T u i n artikelen
DE EEMLANDER
Dinsdag 24 Juni 1930
Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
28e Jaargang Mo. 300
PRIJS EN WAARDE
Buitenlan'Jscii Overzich
BUITENLAND
Grasmachineslijpen.
EEN DUITSCH SCHIP
GEZONKEN
De bemanning naar
Rotterdam
GROOTSCHE TUNNELBOUW
De Nat. Socialisten
winnen
fl
n
9 uur 56 min
Fa. L. J. Luycx en Zn.
KONING CAROL GAAT
BEZUINIGEN
Doodvonnissen tegen
Sovjet-rechters
AME1SFOORTSO-I DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS per 3 maandeo voor Amersfoort 12.10. per maand 1 0.75, per
(met gratis verzekering tegen ongelukken) f O.lTft.
Binnenland franco per post per 3 maanden f3.-» Afzonderlijke nummers f 0.05.
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERG 513
PRIJS DER ADVERTENTIE!! »-*••*■ f 1.05 met Inbegrip van een bewijsnummer
1elke regel meer f 0.25. Llefdadlghelds-advertentlto voorde
helft van den prijs. Kleine Advertentlën „KEITJES" bij vooruitbetaling 1—5 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f I.Bewijsnummer eats* f 0.04
door
H. G. CANNEGIETER.
De vader der Franschc revolutie licoft
destijds de opmerking gemaakt, dat een
zaak steeds minder waard is naarmate ze
moer Kost,- Dit is inderdaad een omwente-
V ïmg in dv' gedachte geweest. Wij, die met
■onzo maatschappelijke beschouwingen
reeds lang weder tot de orde van den dag
zijn teruggekeerd, zijn een dergelijke waar
heid vergeten geraakt. Toch blijft zij ook
voor ons van beteekenis.
•Er is voor ons ook een oogenblik ge
weest, waarop deze opmerking haar be
staansrecht 'bewees. Toen in dc moeilijiksto
jaren van den oorlo? gebrek aan do nood
zakelijkste levensbehoeften ons vaderland
bedreigde, kwam lijdelijk het natuurlijk
verband tusschen prijs eii waarde weerom.
Men had aan een byood toen meer dan aan
oen juweel en aan een zak steenkool meer
dan aan een gouden horlogeketting. Was do
nood tot bfct uiterste gaan nijpen, dan had
den wij loeren ervriren, tv;.f oir. ons ten
opzichte van do weikelijkheid van hot
loven het allerkostbaarste is. In tijd van
volstrektch hongersnood zou men al zijn
sieraden gaarne voor een allerbanaalste
snee roggebrood inruilen.
Wanneer wij eenmaal op het verband!
tusschen prijs en waarde gaan lellen, treft
ons dc .ongerijmdheid, dat wij do dingen
het best kunnen missen, naarmate ze hel
meest kosten en dat dc goedkoopste dingen
het onontbeerlijkst zijn.
Eigenlijk is dit een troostrijke' ervaring
Voor het elementaire bestaan is niet veel
geld noodig. Men kan, als het moet, van
een zeer bescheiden inkomen leven. De
kostbare dingen zijn overdaad. Levensver-
siering, geen levensbehoefte.
Als vanzelf dringt zich do vraag op, hoe
deze ongerijmde verhouding ontstaat. Wal
bepaalt den prijs van een artikel, 7.00 do
waarde hem niet bepaalt? Hot antwoord
is doodeenvoudig: dc zeldzaamheid
Wanneer het goud opgeschept lag als het
zand, zou men voor een paar gulden een
Karrcvracht daarvan hebben. Wanneer de
oesters in even grooten getale tezamen
schoolden als thans do haringen, zou nie
mand oesters als een delicatesse beschou
wen cn wanneer de champagne als Water
stroomde, zou zij geen feestdronk meer zijn.
