BERNARD SHAW 75 JAAR
DOGMATISME
Forma
Natura
N. Hogenbirk
„L'HIRONDELLE"
DE PROEFOPNAME...
Schoenen
en
Sandalen
in uitgebreidste sorteering.
Modellen boekje gratis op aanvrage.
SCHOENHANDEL
V.h. Ja. JAC. KROES
LANGESTRAAT 78
TEL351
^bi\d a gsbl a
Va xi hel
DAMES-MODEMAGAZIJN
18 LANGESTRAAT
Rokjes - Pullovers
Wollen Manteltjes
Reis- en Regenmantels
g l Rad-artikelen
^2 I Strand-Pyama's
1 Wollen en Raffia Barets
door
H. G. CANNEGIETER
Bij het woord dogmatisme denkt men in
de eerste plaats aan behoudzuchtige men-
schen, die er op staan, strak en stijf de oude
leerstukken der vaderen te handhaven.
Maar dogmatisme komt evenzeer voor
onder dc hypermodernen, die slechts als
waarheid en wijsheid erkennen, wat de laat
stc vondsten der wetenschap of de jongste
snufjes der mode aan 't licht hebben ge
bracht.
Ken dogmatische levenshouding heeft der
halve met den inhoud der overtuiging wei
nig te maken; men heeft dogmatische vrïj-
heidsbonders en dogmatische communisten,
dogmatische orthodoxen en dogmatische
vrijzinnigen. Men vindt dit soort mcnschen
op het gebied van de politiek en op dat van
de kerk, in de kunst, in de wetenschap en
ook in dc gewone huiselijke praktijk van
het leven.
Men kan met dezelfde koppigheid bij een
kerkelijk leerstuk en bij een huismiddeltje
zweren, bij een partijprogram en bij een
schildersmethode. Het is niet het gezag van
het betrokken beginsel, dat den dogmaticus
zijn verzekerdheid verleent, maar deze
spruit voort uit zijn aanleg, welke hem tot
zijn koppige vasthoudendheid voorbestemt.
De dogmatische mensch is, hoe para
doxaal het ook klinke, dc wankelmoedige
mensch. llem ontbreekt zelfvertrouwen.
En, omdat hij van binnen zoo weinig steun
vindt, klampt hij zich met wanhopigen
greep vast aan een uiterlijk steunpunt. Tot
allen prijs verdedigt hij dit, omdat hij, zoo
hij gedwongen wordt, het los tc laten, in
den maalstroom van zijn tegenstrijdige en
onzekere gedachten ten onder zal gaan.
De dogmaticus staat zoo stijf op zyn over-,
luiging, omdat zijn overtuiging zoo onvast
slaat. Hij gedraagt zich gelijk een kind, dat
in het donker van.angst vergaat, maar, om
dien angst dc baas te blijven, het hoogste lied
fluit. Hij doet als een verlegen man, die, om
zijn verlegenheid te verbergen, grof en uit
dagend optreedt.
Een leugenaar zal tegenover ieder op zijn
waarheidsliefde prat gaan; een parvenu
overal loonen, dat hij een heer is; een
kwaadspreekster onophoudelijk uitkramen,
dat zij er niet van houdt, op dc menschen
af te geven. En zoo zal de innerlijk door
onzekerheid beangstigde van dc daken ver
kondigen, dat de door hem aangehangen
overtuiging de ware is en hij zal elk, die
daaraan twijfelt, als een gevaarlijken vijand
beschouwen.
De andersdenkende is voor den dogma
ticus trouwens gevaarlijk. Zijn bewijsvoe
ringen kunnen hem zijn zekerheid, omdat
deze innerlijk niet is bevestigd, zoo gemak
kelijk ontnemen. Een gcdachlenwisscling
kan zijn noodlot zijn.
