DE EEMLANDEü
Vrijdag 15 Augustus 1930 Uitgave: VALKKOFF Co.
Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
29e Jaargang No. 40
Buiteniandsch Overzicht
Staking in Noord-Frankrijk
duurt voort
Weer ee?i persoon uit
den trein gevallen
Speelde een morphinespuitje
een rol?
1U STEM LAM D
fortmann en
hehenkamp
haardfauteuils,
damesfauteuils,
Wangedrag van een troep
nationaal-socialisten
HET VOLKENBONDS
SECRETARIAAT
Andersdenkende arbeiders
ernstig mishandeld
De kinderverlamming
breidt zich uit
Thans ook een aantal gevallen
in Zwitserland
GEEN SPECULATIE IN
LEVENSMIDDELEN
Slechts schijnrust in
Egypte
Wijziging van de grondwet
in voorbereiding?
AMER SFGORTSC11 DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS 'pei maanden voor Amersfoort f 2.10, per maand 10.75. per
week (met gratis verzekering tegen ongelukken) 0.17*/*
B1 noen land franco per post per 3 maanden f 3.-> Afzonderlijke nummers f 0.05.
POSTREKENING «7910 I1LEFOON INTERC. 5IJ
PRIJS DER ADVERTENTIEN van I— 1 regels f f.05 met Inbegrip van een bewijsnummer
elke regel meer f0.25. Llc/dadlghclds-advertentlên voorde
helft van den prijs. Kleine Advertentlén -„KEITJES" béj vooruitbetaling 1—5 regelt
50 cent, elkt it^el meer 10 cent, drfctud plgatsea Bf wtlsnummer e*tf» f 0.0J
Nadert het einde der dictatuur
in Turkije? Mcestaplia Kemal
pasja bepleit „ware democratie."
Zal aan de dictatuur van dc Volkspartij in
Turkije eerlang een einde komen cn wel
dank zij Moestapha Kemal pasja, die zelf de
partij in het leven heeft geroepen? Volgens
den correspondent der Vossisehc Zeitung
te Starnbel is, wat een week geleden nog
ondenkbaar leek, Donderdagavond op een
feestelijk bal in de badplaats Jalowa aan de
zee van Marmara tusvsohen tangos cn wal
sen in waar geworden. De gazi, Moestapha
Kemal pasja verklaarde in dc allerbeste
stemming, dat een ware democratie zonder
parlementaire oppositie niet mogelijk wae
cn de gezant te Parijs, Fethi bey. wilde
daarom in 't belang der Turksche republiek
een oppositiepartij 6tichtcn. Fethi bey be
vestigde glimlachend, dat dit'zijn bedoeling
was. De minister-president Ismét pasja, de
wenk olijke stichter der tegenwoordige par
tijdictatuur, gaf eveneens glimlachend als
zijn meening te kennen, dat een dergelijke
oppositiepartij 6lechts van nut kan zijn. En
daar de drie voornaamste personen bij het
ernstige 6pel glimlachten, glimlachten de
omstanders, politici en persvertegenwoordi
gers, ook. Vrijdag lachte te Stamboel ieder,
die l6met cn zijn nationalistische politiek
verantwoordelijk stelt voor de ernstige eco
nomische crisis.
Sindsdien is de eene gebeurtenis op (Je an
dere gevolgd. Felhi bey is afeetreden als ge
zant te Parij6 en is begonnen met de orga
nisatie zijner partij. Deze heet: partij der
vrije republiek. Üo bladen maken reeds de
voornaamste punten van haar, program
openhaar: algemeen direct kiesrecht, onbe
perkte persvrijheid, vrijheid van vergade
ren, afschaffing <Ler monopolies, verlaging
êer belastingen, vrijheid van handel, gun
stiger voorwaarden voor het builenlapdsehe
kapitaal, regeling der schulden, toetreding
tot den Volkenbond. Te Stamboel heerscht
dan ook de.opvatting, dat het optreden van
Fethi betcekent: vrede met de Oltomnnn-
6Che bank, toenadering tot Parijs cn Londen
en bijgevolg een minder intieme verhou
ding tot Meskou cn Rome. Wat het geschil
met Perzië b.v. betreft, zou Fethi vermoede
lijk ook in dit opzicht in overeenstem
ming met Moestapha Kemal den scherpen
toonaard van Isrnet hebben vermeden cn op
een minnelijke schikking inzake de veilig
heid der grenzen hebben aangestuurd.
