar gesteld; dan zou er geen onderlinge samenhang bestaan en ook geen speciaal karakter aan de uitgave kun nen worden gegeven. De serie omvat de beeltenissen van alle in de rechte lijn elkander opgevolgde stadhouders en ko ningen met hunne gemalinnen, te beginnen met den „Vader des Vaderlands'", Willem van Oranje. De 24 penningen zijn allen ter grootte van 60 m.M. vervaardigd naar mo dellen, welke werden geboetseerd door den nortrct medailleur Jac. J. van Goor te Utrecht; zij dragen op de vóórzijde den bee!- tenaar, omgeven door een naamrand-schrift, terwijl op de keerzijde het wapen is afge beeld met een kernspreuk tot randschrift. De 2i penningen zijn bijeengebracht in banden, die aan karton-stevige bladzijden ■\an een boek doen denken. De directie van de fabriek te Voorschoten vond intusscnen, •iat deze geheelc serie van 24, zonder méér, nog onvoldoende zou spreken tot de bezit ters ervan, wanneer in de serie zélf niet v erd opgenomen een geschiedkundig over zicht van het Huis van Oranje, bij het lezen waarvan men de hoofdpersonen in deze his torie zich geteekon i zou zien: in woord, met belichting hunner beteckenis in den tijd waarin zij leefden. Met de opdracht deze geschiedenis aangaande het Oranje-Huis te boekstaven, beiastte zij den heer E. Molt te Leiden en de firma Holkema en Warendorf ;c Amsterdam werd bereid gevonden dat historié-boek uit te geven. Het past precies 'n het groote étui, waarin de penningen serie geborgen wordt en vormt met die bla den één geheel. Zoodoende is inderdaad een merkwaardig geheel ontstaan; in het keurig uitgevoerde historie-werk des hecren Molt staat de geschiedenis beschreven van de personen, wier beeltenissen in de pennin gen-serie zijn opgenomen Het spreekt van zelf, dat een dergelijke kunst-uitgave een kostbare onderneming is. Toch heeft bij ue directie van de Koninklijke Begeer de nadrukkelijke bedoeling vóórge- zetcn, om deze uitgave te brengen onder het bereik van de groote menigte, voor wie in andere gevallen de aanschaffing van zulk een serie een onmogelijkheid blijft. En daar om is de groepeering der medailles aldus ontworpen, dat de serie in gedeelten kan worden gekocht en dus de volledige com pleteering over zekeren tijd verdeeld wordt. Daarbij is bijvoorbeeld gedacht aan aanvul ling der serie cp bizondere feestdagen, jaar dagen, SL Nicolaas, Kerstmis, geschenken bij examens enz. Men kan bijvoorbeeld be ginnen mat een gedeeltelijke serie van 9 penningen, de beeltenissen van de drie ko ningen met hunne gemalinnen, alsmede van de koningin, prins Hendrik en prinses Ju liana. Als men nu weet dat de volledige se rie van 24 penningen, in brons uitgevoerd, 85 kost, maar een gedeeltelijke serie van 9 penningen slechts /35 kost, dan volt men, hoe voor velen de aanschaffing moge lijk zal worden lang9 den weg van latere (ompleteering. Behalve in brons, wordt de serie óók :n zilver verkrijgbaar gesteld. De directie van de fabriek to Voorschoten is er inmiddels aan indachtig geweest, dat velen wellicht de verzameling penningen, liever dan in den vorm van een étui, zouden willen bezitten op paneei, teneinde dit pa neel te kunnen aanwenden als wandversie ring, óók in groote gebouwen, directieka mers, officieele vergaderzalen e. d. Met hel oog daarop is de penningen-serio ook ver krijgbaar gesteld op paneel, waarop, in zgn. mtarsia, in verschillende houtsoorten ge- tncrusteerd, de stamboom van het Huis Cranje-Nassau is afgebeeld en waarin de 24 penningen op de daarvoor aangewezen plaats zijn aangebracht. Dit paneel heeft een afmeting van 1 Meter bij 60 c M. en werd naar een ontwerp van C J. v. d. Hoef uit gevoerd door de firma Mutters cn Zoon in Den Haag. Het stelt voor het silhouet van het stamslot der Oranjes, de Dillenburg, waaruit 2 stammen oprijzen, de Holland- sche én do Friesche stam Aan den voet van beide stammen is hat dubbolwapen aange bracht van de stamhouders van beide stam men: Willem do Rijke en Juliana van Stol berg. Het paneel is vervaardigd als een inleg werk van verschillende fraaie houtsoorten. Van het boekwerk, door den heer Molt ge schreven, zal een goedkoopo school-éditie worden uitgegeven. In verband daarmede heeft de directie van de Koninklijke Begeer aan den minister van onderwijs gevraagd te willen bevorderen, dat op de scholen ln de eerste weck na de groote vacantie voor drachten worden gehouden over do „Ge schiedenis van ons Vorstenhuis", zooals dit r gelegenheid van de herdenking van de Unie van Utrecht ook is geschied. Wij .