ONTPLOOIING VAN 'T FRIESCHE WEZEN H. VAR NIEUWKERK, Meubelfabriek N.V. $T. EMII.ION p, ft. f 1.40 p. anker f 56.— CULTUREELE AUTONOMIE GEWENSCHT ONWEER BOVEN ONS LAND DE LOONREGELING IN AMSTERDAM De Fa. M. R. N. Oosterveen Prijscourant °.t (Ontbuttheo f70 BeekensteinscheBaan Beekstraat Te!. 543 COMPLETE WONINGINRICHTING HUMORHOEKJE Een uitvoerig rapport van het Dietsch StudenlewVerbond. Decentralisatie van het rijk? Het Dictsch Studenten-Verbond, dat reeds vele jaren opkomt voor de Dietsche staatbelangen, heeft sedert eenigen tijd ook het Frieschc vraagstuk binnen zijn ge zichtsveld, betrokken. Het gaf zijn lodon op het jongste jaarlijk- sche congres, te Groningen gehouden, dc gelegenheid, met do Frieschc cultuur in aanraking te komen. Bovendien droeg het enkelen zijnor leiders op, het Friesche vraagstuk nader te bcsludecrcn en er een studie over uit te geven. Ill doze studio, onlangs vorschenen, bren gen do sehrijvors, mr. J. H. H. Hülsmann, drs. W. Goedhuys en dr. H. G. W. van der Wielen, rapport uit over een reis naar Friesland, waar zij besprekingon mot lei ders uit de P'riesche beweging voerdon en o. a. een fèestelijkc bijeenkomst, den „her denkingsavond van het Friosche lectoraat te GVoningeh" hebben bijgewoond. Van Jiunnc ervaringen govcn zij uitvoerig vor- slag. De deputatie bestond uit 5 personen. Voor de moesten onzor zoo berichten rij beduidde de foestavond een bolang- rijk evenement; voor hot eerst hadden wij do gelegenheid hot Friesche wezen te on dergaan. Gemoedelijk zitten er aristocraat eu intellectueel naast hoer on schippor. Do gemoedelijkheid deed ons aan avonden in Vlaanderon denken, maar hot was alles rustiger, jhgetogonur. Dezelfde ingetogen heid kenmerkte de voordrachten: toespra ken, zang declamatio. Gcon uitbundige vor- tcogon, geen- woordenpraal. Kan men spreken van oon Friesche na tie? Van een natie in den vollen zin van hot woerd is hier geen sprake. Dc Fries kan zich niet. (nog niet) volledig uitleven bin nen -eigen taalgemeenschap* Aan. do weten schap bijv,, beeft*. h.U slechts deel door mid del van de Nedorlandscho taal. Of hij on ooit in zal-slagen zijn taalgemeenschap tot oen volledige cultuurgemeenschap, tct een zoo voldragen volksgemeenschap uit t o bouwen, Is een hooi andore zaak. Maar alles zol hier afhangen van eigen kracht en door zet l:ngsvermogen der Friezen. Of dio toe reikend zullen blijken te zijn, daarover vei mogen wij, aldus do schriivcrs, hier niot te oordeelen. Volgens hen vormen dc Frie zen in beginsel oen volksgomccnscuap; zij zijn een natie in aanleg. Daarna komen zij tot de vraag: is de Friosche bewoging wenschelijk? En zij ant woorden onmiddellijk: uit Friesch oogpunt is zij niot alleen wonschclijk, maar aller noodzakelijkst. Vervolgons stellen zij de vraag: is de Friesche beweging, uit rijks-Nederlandsch oogpunt gozicn, een gevaar voor het rijk óf een verrijking? Een andere vraag stellen zij tegelijkertijd, deze n.l.: is een Hol- landsch Friesland voor hot rijk het hoogst denkbare goed Neen, antwoorden de sehrij vors onomwonden.Is het een rijksbelang het Friesche wezen, het koste wat het kost, te knotten? Is hot welzijn van hot Rijk af hankelijk van dc voorwaarde, dat het weze: één en ongedeeld (une et indivisible)? Slaat t»f valt ons gemeenehest met het al dan niet mislukken der Friesche zelfverwezen lijking? Op al deze vragen past, volgens de schrij vers, oen categorisch heen. Het knotten van het Friesche wezen is geen Rijksbelang. Integendeel, veeloer is het een Rijksbelang, het Friesche wezen zich vrij te