Dat het louter de zeldzaamheid is en niet
de waarde, welke den prijs bepaalt, blijkt
het best uit de verschillende mate, waarin
men dc eetwaren in verband mot het sei
zoen waardeert. Een aardappel, in het vollo
seizoen uit den akker gerooid, smaakt het
lekkerst en is het gezondst. Toch is deze
lekkere en gezonde aardappel honderdmaal
goedkooper dan de kunstmatig geteelde,
welke men in het winterseizoen, in een
keurig mandje verpakt, in de fijnste deli
catossenwinkels ziet uitgestald. Hot is de
zeldzaamheid, welke ook hier weder de
kostbaarheid uitmaakt.
Gebeurt het niet, dat producenten hun
yvaren opzettelijk vernietigen, om den prijs
in dc hoogte te voeren? Een ovcrvloedigo
oogst is schadelijk voor de markt. En toch
is dc overvloedige oogst, wat de hoedanig
heid van de koopwaar betreft, gewoonlijk
tevens dc beste oogöt. Maar de algemeen
heid van het artikel drukt den prijs. Zij
stelt de menigte in staat voor weinig geld
het beste in de grootste hoeveelheid te koo-
pen.
Men zou derhalve het gezegde ook kun
nen omkeeren en zeggen, dat een zaak
steeds meer waard is, naarmate ze minder
kost. Dit is een heuglijk verschijnsel. Het
zijn de belangrijkste dingen, welke als allo-
daagschhedcn onder het bereik van de
massa vallen. De levensbehoeften in den
strikten zin van het woord.
Tc vaak zien wij de beteekenis van het
aliedaagschc over het hoofd. Het ongerijmd
verband tusschen prijs cn waarde bedriegt
ons; wij zien liet kostbare voor het belang
rijke aan. Het kostbare is echter niets dan
het zeldzame en heeft het zeldzame de
meeste beteekenis? Het zou noodlottig zijn,
zoo dit het geval ware.
Gewone kost, gewone kleerru, gewone
meubelen doen ons meer dienst dan het
buitengewone. Het buitengewone kunnen
we missen, het gemis van het gewone zou
ons leven ondragelijk maken.
Gewone menschen zijn even weinig in
fel als gewone gesprekken, gewone gedach
ten. gewone gevoelens. Om een buitenge
woon mensch te ontmoeten, reizen wij
uren; om een buitengewone gedachte le
hooron, betalen wij hooge entrée s; om oen
buitengewoon gevoelen te smaken, brengen
wij offers. Maar ook in dit opzicht bepaalt
niet het belangrijke, maar uitsluitend de
zeldzaamheid van het builenccwonc den
prijs.
Buitengewone menschen, gedachten, ge
voelens "zij 11 levensversiering; gewone men
schen, gedachten, gevoelens levensbehoefte.
Wij moeten ons aan het stelsel van de
averechische en ongerijmde waardeering
der maatschappij ontworstelen, om het gc-
wono en aliedaagschc, dat wij noodig heb
ben als brood, te lecren op prijs stellen
Goedkoope algemeenheden vormen den
grondslag van het bestaan.
(Xadruk verboden).
Nieuwe porspectlcvcn voor
Britsch lndië.
Een belangrijk stuk werk heeft do com
missie Simon geleverd in haar tweede rap
port betreffende d-j staatkundige rcorgani
satio van' Britsch lndië de- commissie heeft
zich op bel standpunt geplaatst, dat
moet lcomcn een constitutie op federale
basis, cn cl zoo ianig dat do afzonder
lijke Indische Staten, of cok statengroepen
tot die constitutie kunnen toetreden, wan
neer zij, dat wcnschcn. Als basis voor cc
federatie zijn genomen co bestaande pro
vincies, met uitzondering van Birma. De
ze provincies zullen volgens het schema
do grootste mate vat» zelfbestuur ont
vangen. Zoo wordt voorgesteld in dc pro
vincics wetgevende raden in te stellen
waarin ook vrouwen zullen kunnen zitting
nemen. De vrouwen krijgc-n dus niet alleen
actief, doch ook passief kiesrecht. Een ge
weldig experiment! liet spreekt vanzelf,
dat er hoven 'Je provinciale raden een eer.
traal lichaam zal komen, dat geheel Indic
naar buiten vertegenwoordigt. Dit orgaan
zal geheel en al op fedcratieven basis woi
Jen samengesteld. Het komt de commissie
niet gewcnscht voor, daarin alle volksdee-
len ie doen vertegenwoordigen. Blijkbaar
wil dc commissie het dus doen samenstel'
cn door middel van een getrapte verkie
zing door óe provinciale raden. De fedc
•aio vergadering, zooals het lichaam zal
heeten, zal een zittingsduur van 5 jaar
hebben, en ongeveer 1 lid per millioen in
woner» hebben.