Voor het groote publiek was de stichting
van dc nieuwe partij «en "Opzienbarende ver
rassing. Moestapha Kemal heeft het wen-
schelijke van den terugkeer tot het normale
parlementarisme sinds meer dan een jo.ar
in den kring zijner vertrouwden telkens op
nieuw bepleit. Moestapha Kemal zag met
weinig welgevallen, dat de door hem ge
stichte „democratische republiek" or.der
leiding van Ismet in een dictatuur werd
veranderd cn het deed hem veel leed, dat
hij in 't buitenland zelfs als dictator werd
beschouwd.
Vermoedelijk zou de gazi het liefst dc
nieuwe partij, die zijn partij tegen Ismct's
volkspartij zal zijn, persoonlijk hebben ge
sticht en hij zou gaarne zijn ambt van
staatspresident daarvoor hebben laten
schieten. Hij heeft er zich echter mee tevre
den gesteld het, voorzittersschap der Volks
partij neer te leggen en wil in den vervol
ge, althans naar buiten, als president boven
de partijen staan.
Dat Moestapha Kemal juist Fethi dc
stichting der nieuwe partij toevertrouwde,
behoeft niet tc verbazen: Fethi. de kame
raad van Enver pasja en secretaris-generaal
van het jong-Turk6che comité, is sinds ja
ren -de meest vertrouwde vriend van den
gazi. Fethi werd in Augustus 1923, na de
stichting van de volkspartij door Moesta
pha Kemal, voor de eerste maal minister
president. Einde October 192-3 trad Ismct
pa6ja op den voorgrond als een gevierde
persoonlijkheid, daar hij den vrede van
Lausanne wist te bewerkstelligen. Moesta
pha Kemal werd president van de republiek
en Fethi voorzitter van dc Nationale Ver
gadering. Ismct nam als minister-president
en leider der Volkspartij dc werkelijke
macht in handen. Hij werd in Nov. 1924 nog
een keer ten val gebracht on vier maanden
lang door Fethi vervangen, maar sinds be
gin Maart 1925 regeert Ismet aan één stuk
als minister-president.
In het Oosten is politiek tot dusver strijd
om, dc, macht geweest. Dit verklaart ook,
dat dcheerschonde partijen in Turkije
Jong-Turken, liberale entente en volkspar
tij ondanks democratische beginselen,
steeds weer aanstuurden op de dictatuur
van enkelo sterke persoonlijkheden.
Hoe de thans begonnen strijd tegen Is
rael's partij dicta tu ai* zal- afloopen, kan na
tuurlijk niet worden voorspeld. In elk ge
val heeft Fethi zich reeds nu voor een open
gekomen zetel candidaat gesteld. Een deel
der tegenwoordige representanten der volks
partij zal ongetwijfeld overgaan tot dc par
tij der vrije republiek en zeker wordt het
ook. geacht, dat de zittingen der Nationale
Vergadering te Angora, die op 1 November
weer beginnen, in (len vervolge minder ver
velend zullen zijn da/n tot dusver.
De werkgevers niet bereid
tot onderhandelen
Par ij s, 14 Au g. (H. N.) De werkgevers
in de textielindustrie van Noord-Frankrijk
hebben in een schrijven aan den prefect van
Rijssel meegedeeld, dat zij niet met de vak
verecnigingcn wenschcn te onderhandelen,
daar deze onderhandelingen toch geen kans
op succes hebben, aangezien de algemeene
malaise en dc onmogelijkheid van uitvoer
het den werkgevers onmogelijk maakt hun
standpunt Ie wijzigen. De minister van ar
beid heeft terstond na de ontvangst van dit
boricht den leider van den bond van werk
gevers bfj zich ontboden cn uren lang met
hem geconfereerd, doch ook deze conferentie
schijnt niets te hebben opgeleverd. Men vei
wacht thans, dat de staking nog wel eeriige
weken zal duren. Het aantal stakers be
draagt op het oogenblik 80.000.
De socialistische burgemeester van Rijs
sel heeft zich telegrafisch tot de regeering
gewend en verlangt, dat deze terstond een
krachtige poging tot bemiddeling zal doen.