laten ont plooien. Trouwens het knotten van het Friosche wezen is ook onmogelijk. Daar voor is het bestaan eencr Friesche bewe ging het krachtigste bewijs. De schrijvers verzekeren, dat zij aller minst lijden aan overschatting van de Frie sche beweging. Zij zijn er van overtuigd, dat het aantal bowusto Friezen tegenwoor dig nog niet zoo heel groot is. Voorts bo- pperut men in hot Friesche kamp nog voel verwarring, onklaarheid on vooral onder linge verdeeldheid. Dit zijn evenwel jeugd verschijnselen. Juist in den laatsten tijd ziet rnen, zeggen dc schrijvers, consolida tie, inkeer,groei. De beweging is jong, krachtig, vitaal; zij grijpt om zich heen. Het getal speelt hier een ondergeschikte rol; het belangrijkste is, dat zo vat heeft op de jeugd. Thans bestaat In Friesland deze toe stand: een Friesland, dat noch integraal Tuoscn is, maar evenmin Hollandsch; een fcreede Friosche onderlaag, het platteland, met sterk verhollarfdsohte bovenlaag, de steden. Er zit iets diep tragisch in dat alles. De onderlaag komt in beweging, wil zich een uitweg verschaffen; ten deele gelukt dat, ten deele gelukt dat niet. Zoo ontstaan er spanningen. Is hèt'geraden deze spanningen ongehln derd zich tc laten ophoopen? En dan spro ken wij" dis onze overtuiging uit: als er één houding staatsgevaarlijk kan worden, dan is het de negatieve houding: die van ont kenning, afweer, tegenweer. Hier is een positief beleid geboden» De schrijvers treden bier in een brcode vergelijking met de Vlaamsche beweging. Niet, dat zjj de Vlaamschc) on de Friesche, beweging op één lijn stellen. Er bestaan zeker diepgaande verschillen.. Volgens de schrijvers zal van het vcrlce- ncn van cultureele autonomie aan Friesland con heilzamen invlood uitgaun. FriescL» onderwijs, Frieschc leerstoelen, is oon eersto cisch van rechtvaardigheid. En vooral: men late den Friezen zelf hun on derwijs inrichten. Wanneer de taalstrijd zich afspeelt binucn Friesland,, voorkomt men, dat het den schijn krijgt alsof deze strijd-zich-richt togen het Rijk.-Men kan on mogelijk de Friesche beweging zien als een gevaar voor het Rijk. Dat leert het Zwit- sersche voorbeeld. Wél misschien als een gevaar voor Den Haag. Een deel van de regeermacht, om to beginnen op onderwijs gebied, zal moeten worden overgeheveld van Den Haag naar Leeuwarden. Zulks zal, voegen zij er aan toe, Bureaucratius diep smarten... Maar Den Haag Is Neder land niet! Daarover zijn wij, Dictschers, hot wel eens. Waar de zaken zoo staan, kan men zich als Ncdcrlandsche staatsburgers, niet an ders dan verheugen, wanneer een onzer ge westen, welks eigen wezen niet. te looche nen valt, maar dat tot nu toe tengevolge van het Ncderlandsche cultureele over wicht dat wezen niet vrijelijk heeft kun nen ontplooien, gelegenheid zol krijgen tot zelfverwezenlijking. Dc schrijvers zeggen hierin een positieve verrijking van ons gc- meencbcst te zien. Culiuroolo factoren zijn dikwijls met economische tot een onontwaarbaar geheel verweven. Do beschikking over een eigcu econo misch bestel is voor iodore naar geeste lijke zelfstandigheid strevende volksge muenschap bestaansvoorwaarde, daar an ders aan den cultureclcn strijd olkc stoffo lijko grondslag zou ontbreken. Het is dus alleszins te begrijpen, dat do Friesche be woging in belangrijke mate economische doelstellingen in haar vaandel heeft ge schreven. Mon kan nog vorder gaan cn vaststellen, dat het somtijds geboden kan zijn, terwillo van do geestelijke belangen eencr volksgemeenschap op kunstmatige wfjze in de natuurlijke economische