De positie van dc provinciale gouver
neurs en van den gouverneur generaal
blijft grootendccls ongewijzigd. De laatste
blijft niet ailcen de vertegen woord iger van
den keizer koning, maar tevens het feite
'ijkc hoofd der Britsch Indische regeering.
Een belangrijke paragraaf is tevens ge
wijd aan de landsverdediging. Dc commis
sie gaat uit van de stei'ing, dat nog iangc
jaren een Brilschc troepenmacht in Indic
aanwezig zal moeten z'jn ter handhaving
van de orde. Aan den ccDcn kant maakt
lit feit natuurlijk het probleem van de
meerdere mate van zelfstandigheid van dc
centrale regccring ingewikkelder, tnaar
aan den anderen kani oischt de interne
veiligheid een flinke troepenmacht. De
jongst? oniustcn leveren wat dal betreft
een ernstige waarschuwing op. Indió her
bergt tal van-iicht ontvlambare elementen,
terwijl groole bevolkings-gemeenschnppcn
e'.kaar alles behalve vriendelijk gezind zijn,
Wij wcnschcn, aldus vervolgt het rapport
der commissie, de volia mogelijkheid voor
zelfregering le scheppsii, doch wanneer
zulks niet lukt, moet een andere cverheid
ongehinderd kunnen regcercn. De eenige
practische manier om de minderheden en
de zwakkere of minder talrijke elementen
\an dc bevolking te kunnen beschermen
voor het geval hun rechte;! niet voldoende
^cwaarborgd kunnen worden, is volgens de
Commissie, hel handhaven van de onpar
tijdige macht van den gouverneur gene
raal en van dc gouverneurs der provincies.
De Commissie verklaart, dat haar eind
doel is, zooals reeds verklaard werd in de
inleiding tol het eerste deel van haar rap
port, bij te dragen tot de hervorming van
do Indische Constitutie cp den grondslag
van de verklaring van 20 Augustus 1917, ten
inde een gesladigen gn>ei van het element
der eigen verantwoordelijkheid in het be
stuur van lndië mogelijk te maken.
De commissie besluit roet de opmerking,
dat reeds het twaalf jaren geleden uitge-
biachtc Montagu-Chelm.Mord-rapporl. tot
do conclusie kwam, dat dc mogelijkheid
voor een snelicn vooruitgang grootcr was
in dc provinciale sfeer dan in de centra, en
dit blijft waar. Doch wanneer dc Indische
grondwet wordt herzien op een goede basis
en wanneer men inziet, dat lndië zich ont
wikkelt 111 een federatie van zich zelf re-
gcerendo staalkundige oenheden, zal men
dc opvatting der Commissie dcelen, dat
men mettertijd het einddoel zal bereiken,
zonder de noodzakelijkheid yan voortduren
de cn ingrijpende veranderingen
Ziehier in grootc lijnen het ontwerp der
commtssic-Simon, dat gvootsch van opzet
en verstrekkende gevolgen kan hebben
voor do ontwikkeling van lndië. Het is na
tuurlijk nog lang niet zeker, of t Engelschc
parlement de voorstellen zoo maar voet-
-.toots zai aanvaarden. Ingrijpende veran
deringen ais deze plegen nu eenmaal niet
in een vloek cn een zucht l- worden afge
daan. En in ieder geval zal men eerst nog
wel afwachten dc resultaten van de Round-
Tablc-Confcrence die in bet komende na-
aar in Londen zal worden gehouden, waar
toe alle partijen cn belangen van Britsch
Indic cn de Indische Staten zullen worden
uitgenoodigd.
ALGEMEENE STAKING TE SEVILLA.
40.000 arbeiders bi] betrokken.