Hierom onttrekt hij zich daaraan het
liefst, en, om den schijn tc vermijden, als
zou hij uit vrees bespreking ontwijken,
tracht hij twijfel aan zijn waarheid als zon
dig, goddeloos of onwetenschappelijk voor
te stellen en beweegt hij de openbare mach
ten of de openbare mcening liet verkondi
gen van ketterij tegen tc gaan.
Zoo mogelijk lokt hij een officieele uit
spraak uit, welke zijn overtuiging bekrach
tigt. Wanneer de kerk, de partij of de
wetenschap haar heeft overgenomen, zal
haar gezag dermate verhoogd zijn, dat zijn
steunpunt niet meer aan 't wankelen kan
worden gebracht. Zelfs projecteert hij zijn
overtuiging op het Heelal en drukt haar een
kosmisch of goddelijk stempel op.
Do dogmatische overtuiging wordt niet
door redeneering verdedigd en berust niet
op verstandelijke bewijsgronden. Zij wordt,
veilig gesteld door het beginsel of liet geloof
of liet gevoel of den smaak. Ook de mode
verschaft haar bescherming.
Op haar wijze verdedigen haar aanhan
gers haar, maar zij gaan daarbij uit van pre
missen, welke als axioma's niet voor tegen
spraak vatbaar zijn en voeren hun betoog
volgens een uitsluitend voor hun onderling
gebruik opgestelde methode. Hierdoor zijn
zij bij voorbaat eensdeels tegen argumen
tatie gevrijwaard en anderdeels tegen liet
verwijt, dat zij niet argumentcercn.
Aldus pal staande voor zijn onwrikbare
overtuiging, bemantelt de dogmaticus nau
welijks dc onzekerheid, welke hem innerlijk
kwelt. Want voor dongene, die zich niet
door den schijn laat bedriegen, openbaren
de prikkelbaarheid, dc achterdocht en de
demonstratieve behoefte van den dogmati
cus zijn angst om den steun tc verliezen,
waaraan zijn twijfelende ziel zich vast
klampt.
Men zegt wel, dat dogmatische menschen
onontvankelijk zijn voor de meening van
andersdenkenden. Maar zou het niet juist
hun overdadige vatbaarheid wezen, waar
tegen zij zich door hun dogmatisme be
schermend
„Enkel en alleen om der wille van de kunst had
ik het niet de moeite waard gevonden om ook
maar een regel neer te schrijven!"
Evenals het gcheele werk van den Ier-
schcn satyricus 3en paradoxaal karakter
vertoont, klinkt het bijqa als een parajjx,
wanneer wij hier neerschrijven, dat Ber
nard Shaw morgen, 26 Juli zijn vijf en
zeventigstcn verjaardag zal vieren. Vijf en
zeventig jaar het is bijna ongelooflijk
het klinkt bijna als een bespotting van den
vitalen grijsaard, wiens gedachtenlcven nog
niet dc minste sporen van ouderdom ver
toont. Integendeel, ieder probleem van de
zen tijd heeft zijn volle belangstelling en
het is een jeudige frischreid, die me
nig jong actsur hem zou kunnen benijden,
waarmee hij de pen ter hand neemt om
zijn oordeel over do problemen van dezen
tijd te verkondigen. Ter gelegenheid van
deze komende belangrijke gebeurtenis, over
welker waarde dc Iersche spotter ongetwij
feld met ons van meening zou verschillen,
beschouwen wij het als een eer een biogra
fie van den kunstenaar te kunnen geven.
George Bernard Shaw werd den 26sten
Juli 1S.")6 to Dublin in Ierland geboren. Zijn
geestelijke ontwikkeling vertoont een eigen
aardige vermenging van bet Iersche en
Engelsche intellect, Hij stamt direct uit een
Iersche familie, waarin all3 karaktereigen
schappen van deze eigenaardig gecompli
ceerde droomersnaturen tot uiting kwa
men.