irèr- houdingen in te-grijpen. Daar dé gecstc lijko belangen der volksgemeenschap vóor- gahn bij de economische, kan het gcroclif- vaardigd zijn, .dc natuurlijke economisch'? krachtscoinplexen kunstmatig tc wijzigen in overeenstemming met de grenzen der volksgemeenschap. Van een Friesch standpunt is een gerin gero economische welvaart te verdedigen indien daardoor aan den bloei der volksge meenschap de noodzakelijke economische grondslag kan worden verschaft. Zoo is het denkbaar, dat een sterke bevoorrechting van Harlingcn door middel van Friesche steungelden (boven Delfzijl b.v.) een be lang der Friesche volksgemeenschap zou kunnen zijn. Het hoogcrc nut, dat een der gelijke- politiek voor de volksgroep als ge heel afwerpt, is te stellen boven het (lagere) economische nadeel, dat er het gevolg van is, mits men maar nimmer vcrgetc, dat hieraan een grens is gesteld. Dc Friesche leiders zullen aan deze vraagstukken ernsligq aandacht moeten wijdon, te meer daar op het eerste gezicht Fricsland's kansen: zijn geringe grootte, zijn eenzijdige economische ontwikkeling, zijn ongunstige economische ligging, daar het over geen achterland beschikt, niet gunstig zijn. Iets anders is het, volgens de schrijvers, of er niet alle aanleiding bestaat, om in middels mode te werken tot een decentra lisatie van het rijk. Om te beginnen groo- tere provinciale autonomie. In de richting dus van het„fedOralistische systeörn", dat, zulks moet men wél bedenken, onze eigen lijke nationale oud-vadcrlandsche staatsin lichting was. De schrijvers overwegen hier bij, dat als het werkelijk tot een uiteen vallen van België cn tot een staat Groot Nederland mocht komen, een harmonische invoeging der Vlaamscho gewesten binnen het rijksvorband dan gemakkelijker plaats zal kunnen hebben. Ten slotte wijzen zij cp do in rijks-Brabant cn Limburg levend*: tendenzen. om ook daar tot sterker gewes tolijkc zelfstandigheid te geraken. Al zal aan Friesland, krachtens eigen wezen, in de toekomst misschien een zelfstandiger uitzonderingspositie toekomen dan aan de overige Nederlanden, de her en der leven de fpderalistische krachten zullen toch een eindweegs samen kunnen gaan. En hoe staat de Dietsche beweging tegen over het streven der Friezen? Voor alles moeten- de Friezen zelf, uit eigen kracht, hun Friesche volksgemeenschap opbouwen. De schrijvers zijn van rneening, dat in de zelfde mate waarin hot den Friezen gelukt, slap voor stap, hun doel naderbij te komen, in diezelfde malo de Dietschers eiken keer van harto cn niet met tegenzin, mede moe ten werken tot het tot stand brengen van die wijzigingen in den status quo, waar voor dc tijden gezien de Friesche zelf werkzaamheid inmiddels rijp geworden zijn. Als Nederlanders mogen wij niet roo- keloos aan het khippen en scheuren gaan in bestaande economische en staatkundige verhoudingen. Iedere wijziging moet door dc in het Frieschc volk zelf werkzamo krachten gerechtvaardigd blijken; steeds zullen de Friezen door eigen geestelijke of stoffelijke verrichtingen hun moreel recht op deze wijzigingen moeten bowijzen. Een eerste elsch van rechtvaardigheid i- 1 volgens, do schrijvers het otidciwijs in Frieseh 'gedurende de eerste schooljuf Oók wannoor er van een-Frieschc beweging geen sprake was. De juistheid van den sin regel „moedortaai-voortaar wordt door ollr paedagogon erkend. Alleen al op dezo pao dagogischo overwegingen behoort ieder Ne- derlandsch staatsburger aan do verwezen lijking van dién elscli mede te werken. Voortbouwende op dien grondslag zullen de Friezen pogingen .in hot werk stollen om het gehcele lager cn middolbaar onderwijs to verfrlescben. En tenslotte het liooger on derwijs. Friesland is geheel op zichzelf aangewezen. Over dc staatkundige aspiraties zijn de nieeningen, aldus het rapport, het minst klaar. De wensohen loopen in allerlei scha- keoringen, van cultureele autonomie Jo.tr home rule binnenrot Rijksverband. Ja misschien hopen érwel in hun hart op zelfstandigheid bpiten het Rijksverband. Én vervolgens zijn er nog, die droomen van oen Grootor-Frioslnnd. Maar dan zouden dc Groninger Ommelanden en geheel Oost Friesland eer3t weer verfric.scht mootou wordenOp hot oogonblik is er, dunkt ons (aldus dc schrijvers), voor do Friezen in Wcsterlauweïscli Friesland zelf genoeg werk aan den winkel. Ten slotto vatton de schrijvers hunne conclusies als volgt samen: „Wij erkennen de Friesche taal als een zelfstandige taal. Wij erkennen in beginsel het Friesche volk als een zelfstandig volk mot ccn oigon zicJcjeven. Wij verlangen voor Friesland culturpelo autonomie: on- derwijs in het Frioach, instelling van Frie sche leerstoelen. Overigens zullen dc Friezen hun zelfstan dige volksgemeenschap (natie) uit eigen kracht móeten qpbouwen. „Uit eigen kracht" wii niet zeggen, dat iedere verove ring door dc Friezen met eigen machts middelen (bijv. met eigen friesche meer derheid in de Kamers) zal moeten .worden afgedwongen, rauar dut de Friezen door hetgeen ze uit eigen werkzaamheid tot stand brengen,, het moreel recht hierop be wijzen. Dit geldt voor alio verlangens naar grootere economische of staatkundige gelij kelijk." Verschillende boerderijen afgebrand. Eén doode bij Helmond Erm (gom. Slccn), 27 Mol. Hodonmor- gon tijdens zwaar onweer is dc bliksem ge slagen in de boerderij van II. Oldenbou- ving. De boerderij stond spoedig in lichter laaio en werd met dc gchcelc Inboedel een prooi der vlammen. Drie kalveren, een paar varkens cn een groot aantal kippen zijn in de vlammen omgekomen. Het ver brande was verzekerd. - - Doordat do lichtleidingen verhield wer den en ook hg^tcjfcfoonn.ct zvyaar bescha digd"' ïs het' dorp van clccirïschen stroom cn tolcfooncooymunlcatic. -afgesloten. Buinen, 27 M ei. Alhier is heden morgen dc bliksem geslagen h> do boer derij van J. Hulshof, die een prooi der vlammen is geworden. liet vuur sïoog over op do nabij gelegen .boerderij, bewoond door het gezin J Timmerman. Ook deze boer derij werd een prooi der vlammen. Vier kalveren, ruim 20 varkens cn eenige kip pen zijn in het vuur omgekomen. Van de beide inboedels kon niets worden gered. Verzekering dekt de schade. N ij m e g e n, 27 Mei'. Hedenmorgen tegen half nege woedde een hevig onweder boven het Rijngebiod. tusschen Millingen en Emmerik. De bliksem trof tc Millingen het dubbele woonhuis van K. en II., dat geheel afbrandde. In do Duitsclie dorpen in de omgeving, o.a. te Keoken cn Bimmen werden eveneens conigc boorderijen door den bliksem getroffen en in de asch ge legd. Boven Arnhem cn Nijmegen viel van morgen veel regen, doch onwcerschado werd er niet aangericht. Helmond» 27 Mei. Hedennacht en van morgen vroeg heeft boven Helmond en om geving oen vrij hovig onweer gewoed. Te Milheezc is dc bliksem in de boerderij van den landbouwer P. v. d. Wetering geslagen, waarbij de landbouwer cn zijn vrouw getrof- j fen werden. Van de Wetering was op slag dood, zijn vrouw bewusteloos. Toon het he melvuur Insloeg zat het echtpaar in den keuken. Dc nieuw gebouwde boerderij werd verschrikkelijk gehavend, doch er ontstond peen brand. Van de Wetering was ongevoer I 30 jaar en vader van drie jeugdige kinde ren. Winschoten. 