ONTDEKKINGSREIS NAAR EMMEN
X T"-X
X Ul rV
J. A. Schoterman Zoon
Be! dan op No. 42
0K;-
De hunebedden
Sint Jansprocessie te
Laren
Kleeding naar
X maat
Hebt U een
Taxi off Auto noodig?
B. SCHOOLEMAN
HUMORHOEKJE
Wijnhandel Utr. Str. 17 Tel. 145
Gevestigd 1878
Bijzonder aanbevolen
BEAURIVAGE Gewas 19261 St.EMlLION Gewas 1924
fltsch tl.- Per anker 1 iO.- Per flesch 11.40. Per anker 56.-
Emmert moet in praehistorische
tijden een metropool
geweest zijn
Uitnemend vacantie-
oord
IV. (sic:).
In mijn eerste stuk ben ik heel vlucht w
beengoloopen over de pruehistorie van Ern-
men en de fraaie vondsten waartoe deze
plaats den achaeloog gelegenhoid gectf.
Dr. an Giffen loopt er zoo vluchtig niet
overheen. Ilij kont alio tot nu ontdekte
hunebedden, stecnkoldeir, tumuli, leger-
piaatson, urnenvelden, veenbruggen, die do
streek rondom lümmen zoo buitengemeen
merkwaardig maken. Verschillende ervan
heeft hij persoonlijk onderzocht; andere
werden uitgegraven en ontleed door prof.
Holwerda, terwijl nog wer andere brand
punten op nadcro „exploratie" wachten.
Ik zei dat dr. Van Giffen allerminst vluch
tig over deze zaken heenloopt, en het ge-
zeischap Ernmcn-ontdekkers heeft dit kun
nen ervaren, niet alloen aan de lessen die
hij ons op do excursie langs do hunebed
den etc. gaf, maar ook op de lezing die
hij den eersten avond van ons bezoek voor
een goedbezctlc zaal hield. Intelligent Ent-
3nen was daar bijeen. Aardig: ook do veld
wachter in uniform schaarde zich ender de
luisteraars, lrt het bovenzaaltje met do wit
gekalkte muron was hei snikkend lieet,
maar het gehoor luisterde aandachtig. Het
buffet in do zaal verwerkte massa's ranja
n andore onschuldigo en niettemin ver-
frisschende dranken De ramen stonden open
en nu en dan fladderde een zwaluw
naar binnen, die zich ergens boven de
perstafel in een gat van den muur wilde
nestelen. Hot was alles zoo eenvoudig mo
gelijk. De lichtbeelden die dr. van Giffen
vertoonde werden op een der blank ge
kalkte muren geworpen, en om dit te kun
nen doen waren twee „schilderijen" lijde
lijk scheef terzij gehangen.
üorpscli en primitief ceed dit alles, maar
hot gehoor luisterde i»pt een belangstel-
bnp, die dr. van Giffen zich op zijn col
lege's niet beter kan wcnschcn. Ik vermoed,
dat de Emmenarcn veel meer van liune*
bodden en van de praehistorische lijdon af
weten dan de gemiddelde Hollanders, ten
minste dr. Van Giffen moet bij zijn audi
torium een fond van inzicht hebben ver-
nderdsteld, toen liij tic lezing opzette zoo
als hij deed. Vooral zijn inleiding was on
gemakkelijk voor iemand die in deze be
grippenwereld niet thuis is.
Ik had mij voorgenomen van dr. van
V.iffen's voordracht een einstlg, uitgebreid
verslag te maken. Ik kan U mijn dozijn
blaadjes vol nijvere aafttcckoningen nog
itoonen. Bovendion liceft dr. Van Giffen aan
de pers een excerpt xerstrekt, zeer gedocu
menteerd, maar ik bon steeds meer tot de
.overtuiging gekomen, dat dit onderwerp on
mogelijk le „verslaan" is zonder er een
nieuwe studie over te schrijven.
—X rr
Men toleröere 'dus dai ik volsta met en
kele grepen. Het allereerste bevolkingsele
ment. in ons land moot afkomstig zijn van
.-tamelementen uit België (met als uitgangs
punt do Donaulanders), een rondkoppïg ras,
ilat aan krijt en lóscli-gronden gebonden
was. ij kwamen niet veel verder dan
•Maastricht, maar dat zij de kunst al ver
slonden den bodem te explorceren bewijzen
Juijnschachtcn van 20 a 21 M. diepte.