Het zou echter een dwaasheid zijn om te
gelooven, dat dc Ier geen kijk op de werke
lijkheid van het leven zou bezitten, integen
deel, door zijn onverbloemde afkeer ervan
lieert zich deze kijk tot een abnormale
scherpte ontwikkeld en ontbloot hij met een
fcillooze onbarmhartigheid de zorgvuldig
verborgen gehouden kanten van het men
schclijk bestaan, die wij ongaarne in het
heldere daglicht aanschouwen. En »3en Ier
zou nu eenmaal geen Ier zijn, wanneer zijn
critick niet in spot veranderde, vandaar
dc opmerking, dit. „in liet gelaat van iedc-
ren Ier het kreukeiijs van den ironicus
aanwezig is". Shaw heeft zelf in rake be
woordingen het karakter der Ieren als volgt
getypeerd: „De fantasie laat den Ier nim
mer in den steek, overtuigt hem nooit, be
vredigt hem nooit en is er slechls schuldig
aan, dat hij de werkelijkheid niet in het
gelaat kan zien, noch met haar een com
promis kan slatten. Hij kan alleen maar
den neus ophalen voor dengene, die daar
wel toe in staat is. Eindelijk komt het nut
hern zoo ver, dat hij dc realiteit diep be
gint te verachten en dan schatert zijn lichen
door de wereld; hij amussert zich ten koste
van anderen."
Toch levert deze wijze van beschouwen
een grootc positieve winst op: van subjec
tiviteit is bij den Ier in zijn beschouwing
van groole dingen niets te bespeuren, zijn
zin voor objectiviteit doet hem slechts dc
grootc lijnen zien en daarom is zijn oor
deel altijd van verruimende beteekenis.
Sluw is het levende bewijs voor de be
staansmogelijkheid van deze winst. Ond3r
de voorvaderen van don Ierschen schrijver
hebben zich enkele Ieren bevonden, die be
halve over een ruimen critischen blik te
vens over een bij deze landslieden zelden
aanwezig zijnde ruime mats van belang
stelling beschikten, hetgeen deze menschen
in staat stelde om in het. politieke leven
van het land een rol van belang te spelen.
Dezelfde eigenschappen hebben don huidigen
vertegenwoordiger den ruimen blik op so
ciale politiek geschonken. Doch niet alleen
de erfenis van die voorvaderen is voor de
vorming van Bernard Shaw belangrijk ge
weest, de invloed van zijn moeder heeft
niet weinig daartoe bijgedragen. Daar dc
vader wegens zijn egoccnlrischcn levens
kijk niet voor de taak van verzorger van
het huisgezin was opgewassen, rustte op
de moeder de verplichting dc taak van den
vader over tc nemen. Het was een geluk,
dat het lot haar een groote muzikale be
gaafdheid had meegegeven, die haar niet
alleen in staat stelde 0111 met onderricht
het bcnoodigdc voor het levensonderhoud
•3r bij te verdienen, doch daarnaast haar
zoon een opvoeding tc geven, die later de
grondslag van zijn vorming tot kunstenaar
zou worden. Dc muzikale begaafdheid, die
Bernard Sliaw van zijn moeder geërfd had,
heeft hem later in staat gesteld om als
muziekcriticus aan dc bladen „Star* en
„The World'* med3 tc werken.
De drukke werkzaamheden van de moe
der brachten met zich mede, dat de jonge
Bernard veel aan zichzelf werd overgela
ten, hetgeen hem ertoe bracht om al heel
jong zelfstandig tc lccren denken. Dc perio
de op liet gymnasium die bovendien spoe
dig ten einde was, heeft heel weinig in
vloed gehad op den knaap, die zoo gaarne
voor zichzelf dacht. Van grooteren invlo3d
waren zijn eerste praktijkervaringen, op
het een of ander kantoor, waaraan hij
waarlijk niet vrijwillig zijn individueelc
krachten schonk, doch waartoe de omstan
digheden hem dwongen. Toch raakte hij in
deze p3riode van iets dóórdrongen dat in
zijn verdere leven van groot belang is ge
weest; hij ontdókt3 liet doelmatige van elke
zaak, in ieder beroep, in ieder gebeuren.
