AUTODEFECT
DË EEMLANDEB
Garage Molenaar
Woensdag 7 Januari 1931 Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2? 29e Jaargang No. 160
DE TECHNIEK OOR
ZAAK DER MALAISE?
fortmann en
hehenkamp
L. J. LUYCX ZOON
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
/80HNEMENTSPRIJS per 3 maanden voor Amersfoort f 2.10. per maand f 0.75, per
week (met gratia verzekering tegen ongelukken) f 0.171/*
Binnenland franco per post per 3 maanden f 3.-. Afzonderlijke nummers f 0.05.
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERG 513
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 1—4 regels f 1.05 met Inbegrip van een bewijsnummer.
i elke regel meer f 0.25. Llefdadighclds-advertentlcn voor de
helft van den prijs. Kleine Advertentitn „KEITJES" bij vooruitbetaling 1—5 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
door
PROF. A. IIABEL
Het feit, dat de malaise is ontstaan door
overproductie van goederen zoowel van
grondstoffen als van afgewerkte fabrikaten
doet do. vraag weer op den voorgrond
treden, of de technische ontwikkeling van
onzen tijd een werkelijke vooruitgang of
een ernstige fout is. Daarbij gaat het niet
om de telkens terugkeercncle en nog nooit
beantwoorde vraag, of de techniek ons
soms „gelukkig11 maakt of gelukkig, zou
kunnen maken. Deze vraag kan met beant
woord worden, omdat zij fout .gesteld is.
De techniek in den zin van do kennis van
wetenschappelijke wetten en de toepassing
daarvan bij do productie kan de rhensch-
heid evenmin gelukkig maken als dc vol
komen afwezigheid van die techniek haar
in vroegere céuwcn gelukkig had kunnen
maken.
Dezelfde clectricitcit, die door middel van
de radio muziek en voordrachten iii onze
huizen doet weerklinken lot onze ontspan
ning en ontwikkeling, draagt er door de
telefoon en de telegraaf toe hij, dat het mo
derne zakenleven van zoo'n kwellende on
rust is doortrokken. De mensehen maken
van dc techniek op geheel verschillende
wijze gebruik, doch w ij weten, dat diezelf
de mensehen ook zonder techniek geplaagd
zouden kunnen worden door zorgen cn
moeilijkheden on dat ook liet denkbeeld
van den volmaakt gelukkigen oermensch
op het onbekende eiland iifets anders is
dan een droom dei- menschheid, waar zij
zich reeds duidenden jaren mee bezig
houdt: liet zoeken naar hot verloren para
dijs.
Wij willen eelrtci een gcliccl andere
vraag onderzookon, n.l. of (ie techniek, r.oo-
als zij zich tot op dit oogenblik heeft ont
wikkeld, geen elementen bevat, die nood
zakelijk moeten voeren tot overproductie
en dus tol werkloosheid van con deel der
luenschhcid en tenslotte tot 'een economi
sche crisis, waaraan geen einde meer komt.
Deze vraag zal zelfs opkomen hij een toe
vallig bezoeker van ccn groote, moderne
faJiriek, wanneer hij b.v. ziet, hoc in een
reusachtige ruimte met monsters van ma
chines. tientallen, honderdtallen en dui
zendtallen voorwerpen, b.v. buizen wor
den gemaakt. Voor die groote productie
zijn slechts enkele arbeiders noodig, die
niets anders te doen hebben,' dan met een
paar handbewegingen al die machines lo
behcerscheu. Of hij komt in de eleelrischc
centrale, van waaruit een geheclc stad on
misschien wel een gelicele provincie van
clectrisch licht voorzien wordt, en ziet
daar slechls drie of vier machinisten, die
eveneens niets anders behoeven te doen
dan toezicht houden op de machines. Van
tijd tot tijd kijken zij naar een wijzerplaat,
vullen olie bij of poetsen de koperen doe
len van hun machine op.
Het valt niet te ontkennen, dat dc tegen
woordige techniek den weg op is met bc-
h'ulp van steeds minder mensehen een on
gedachte hoeveelheid goederen tc produ-
cecren en daardoor ontstaat automatisch
het gevaar van overproductie, m.a.w. dc
onmogelijkheid om voor al de geprodu
ceerde artikelen een afzetgebied tc vinden.