In liet Ncordcn zijn verschillende bevol
kingsgroepen te herkennen (aan de aarde-
werk- en bovenal aan de versieringsvor-
men), volken van oen langhoofdlg ras,
waarvan de cultuurhaarden in hel hooge
Noorden liggen (verticale versiering) of in
Zuid-Frankrijk en Spanje, en langs den
Gijn (horizontale versiering). De laatste
r.oemt men gewoonlijk de bekercultuur
naar den bekervorm van het aardewerk.
Deze cultuur heeft zich als een wig door
midden-Nederland heengedrongen, met de
punt naar Engeland (en ten deele over
Engeland heen). In Drenthe vmdt men voor
namelijk resten van de Noordelijke sultu-
jT'.n. Vandaar ook de verwantschap van me
nig hunebed met meaalithcn in Noord-
AVesfc-Duitschland en Dcnemarkon.
Emmcn moet. eertijds een metropool
geweest zijn: Dit feit verklaart de aanwe
zigheid van zooveel hunebedden, die voor
'i mecrendcel te vinden eijn in oudo baaien
Min het woter dat don Hondsrug omspoel
de (op de 20 meter-hoogte-lijn). Zij dateeren
nit hèt steenen tijdperk en naar do hoofrt-
tvpen zijn ze te verdeeicn in langgraf,
rondgraf en ganggraf. In de onderdeden
onderscheidt men o.a. draagsteenc'n, dek-
slecnen (de gioole rcuz^blokkcn dio do po
pulaire verwondering 't moest gaande ma
ken), poort en transteenen. Onder de dek-
f.fcencu bevinden zich de eigenlijke graf-
kelders, waarvan de binnenafmoting go-
rnccnlljk zoo is, dat een middelmatig mensch
fr in staan kan. De vloer, mot granietgTuis
geëffend, werd geleidelijk met lijken gevuld
- van verbranding was ju dezen tijd geen
sprake en de lijken werden hurkend of
liggend bijgezet, terwijl later telkens op
nieuw spijs cri drank in het graf werden ge
bracht: vandaar de massa's aardewerk, die
men hier aantreft, ais er tenminste geen
plunderaars bezig geweest zijn! Als do vloer
vol lag maakte men een secundaire „be
strating' eit zoo vervolgens tot do kelder
gevuld was. Skeletdeeler. zijn zeldzaam, wat
uit het geringe kalkgehaltc van den bodem
verklaard moet worden. Overblijfselen van
offervuren zijn gewoon.
Van de hunebedden die wc op de excur
sie gezien hebben was dat, op den Scliim-
meresch door een smal padgeultje tus-
sohen zingende roggc-akkars van den weg
bereikbaar misschien het meest curieus.
Een langgraf met minstens twee kelders,
met prachtige rijen kranssteencn. Dit hune
bed werd in de 19e eeuw tweemaal „ont
dekt" (in 1S20 on i860). In de schaduw van
hooge eiken, die een trouwe lijfgarde vor
men ligt het zoo vredig en gewijd, dat men
nóg geen bezwaar zou maken h'rzr te wor
den hegraven. De kranssteonen stonden zoo
dicht aaneengesloten dot zij een muur
vormden. De binnenzijde was met zand en
plaggen opgevuld tof een plateau van meer
dan 1.50 M. hoogte. In de Emmer Dennen
zagen wij een hunebed, waarvan hel volk
vertelt, dai Lodowijk Napoleon liicr bij zijn
bezoek aan Dronthe met paard en al boven
op den platten dekstaon gestaan heeft. De
indrukken van de paardenhoeven zijn nog
zichtbaar Ook heeft de volksverbeelding
uitgemaakt, dat zekere indeukingen vinger
afdrukken zijn van een reus. In werkelijk
heid hebben hier lonten gelegen, die ge
bruikt werden om steenen ie laten sprin
gen. Dat gebeurde al in de lSc eeuw door
lieden, die met dit werkje en don verkoop
van blokken voor bedijking heel wat moor
loon konden maken dan, in hun gewone
dagioonersbeslaan.