«praken hierboven van kernspreuken die op de penningen zijn aangebracht Het .s niet onaardig hier te vermelden, welke kernspreuken voor de 21 penningen zijn uit gezocht. Prins Willem T „Saevis tranquillus in undis (Kalm te midden der onstuimige ba ren). Als embleem behoort hierbij een ijsvo- geltje met zijn nest op zee. Louise de Coligny: „Veniat regnum tuum" (Uw Koninkrijk komc). Bekende lijfspreuk van Louise de Coligny. Maurits: „Tandem fit surculus Arbor'". (Het rljsken wordt eindelijk een boom). Fredrrik Hendrik: „Palriaeque Patriquo". (Voor vaderland cn vader). Amalia van Solms: „Quid reddam domi no(Hoe zal ik den Heer mijn dank betui gen). Woorden gesproken door Amalia \an Solms bij haar huwelijk met Frederik Hen drik. Willem II: „Ostendent terri3 hunc tantum fata". (Het is voorbeschikt dat zijn verschij ning op aarde slechts van korten duur zal zijn). Ontleend aan Vergilius Aeneis 6c boek, waarin door Anchises, terwijl hij aan zijn zoon Aeneas de gestalten der Romein- sche geschiedenis vertoont, ook op Marcel lus, den zoon van Augustus' zuster wijst, dien deze gaarne als zijn opvolger had ge zien, doch die zeer vroeg gestorven is. Maria Stuart: „Superant tua vota mo- dum".. (Alles wijst er op, dat het voorwerp uwer moederzorg (de latere koning-stadhou der Willem III), iets buitengewoons zal wor- acn). Ontleend aan Statfus" Achilleis Thetis, de moeder van Achilles, wil haar zoon in \eiligheid brengen als zij merkt, dat de Tro- jaansche oorlog op het punt staat uit tc breken. Zij zoekt hem daartoe bij zijn pleeg vader, den Centaur Chiron. Als zij bij dezen komt en hem zegt, dat zij bezorgd is voor de toekomst van haar zoon, antwoordt de oude Centaur mei do aangehaalde woorden. Willem III: „Libertatis assertori"". (Aan den handhaver der vrijheid). Opschrift op een der eerebogen bij zfjn intocht in Den Haag. Maria II Stuart. „Sic vir mulieris caput ut ecclesiae Christus(De man is het hoofd van de vrouw en Christus het hoofd van de gemeente). Efezen V vers 22 en 23. Woorden door Maria Stuart gesproken toen haar, door den uit Engeland uitgeweken Engelsche do- miné Burnet werd meegedeeld, dat zij bij haar vaders dood (Jacobus II), volgens de Engelsche wet alleen koningin van Engeland non worden, maar haar echtgenoot géén ko ning. Deze woorden teekenen de karakter- grootheid van deze nobele vorstin Johon Willem Frlso: „Non quam diu sed quam bene (Niet hoe lang, maar hoe goed). Doelende op het vroegtijdig overlijden (ver dronken in 1711 aan den Moerdijk), van de zen ridderlijken jongen vorst, die reeds in 1709, dus op 22-jarigen leeftijd), als gene raal, zich in den slag bij Malplaquet met roem overlaadde. Maria Louise van Hessen Casscl: „Mij ontbreekt niets dan dankbaarheid". (Woor den door haar uitgesproken, terwijl zij, op haar sierfbed, haar lange leven nog eens overziet). Willem IV: „Tandem bona causa trium- phat". (Eindelijk zegeviert de goede zaak), doelende op do omstandigheid dat het tot 1747, dus tot 4 jaar vóór zijn dood moest duren, voordat hij benoemd werd tot erf stadhouder, als gevolg van de baatzucht en de tirannieke houding van de regenten in Jo gewesten Holland, Zeeland, Utrecht en Overijssel. Anna van Groot Brittannië: „Dieu et mon droit" (Wapenspreuk). Willem V: „Constans contraria spernit". (Vastbesloten minacht hij iederen tegenslag). Tijdens zijn stadhouderschap kwam feite lijk