BRIEVEN VANEEN
BRABANTSCHEN BOER
min
Jlllll
DE. EEMLANDEü
BUITENLANDSCH OVERZICHT
Maandag 29 September 1930
Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
29e Jaargang No. 77
BUITENLAMP
WINDHOOS WOEDT BQVEN
CHICAGO
Groote stoffelijke schade
aangericht
fortmann en
hehenkamp
U KUNT
Vaugoin leider eener
minderheidsregeering?
Opschuiving naar rechts
begint zich af te teekenen
L. J. LUYCX ZOON
DE ROSA VOOR DE
RECHTERS
De poging tot moord
bewezen geacht
ABONNEMENTSPRIJS 3 maanden voor Amersfoort I 2.10. per maand f 0.75, per
week (mei gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.171/*
Binnenland franco per post per 3 maanden f 3.-» Afsonderlijke nummers f 0.05.
POSTREKENING 47910 _HUFOON 1NTERC 513
PRIJS DER ADVERTENTIEN vao l""*re0eIs f 1.05 met Inbegrip van een bewijsnummer
- elke regel meer f0.25. Llefdadlghelds-advertentlën voord®
helft van den prijs. Kleine Advertentlfcn „KEITJES" bij vooruitbetaling 1—5 regelt
50 cent, cjkt r^el meer 10 cfnt, driemaal plaatsen I.—Bevrilsnummer at» f 0.05
De veroordeeling van De
Rosa. Scherpe kritiek op
het fascisme.
Den vorigen Zaterdag is de uitspraak ge
vallen in het proces tegen De Rosa, die een
poging heeft willen doen om den Italiaan-
schen prins Umberto in de Brusselschc
hoofdstad van het leven te berooven, toen
hij zich daar bevond ten gelegenheid van
zijn verloving met prinses Maric José van
Belgic. Het Brusselsche Hof heeft De Rosa
deswege veroordeeld tot vijf jaren eenza
me opsluiting, nadat dc jury o.a. beves
tigend geantwoord had op de vraag, of be
klaagde schuldig was aan de poging tot
moord op den Italiaanschen kroonprins en
of hij met voorbedachten rade had gehan
deld. Een der verdedigers van De Rosa was
n.l. van gevoelen, dat er met betrekking
tot de beweerde misdaad geen begin van
uitvoering is geweest en dat De Rosa vrij
willig na een reeks daden, die slechts als
een inleiding konden worden beschouwd,
zijn revolver verre van zich heeft gegooid.
Belangwekkend zijn vooral de verklarin
gen geweest van. de Italiaansche getuigen,
allen uitgewekenen, die ontroerende woor
den ter ontlasting van den beschuldigde
hebben gesprokén. Tot hen behoorden Nitti,
de oud-minister en verscheidene hoogleer
aren, parlementsleden, enz., mannen \an
aanzien; die het fascistisch bewind schet
sten als iets ondragelijks, daar het de ele
mentairste vrijheden aantastte. Natuurlijk
.verheerlijkten zij den beroemden aanslag
niet, maar zij achtten hem verklaarbaar, en
bijna vanzelfsprekend, omdat de onderdruk
king in Italië haast automatisch tot verzet
moet leiden.
Zeer gelukkig was de verdediger mr.
Spaak, toen deze uitspraken van Italics
dictator zelf aanhaalde: Mussolini toch
heeft meer dan eens aanslagen op vorste
lijke personen niet alleen welwillend dooi
de vingers gezien, maar deze zelfs meer
malen als verdienstelijke daden toegejuicht.
Gewichtiger nog was de schets, die hij gaf
van de mentaliteit, welke het tegenwoordi
ge fascisme kenmerkt en clie hij een be
schaafd volk feitelijk onwaardig achtte,
daar de eenvoudigste vrijheden mei \oeten
worden getreden en het recht, om ronduit
zijn opvattingen te uiten, den Italiaanschen
staatsburgers is ontzegd, wanneer deze inec-
ningen hidruischen tegen dc fascistische
leer. Met andere woorden: De Ro&a's daad
was een gebaar der wanhoop, de handeling
van iemand, die zijn gevoel van verzet te
gen het fascisme, dat alle vrijheid wurgde,
op een bepaald oogenblik in een daad
moest uiten.