Het doelmatige trachtte hij in gedachten tc
cullivecren tot schoone vormen, die toch
hun realistisch karakter behielden. Hij be
schouwde, doch overdacht tegelijkertijd
steeds eerst de consequentie van een han
deling pn slechts in het geval, dat zij wer
kelijk voor dc praktijk van belang bleek
t-3 zijn, kreeg hij er interesse voor.
De rijpe kunstenaar Bernard Shaw ver
klaarde dan ook later: „Enkel en alleen
óm der wille van de Kunst had ik het niet
de moeite waard gevonden om ook maar
een regel neer te schrijven." In dezen enke
len zin ligt de levensopvatting van Shaw
voor -een groot gedeelte besloten. Dc kunst
alleen als doel, houdt, volgens zijn beschou
wing geen stand; kunst is verheffing, doch
niet. noodzakelijk voor het leven, volgens
dc mcening van Shaw behoort zij niet als
doel, doch als ondergeschikte der bestaans-
factorcn gerekend tc worden. Het. dosi is
in dubbele beteekenis voorwaarde en de
kunstenaar behoort daar rekening mee te
houden. Wij zullen geen langdradige be
schouwingen houden over dc geestelijke
ontwikkeling van Bernard Shaw, slechte
wilden wij-nog even m3t nadruk erop wij
zen dat hij langzaam maar zeker van liet
Iersche gedachtenlcven vervreemdde.
In zijn jeugd heeft Shaw een puritein-
sche opvoeding gehad, doch later heeft hij
zich van den godsdienst afgekeerd en de
strenge beginselen in een blad bespottelijk
gemaakt; voorts baarde het veel opzien,
toen hij in het openbaar voor dc atheïsten
een lans durfde breken. Het is vanzelfspre
kend, dat protesten van de zijde der gc-
loovigen aan hei adres van den „betweter"
niet uitbleven en voor Bernard Shaw werd
al heel spoedig dc grond gloeiend heet
onder dc voeten. Na nog enkele gevaarlijke
artikelen was hij gedwongen om zijn bloed
verwanten een groot plezier te doen, door
n.l. tot een vertrek naar Londen te be
sluiten.
Onmiddellijk had toen het. Engelsche volk
zijn volle belangstelling. Den Engelschman
leerde hij kennen als een man, die pliiloso-
fisch noch critisch, doch zuiver practisch
en zakelijk met een cgoïstischen kijk op dc
zaken tegenover het leven staat. En in Shaw
ontwaakte het verlangen om ook. tc wor
den als deze menschen, die tienmaal hun
doel bereiken in den tijd, dat de Ier het
éón keer voorbijloopt. Doch hij was geen
Ier geweest, wanneer hij dit verlangen niet
had verdrongen en was teruggekeerd tot
het standpunt, van de beschouwing van zijn
landslieden. Shaw bemerkte hun verband
met het. sociale leven en nu werden zijn
aanvallen van een scherpe en bijtende
kracht
Shaw is in Londen enkele jaren prak
tisch werkzaam geweest, onder anderen
als vertegenwoordiger van een tele
foonmaatschappij. Tot na het bankroet
van deze maatschappij eindelijk dc dichter
en schrijver naar een onbelemmerdcn uit
weg zocht endie ook vond.
Vijf-en-zcvcntigjarigc, Ad Fundumü
v; Pr. GEO Mc. SURRY.
ANECDOTES VAN BERNARD SHAW
DE LIEVELINGSSCHRIJVER.