Pa rij6, 24 Juni. (H.N.) Volgen6 een be
richt uit Madrid is te Sevilla de algemee-
ne staking geproclameerd, waarbij 40.000
arbeiders zijn betrokken.
Lamgjestj*. QOJfei^28Q
Aanvaring in het
Kanaal
Hamburg, 23 Juni (V.DHet Duitsche
-loomschip „Casablanca' is Zondagochtend
111 den Westelijken ingang van het Kanaal
bij dichten nevel door hrt Engelscha stoom-
.-chip ..Hen.-y Stan icy'- geramd en zoo ern
stig beschadigd, dat het kort daarop is ge
zonken.
De bemanning, beslaar.de uit 23 koppen,
i twee passag rrs yan de „Casablanca''
zijn door het Engelschc stoomschip overge
nomen.' Zij bevinden zich 111 goeden toe
stand
Ook net Engelschc stoomschip heeft scha
de gekregen, doch kon zijn reis naar Rot-
rdam voortzetten, waar dc schiphrei^ke-
ling aan iand zullen worden gehiacht.
Het stoomschip „Casablanca" behoort aan
dc Oldenburg Pcrtiijreesche Stoomvaart Mij
Hamburg cn was op weg naar Marokko.
Het is een vrachtschip met accomodate
voor eenige passagiers. Het schip, dat 3300
ton groot is, had een lading stukgoed aan
boord SchiD cn lading zijn verloren.
ring nog 6tappen had gedaan ten gunste
van Zeil. Zeil had steeds zijn onschuld vol
gehouden, maar het gerechtehof meende
voldoende bewijzen van zijn schuld te Jieb-
ben.
Door deze executie 6chijnt de 6trijd tegen
de doodstraf in Duit6chland opnieuw te
ontbranden. Zooals bekend, heeft do meer
derheid van de commissie van den Rijks
dag tot hervorming van het strafreolit zich
voor do afschaffing van do doodstraf uit
gesproken.
In October 192S had dr. Kocli—Weser, die
toen rijksminister van justitie was, lot de
regecrmgin van de Duitsche landen het ver
zoek gericht van alle executies af tc zien,
zoolang niet het nieuwe wetboek van straf
recht zou zijn aanvaard. Aan dit verzoek
is tot nu toe ook voldaan.
Het Berliner Tagablatt is. zoo 60hrijft de
N. R. Ct., van meening, dat wat in Wurt-
temberg is geschied, in dc eerste plaats als
demonstratie tegen den Rijksdag dient te
worden beschouwd.
WEERBERICHT.
Hoogste barometerstand:
7010 lé La Coruna.
Laagste barometerstand:
74S.4 tc Malinhead,
Verwachting:
Matige' Z. tot W. wind,
half tot zavaar bewolkt,
waarschijnlijk enkele regen
buien, iets koeler.
Uitslag der Saksische
verkiezingen
Dresden, 22 Juni (V D.). Behoudens en
kele incidenten op sommige plaatsen, o.a te
Limbacli, zijn de verkiezingen in Saksen
voor den SiKsisclien Landdag rustig verloo-
pen. Terwijl communisten en sociaal-demo
craten ongeveer stabiel bleven, behaalden
e nationaal-sccialisten' een groote overwin
ning ten koste van de overige rechtsche par
tijen, voornamelijk van de Duitsch-natio-
nalen en van dc Duitsche Volkspartij. Dc
voorloopigo uitslag luidt;
vorigen
landdag
Tusschen de Ver. Staten
en Car.ad
New York, 23 Juni. (V.D.) Volgens be
richten uit Detroit nadert dc bouw van den
tunnel onder de Detroit-riv ier. die de stad
Detroit zal verbinden met de stad Windsor
in Ontario (Canada) haar voltooiing cn men
verwacht, dat dc officicele opening van den
tunnel nog dezen zomer plaats vinden. Deze
tunnel zal dc eerste internationale verbin
ding van dien aard ter wereld zijn cn daar
door zal men van Detroit—Windsor in Ca
nada per automobiel in drie minuten kun
nen bereiken. Men verwacht dat als gevolg
van het in gebruik stellen van dezen tun
nel do bevolking van de Canadeesclie siad
binnen een eeuw zal verdubbelen. Per uur
zullen duizend voertuigen door den tunnel
kunnen rijden in beide richtingen cn de
eindpunten zullen in do zakencentra van
beide genoemde steden zijn. Het uitvoeren
van dit werk vereischt een bedrag van
5.000000 cn daaraan is reeds twee jaar
geleden begonnen door een maatschappij,
die gevormd was met financieelen steun
van de firma Harris Forbes cn andere
machtige bankbelangen. Deze maatschappij
zal den tunnel exploiteercn en een bus
dienst tusschen de twee steden onderhou
den.