Ondcrtusschen staat men in Italië op dc
achterste becnen, aangezien de straf, waar
toe De Rosa is veroordeeld, den fascisten
belachelijk klein voorkomt. Zij hadden hem
maar liever voor zijn heele leven opgebor
gen. Vooral kunnen zij het niet verkroppen,
dat het gchccle proces zicli heeft ontwik
keld tot een uitvoerige discussie over het
fascisme, dat bij - deze- gelegenheid menige
veer heeft moeien laten. En dat men boven
dien nog omstandigheden heeft laten gel
den, die de daad voor een gedeelte ver-
schocnt'en, is voor Mussolini's aanhangers
vooral een hard gelag* daar hel fascisti
sche régime in ai zijn uitingen eigenlijk
daardoor wordt voorgesteld' als de factor,
die den aanslag heeft uitgelokt. Trouwens:
A. DE ROSA.
de Italiaansche pers heeft haai verontwaar
diging wel eens vaker op overeenkomstige
wijze geuit, wanneer tegenstanders van het
fascisme voor buitcnlandsche recht ban
ken, b.'v. te Parijs, er nog al genadig af
kwamen, omdat de knechting der vrijheid
in Italië als een voor den dader verzach
tende omstandigheid werd beschouwd.
Ncw-\ or k, 27 Sept. (V.D.i Een windhoos
Uiel eén sneljieid van 90 K.M per uur heeft
hoven Chicago gewoed, booinen vellende,
palen omverwerpcnde.cn lichtreclames en
uithangborden afrukkende.
Dc storm lichtte veel stoffelijke schade
aan en veroorzaakte belangrijke verkeers-
v crtr.igingcn.
De temperatuur daalde in 7 uur tijds mei
IS graden.
DE VLIEGTOCHT VAN MEVROUW
BRUCE.
Mevrouw ictor Bruce, die in haar eentje
naai Tokio vliegt, is' volgens de N.R.'Gt.,
Vrijdagmiddag uit Miinchcn te YVcenen
aangekomen. Zij was van plan nog naar
Warschau door Ie gaan, voor de avond viel.
DOOR A. A. L. GRAUMANS
l Ivenhout, 23 September 1930
„Wie doe me wa?!' scheerde Trui dei-
stem deus week deur dc stilte van d'n
avond, toen me rustig en gezellig dc kraant
te lezen zatten in ons 's vvjrilèrsche lioekskc
van 'r vertrek.
En efkes docht ik: vva-d-cb ik no uw weer
aan m'n fiets hangen. Toen gaf zc me d'r
kraant over en wees mee d'rcn duim naar
'n prentje van d'n Moes.
'k Lachte d'r zoo wa mee. De Moes sting
tc praten mee n paar ginneraals op dc Fas
cistische mancuvels Hij had ok 'n soldaten
pak aan, ok 'ncn verrekijker veur z'nen
buik hangen en z'n ..theemuis' op Da was
allemaal niks Soldatenpakken van teuges
woorig zijn net zoo'w aan de mode onderhe
vig as de jurkskes van de wefkes. As ge
sommige laandsverdedigers ziet, mokt T al
lemaal zonde van dikkels. da ze T zoo maar
mee in 't kvva'je weer loppen. zóó prachtig
zien ze d'r uit En as ik menister van Ruzie
was (nie van de Radejopw. maar van Oor
log, horre!) daii gaf ik die kacrels allemaal
'n zijen pèèresol bij dr pakskc, zoowel teu
gen dc zon as d'n rcngel.
Maar daar ging t allemaal nie over, 't
ging over d'n Moes z'n vrindelijk gezicht.
Hij keek z'nen ginneraal die T toch ze
kers zoo mooi uit zag as liijzelvers Pijn,
of ie zeggen wouw: ik geef nie aan dc deur.