27 Mei. Tijdens een he vig onweer sloeg de bliksem, te ruim elf uur hedenmorgen in don toren van het stadhuis alhier zonder evenwel brand te veroorzaken. In de spits werd evenwel een groot gat geslagen terwijl de clcctrlsche to renklok defect geraakte. Hengelo, 27 Mei. Hedenmorgen had te Hengelo een kort doch hevig onweer plaats, dat gepaard ging met zware slag regens. In een minimum van tijd waren verschillondo lager gelegen gedeelten van straten onder water geZet. Vooral nabij het postkantoor stond het water meer dan 15 c.M. boven de straat. De bliksem sloeg in het dak van het huis van W. aan don Balktsweg zonder verdere schade aan te richten. Na een uur had alles weer zijn ge wonen aanzien. MAN DOODGEVALLEN, Rotterdam, 27 Mei. Hedenmorgen Is dc 36-jarige pensionhouder W. J. van E. van het dak van een pand aan den-Schle- danischen Singel te Rotterdam gevallen. De man die van ccn hoogte van VA Meter neerstortte en in een portaal terecht kwam was op slag dood. Het lijk is door don G.G.D. naar hot ziekenhuis aan den Cool- singel to Rotterdam overgebracht. Hi-I \'erboiul ran ll"er/;gerers richt zich tot den Minister. Het Verbond van Ncd. Werkgëveio hoeft zich tot den- minister van binncnlandschc zaken gericht met bet verzoek hot besluit van Gedop. Staten van Noord-Holland, waarbij goedkeuring werd verleend aan een raadsbesluit van Amsterdam inzake de loonregeling van het gcmeentepersonocl, te vernietigen, subsidiair de betrokken raads besluiten van Amsterdam van 10 Juli 1930 to vernietigen. - - Naar hot oordcel van adressanten hebben Gedeputeerde SU'iten der provincie Noord- Holland bij hün besluit van den 13dén Mei j.l. in onvoldoende mate rekening gehouden met het oordooi van de Kroon, neergelegd in het IC. B. van 13 Dccomber 1930, en met de missive van don 9den Mei 1930, die uwe excellentie met machtiging van II. M. de Koningin richtte tot het bestuur der pro vincie Friesland. Gedoputeerde Staton der provincie Noord-Holland immers blijken van meening, dat do verschillende maatre gelen, die de gemeenteraad van Amsterdam in zijne zitting van 10 Juli 1930 nam no pens de loonregeling voor dc ambtenaren en werklieden in dienst dier gomcontc, uit oon oogpunt van rich lig financieel beleid aan een goedkeuring der gemcontehogroo- ting niet in don weg stuan. Toch zijn die maatregelen van heel wat wijder strekking dan het besluit nopens de bezoldiging van de gemeentewerklieden tc Leeuwarden, be doeld in het IC. B. van 13 December j.l. Ter wijl dat besluit immers de gemeente Leeu warden op rond ƒ35,000 'sjaars zou komen to staan, verfwaren de Amsterdamschc muatrogclcn hot gemeentelijk budget met een over drie jaren toencmcnden last van reep. ƒ745,000, 1,245,000 en 1,725,000. Adressanten kunnen Gedep. Staten van Noord-Holland dan ook niot toegeven, dat het loonbcsluit van de hoofdstad van ons land het gcmccntepersonecl op zich zelf geen voordcelcn van ingrijpende hctcqkenis zou bicden. Evenmin kunnen zij met do overweging van dit college instemmen, dat do vraag, of dc toekenning aan het gemeen- tppert3oncGl van bijkomstige .vpoi'doclen - welke bijkomstigheden dan meer clan een uiillioen 's janrs kosten wenschelijk en in verband, met den finanejcelcn toestand dgr gemeente toelaatbaar ia, er ccne is die de huishouding der gemeente betreft, en dus allereerst-.aan den gernpentcraud ter be- oordeoling staat. Gedeputeerde Staten stellen zich hier op het stapdpunt van de gemeenta J..ccuwar- dén, dat de Kroon verworpen heeft door