de oude republiek tot ontbinding. Op den 18den Januari 1795 verliet Willem V ons land om nimmer terug te kecren en zijn laatst? rus'.plaats in vreemden bodem (te Brunswijk) te vinden. Fred Sophia Wilh. van Pruisen: „Het vaderland mijner kinderen is ook mijn va derland". (Zie jaarverslag 1928 van het Oranje Nassau Museum, pag. 35), artikel \an Johanna Naber over „De beteckenis der Vorstinnen van het Huis Oranje Nassau). Koning Willem I: „Manu Tcncbo". (Ik zal handhaven). Fred Louise Wilh. van Pruisen: „Virtus prctium slbl(De deugd ish aar eigen be loon! ng). Koning Willem II: „Fortes creantur For- tibus'". (Helden stammen van helden af). De held v^n Quatre Bras en Waterloo. Anna Paulowna van Rusland: Russische 9preuk, spreek uit: za loeböv i Otetchestwo. (Voor Liefde en Vaderland). Omschrift van de Katharine Orde, een speciale orde voor de vrouwelijke leden van de keizerlijke fa milie, ingesteld door Katherina de Groote en waarin Anna Faulowna een hooge graad be kleedde. Koning Willem III: „Oranje kan nooit, ja nooit genoeg voor Nederland doen". Woor den gesproken door Z. M bij de grondleg ging in 1S63 van het gedenkteeken van 1813 PRIMA ADVOCAAT BOERENMEISJES, BOERENJONGENS. VOORBURGH, MASSA's SCHILLETJE alsmede de bekendo „OUDE KLARE" merk „Ouwe Duijs" 1 3.25 per Liter. Verkrijgbaar L <L Slijterij ln Gedistilleerd ELECTR. TECHN. BUREAU UTR. STRAAT 15 TEL. 483 op het Plein 1813 fo s-Giavenhage. Emma van Waldeck Pyrmont: „Mijn land zij groot in alles, waarin ook een klein land groot kan zijn". Woorden door II. M. ge sproken op 6 Sept. 1898, toen haar regent schap eindigde cn haar dochter Wilhelmina Jot koDlngin gekroond werd. II.M. koningin Wilhelmina: „Je mainticn- drai". Z.K II. prins Hendrik: „Per aspcra ad as- tra". (Door het moeilijke naar de sterren). Wapendevics van het familiewapen van Z. K. H. Prinses Juliana: „l Orangc Fleurira". Deze spreuk voor den penning van onze jongste oranjetelg is ontleend aan het opschrift op den ondst bekender, oranjepenning, die ge vonden werd bij Maartensdijk en zich thans bevindt in de verzameling van het Kon. Penningkabinet te Den Haag. liet mooie weer als oorzaak van pech Amsterdam, 8 J u r. i. Zooals bekend zou Zaterdagmiddag tusschen twee cn zes uur de regenmaker, de heer Veraart, zijn proef voor het verwekken van neerslag her halen en wel ditmaal in den driehoek Schchingwoude-Pompus-Muiderberg, boven welk gebied circa 2500 kilogram onderkoeld ijs zou worden uitgeworpen. De heer Ver- sart had voor dit experiment de beschik king gekregen over den nieuwen 3-motori- gen Fokker F. 9, met welke machine ruim 3400 Kg. nuttige last kan worden vervoerd, waarbij bovendien een hoogte kon worden bereikt van ongeveer 5000 Meter. Te twee uur vertrok een boot met pers vertegenwoordigers en belangstellenden van de Prins Hendrikkade; om bij Pampus de uitwerking van de proef gade tc slaan. Het ware zonnetje cn de strakblauwe hemel, waaraan zich geen enkei wolkje vertoonde, vormden voor het maken van een water tochtje een ideale combinatie; do kans op eenig succes der proefneming echter was lot een minimum gereduceerd, om van alge- heele mislukking te zwijgen. Echter klemde de heer Veraart zich vast aan de hoop, dat in den namiddag de natuur hem door eeni- ge bewolking te hulp zou kpmen. IIoc het ook zij, toen de boot de Oranjesluizen be reikt had, bleek de regenmaker intusschen tot andere gedachten te zijn gekomen, want de sluiswachter kwam berichten, dat men wel weer naai huis kon gaan, aangezien de proef was afgelast. Dat deze mcdedeeling officieel was bleek reeds tien minuten later, toen de heer Veraart zelf de adspirant- waarncmers tegemoet kwam varen aan boord van een motorboot. Na op de boot der laatstgenoemden te zijn overgestapt, deeldo de regenmaker mede, dat hij op grond van de laatst ingekomen weerberich ten besloten had do proef niet tc doen door gaan, aangezien in de eerste uren geen be wolking van