„Da rnoes d'n mijne zijn," zee Trui cn on
willekeurig trok ze moe d'r ceno oog. wa ze
teugeswoorig altijd doet as zc opgewonden is
„En dan?" vroeg ik mee zo n ernstig mcu-
gclijk gezicht, waant inwendig kriebelde d'n
lach, dat dc rook van m'n pepke n m ncn
slokdpèrm piekte.
„En dan'? En' dan!! Motte da nog vragen?"
kwekte Trui. „Lol da maar aan mijn over,
menneke," en ze griste de kraant weer te
rug .en sloeg nijdig t blad mee da prentje
nni. Nog wa gebrom geritsel mee de kraant
en 't stürmkc was over.
..Motte nog koffie?" -- vroeg zc of t 'n
commandoovv was. En ik sprong op, mee 't
pepke op de naad van m'n broek, salle-
weerde en zee: „prezent. scrzaanl!" Trui
lachte, teugen wil' en dank en zee: „lop naai
de schaans!"
Keb 'l al meer gezecd en ik nie alleen: 't
is teugeswoorig 'n aarige waereld.
Soldaten zien er dikkels uit as opgepoet
ste wijven en n dochtcrke van ccn van m'n
klaantcn hiel „Dik".
Kil a-. ge de fermilio advertensickes leest
in de kraanten. dan is Millie vcrloofd'mee
Cor en gaan Hun en .tuul trouwen en as gij
me nouw zeggen kunt wie d'n bruigom is:
Willie of Cor, Han of Juul en wie dc bruid
van die vierkaart-van-hartekoning, dan geef
ik 'n rondje.
Kort gelejcn, keb 't uit de kraant, gaf 'n
moeder aan d'r dochterke d'n naam 'k
ben 'm vergeten van laat ik zeggen: Bart.
„Ik biet zeivers Wullcrn," zee ze, „cn gc kun
nie geleuven hoe lollig of da-d-is. Telkens
zijn de menschen in de wèèr en ze sturen
mijn nlderleie prijskraanten cn reclames
van tabak, pijpen cn manncnkleeding.
langestraat 63
tel. 88
voor uw huiskamer een bouclé kar
pet, zeer solide, beschaafde kleuren
en dessins.
200 300 230 X 315 250 X 350
39.-
52.-
64.-
Incassokosten, tijdverlies en
moeite vermijden, door ons
te machtigen, uzo abonne
mentsgelden automatisch cn
zonder hosten van uw giro
rekening af te schrijven.
U behoeft daartoe slechts een
machtigingsformulier in te
vutten, dat wij u met genoe
gen zenden.
liet spreekt vanzelf, dat dc
machtiging vervalt bij de op
zegging van het abonnement
Mogen zcij u zulk een 'formu
lier zenden
Ook ons maakt u hel daar
mee gemakkelijker.
Vriendelijk dank'
Adm. Amersf. Dagblad
OCEAANVLIEGSTER EARHART
VRIJ ERNSTIG GEWOND.
Bij landingspoging in Virginia.
Xew-Vork, 26 Sept. Bij een landings
poging nabij Norfolk 111 Virginia werd de
bekende Oceaanvliegstcr, Amalia Karharl,
vrij ernslig gewond cn haai- vliegtuig ge
heel vernield. Zooals men zich zal herin
neren, is Amalia Earhart do avialricc, die
in 192$ den piloot Stullz bij zijn tocht over
den Atlantischen Oceaan van New Found-
land naar Engeland vergezelde cn do eer
ste vrouw, die den Oceaan per vliegtuig
heeft overgestoken. (Tel.).
HEARST IN AMERIKA GEHULDIGD.
Cmdal hij uit Frankrijk is gezet.
New-York, 2G September. Hearst, die
bij zijn aankomst te New-York dooi een
comité van ontvangst onder leiding van de
beide bondssenatoren werd begroet en in
verband met zijn uitzetting uit Frankrijk
bijzonder hartelijk werd gehuldigd, is door
iici gemeentebestuur \an Chicago tot een
officieele feestelijkheid uitgehoodigd, waar
in hem, op besluit van den magistraat, we
gens zijn vaderlandslievende daad, die zijn
uiteenzetting ten.gevolge bad. de dank i:r
hevolking zal worden overgebracht
Ook de gemeentebesturen van Boston
(.Massachusetts) en Oakland tCaliforniè)
hebben besloten Hearst op overeenkomstige
wijze tc huldigen.