de toevoeging, dat dn verplichting, om dc be- grootjng aan de goedkeuring van Gcdepu- teerdo Staten tc onderwerpen» o.m. juist strekt om te verhoeden,, dat eeni.gcrjiqpntC; raac!. zijne huisboudjng zou behartigen op, ccn wij ze, we Jke n iet' stroo kt {joe t. een riehy ti^ financieel..beleid, LUCHTPOST. Blijkens jnededoeling van de Duitschc post-ndministratio is (ie voorgenomen tocht van liet luchtschip „Graf Zeppelin" naar Spanje (van 29 Mei tot 2 Juni u.s.), voorloo- pjg uitgesteld. POGING TOT MOORD. De Hooge Raad vorwierp het cassatiebe roep van W. A. J., die door het gerechtshof to 's-Hertogcnbosch wogens poging tot moord is veroordeeld tot jaar gevange nisstraf. Telefoon 77 heeft de alleen verkoop van onze ENAK 5E.KALI heerlijke thee IWelange-3 volgens o.s. N-T (Namidt.) 1.90 E.F (China Congo) - 2.10 lava Assam thee 11.81 lava Grove thee- 1.70 Java Gebr. thee-1.60 imperial 2.50 Fijne Ceylon -2.10 Ceylon Pecco - 1-90 Britsch-Ind. Pecco- 1.80 Aanbevelend: HOLLANDSCHE THEEVERBRUIK VERE-ENIGING AMSTERDAM OPGERICHT 1881 WIELRIJDSTER AANGEREDEN. Ainsterdam, 27 Mei. Èen ernstig on* geluk is hedenmorgen gebeurd op den OveK toom bij dep Lqngendijkstraat. Een 20-jarige wicïrljdster wonende in do Vnn Ilogendorpstraat ging achter de tram, om. Zij had de onvoorzichtigheid zich niet to overtuigen dat do weg veilig was. Toen zij achter de tram vandiian kwam werd zij gcgrcpêVdoor een auto. Een heel eind Word zij meegesleurd. In bcwusteloozen toestand werd zij opge nomen .en door den Gen. Dienst naar hot Wilhelmina Gasthuis gebracht Het bleek dat zij een hersenschudding hqd maar bo vendien eon been had gebroken en euu wonde aan dc keel had. Haar toestand 15 ernstig. ERGERLIJKE BALDADIGHEID. Groningen, 27 Mei. Op den spoorlijn Groningen—Winsum nabij de Hoogte hoeft men- gisteren, even oordat een trein zou poasGcrcn, op de rails een stuk ijzer gevon-» don. Door liet ijzer snol tu verwijde-en, heeft men een.spoorwegramp we;en te voor komen. Gebleken i«, dat een zestal jongens van een jaar of twaalf dit staaltje van verre* gpancle baldadigheid heeft gegeven. Proces* J verbaal is opgemaakt. HOFBERICHT. 's-G ra venhage, 27 Mei. Dc openings* plechtigheid vnp het Ge Internationaal Con* gres voor militaire geneeskunde en phar- rnacie op 13 Juni a-s. des namiddags 2 30 in het Gebouw van Kunsten cn Weten* schappen zal door Z.KJI. dén Prins, be schermheer van dit congres, nog worden Jijjgewoond. Niét uit Duitschland, zooa.ls gisteren door een misverstand werd gemeld, maar' uit Karlsbad, wordt Z-.K.H. dc Piïns Ui den, voormiddag van 4 Juni a.s. <?p het Loo te* riJgvci^öoÉié 01 »A fSS DE BRUG BIJ KEIZERSVEER. De laatste overspanning, rN'aar wij vernomen zal de derde en: laat* £lc overspanning vopr de brug bij Keizers-- vtjor Zondag. 14 Juni omstreeks -i uur yah dq werf .cler firma Penn cn Bauduin te Dordrecht vertrekken en door een 4-lal bleepbooion van dc N V. dc Wit's Borginga- Mlj. en Transportbedrijf naar de plaats van bestemming worden gesleept. Maandagmor gen 15 Juni, omstreeks 4.30 uur, zal deze overspanning, zulks in overleg met de Ne- derlandsche Spoorwegen en. den Rijkswa* tej'staat, liet draaibare gedeelte van dq Mocrdijkbrug passeoren. Vermoedelijk Dinsdag 16 Juni, des or* gens 5 uur, zal dc brug op liaar plaats ge* lcgd worden. 2 Crapeauds en 4 stoelen met prima Kloquette of Velours bekleed vanaf f £65. 4$$'' Inbreker, do gestolen beker bekijkend; „Goeie hein, oor het wereldkampioenschap hardloopen!"' (Judge).

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1931 | | pagina 6