eenige beteckenis kon worden verwacht. Ook van dit uitstel zal echter geen afstel komen, aangezien Dinsdag a.s. de proef bij gunstige bewolking zal worden herhaald. De van kurken wanden voorziene ijsvva- gen, waarmede 1000 kilo koolzuur-ijs en 1500 kilo water-ijs naar Schiphol vervoerd waren, is later op den middag naar Leiden gereden, waar het ijs ln de kelders van de Lcidsche Ijsfabriek zal worden bewaard. Dinsdag zal, eveneens tc twee uur, een boot van de reederij Bergmann naar de Zui derzee vertrekken, aan boord waarvan be langstellenden het experiment zullen kun nen gadeslaan. VERGIFTIGING DOOR SOEP? Donderdag werden de volwassen leden an het gezin van den heer Roze te Hcc- renveen, kort na het middagmaal, ernstig ongesteld. De geneesheer constateerde ver giftiging. De toestand van den heer Roze was zóó ernstig, dat hij direct naar het zie kenhuis moest worden overgebracht; de an deren worden thui3 verpleegd. Als oorzaak wordt genoemd het eten van soep en bessensap, die een panr dagen oud waren. HET SPOORWEGONGEVAL BIJ MEPPEL. Hoofdconducteur vrijgesproken; onder-machinist voroordeeld. He gerechtshof te Leeuwarden heeft den hoofdronducteur te Meppel vrijgesproken en den ondermachinist to Zwollcrkerspel ver oordeeld tot een maand hechtenis, in ver band met het spoorwegoiigeval onder Havel- te, waarbij de locomotief in de Drentsche Hoofdvanrt is gereden, doordat de brug cpensi >nd. De rechtbank te Assen had elk hunner ccn maand opgelegd. De commissie publiceert haar rapport Wij hebben reeds gemeld, dat de com missie die een onderzoek zou instellen naar dc gedragingen van den heer Dorgclo tc Gouda ten opzichte van L. W. Duyve- stein, wonende te 'e Gravcnhage, die door Dorgclo ter zake cener vordering wegens koopprijs van geleverde goederen io gegij zeld, thans een rapport heeft uitgebracht De commissie heeft zeer uitvoerige mon delinge inlichtingen ontvangen van Doi%- gelo en Duyvestcin, schriftelijke inlichtin gen van den curator in het faillissement van Duyvesteyn en heeft kennis genomen van de gewisselde correspondentie. Na de verschillende feiten te hebben na gegaan, zegt de commissie, dat zij begrijpt dat Dorgelo tegen Duyvcstein streng is op getreden. De door Duyvestcin aangenomen houding, o.a. een brief van begin Januari 1928 en het onbeantwoord laten van ver schillende brieven, gaf hiertoe alle aanlei ding. De opgesomde feiten Jonnen aan, dat Duyvcstein het grootendeels aan zich zelf te wijten heeft dat hot zoover gekomen is. Wanneer hij op den brief van 6 Februari 1928 had geantwoord, dat hij wel wilde be talen. maar onmachtig was dit ineens te doen, en een regeling in het vooruitzicht had gesteld, inplaats van zijn geheele bezit over tc dragen aan zijn zwager, zou hoogst waarschijnlijk ccn regeling zijn bereikt. Wanneer hij in September 1929 aan don curator in zijn faillissement een juiste voorstelling van zaken had gegeven, zou zijn faillissement niet zijn opgeheven óf gijzeling achterwege zijn gebleven, omdat vóór opheffing van het faillissement zou zijn onderzocht en vastgesteld, dat Duyvc stein inderdaad niets meer bezat en zelfs zijn inboedel had moeten verkoopen. Wanneer het geval Duyvestcin op zich zelf stond zou het enkele feit van in gijze ling stellen geen aanleiding tot kritiek be hoeven te geven. Het staat niet vast, dat Dorgelo had moeten begrijpen, dat gijze ling geen resultaat kon hebben Het geval staat echter niet alleen In den korten tijd van 5 jaren heeft Dorgclo 21 malen een volmacht tot gijzeling getce- kend. Dit getal is ontstellend groot De commissie begrijpt, dat in ccn bedrijf als dat van Dorgelo vele kleine vorderingen voorkomen, die tot moeilijkneden aanlei ding geven. Reizigers, die geen salaris ge nieten, maar uitsluitend op provisie wer ken, slagen cr maar al te dikwijls in om aan financieel weinig krachtige personen bestellingen op te dringen, die hun be hoefte te boven gaan. Wie zulk een bedrijf