De groot-.Duitschers en Landbund
willen er niet deel van uitmaken.
W c e li e n, 2 G S e p t. De besprekingen in
zake de vorming van een parlementaire
regeering zijn lieden begonnen met «le ont
vangst van de fractieleiders dér vier ui den
Nationale». Raad vertegenwooi digde par
tijen door den bondspresident. De Grooi-
Duitschcrs cn de Landbond moeten, naar
men in parlementaire kringen, verneemt,'
weinig neiging aan den dag leggen om in
een kabinet-Vaugoin zitting tc nemen. Af
gezien van de ontstemming over liet optre
den der Christelijk-socialen tegen Schober,
zou de reden vooral gelegen zijn in clou a.s.
verkiezingsstrijd, met liet oog waarop men
zich vrij wil houden.
Oslo, 26 S c p l. Do v roegere Oostenrijk-
sche bondskanselier, mgr. Seipel, die tele
grafisch naar Wecnen werd teruggeroepen,
verklaarde voor zijn vertrek over de kabi
netscrisis in Oostenrijk, dat het hier geen
geschil lusschen regeering cn parlement bè-
treft cn evenmin tusschcn de partijen on
derling, maar dat dc crisis een interne aan
gelegenheid der regeering is.
Men meldt nog uit Wecnen aan Het Va
derland:
Vaugoin is reeds in onderhandeling ge
treden met de partijen. De Groot-Duitschers
cn de Landbund hebben deelneming aan
een regeering van deri christelijk-socialen
partijleider afgewezen. Niettegenstaande
dat, zal Vaugoin misschien een regeering
kunnen vormen, die eventueel een minder
heidskabinet zal zijn cn tot cenige laak zal
hebben het parlement le ontbinden cn
nieuwe verkiezingen uit ie schrijven. In dit
geval zullen de nieuwe verkiezingen in No
vember van dit jaar kunnen plaats hebben
in plaats van in Maart 1931., In politieke
kringen beweert men, dat Vaugoin behalve
het kanselicrschap ook het ministerschap
van oorlog op zich zal nemen. Bovendien
zaj er aan ecnigc vertegenwooi digers van
de Heimwehr een portefeuille worden aan
geboden. Seipel komt pas Zondag weer te
rug van zijn buitenlandsche reis, zoodat dc
beslissing over dc definitieve samenstelling
van dc nieuwe regeering pas in het begin
van de volgende weck zal vallen.
In ieder geval zal het nieuwe kabinet een
uitgesproken rechtsche regeering met een
half-fascistischc tendens zijn. In diploma
tieke kringen neemt men aan, dat de ont
wikkeling van de binncnlandsche politiek
van Oostenrijk door het succes bij de Duil-
sclic verkiezingen van de volgelingen van
Hitler sterk beïnvloed is geworden en (lat
de nieuwe toestand een slap terug is en
niet een sclirede voorwaarts op den weg
der consolidatie bcteekent.
Wa zegde van zukke kouwc lol. amico?
Stel-d-ouw veur da-d-ik bevoorbild Elisa
beth zouw bieten; waarom nie, keb evenvcul
••er.lu om Bctjc te bieten as da-d-Engelschc
zottinneke d'n naam van Wullcrn draagt!
En da 'k dan gillestrecrdc prijskraanten
kreeg van korsjetten, kombeneesjens of 'n
monsterdooske poeier om m'n bakkes te stu-
cadooien!
'k Zouw er de lol nie van snappen. Stcld
ocw veur, da'k jouw jaren achtereen m'n
briefkes schreef, onderteekend „Bel" cn da
ge me-n-'s op kwam zoeken mee 'n mandje
blommen bij oew, om bij Bet in d'n smaak
in tc vallen
Maar affijn, t een is n gevolg van 't aan-
der.