Do vakvereenigingen sporen hun leden aan
zich niet onder communistischen invloed te
laten brengen. Zij voorspellen een goeden
afloop van het conflict on wijzen er daarbij
op, dat 30.000 arbeiders de gevraagde loons
verhooging reeds hebben verkregen. In de
Populaire oischt de socialistische leider
Léon B!u; dat minister-president Tardieu
in oen openlijke verklaring het streven van
de werkgevers, om de wet betreffende de
sociale verzekeringen te sabolccren, zal
brandmerken.
Par ij's, 13 Augusus. Hot aantal stakers
jn Noord-Frankrijk moet thans volgons do
Ami du Peuple nog tennanstebij 80.000 be
dragen.
St, Q u e n t i n. 13 Aug. Van do G000 sta
kers hebbon 1500 tot hervating van den ar
beid besloten. Zij schrijven hel mislukken
van de staking (oe aan de communistische
politieke actie.
Berlijn, 13 Augustus. In de nabijheid
van de stad Miildenstein is hedenochtend
eert 28-jarige vrouw uit den D-trein Milaan
—Berlijn gevallen.
Het slachtoffer is de 28-jarigG Ivaethe Si
mon, een Berlljnscho ziekenverpleegster.
Zij werd in het ziekenhuis te Bitterfeld op
genomen, waar in tegenstelling met de
eerste berichten bleek, dat zij maar licht
gewond was, hoewel dc trein op de plaats,
waar het ongeluk plaats greep, een snel
heid had van 70 K.M. per uur.
Bij het onderzoek zijn intusschen een
morphine spuitje cn een flcschje met dit
verdoovend góed voor den dag gekomen,
zoodat het niet uitgesloten wordt geacht,
dat de juffrouw onder den invloed van het
v crdoovingsmiddel uit den trein gespron
gen is.
TROTZKI NIET NAAR
FRANZENSBAD.
SNEEUW IN AUGUSTUS.
Belgrado, li Aug. (V. D.) Bij Skoplic
heeft het gedurende vele uren harcl ge-
sneeuw. In het Zuiden van het land heerscht
ernstige koude.
Praag, 14 Aug. (V. D.) Omtrent het
gerucht in sommige Hongaarsche bladen,
dat Trotzki naar Franzcnsbad zou komen,
is noch te Franzensbad, noch te Praag iets
bekend. Volgens mededeeling van den
Tsjccho-Slovvaakschen minister van buiten-
landsche zaken bevindt zich te Franzens
bad alleen de Russische volkscommissaris
van onderwijs cn kunst Loonatsjarski. In
dertijd heeft dc Tsjecho-Slowaaksche regee
ring Trotzki een verblijfsvergunning voor
Tsjecho-Slowakije geweigerd en sedert dien lingsdirectour.
is geen nieuw verzoek van Trotzki ontvan-
gen.
langestraat 63 -- tel. 81
verstelbare rookstellen.
24.-, 28.-, 32.-
Een Italiaansch memorandum oefent
scherpe critiek uit op de En-
gelscfcFransche leiding
„Hervorming absoluut noodzakelijk"
Genèvc, 14 Aug. (V.D.) De Ialiaansche
regeenng heeft don secretaris-generaal van
den Volkenbond, tér doorzending aan dc
andere staton-lcden van den Bondsraad oen
omvangrijk memorandum doen toekomen,
betrekking hebbönde op de bij do bespre
kingen in de IIervormings-coramissie eten
laatsten tijd sterk op den voorgrond getre
den kwestie van wijziging 'in de politieke
leiding van het VolkCnbonds-secretariaat.