Toen Bernard Shaw nog feuilletonredacteur
aan een Londensch blad was, in vjelke functie
hij een reusachtig aantal boeken moest lezen,
kwam hij op zekeren avond in een gezelschap,
waar hem een tafeldame wax toebedeeld, wier
eerste vraag luidde:
„Vertelt u mij eens mister Shaw, wie is uw
lievelingsschrijver
..Elmer Tittel," antwoordde Shaw.
„Van hem heb ik nog niets gelezen ,ik ken
hem niet eens," zei de dame. na een oogenblik
te hebben nagedacht.
„Ja, ik eigenlijk ook niet, maar daarom is
het juist mijn lievelingsschrijver," luidde Shaw's
antwoord.
BERNARD SHAW EN DE VOLKERENBOND.
Kort na de vestiging van het secretariaat van
den Volkerenbond kreeg Shaw van een jeugd
vriend een brief, waarin deze hem mededeelde,
dat hij bij het secretariaat een aanstelling zou
krijgen.
Shaw antwoordde toen zijn vriend:
„Beste vriend! Ik ben buitengewoon ver
heugd weer eens iets van je te hooren. Daar
ik jaren lang niets van je vernam, begon ik
reeds ie vreczen, dat je gestorven wasdoch
hoe verheugt het mij te vernemen, dat men je
slechts begraven heeft."
Dc WINNAAR VAN DEN NOBELPRIJS.
Toen Bernard Shaw in 1926 den Nobelprijs
voor literatuur van het jaar 1925 'ui ontvangst
nam, antwoordde hij op de gclukwcnschen
van dc Londensche pers:
„Ja, ja, ik heb den Nobelprijs voor 1925 ge
kregen, omdat ik in dat jaar niets heb geschre
ven!"
DE VIOLIST
Shaw was eens op een avond uitgenoodigd
waarvan het glanspunt het optreden van een
jongen vioolvirtuoos zou zijn. De kunstenaar
had reeds enkele werken ten gchcorc gebracht,
toen de gastvrouw zich vol trots tot Shaw
wendde: „Nu mister Shaw, wat zegt u van
mijn ontdekking?"
G. B. antwoordde: „Ik vind. dat de jonge
men een grootc gelijkenis mei Padercwski ver-
loont."
„Maar nir. Shaw, Paderewski is toch geen
violisi."
„Dat bedoelde ik ook," merkte Shaw op.
SHAW EN RÓDIN.
Zooals bekend is Shaw een der vurigste ver
eerders van de kunst van den Franscïieh beeldu
houwer Podin. Hij vond voor zijn vereering
niet bij iedereen den gewenschicn weerklank
f.7i op zekeren dag noodigdc hij enkele van zijn
felste tegenstanders bij zich thuis om met hen
over de kunst van Rodin te debattceren. In
den loop van het gesprek ioondc hij hen een
map met teekeningen cn plastieken, volgens
zijn verklaring de laatste scheppingen van Ro
din. Onmiddellijk ivoren dc gasten vol interes
se over dc afbeeldingen gebogen cn verklaar
den, dat zij tot hun spijt, nog nimmer zulk
slecht werk hadden aanschouwd. De een zei,
dat hij de resultaten gewoonweg belachelijk
ond, terwijl de ander beweerde, dal Rodin
overal ie hoog had gegrepen, kortom er kwam
nieis dan afkeurende critick. Hoen de heeren
wat uilgcmompeld waren, draaide Shaw zich
om cn zei gelaten: „Het spijt mij heeren, maar
ik heb mij in de map vergist; deze afbeelding
gen zijn niet van werken van Rodin, maar van
Michel Angelo."
OP BEZOEK BIJ ANATOLE FRANCE.
Shaw vertoefde eens als gast bij Anatole
France. France hoorde zich zelf gaarne praten
en in dc nabijheid van G. B. S. doceerde hij in
keurig overlegde zinnen over het wezen van
hei genie. Toen Anatole France tenslotte uit
was gesproken, zei Shaw„Wat jammer, dat u
zich zooveel moeite heeft gegeven, ik wist im
mers al lang, dat ik een genie was."