Hieruit volgt echter niet, dat men op grond
van do thans hecrschendc meeningen een
voorspelling kan maken omtrent dc econo
mische ontwikkeling in dc toekomst. Het
is zelfs in liet geheel niet Ie voorzien, hoe
zeer dc behoefte der menschheid aan afge
werkte fabrikaten cn daardoor het. afzet
gebied van die artikelen nog zal toene
men.
loen 145 jaar geleden de machanische
weefstoel werd uitgevonden, waardoor één
inan het werk van 5 a 1U wevers kon ver
richten, wisten dc Engelsche wevers niets
anders tc doen dan deze uitvinding uit
alle macht tegen te werken. Zij bestorm
den de nieuwe mechanische weverijen en
sloegen daar alles kort en klein.
Want deze wevers konden niet weten,
wat zelfs, dc bekwaamste economen van
hun tijd niet inviel, n.l. dat deze wcefma-
chines een reusaclitigen opbloei der Textiel
industrie zou veroorzaken, dat het verbruik
van verschillende soorten weefsels in enkc-
le jaren tijds tot het tien- cn honderdvoudi
ge zou stijgen en dat dc nieuwe industrie
eon arbeidsveld zou worden voor honderd
duizenden.
Hetzelfde zag men in Berlijn met de eer
ste telefoons, acht in getal. De overigens
zeer vooruitstrevende directeur der jjostc-
rijen Stephen zei daarvan eens: „Ja, dat is
nu allemaal heel aardig, ik praat op die
wijze dikwijls niet dc oude Blcichróder cn
met liet telegraaf kant oor, maar overigens
zie ik toch geen uitbreidingsmogelijkheden
voor dc. telefoon." Thans, slechts 50 jaar
later, vindt men in Berlijn reeds meer dan
ccn half millioen abonné's. Uit deze beide
voorbeelden blijkt wel, dat het 'ónmogelijk
is, om iets te voorspellen over de toekomsti
ge ontwikkeling van een tak van industrie,
laat staan van de industrie in haar geheel.
Het zal altijd schijnen, dat juist op het
oogenblik de techniek liet hoogtepunt van
haar ontwikkeling bereikt heeft: liet hoog
tepunt van dat oogenblik behoeft echter
niet liet uiterste te zijn, wat de techniek in
staat is lo bereiken en te cenigcr tijd ook
bereikt.
Zoo hebben we nu nog te maken met het
feit, dai groote doelen der wereld voor dc
producten der Europcesehe cn Amerikaan-
sclle industrie gesloten zijn; wij noemen
slechts Sovjet-Rusland, Britsch-lndic cn en
kele lYansche koloniën. Een groot afzetge
bied is voor do techniek verloren gegaan
door politieke gebeurtenissen. Dit feit kan
hebben bijgedragen tot het" ontstaan van do
tegenwoordigecrisis; dóch wanneer do
menscli in Europa begint tc v\ anhopen .aan
de macht der techniek; die grootcndocls de
basis is van zijn vooraanstaande positie in
dc wereld, zal hij zijn omstandigheden daar
door in geen geval verbeteren. In Europa
zijn or 70 millioen mensehen meer, dan
van den opbrengst der gronden zou kunnen
leven. Die 70 millioen mensehen moeten le
ven van do industrie, van de techniek. On
der deze monsclien bevindt zich helaas een
groot aantal vverkeloozcn, doch wanneer
men wil voorkomen, dat er nog meer wer
keloos worden, zal men moeten zoeken naar
een economisch verstandige wijze van sa-
REPARATIE-INRICHTING
VAKKUNDIG PERSONEEL
TELEFOON 1210.
langestG-aat 63
tel. S3
alle behangers werkzaamheden
worden verricht door vlugge, zeer
bekwame vakmenschen.
menwerking onder de hcelo menschheid; 't
gaat echter niet aan, de techniek dc schuld
tc geven, die weliswaar niemand gelukkig
of ongelukkig kan maken, doch die toch aan
talloos velo,n in Europa brood verschaft,
waardoor weer de Europeesche beschaving
in stand kau worden gehouden, in het he
den zoowel als m de toekomst.