Het Italiaansche memorandum, dat
scherpe critiek uitoefent, op de Engelsch-
Fransche leiding van het Volkonbonds-se
cretariaat, stelt zich' op den bodem van de
voorstellen van de minderheid der Hervor-
mings-commissic (Duitschland. Italië en
Japan) cn wijst nadrukkelijk de voorstellen
van de meerderheid (Engeland, Frankrijk
en Polen) van de hand. De Iialiaansche re
geering laat zich in haar schrijven leiden
door de toenemende politieke beteekenis
van liet Volkonbonds-secretariaat In wer
kelijkheid is het geenszins slechts een uit
voerend organisme doch het heeft non be
teekenis gewonnen als instantie, die dc
beschikkingen van den Volkenbond in po
litieleen zin mag uitleggen en uitvoeren. De
voorbereidende werkzaamheden van het
Volkonbonds-secretariaat geven dit insti
tuut bovendien de rol van adviseur van
den Volkenbond op allerlei gebied. Daar
dikwijls de raadspresidenten posten be
kleedden in veraf gelegen landen is de rol
van het secretariaat bij hot nemen van
politieke beslissingen in crisistijden vaak
van beslissende betcekenis. Verder is de se
cretaris-generaal van den Volkenbond de
gene, die allèèn de talrijke bezwaren en
voorstellen ontvangt cn hierover zelfstan
dig beschikt. De politieke generale leiding
van het Volkonbonds-secretariaat ligt te
genwoordig in handen van een of twee
personen: den secretari3-gcneraal (Enge
land) en den plaatsvervangcndcn secreta
ris-generaal (Frankrijk). De politieke in
vloed van den secretaris-generaal is bui
tengewoon groot en mag niet onderschat
worden. De onder-secretarissen (Duitsclj-
land, Italië en Japan) hekleedcn feitelijk
eereposten en hebben slechts do functie
van afdcolings-dircclcuren zonder eeriigen
invloed van betcekenis op de politieke lei
ding van het Volkonbonds-secretariaat uit
te oefenen. Alle beslissende besluiten van
groote politieke beteekenis worden aldus
het memorandum thans uitsluitend en
zonder conlróle door den secretaris-gene
raal genomen.
Do Italiaansche regeering doet dan op
merken. dat de 54 staton-leden van den
Volkenbond als volgt betrokken zijn bij de
eere-functies in het Volkcnbonds-secreta-
riaat-generaai: Duitschland 12 ambtena
ren, Italië 11, Oostenrijk 2, Hongarije 2, En
geland en Dominions 53. Frankrijk 30. Van
de 5i leden zijn er slechts 3S in het secre
tariaat vertegenwoordigd, terwijl 16 staten
zonder vertegenwoordiging zijn gebleven.
Engeland en Frankrijk beschikten over
40 van de belangrijkste posten.
De Italiaansche rogeering herinnert dan
aan het voorstel van de minderheid dev re
formatie-commissie cn geeft den wcnsch te
kennen, dat, de opperste leiding van het
Volkenbonds-secrctariaat-generaal een con-
tróle-orgaan zal worden, dat zal moeten
bestaan uit den secretaris-generaal, 5 on-
der-secretarissen-vgeneraal en een afdce-
Wiesbaden, 14 Aug. (IT. N.) Een
troep nationaal-socialisten, welke zich per
auto van Wiesbaden naar Mainz ter bij
woning van een vergadering had begeven,
heeft zich onderweg aan ernstige mishan
deling van andersdenkenden schuldig ge
maakt Zij spraken onderweg arbeiders aan,
die zich por rijwiel naar huis begaven en
toen deze van een andere politieke over
tuiging bleken te zijn, werden zij mishan
deld. Vier personen werden door hen in den
auto meegenomen naar Wiesbaden cn naar
het stamlokaal der nationaal-socialisten ge
bracht, waar zij verder mishandeld wer
den. Het toppunt was echter, dat dc natio
naal-socialisten ten slot to hun slachtoffers
naar het politiebureau brachten, waar zij
beweerden dat op hen geschoten was. De
politie schijnt aan dc verklaringen onvoor
waardelijk geloof te hebben gehecht cn en
kele ambtenaren toonden hun sympathie
\oor de nationaal-socialisten De slachtof
fers werden dan ook zonder nader verhoor
in een cel opgesloten, zonder dat naar hun
verwondingen werd gekeken Eerst den
volgenden dag had een verhoor plaats,
waarbij de ware toedracht aan het licht
lcwam. Er is thans een onderzoek tegen dc
nationaal-socialisten geopend.
Straatsburg, 13 Aug. De bei Je laatste
dagen zijn er in het departement Bcueden-
Elzas nog slechts vier gevallen van spinale
kinderverlamming vastgesteld. In het Lo-
tharingsche grensgebied heeft de kinderver
lamming opnieuw twee slachtoffers ge-
eisoht: te Weil cn te Eimeldingen Voorts
zijn weer drie kinderen door de ziekte aan
getast. maar men hoopt, dezen :n leven te
kunnen houden.