De „tumuli" datcercn uii den jongeren
steentijd of uii den bronstijd en zijn ge
maakt van zand of plaggen, die meestal
één graf inhouden. Hot grafritueol vervlakt
ori de zorg voor den doodcncL.lt us denatu
reert. De plaggenbouw is kenmerkend voor
de bronscultuur. Dat men in zulke tumuli
het skelet, van oen man met verschillende
vrouwenskeletten aantrof duidt op veelwij
verij. Ook troedt hout-bouw en hel gebruik
van palissaden op. In den tijd van de Volks
vérhuizing zijn de grafhemels brajadheu-
veis. Dan is do lijkverbranding in zwang
gekomen.
Restjes van wollen kleeren uit de aller
oudste graven bewijzen, dat onze Ger-
mn arische voorouders al spoedig het weven
van kleedingstoffon verstonden. Hot loopon
in diercnvachlcn kon wel eens een fabel
zijn!
it
Een curieuze plek 16 ook diet „llooge Loo'
bij Nooi d-Barge, een boerschap, dat op een
blijkbaar kunstmatige raudverhooging is
gebouwd. Hel „Hooge Loo" is het hoogsto
punt, dat de heelo omgeving beheerscht on
den ouden weg naar het Noorden (evenals
de Emm era oh a ns de geheele Oost/Hijko
veemlakte bestrijkt). De bodem van het
vroegere Bargermeer vormt nu een vrucht
baar bekken, waai- lot de horizon toe de
rogge-aron wuiven op don wind
Op de Hooge Loo zijn In 1845 en 1840
meerdere, thans in het Asser Museum be
waarde, Romeins oho bronzen en terracotta
beeldjes gevonden. Zij wijzen op een ver
nield heiligdom, eon heldonaohe tempel uit
het begin onze jaartelling.
In 1920 werd eon proefonderzoek Inge
steld aan den oostrond van de Hooge Loo.
liet resultaat was:
1. dat hier op don esclirand inderdaad
sporen eener kunstmatrye omwalling met
twee grachten en houten palissadeering
deartusschen voor den dag kwamen;
2. dat er ie tarnen mot inheemech aarde
werk uit hot begin onzer jaartelling nog
enkele Rom-ainscho cultuuroverbltjfselon
(kruikfragmenten) werden opgedolven;
3. dat op de helling naar het Bargermeer,
buiten do grachten nog bouwieporon en ver
derop urnen werden aangetroffen.
liet zou van het grootste belang zijn, dit
onderzoek voort te zetten.
Enkele losse vondsten uit het Frankische
tijdperk besluiten de reak6 van archaeolo-
gica dn deze gemeente, die op zichzelf In
grootu trekken oen beeld der prae- en pro-
tohi6torische verschijnselen in Noord-Ne
derland kunnen geven. Daarbij treft het,
dat. typische Saksische oudheden hier, al
thans lot nu toe, ten eencn male ontbre
ken. (Wel daarentegen Gallisch en Keltisch)
Heb ik nog merkwaardigheden uit Em
mcn niet genoemd, die hier gorelovoerd
moeten worden? Ongetwijfeld. .Maar er
moot voor den toekomstige» pensiongast
in Enimen ook wat te ontdekken zij». Ik
wij6 alléén nog op hot pittoreske Weordin-
ge met don prachtigen korenmolen, die op
zijn hooge poet een urenwljda vlakte over
ziet, op de oudste veerikolonie vnn de ge
meente: Niouw-Weordingc, op Barger-Ooe-
torveld, eon R.K. enclave (vermoedelijk van
Duiteeho grensbewoners) in dit overwegend
Protestantsche land, waar gloednieuwe
kerik on school naast ijverige ontginningen
getuigen van nieuw gewekt leven, maar
langs het „Pad der Deugd" voer jk u nog,
even naar liet hart van Emmen, waai dank
zij het initiatief va» den burgemeester een
geschenk van milddadige bewoners een Oo6
Img-inslituut verrezen is, dat als een proef
station fungeert in de kippenfokkerij. Wan
neer dit slaagt cn als de teekonen ariet be
driegen, dan slaagt bet dan wordt Em
men voor de kippenfokkerij een centrum
van beteekenis.