(Nadruk Verboden.)
Dc Britsch-Indische confe
rentie te Londen. Zal zij
nog in den loop van doze
maand haar beslag krijgen?
De conferentie, die reeds het vorig jaar
te (Londen is begonnen en waarvan het
doel is beslissingen Ie lie ui en omtrent den
toekomstigeii status vuh Brilscli-lndië, is
thans vvaaiiscliijiilijk den langslen tijd hij-
een geweest. Uit. Londcnsche berichten toch
valt, op tc maken, dat men cr rekening mee
houdt, dat over een dag of veertien dc
roncle-tafel-conferentie ten einde zal zijn.
Do stemming moet nog al optimistisch
wezen in verband met verschillende vorde
ringen, die gemaakt zijn. Wel wil liet in de
rriinderhcden-coinmissic nog niet goed lot-
ten de Hindoos cn Mohammedanen kon
den Jict nog niet eens worden over dc ver
tegenwoordiging clcr hoidtf bevolkingsgroe
pen in de verschil leun-: besturende M:hn-
men maar overigens is men aardig op
geschoten en wordt algemeen de opvatting
gehuldigd, dat de conferentie zal aanbeve
len Indië doii dom.inionstatus te verleenen.
Tc dezen aanzien wordt echter een voorbe
houd gemaakt, wat dc buitcnlaildsche aan
gelegenheden en het leger betreft. Op dit
stuk van zaken wil Engeland voorloopjg
hel laatste en beslissende woord blijven
spreken.
Dit is geheel in de lijn van de Engelsche
conservatieven, die op de ronde-taf el-con-
ferentie eveneens door een sectie zijn ver
tegenwoordigd. Eén der hunnen, sir Sa
muel Haaro, liccft gisteren in dc subcom
missie voor de opstelling der grondwet
verschillende bezwaren te berde gebracht
en onder meer laten uitkomen, dat Enge
land op financieel gebied verschillende
waarborgen moet eischen, terwijl liet Brit-
schc leger volgens Iloarc met dc defensie
van Indië moet blijven belast, daar Indic
zelf niet bij machte is zich te verdedigen.
De conservatieve woordvoerder verlangde
dan ook, dat de Britsch-Indische minister
van verdediging verantwoordelijk zou zijn
aan dc kroon. Ook overigens was Hoare er
tegen, dat tc veel bevoegdheden, die thans
nog hij de Londcnsche regeering berustten,
aan dc regeering te Dchli zouden worden
overgedragen. Tevens kantte hij zich tegen
de poging om het stelsel van liet Engelsche
Lagerhuis toe te passen op een federatie
van geheel Indië. De instelling éener groote
wetgvende vergadering in den trant van
het Engelsche Lagerhuis cn liet invoeren
van rechtstreekschc verkiezingen achtte
Uoare ongewcnscht, omdat do geweldige
uitgebreidheid van Indië en de toestand van
zijn bevolking z.i. het nabootsen van het
politieke stelsel in Engeland onuitvoerbaar
zouden maken. Kortom: sir Hoare uitte veel
In-dcnkingcn en hij liet duidelijk uitkomen,
dat Engeland zijn bevoorrechte positie niet
kon opgeven, omdat twee cn een halve eeuw
ingespannen Britscho arbeid erdoor zou
kunuen worden vernietigd.