Sociaal-democraten
32 zetels
33
Duitsche Volkspartij
8
13
Communisten
13
12
Economische Partij
10
f*
11
Duitsch nntionalen
5
8
Landvolkpartij
5
5
Natianoa!-socialisten
14
5
Volksrecht spartij
2
M
3
Oud-socia'isten
0
2
Volksnat. Rijksver.
2
0
Chr. sociale Volksver.
2
0
LANGE^TRAAT 49-51. - Tel. 190
KATOENEN EN
ZIJDEN VOILS
i.OOIE DESSINS
■\nn Cissy v,m MarxveMt
Emmy JSclintanle-Ik'linfante
DOOR OF ONDANKS
DE HITTE?
Vechtpartijen in Koblenz
en Berlijn
Wegens actieve en passieve
omkooperij
Moskou. 22 Juni (Cour. N. v. d. B.).
Het Looggerechtshof van de Sovjet-Unie
beeft in een buitengewone zitting, welke te
Samarkand plaats vond, doodvonnissen gc-
èld tegen hooge rechterlijke ambtenaren.
Beschuldigd waren de president van het
hooggerechtshof van Oezbekistan, Kassimif,
de procureur-generaal van dit gerechtshof
~jaripof, een advocaat Spiridonof, voorts
twee volksrechters uit Euechara en twee
groothandelaars in huiden. Hun werd ac
tieve cn passieve omkooperij ten laste ge-
egd. Het slaalsinkoopfcureau voor huiden
had aan de handelaars booge voorschotten
betaald. Deze hebben echter later geen hui
den meer geleverd. In het proces, dat daar
op was gevolgd, hadden de rechters ten
gunste van de kooplieden uitspraak gedaan
Een hunner werd ter dood veroordeeld. De-
elfde straf kreeg de verdediger, alsmedo dc
procureur-generaal en dc president van het
hooggerechtshof.
DE DOODSTRAF IN DUITSCHLAND.
Nieuwe strijd?
De vadermoordenaar Juliu6 Zeil is op de
binnenplaats van de gevangenis van Ra-
vensburg in Wurttemberg onthoofd. De re
geering van Wurttemberg heeft geweigerd
hem te begenadigen, hoewel de rijksregee-
K o b 1 e n t z, 23 Juni (Fi N.). Gisteren hiel
den ongeveer 200 nationaal-socialistcn uit
Koblentz te Arzheim een bijeenkomst, waar
bij het tol ten vechtpartij met politieke te
genstanders is gekomen, in het verloop
w aarvan de leider der nationaal-socialisten
Ie Koblentz levensgcvaatlijk werd gewond.
Ook verscheidene inwoners van Arzheim en
andere personen, die met het geval niets
uitstaande hadden, weiden min of meer
ernstig toegetakeld Do politie wist ten slot
te, nadat zij uit Koblentz versterkingen had
ontvangen, de orde te htrsellen.
Berlijn, 23 Juni (H.N). Zooals de laat
ste weken telkens op Zondag het geval is
geweest, hadden ook gisteren te Berlijn en
in do omgeving van de stad weer verschil
lende vechtpartijen tusreben nationaal-so
cialisten cn hun tegenstanders plaats. Ook
»n Wannsco maakten do nationaal-socialis
ten het de badgasten weer lastig. Overigens
namen de vechtpartijen geen grooteren om
vang aan. Er hadden verschillende arresta
ties plaats.