Voor 't bewijzen va» gastvrijheid en *t
verkrijgen van een gerond vreomdolingen-
verkeer heeft Emmen niet alleen goede ho
tels noodig - (lie zijn cr nu a], en wan
neer er waterleiding in de gemeente komt
zal het comfort nog groot er zijn maar
ook geschikte pensions. Men is daarop be-
dacht en geeft aan wie maar wil kookles op
de Huishoudschool en ander onderricht, om
het vormen van goede familiepcnsions te
bevorderen.
Bovendien: er moei een betere treinver
binding komen. Toen wij allen i» hotel
Meyer (Ven Dalen) de voortreffelijke keu
ken eer aandeden, is er namens de aanwe
zigen een telegram aan den minister
zonden, om maatregelen ter verandering
van dien miestand te bevorderen. Me
dunkt, met wat goeden wil zijn enkele ver
beteringen in het treinverkeer al terstond
aan te brengen!
Terwille van Mooi Emmen en tenville
van het publiek dat zijn va cam ties in mooi
Emmen gaat doorbrengen, want u heeft uit
deze artikeltjes, lezer, voldoende kunnen
be grijp on, hoop ik, dat Emmen als vacantie-
oord voor de meeste andere vacant! e-oor-
den niet hoeft onder le doen!
DE GASKAMER TE
LEIDEN
Vragen van het Tweede Kamerlid
Ter Laan beantwoord
Geen gevaar voor de omgeving
Op de vroeger reeds vermelde vragen van
den heer Ter Laan in verband met het
stichten van een inrichting tot het houden
van militaire gasocfenlngen ie Leidei
luidt het antwoord van den lieer Deckers,
Minister van Defensie:
Hel heeft aanvankelijk in de bedoolin;
gelegen een gaskamer te stichten op hel
terrein van het voormalig militair hospitaal
aan den Morschvveg te Leiden. Aangezien
echter, in verband met den afstand tot de
omringende perceolo», niet de volstrekte ze
kerheid kon worden verkregen, dat het ge
bruik van de gaskamer in «ecu enkel op
zicht bezwaren voor de omgeving zou ople
veren, hoeft ondcrgetcekendo besloten die
gaskamer elders le doen oprichten.
Onder „gaskamer" wordt verstaan een
eenvoudig steenen gebouwtje, waarin een
ruim lokaal met toegangsportaal, dat als
„schutsluis werkt.
Zooals reeds aan do Tweede Kamer der
Staten-Generaal werd medegedeeld in de
Memorie van Antwoord botreffende de De*
fcnslebegrootlng 1930, dient genoemd lo
kaal voor het daarin-houden van oefenin
gen in den gusbeschermingsdienst en voor
liet controleeren van de gasdlclitc afsluiting
der gasmaskeis. Do atmosfeer in hot lokaal
wordt daartoe vermengd met eon traanver*
w ekkend gas van oen zóódanig geringe con
centratie. dat liet geheel onschadelijk is. Er
is dan ook geen sprake van dat de gas-
kamor voor de omgeving bepaaldelijk ge-
varen zou kunnon opleveren, doch om
iedere ongerustheid in dezen te voorkomen,
Is vastgesteld, dat do gaskamer ten minste
50 M. van bowoonde gebouwen verwijderd
zal moeien blijven. Het is n.l. practiscli ge
bleken, dat, ook onder ongunstige omstan
digheden, boven dien afstond geen hinder
lijke, zij het ook ovorigens onschadelijke, in
vloeden kunnon optreden door utt do gas
kamer eventueel ontwijkende gassen.
VERDRONKEN
Middel ham) s. 23 Juni. Vanmiddag
i£ het 10'Jarjgc zoontje van den heer G. bij
het zwemmen fn do haven verdronken. Het
lijkje is oogehauld. Geneeskundige hulp
mocht niet meer baltyi.
Amsterdam, 23 Juni. Hedenmiddag
le ongeveer (I uur is een 12-jarige jongen, de
la Ch-ombro gehaetcn, spelenderwijs van
een dekschuit, welke in de Kostverloien-
kade tegenovor d<* Vosmnerstraat was ge
logen. le water geraakt. Kort daurna is hot
knaapje levenloos opgehaald.
De 21-jaiige bakkersknecht B. den Her
tog ie Hagosteln is bij het zwemmen ver
dronken.