Bazel, 13 Aug. Een mededeeling van
den gezondheidsdienst signaleert een drie
tal gevallen van kinderverlamming; één
van lichten aard te Bazel, de twee andere
in Waal aan den Rijn cn te Puntrut. Do drie
patiënten zijn in het ziekenhuis te Bazel
opgenomen. Het kind, dat tc Bazel ziek
werd, had enkele dagen met zijn ouders in
den Elzas vertoefd.
Gcnève, 13 Aug. Uit Freiburg wordt
een geval van kinderverlamming gemeld.
WEERBERICHT.
Hoogste Barometerstand:
769.8 tc Biaritz.
Laagste Barometerstand:
739.9 1c Warnemünde.
.Verwachting:
Matige, lijdelijk wellicht
nog krachtige wind uit W.
richtingen, half tot zwaar
tbewolkt, waarschijnlijk nog
enkele regenbuien, aanvan
kelijk zelfde temperatuur.
m
In
hel door de droogte geteisterde
Amerikaansche gebied
Washington, li Aug. (II. N.) Dc fe-
derale regcering heeft besloten maatregelen
te treffen teneinde dc steeds zich uitbrei
dende speculatie in levensmiddelen in het
uoor de droogte geteisterde gebied tegen te
gaan. Speculanten in levensmiddelen zullen
strafrechterlijk worden vervolgd. Naar aan
leiding van de betoogen Van den New York-
sciicn afgevaardigde Laguardia heeft de re
geering ook besloten tot de instelling van
een commissie tot vaststelling van ccn du-
go'ijlcscho prijscourant met de prijzen van
de belangrijkste levensmiddelen. Ook de
stad New York h'eeft lot een dcrgelijkcn
maatregel besloten. De prijzen zullen dage
lijks per radio worden bekend gemaakt.
VERDUISTERING OP GROOTE SCHAAL.
Essen. 14 Aug. (H. N) Te Essen is dc
advocaat dr. Antrop in hechtenis genomen,
verdacht van verduistering van in totaal
VA millioen mark.
STRYCHINE IN PADDENSTOELEN.
Boedapest. 13 Aug. Eenige dagen ge
leden aldus de Tel. werd gemeld, dat
in het Eisenburger district een massaver
giftiging door paddenstoelen had plaats ge
vonden, die tot dusver drie dooden had ge-
eischt. Heden wordt nader bericht, dat nog
een 61-jarige en een 4t-jnrige boer zijn over
leden. De autoriteiten zijn een grondig on
derzoek begonnen, daar beweerd wordt, dat
in paddenstoelen strychnine zou zijn door
gedrongen, welke kort geleden in de bosch
beplantingen tegen schadelijk gedierte was
gestrooid.
Dit i6 volgens Italië de eenige waarborg,
dat de belangen van alle staten-leden bij
de leiding van de politieke werkzaamheden
van het Volkenbonds-secretariaat in acht
genomen worden. De hervorming van liet
secretariaat is absoluul noodzakelijk ge
worden en van de tot standkoming van
deze reorganisatie hangen de levensvat
baarheid cn ontwikkeling van den Volken
bond af.
NIEUW MACHINEGEWEER UIT
GEVONDEN.
13009 schoten in twee uur.
Londen, 14 Aug. (V.D.) Bij de gehouden
manoeuvres is gebruik gemaakt van een
nieuwe mitrailleur, uitgevonden door den
Deen Madsen. Het wapen overtreft'alles wat
tot nu toe op dit gebied is geconstrueerd.
In den tijd van twee uur zijn met deze
mitrailleur 13000 schoten gelost, waarvan
9600 zonder onderbreking.
ARBEIDSCONFLICT IN LANCASHIRE
Londen, 14 Aug. (V.D.) De onderhan
deiingen in Lancashire tusschen de onder
nemers der katoenweverijen cn de arbei
dersorganisaties over de invoering van
het nieuwe arbeidssystecm, waardoor elke
arbeider maximaal acht in plaats van vier
weefgetouwen zcu gaan bedienen, schijnt
op het doode punt te zijn gekomen. Mor
gen vindt een conferentie plaats van
werkgevers cn vakvereenigingsgedclegcer-
den.