Het spreekt vanzelf, dat cle beschouwin
gen, die sir Hoare ten beste gaf, weinig in
stemming vinden bij de meerderheid der
Britsch-Indiërs, omdat de conservatieve
woordvoerder den toestand van Brilsche
voogdij op al tc nadrukkelijke wijze wil la
ten voortduren. Daarentegen is men in uit
gebreide Indische kringen hoogclijk inge
nomen niet de rede. die lord Reading, een
verlgcnwoordiger der Engelsche liberalen,
Maandag heeft gehouden en waaruit ïlui-
dclijk bleek, dat. de Engelsche liberalen te
genover Indië e.cn politiek willen voeren,
waaarvan dc verwerkelijking feitelijk neer
komt op de inw illiging der voornaamste In
dische eischcn. Men spreekt in Indië dan
ook, wat dc houding der liberalen betreft,
van ccn „groolmoccligcn ommekeer". Wel is
ook lord Reading, die zelf van 1921'2(3
Bnlsch onderkoning was, van gevoelen, dat.
i Engeland zeggenschap moet behouden met
betrekking tot enkele zeer gewichtige aan
gelegenheden. zooals. de verdediging en dc
buitenlandsche betrekkingen, maar overi
gens is hij voorstander eener groote mate
van zelfstandigheid voor Britsch-lndic. Hij
neemt dus een veel vooruitstrevender stand
punt in clan sir Hoare. die niet zoo scheu
tig met concessies wil zijn.
Een en anclcr hetcckent natuurlijk, dat
liet pleit voor Indië is gewonnen. Ook de
arbeidersregeering wil aan Indië ccn be
langrijke mate"van vrijheid-schenken en
wanneer eerlang aan het parlement het
wetsontwerp wordt voorgelegd, dat zich be
zig houdt met Indies tockomstigen status,
zal de arbeidersregeering kunnen rekenen
o)) den steun der liberalen.
WEERBERICHT,
Hoogste Barometerstand:
775.9 te Siirna.
Laagste Barometerstand:
719.1 te Jan Mayen.
Verwachting:
ZwakJkc tot matige, N. tot
O. wind, licht tot half be
wolkt, weinig of geen neer
slag, lichte tot matige vorst
des nachts, overdag om het
vriespunt.
Langestraat 49-51 Tel. 190
Wollen Mousselines
BIJNA
VOOR
NIETS.
SIR CH. W. ROYDS. t
Londen, G Jan. (V.D.) Gisteravond over-t
leed plotseling op 54-jarigen leeftijd tenge
volge van een hartverlamming vice-admi-
raal Sir Charles William Royds, onder-,
commissaris van de Londcnsche metropo
litan police.
DE AMERIKAANSCHE MARINE
IN NICARAGUA.
Een senaatsmotie.
N c w-Y o r k, G Jan. (V.D.) De senaat
heeft eeu motie aangenomen, .waarin
staatssecretaris Stimson verzocht wordt
aan den senaat allo documenten en be
scheiden tc willen overleggen betreffende
het handhaven van de Ainerikaansche ma-
rinestrijdkrachten in Nicaragua,
OP EEN IJSSCHOTS WEGGEDREVEN.
Berlijn, G Jan. (H.N.) Volgens een be-*
richt uit. Moskou zijn op do Kaspische Zeet
50 visschcrs op een ijsschots afgedreven.
Verscheidene schepen en een vliegtuig zijn
vertrokken om hulp te verleenen.
X.
Onze kolonel Wagner, welke reeds sedert
eenige dagen ziek was aan ecne soort van
Joop, en zich gedurende dc actie in zijne
reiskoets had bevonden, werd nu, daar wij
van alle kanten omsingeld waren, genood
zaakt zijn rijtuig te verlaten. Ik zag hem
door eenige sa.ppeurs in een deken binnen
bet quarré dragen. Ook is hij naderhand
aan de .gevolgen dezer ziekte overleden.
Zijn rijtuig werd oogcnblikkelijk door onze
traineurs geplunderd. Nog moet ik eene bij
zonderheid vermelden, welke gedurende het
gevecht voorviel. Daar het niet raadzaam
was, in den donkeren nacht te paard te
blijven zitten, waren alle generaals en op-
per-officieren afgestegen, en marcheerden
te voet aan het hoofd hunner kolonnes. De
knecht van onzen overste Caron hield zijn
paard hij de hand, toen een kanonskogel
over het paard heen vloog en het eene oor
dicht aan den kop wegnam, evenals of het
met een scheermes afgesneden was, terwijl
het paard overigens geen letsel had. De
•knecht echter stierf weinige dagen daarna,
hetzij door koude, hetzij aan de gevolgen
van den schrik, of van den schok van den
kogel, die zocr dicht hij hem heen was ge
gaan.