HET MOERDIJKSCHE VEER.
Wel reductie voor schoolkinderen.
Op de vragen van den heer Van Zadel
hoff betreffende hol verloonen van reductie
op veergelden voor autobussen met school
kinderen aan het Moerdijkseheveer, heef»
Minister de Geer geantwoord, dat aan het
veer Willemsdorp—Moerdijk voor autobus-
son mol schoolkinderen reductie op den
vrachtprijs kan worden verkregen, opgrond
van de navolgende, voor dat voet- geiden-
de. bepaling:
„De ontvanger der Registratie en Domei
non te Zevenbergen zal bevoegd zijn. Inge
volge een tijdig vooraf bij hem ingekomen
verzoekschrift, vermindering van veergeld
te verleonon, tot op ten hoogste lA gedeelte
van het gewone tarief, voor een onder toe
zicht of leiding reizende groep van lenrain-
sto 20 personen, leerlingen, verpleegden of
onderwijzend of toezicht hebbend personeel
van een school of van een inrichting van
liefdadigheid zijnde
AUDIËNTIES.
De gewone audiöntiee van den minister
van Justitie zal Vrijdag 27 Juni niet plaats
hebben.
De audiëntie van don Minister van
Waterstaat zal a.s. Woensdag 25 dezer niet
plaats hebben.
Een oude plechtigheid die
reeds dateert van hel eind
der negende eeuw
Het dorp in feesttooi
Laren, 24 Juni. Laren, het oerbiedvvfluv-
digste dei- Gooische dorpen, heeft zijn naam
nauw verbonden aan de Sint Jansproccssie.
Hier, in dit dorp van erfgooiere, die sedert
couwcn en eeuwen den ploeg door de hooge
Gooische gronden sturen, in dit dorp van
kunstenaars, schilders, dochten», musici en
beeldhouwers, hecht men meer dan ergens
anders in het Gooi oan traditie. En in de
Sint Jonsprocessie, die ieder jaar op dezen
dag wordt gehouden, culmineert dio zin
\oor overlevering en geloof, dan zien wij
Laren in al zijn pittoreske bijzonderheid.
De geschiedenis van Laren's
processie.
De Sint Jansprocebsie is reeds een zeer
oudo plechtigheid, die volgens de legende
lil nauw verband staat met de wording van
het beroemde Sint Jens Kerkhof en naai
men beweert zou zij reads dagteekenon uit
liet eindo der negende eeuw (893) van haar
oorsprong gewagen meerdere Larensohe
volksverhalen. Op on geregeld-a tijden werd
zij gehouden tot 1586. Bekende processies
waron die van 1246 toen door Paus Urbanus
IV werd bepaald, dat het H. Sacrament
moest worden meegedragen cn die van 1296
toen de boeren dia naar de processie waren
gegaan ie laat kwamen om den moord op
Floris V te verhinderen.
In 179G werd de geloofsvrijheid afgekon-
hot houden van een processie verboden,
doch in het geheim hadden zij nog plaats;
eens kwam zolfs do Sohout en zijn rakkers
uil Weesp een processie uiteenjagen.
In 1796 werd do geloofsvrijheid afgekon
digd en de processio weer ingesteld. Een
groot aantal Amsterdammers trok in die
jaren mee.
Het dorp in ioesttooL
Heel Laren viert dit feest moe. Reeds du-
gen van tc voren wordt met de versvering
eon aanvang gemaakt. Fraai besoliilderde
eerepoorton mei bloemen, palmen cn guir
landes versierd, zijn overal opgericht cn
het geheel aspect van het 1103 altijd lande
lijke Laren verandert op don gedenkwaar-
digen 24on Juni. Huis aan huis bijna wap
pert de Hollandsclie driekleur cn du geel
witte pauselijke wimpel. Voor vele huizen
zijn altaren opgericht met bloemen en kaar
sen versierd, soms zolfs mot eloctrlsche
lampjes, dió wel ovSn detóueeren 111 hun
eenvoudige on primitieve omgeving. Voor
al dit jaar was, daar do Aartsbisschop van
Utrecht Mgr. J. Janssen do plechtigheid bij
woonde, van de versiering extra veel work
gemaakt.