De kleine Michael
wordt korporaal
Boekarest, 22 Jun:. Koning Carol heeft
besloten, hoi personeel van het koninklijk
huis in te krimpen De ambten van biblio
thecaris en minister vau het paleis zijn af
schaft. Als alle bezuingingen, doer Carol
ranbcvolcn, worden uitge\oerd, zal dit den
slaat een bedrag van 24 millioen lei
360.000) pei jaar besparen. De lagere klas
sen vau he'. ontslagen personeel zullen zes
maanden salaris ontvangen; verscheidene
anderen krijgen stukken land op het ko
ninklijk domein
Do volgende civiele lijst is voor de ko
ninklijke familie vastgesteld: koning Carol
[I 40 millioen lei per jaar; koningin Maria
20 millioen, prinses Ileltna 7 millioen en
prins Michael eveneens 7 millioen. Zoodra
deze 9 jaar is, zal hij dienst nemen in het
'iger; overeenkomstig de traditie zal hij tot
korporaal bevorderd worden, zoodat hij in
den herft in zijn nieuwe uniform zal ver
schijnen. (Courant N. v. d. D.)
DE TOESTAND IN BRITSCH-INDIE.
Uitbreiding van den boycolt.
Londen. 23 Juni (V.D.). Onder voorzit
terschap van Pandit Nehru heeft Zaterdag
een vergadering van de Indische Handels
verenigingen te Bomha> besloten den boy
cot van de buitenlandsche wisselbanken af
te konGigcn. Voorts werd besloten tot het
houden van een rouwdag
In het zakenkwartier van Calcutta wer
den Zaterdag 29 personen wegens het pos
ten bij een staking gearresteerd.
AUTOBUS MET 35 PERSONEN
VERONGELUKT
Twintig gewonden.
Koenigstein (Taunus), 27 Juni (V.
D.). Zondagnamiddag heeft op het kruis
punt van dc Feldbergstrasse cn den weg
naar Limburg een ernstig autobusongeluk
plaats gehad. De chauffeur van een auto
bus, waarin zich 35 passagiers bevonden,
verloor waarschijnlijk tengevolge van een
defect aan de reminrichting in een bocht
het beheer over zijn stuur. Dc autobus reed
van den weg, doch sloeg gelukkig tegen pa
len van de telefoon. Van de inzittenden
werden twintig personen gewond, van wie
vijf ernstig. Deze laatstcn zijn naar het zie
kenhuis overgebracht
OUD-MINISTER CHIESA OVERLEDEN.
Een tegenstander van het fascisme
Parijs, 23 Juni (V.D) Te Giverny bij
Vernon is Zondag de vroegere Italiaansche
minister Chicsa overleden.
Chiesa was een telle tegenstander van het
fascisme. Toen hij Mussetini verantwoorde
lijk stcldo voor het verdwijnen van Matte-
ctti werd h;j uit Italic uitgewezen.
HET TSCHERWONZEN-PROCES.
Kapitein Ehrhardt als getuige.
Berlijn, 23 Juni. (V.D.) In het Tscher-
wonzen valsche munters-proces werd Maan
dag als eerste getuige gehoord kapitein
Ehrhardt. Ilij verklaarde, dat hij in het
jaar 1926 of 1927 met Karumidze in con
tact is gekomen en van dezen gehoord te
hebben van de plannen om de Sovjetregee-
ring ten val te brengen. Van deze plannen
wi6t de getuige 6lechts, dat het de bedoe
ling was hiervoor 6teun uit Engeland en
Duitschland te winnen. Toen de plannen,
waarvoor ook generaal Hoffmann werkte,
mislukt waren, zijn ook de plannen van
Karumidze niet verder uitgevoerd. De ge
tuige heeft geweigerd andere dan voor po
litieke doeleinden zijn medewerking to ver-
leenen. Daarop gaf de getuige zijn meaning
te kennen omtrent de beklaagden.
DE REGEERINGSVORM OP MALTA.
Voorloopig geen wijziging te
wachten?
L o n J e n, 2 3 Juni. (V. D.) De beslissing
an ds regeering over den vorm van de
ogeenng op Malta gedurende de „nood-
periode'" is nog niet bekend. Verwacht
wordt, dat voorloopig hst geldende systeem
zal worden gehandhaafd.