Zoodra de dag aanbrak, liet z'rii het
„hurrah!" der vijanden van alle kanten
hooien. Kozakken cn barschkieren reden
als dolzinnigen rond; alsof zij ons tooncn
wilden dat zij overwinnaars waren. Daar
wij wisten krijgsgevangen te zijn, hadden
wij onze wapenen weggesmeten en stonden
nu weerloos daar, in bange afwachting, wat
er van 0116 worden zou. Van tijd. tot tijd
kwamen vijandelijke officieren te paard hij
ons, die .goed Fransch en Hoogduitscli spra
ken. Zij waren meestal zeer vriendelijk en
troosten ons daarmede, dat dit. het lot des
corlogs was, ons radende om maar (goeden
moed tc houden. Al deze fraaije woorden
hielpen ons weinig, mcirliet ons maar al te
lias gevoelen dat wij gevangen, en aan de
willekeur des \ijands overgelaten \\iaren. Ik
geraakte onder eenige baldadige Russen,
•die mij visiteerden, mij mijn horloge cn
geldbeurs afnamen, cn, 11a mij beechimt tc
hebben, mij verlieten. Ik moest dit alile-s
maar geduldig verdragen, want tegenweer
tc bieden, was geen zaak, daar ik een 'lui
tenant-kolonel van het 44ste regiment zag
dood steken, omdat hij zich te weer stelde.
Mijn arm paard werd mij ook ontnomen,
ik was ooggetuige, dat een Ru6 het be
steeg en het in triomf imet zich voerde. Het
duurde niet lang. of een andere troep om
ringde mij, en nam mij mijne epauletten en
ringkraag af, en scheurde mij mijn ge'nee-
len rok open; ook hierin was ik geduldig,
en maar blijde toe, dat ik met eenige stom
pen en stooten van deze inspectie afkwam.
Nog een vernedering moest ik ondergaan,
die mij diep smarte. Een russisch grenadier
kwam, met een geladen geweer in dc hand
hij mij, bleef voor mij staan cn rukte mij,
nadat hij zijn geweer op den grond had
neergezet, den doek van den hals, doch
ziende, dat er niets meer hij mij te hal-en
was, spoog hij mij in het gezicht, en schold
mij uit voor een Fransoski sa-bak (Fran-
scherr hond), waarop hij mij liet staan, -om
cp onderen buit uit te gaan. Thans van al
les beroofd zijnde, had ik geen inspectie
meer te duchten; ook liet m enmij vervol
gens met rust. Hoe aangenaam zulk een
toestand zij, weet niemand, dan die het on
dervonden heeft, en wat ik bij dit allee
gevoelde, kan ik met geen woorden uit
drukken. Ook hier kon men den geest, der
Fransche arméc ontdokken. Want ten ein-
-• - m v
dc ons vaandel niet in handen des vijands
zou vallen, cn door deze als een zegeteeken
medegevoerd worden, scheurden cehigen
Aan ons regiment het vaandel van den
stok cn namen den adelaar er af, dien zij
zorgvuldig hij Zich verborgen, ten einde
die niet door de Russen zou ontdekt wor
den.