Van heinde on ver, por stoomtram, por
autobus on te voet, kwamen de processie
gangen* vanmorgen hei dorp binnen. In
do St. Janskerk werd 's morgens door den
Aartsbissoliop, Mgr. Janssen, de Pontificale
Hoogmis gecelebreerd, geassisteerd door
Pastoor B. Muter uit Eomnos, en Pastoor J.
ven Oppenraay uit Baarn, troondiakens
waren Pater Poppondraa.ior 011 Pater Kar
meliet te Zonderen, als diaken trad op Pa
ter G. \V iogerink van de Nieuwe Parochie
te Bueeum en Deken R. van don Hengel uit
Hilversum al6 Prcsbyter-Assietons. Hot
hoofdaltaar was versierd met eon 6cliat van
witte hortonsla's terwijl de kerk straalde in
een zee van lioht. By de intocht van den
Aartsbisschop zong een mannen- en kna-
ponzangkoor in hot Gregorieansch „Ecce
Sacerdos', terwijl het koor later ten ge-
hoore bracht „Miasn PontiflcaJis" van Don
Lorenzo Perosi Te omstreeks elf uur Z3tte
de stoet zich, onder hot gebeier der machti
ge SL Jansklokkon in bowoging om door
bet Zeven-aind naar hot St. Jonskorkihof tc
gaan. De processie werd voorafgegaan door
Laren's burgemeester. Jhr. II. L. M. van
Nispen tot Sevenaer. Een schier clndeloozs
rij van bijna honderd Laronsche en Gooi
sche Katholieke vcreenigingon waren met
hun kleurige vaandels vertegenwoordigd,
waarop de „bruidjes" volgden, de in het
wit gekleodo meisjes met bloemen en palm-
000* ycxycxyc ^0
pP. E. Rintel Q
Varkensmarkt 13-15
^XHPYR
VAN PERS EIJN STRAAT 19
Telefoon 43?
takken. In don stoot liepen vorder o.a, -een
dertigtal priesters van het Groot-Semina
rium. Het duurde ruim een half uur voor
de geheele stoet tusschen de dichte hagen
toeschouw-si's, langs den weg opgesteld,
was gepasseerd.
In het midden van den sioet onder het.
baldakijn werd het Heilige Sacrement me
degevoerd. Op hot kerkhof aangekomen
zong liet Koor van den Vrouwenbond dor
Derde Orde oendgo Sacramentsliederen,
waarna door den Zeer Eerw. Heer E. Beu-
mer, Pastoor van de St. Viruskerk te Bus-
sum, den prodicatie werd gehouden. Het
zangkoor van d-2 Parochie St. Jan besloot
de plechtigheid met hoi zingen van „Oculi
Omnium" en „Tantum Ergo".
Mgr. Janssen, Aartsbisschop van Utrecht,
zegende jia terugkomst op het Kerkplein
van achter de Loggia de menigte. Een Lof
in do kerk, gelold door Pastoor van der
Hurk, die een feestpredicatle hield, besloot
de plechtigheid. De geheel-a St. Jansfeest-
vjormg werd per radio door de K.R.O.-uii-
gezonden.
GEVAARLIJK SPEL.
Een jongen verdronken.
A m s ter u ani. Hedenmiddag waren
eonlge jongens aan liet spelen op een schuit
in do lvostverlorcn Wetering. Een 12 Jarige
jongen raakte daarbij lo water, zonder dat
c'it direct gemerkt word. Later op den mid
dag werd de inmiddels vermiste jongen
'ovonlcos opgohaald.
RADIO-DISTRIBUTIE TE GRONINGEN-
Groningen, 23 Juni (V. D.). Do gemeen
teraad van Groningen heeft hedenavond
met 27—6 stommen do voordracht van B.
cn W. betrpffendo de instelling van een ge
meentelijk radio-distributie bedrijf na uit
voerige discussies aangenomen.
J. WYMA. v
Bekend pikeur.
G o n i u g o n, 2 4 Ju» i. Te Groningen
Is overleden in don ouderdom van 62 Jaar
do pikeur J Wyma, dir in binnen- cn bui-
rqfnland een zeer bekondo figuur was als
pikeur van tulgpairden
7TO
Amateur-fotograaf„Kas Jo niet een Uk]e vteoCJfcef
kijken. Ulesje V
(Snoodst!