De werkgevers hebben besloten, indien
de vakvereenigingsgedelegeerden weigeren
toe te geven, zonder verder overleg met de
vakvereenigingen, de arbeiders aan acht
gelouwen te werk te stellen.
MISDADIGER „UIT VERVELING".
Zondenregister van oen vijllien-
jarige.
B c r 1 ij n, 14 Aug. (V. D.) Een vijftien
jarige jongen, die thuis weinig werd bezig
gehouden, doordat zijn vader voortdurend
op zakenreizen was en zijn moeder in het
ziekenhuis lag, verliet dc ouderlijke woning
om, naar hij later verklaarde, uit verveling
op avontuur uit te gaan. Met twee 20 jarige
jongelui trachtte hij ccn bakkerij uit te
plunderen, wat echter mislukte Vervolgens
stalen zij een fiets en leefden ecnigen tijd
van de opbrengst daarvan. Daarna braken
de jongelui in in een bierhuis, waar zij
jenever cn levensmiddelen stalen. Toen
ook dit op was, dacht de 15-jarige knaap
plotseling aan zijn grootmoeder. Toen deze
voor een wandeling haar woning had ver
laten, drong de kleinzoon er binnen en stal
uit een lade 800 Mark. Van do opbrengst
daarvan kon op ruimer voet geleefd wor
den. De jongen 6chafte zich nieuwe kleeren
aan cn ging uit. De politie, die hem reeds
eerder in het oog had gehouden, arresteerde
hem, toen hij vol branie in een danszaal aan
de Prinzenstrasse de boel aan hel opschep
pen was. De jongeman bezat toen nog
slechts twee mark.
Onder de intelleclueelen heerscht
grooie verstoordheid tegen
over de regeering
Kairo, 14 Aug. (V.D.). De toestand in
Egypte, die na de jongste onlusten niet
veel veranderd is, zou, volgens medcdeclin-
gen uit de kringen der Wafd-partij slechts
een toestand van schijnrust zijn. Macdonald
zou tegenover dc Wafd cn haar politieke
aspiraties welwillend staan, wat een be
langrijke moreele steun voor de Wafd-partij
beteckcnt. Op hot oogenblik wordt door de
Wafd-partij in het geheele land weer be
gonnen met het voeren van een intensipvo
propaganda tegen de huidige regeering en
voor het weder bijeenroepen van het par
lement. Waar de strooibiljetten en andere
publicaties der Wafd-partij gevonden wor
den, worden deze in beslag genomen en
ijverig laat de regeering zoeken naar ge
heime drukkerijen. Vele huiszoekingen vin
den plaats. Bijna alle leden der Wafd-partij
-van eenige beteekenis worden bewaakt. Bij
de rechterlijke macht vinden mutaties van
functies plaats, die bijna steeds een de
gradeering beteekenen voor de ambtena
ren, die lid van de Wafd-partij zijn. Vooral
onder de intellectueelen heerscht groote
verstoordheid tegenover de regeering. De
geruchten, dat de regeering voornemens is
de kieswetten te wijzigen en den toestand
van voor den oorlog weer te herstellen, ne
men steeds vasteren vorm aan Dit zou
neerkomen op het uitschakelen van het
parlementarisme in Egypte. Ook doen ge
ruchten dc ronde, dat rle regecring voorne
mens zou zijn de grondwet tc wijzigen.
DE GEZONDHEIDSTOESTAND VAN
Z.H. DEN PAUS,
Geen reden lot ongerustheid.
Vaticaanstad, 14 Aug. (V.D.). Naar
aanleiding van hardnekkige geruchten kan
medegedeeld worden, dat in het algemeen
in kringen van het Vaticaan wordt toege
geven, dat Z.H. de Paus zieker is dan voor
heen. Zijn toestand is voor het oogenblik
echter niet zorgwekkend. Een oude blaas-
kwaal doet zich weder gelden. Indien zich
geen bijzondere complicaties voordoen,
neemt men aan, dat de ziekte, die den Paus
het verrichten van Zijn werkzaamheden
overigens niet bijzonder bemoeilijkt, een
normaal verloop zal nemen,
- ./V.1