Nu kreeg onze commandant last om dc
officieren hij elkander 'te doen komen als
ook dc onderofficieren cn soldaten, cn zoo
werden wij ieder -afzonderlijk naar Borisow
gedreven, waar wij in een groot huis wer
den gebracht, cn van alle zijden streng
bewaakt. Dit gebeurde op den 2Ssten No
vember. Daar wij met zoo groote incni-glc
volks in dit huis waren, hadden wij niet
eens een plekje gronds, waar wij konden
liggen, -en waren wij dus genoodzaakt om
overeind te. blijven staan. Een versclirikke-
ïijkc honger kwelde ons; want men gaf
ons niets te eten. Achter dit huis stond een
paard, hetwelk geblesseerd zijnde, niet meer
loopen 'kon. Dit moest er aan; wij slachtten
het en deelden het broederlijk; en dit ma
gere \leesch smaakte ons heerlijk. Dan deze
portie was, gelijk men het ligt denken kan,
voor elk van ons niet groot, cn geenszins
evenredig aan onzen nazenden honger. Ge
lukkig vond ik nog aen stuk geld bij mij,
hetwelk door de verschillende inspecties
ontsnapt was. doordat het tueschen de voe
ring van mijn zak was ingeschoten. Nu zag
ik dat een Russisch soldaat een mondzak
vol beschuit (sogari) had; ik liet hem het
-geldstuk zien, hem te kennen gevende, dat
ik honger had, en verlangde, dgt hij mij
daarvoor wat sogari zou geven. Hij bewil
ligde in mijn voorstel, doch ik mocht
slechts twee greepen in den zak doen. Ik
sperde mijn vingers zoo ver als ik konde en
wcnschte op dat oogenblik wel reuzenhan-
den gehad te hebben. Ik verborg den ver-
kregenen schat zorgvuldig en nimmer heb ik
lekkerder beschuit gegeten dan deze zwarte
Russische Sogari.
Terwijl wij in dit huis waren, kwam een
soldatenvrouw, met een kind van slechts
weinige da-gen oud, op den arm, en wilde
daarin bescherming tegen dc felle koude
zoeken. Een artillerie-officier (wien - >vij
s nachts tc voren gezien hadden, dat zijn
ransel vol rnet zijden kousen en andere
kostbaarheden was, die hij denkelijk van
Moökou had medegebracht), wilde haar dit
op een brutale wijze beletten. Dit maakte
onze verontwaardiging in den boogsten
graad gaande. Wij namen deze ongelukkige
vrouw tegen hem in bescherming, en ver
weten hern zijne ongevoeligheid, er hij voe
gende dat de arme vrouw, die wellicht haar
man verloren had, van alle hu'lp ontbloot
was, en geen ransel vol zijden kousen enz.
had, om daarvoor het noodige te kunnen
koopen. Ilij zweeg beschaamd en wij had
den dus het genoegen, die ongelukkige bij
ons in huis te nemen, doch anders konden
wij haar niet geven, want wij hadden zei
ven niets.
Nadat wij hier dus een akeligen dag cn
een nog verschrikkelijker nacht hadden
doorgebragt, werden wij den 30slen naar
het dorp Charowils gevoerd, waar ik heen
sukkelde, ondersteund door een grooten
stok; en deze moeilijke mansch heb ik tot
'•aan Weleksp toe. tian dagen lang. volge
houden. Wij werden geëscorteerd door ko
zakken en baschkieren, welke laatste- be
halve -lans of spies, ook nog met pijl en
boog gewapend waren. Wij kregen niets te
welen, zoodat velen van ons van honger
omkwamen, waarover de Russen zich wei-
nig bekommerden. Er was waarlijk kunsh
en vliegwerk noodig om levensmiddelen te
bekomen. Van den hoop durfde men zich
niet te verwijderen, wilde men niet dood
gestoken worden. Men kan' wel begrijpen
dat de soldaten, die ons moesten transpor--
(eeren, met deze commissie niet zeer 111'
hun schik waren, en dit moesten wij on-
schuldigen ontgelden. Immers, terwijl hun
krijgsmakkers den vluchtenden vijand ver
volgden, en du6 in de gelegenheid waren
een grooten hu it te maken, moesten zij ons,
nog minder dan bedelaars, voortduwen. En
dit deed hen een hardheid en ongevoelig
heid omtrent 011s lot betoonen, die voor ve
len onzer doodelijk was. Zij behandelden
ons volstrekt als heesten, en maakten er
zich een vreugde uit, een Franschen hond
naar dc andere wereld te zenden. Menig
maal ben ik van zulke onmenschelijke da
den ooggetuige geweest, en het gezicht van
zulke tooneelen deed mij nieuwen moed
vatten en alle krachten inspannen, om een
wissen dood zoola-ng mogelijk te ontwij
ken; want hoezeer ik den dood dikwijls in
den 9lag onrler de oogen gezien had, zoo re
kende ik mij thans echter verplicht, alles
te doen, om mijn leven te sparen.