't ls eigenlijk nie veul meer as billek, as
*n kacrcltjc mee 'n kaal moeleke, bijgep'.u-
hiu'urd mee poeier, cn lokskes mee inge
zette krullckes, bijgeschoven wenkbrauwen,
'n zij hemmeke aan en haandjes as 'n was-
senbeeldcke mee de rest navenaani, da
zo'ncn kacrel gedoopt wordt as Trees, Mieke
of Grietje. En omgekeerd: da-d- n vvcfkc mee
d'n baard in d'r keel van 't rooken. 'ncn"ka
len, blinkenden kop mee 'n schei-ke cn ncn
voorraad huzarenvloekskcs onder da kos-
inetiekhoofd. da zo'n sieraad van 7«akke
geslacht, lustert naar d'n naam van Tienus.
Hein of Arjaan.
Da ge mee zo'n prent getrouwd zouw ra
ken as ge verliefd bent is nouw eenmaal
oew onderscheidingsvermogen kollesaal
zwakskes cn as ge dan, na heel veul ja
ren eindelijk zouw kunnen adverteéren:
„lieden overleed Tienus van den Avoort, in
leven kampioen-bokser-op-elken-afstaand,
diep betreurd door haar man cn kinderen.
Tienus was 'n zachte moeder. Tienus was 'n
Ucve vrouw, maar verzoeke van rouwbeklag
verschoond le blijven. Geen bloemen.'
Kn op 't graf, daar zouw gezeed vvorren:
„Ochèrmc, Tienus, lieve vrouw, goeie moe
der! Tienus, wa zullen rne de zachte vrouwe-
baand, die ons nouw en dan 'n hersenschud
ding sloeg, toch vrèèd missen, Tienus! Tie
nus, we zullen oew nie gaauvv vei geten, daar
zullen dc lidteekens wel veur zurgen. Tienus
schat van 'n vrouw, ïust zacht en lot ons
mee vree."
Maar genogt: ge kunt er nouw allemaal
kort of laank over zeeveren, da-d-allegaru
is '11 kwaal, die me overg'ouvven enimen uil
d'n oorlog en da zal allemaal nog wel uit
zieken.
As me tenminste weer nie gaauvv in d'n
essotec zitten. Waant wa ge d'r allemaal
zoow van beurt en leest, dan zoude motte
zeggen: vandaag of mergen hedde dc poppe-
kes weer aan 't daansen.
Waant of ge komt in dc Kiencma of da ge
kekt naar de plotjes in dc kraanten,
ievcraans zijn de maneuvcls druk in gaank.
Nie alleen bij do „Theemuts", ok ier en
in Engclaand, in Amerika, ievcraans ma
neuvels op 'l laand, op de zee, onder dc zee
en in dc locht.
En me gaan geregeld bij mekare op visite
mee dc oorlogsschepen.
Vragen mekaar op 'n borreltje op 'I schip
cn laten op dc vrindclijkste manier efkes
zien. kek, as ge me nouw 't vuur aan m'n
schenen legt, dan blazen mo moe dcuzen
vuurmond, waar ge nouw zoolaank oew bor
reltje in het gezet, oew- laand naar de pin-
nckes. Dan rollen er uit die veftig vlieg-
mesjientjës die nauw veur jouw plazier daar
in de hogte fladderen, allemaal van die ijzo
ren keutels op ocw oogen. da ge gin raad
uit.
Dan is diecn onderzeeër daar, die zoo
sjuust veur jouw lol onderdook en alderleic
kunsten mokte, in staal om juilie schuil,
zoo stikumweg, d'n majum in te lalen zak
ken nog veur ge'm gezien het!
Zukke visite's maken me bij mekare
En da-d-ci meenens is: kek maar 's op da
plot je, waar Trui zoo de duvel over in kreeg.
Zo'n gezicht alleen is genogt omruzie
tc krijgen.
Amico, ik schei d'r maar af, waant m'n
velloke is staampvol.
Veul groeten van Trui cn as altij gin hor-
ke minder van oew en
toet a voe
DRé.
WEERBERICHT.
Hoogste Barometerstand:
773.9 te Vestmanör.
Laagste Barometerstand:
752.1 te Vardö.