uitoefent, moet wel in elk geval afzonder lijk zeer nauwgezet overwegen, of hij ge rechtigd is het voor den schuldenaar en zijn gezin zoo gruwelijke middel van gijze ling toe te paseen Dat Dorgelo dit begreep is op zijn minst twijfelachtig Voor hem schijnt gijzeling een normaal middel tc zijn geworden, welks toepassing als van zelf sprekend werd beschouwd, wanneer anders middelen niet hadden gebaat Niet alleen het groot aantal gijzelingen wijst hierop, maar ook liet verder verloop \an het geval-Duyvestein. De commissie wil aannamen, dat Dorgclo den brief van zijn ad\ocaat d.d 17 Decem ber 1929 toen Duyvcstein reeds ruim drie weken in gijzeling zat niet heeft ge kend cn niet heeft geweten, dat dc inhoud van dien brief allerminst geschikt was om VRAAGT WINKELIER of NV HUL5KO tel 1200 AMER-5FOÓRT tot betaling of tot oen schikkingsvoorstel to leiden. Toch is het onbegrijpelijk, dat Dor gclo toen niet reeds tot het inzicht was ge komen, dat voortzetting der gijzeling geen resultaat kon hebben en dus ongeoorloofd was Dorgelo zegt hierna in het geheel niet meer aan Duyvestein gedacht tc hebben vóór het bezoek van den heer Mulder op 3 Maart 1930 (dc gijzeling was ingegaan op 21 November 1929) Is dit waar, dan blijkt hieruit duidelijk, dat Dorgelo lichtvaardig heeft gehandeld De schuldcischer die een schuldenaar gijzelt, behoort voortdurend vervuld te zijn van de gedachte, dat hij, ter bescherming van eigen belang, een mensch van zijn vrijheid heeft beroofd cn behoort zich voortdurend af tc vragen of hij ge rechtigd is die vrijheidsbcroo\ ing nog lan ger te laten voortduren. In dit geval had Dorgelo wellicht niet mogen gijzelen; dat hij niet reeds lang voor 3 Maart 1930 de gijzeling heeft opgeheven, moet dc commissie ernstig afkeuren. In verband met verschillende publicaties over deze aangelegenheid, wil de commissie aan haar rapport toevoegen, dat dc gestic van Dorgclo uitsluitend voor zijn persoon lijke rekening konït 011 dat geen enkele groep of vereeniging, waartoe Dorgelo be hoort, voor hetgeen hij tegenover Duyvc stein heeft gedaan, in ccnlg opzicht aan sprakelijk mag worden gesteld. Vier personen zwaar gewond Zaterdagmiddag to omstreeks lialf vier heeft op den Rijksstraatweg tusschen Nij- kerk en Putten een ernstig-auto-ongcluk plaats gehad. Een met groote snelheid uil de richting Putten komende auto reed, door tot dusver onopgehelderde oorzaak, tegen een boom. De voor in de auto zittende heer en damo werden vreeselijk gewond, de twee achterin zittende militairen uil het garnizoen Har derwijk. die vermoedelijk gevraagd hadden ten eind mee te mogen rijden, zooals dat Za terdagmiddag herhaaldelijk gebeurt, werden l veneens ernstig gewond Een hunner vloog :ioor -ien kap van d?n auto. Alle vier wer den bewusteloos aangetroffen. Na voorloo- pig te zijn verbonden werden de slachtoffers n zeer ernstigen toestand naar Amersfoort vervoerd. Op Jen bestuurder weid een rijbewijs ten namo van W. S. v d. Ivroft te Rijswijk (Z.- IIgevonden De geheel vernielde auio iroeg het nummer II. 60111. Nadei is gebleken, dat de heer Van der Krolt, dio een garage beeft aan het llof- wijckplein te 's-Gravenhage, de auto had verhuurd aan den bestuurder,^die met zijn vrouw een lochtje door ons land maakte. Dc toestand van dc gewonden was heden (Dinsdag)morgen nog zeer ernstig. DE REGENPROEVEN AFGELAST. Uitstel tot Dinsdagmiddag. Amsterdam, 7 Juni. De regenproevcn van den heer Veraart boven de Zuiderzee zijn 111 verband met de weerberichten afge last. Bij gunstige bewolking zullen d^ze plaats hebben Dinsdagmiddag tusschen 2 cn 6 uur. Wijnhandel Utr. Str. 17 Tel. 145 Gevestigd 1878 Bijzonder aanbevolen BEAURIVAGE Gewas 1926\ St.EM1LIONGewas 1924 Per ilcsch 11Per anker 1 40.- Per llesch 1.40. Per anker t ifi.- 3et meisje: is deze lippenstift tusvast? - Verkooper; Zeker dame. Wilt o een demon-" stratle? (Humorist)

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1930 | | pagina 4