Verwachting:
Zwakke tot matige, wind
uit O richtingen, afnemende
bewolking, weinig of geen
regen, warmer ov erdag
Langestraat 49-51 -- Tel. 190
VELOURS - CHIFFON
f 6,75 p. m.
Moderne Tinten
Onder meer de oud-premier Nitti
getuige ter ontlasting.
Brussel, 26 Sept. Vanochtend zijn de
getuigen décharge gehoord, n.l. de oud-
ltaliaansche premier Nitti, ecnigc vroegere
Italiaansche kamerleden, prof. SalVernini
cn Nènni, oud-directeur van dc Avanti, die
uitweidden over den tegenwoordige» toe
stand in Italië en verklaarden, dar er geen
vrijheid meer bestond in hun land. Mevr.
Carlo Rosseli, die van Engelsclicn oorsprong
is, had liet over dc moorden le Florence.
De socialistische senator Dc Brouckère
wees op liet oorlogsgevaar, waaraan het fas
cistische régime Europa blootstelt.
Brussel, 2 G Sept. (V, D.) In dc zitting
van hedenmiddag werd allereerst liet woord
gevoerd door den procureur-generaal Cornil
voof liet uitspreken van zijn requisitoir.-
Deze begon met tc consta toeren, dat men
thans eindelijk het proces De Rosa gaat
hervatten, hetwelk sinds gistermiddag on
derbroken was. Spreker waarschuwt dc jury
tegen de enquête over het fascisme, die men
intjjsscheri heeft willen instellen. Deze en
quête, welke trouwens een eenzijdige was,
kan bet hof geen uanleiding geven een uit
spraak tc doen over hei regceringssysteem
van Italië, evenals liet een Italiaanscha
rechtbank verboden zou zijn de Belgische
instellingen te beoordcelen. Wat wel van
belang is, is de vraag, of alle rcvoluiionnai-
ren van alle landen in dit vrije land kunnen
komen, ten einde hun zucht, naar politieke
misdaden bot te vieren. Dc jirocurcur-gene-
raal stelt vast, dat de schuldvraag opgelost
is ai de straf betreft, merkt hij op, dat
de' poging tot moord, door Dc Rosa gedaan,
van tevoren beraamd is en zorgvuldig voor
bereid. Na vervolgens do jeugd van Do Rosa
geschetst te hebben, schetst hij hem als een
hoogmoedig mcnsch, die zijn misdaad be
gaan heeft, ten einde van zich tc doen spre
ken. Spreker wijst er oi>. dat alle voorwaar
den. die de wet verlangt, voor het. trekken
van de conclusie, dat poging tot moord voor
ligt. aanwezig zijn, weshalve hij een ver-
oordeelendc uitspraak verzoekt.
Vervolgens wordt het woord gegeven aan
De Bock, den eersten verdediger, die even
eens een overzicht geeft van het leven van
Dc Rosa, zijn overgting tot hot anti-fascisme,
het leed, dat daarvan voor hem liet gevolg
was. Uitvoerig gaat hij na lioc De Rosa er
toe gekomen is zijn eigen leven en dat van
den kroonprins op te offeren voor dc vrij
heid van zijn land, dat hij hartstochtelijk
lief heeft. Verdediger analyseert de ver
schillende getuigenissen, waaruit, hij de con
clusie put, dat De Rosa onmogelijk van de
plaats af, waar hij zich bevond, toen hij
school, cenige trefkans kon hebben. Tenslot
te bestrijdt hij dc conclusie van den des
kundige, die het wapen onderzocht heeft en
concludeert, dat de misdaad onmogelijk
was. Hierna werd dc zitting tot morgen
opgeheven.
Brussel, 2 7 S e p t. Het Hof van As
sisen van de provincie Brabant heeft lieden
den 22-jarigen anti-fascistischen student de
Rosa, die verleden jaar bij de feesten ter
gelegenheid van dc verloving van prinses
Marie José van België met kroonprins Umn
berto van Italië bij het monument van den
Onbekenden Soldaat te Brussel oen aan
slag op den kroonprins pleegde, veroordeeld
tot 5 jaar eenzame opsluiting.