EEN GEWETENSVRAAG.
Een journalist vroeg eens aan Shaw: Waar
om haten de Engelschcn dc Duitschcrs?
Shaw was van meening, dat hij op een der
gelijke vraag niet onmiddellijk antwoord kon
geven en dat dc journalist over een paar da
gen nog maar eens terug moest komen. Toen
de journalist op het bepaalde tijdstip weer bij
Shaw terugkwam overhandigde deze hem een
gesloten couvert cn zei, dat hij zijn antwoord
schriftelijk had gegeven. De journalist ijlde
met het couvert naar de redactie, alwaar men
er een reepje papier in vond, waarop het vol
gende geschreven stond: „Waarom haten de
Èngelschen de Duitschersdoor G. B. Shaw.
Zij haten ze in het geheel niet."
De eezste stap op het glibberige
pad der roem. Een „star in de
dop" vertelt haar ervaringen.
Het i6 niet gemakkelijk om een plaatsje
aan het firmament van Hollywood te ver
overen. Hoe vaak hebben wij al niet gele
zen van teleurgestelde jonge dames, die
met een hart vol idealen naar het land van
„overthere" togen om daar de wereld te
gaan veroveren en na een wanhopigen strijd
gedwongen waren om den terugtocht te aan
vaarden, gedesillusioneerd en arm aan
idealen. Ora nog niet te spreken van de ve
len. die den terugtocht niet eens meer kon
den ondernemen en gedoemd waren om in
een vreemd Land tusschen een millioenbe-
volking naar een plaatsje te zoeken, waar
de zon schijnt*
Het is de bittere waarheid: duizenden
zijn het, die komen en gaan, proefopnamen
worden gemaaktproefopnamen worden
vergeten. Een oogenblik voor de onverbid
delijke camera cn dan weer terug in het
duister der onbekendheid, waaruit zij kwa
men.
Temidden van een symphonie van tries
tige klanken wordt echter ook weieens een
vroolijke klank vernomen en laten wij nu
eens een oogenblik bij dezen vroolijken
klank stil blijven 6taan en aan de vertolk
ster daarvan het woord geven. Zij had het
geluk om een proefopname voor een be^
paalde film ie mogen meespelen:
„Heel vroeg in den morgen, het was op
een Maandag, meldden wij ons aan bij den
Cerberus in het kleine huisje, dat naast een
der ateliers van Hollywood is gelegen.
Daar zijne Hoogheid dc Portier voorheen
nog nooit iets van ons gehoord scheen te
hebben, moest hij zich eerst telefonisch met
het Casting Office, het engagementsbureau,
in verbinding stellen en daar met nadruk
informeeren, of wij werkelijk de bezittere
van een proefcontract waren. Eerst na het
O.K. (in orde) van het Casting office moch->
ten wij den geheiligden bodem betreden.
Allereerst meldden wij ons bij het Cas
ting Office waar het zoo vroeg in den mor
gen al razend druk was. Zelfbewuste secre
taressen waren in drukke gesprekken met
stars gewikkeld en gaven hen in korte ai-
gemeten zinnen de orders voor den komen
den dag, opgewonden hulpregisseurs liepen
af en aan en schreeuwden om bepaalde ty
pes van „bil-players", (doubles, die op het
laatste oogenblik nog door den regisseur
worden uitgekozen), chasseurs renden heen
en weer met ijl-verzoeken van de regis
seurs, die in de ateliers reeds aan het werk
waren, telefoons klingelden, diet agrafen
zoemden, een mijnheer met een hoogrood
gelaat dicteerde iets met een razend vlugge
stem. Kunt u begrijpen, dat wij ons in deze
omgeving een beetje klein gevoelden?
Wij moesten geduldig onze beurt afwach
ten, hetgeen wel een kwartier duurde. Toen
ontfermde een jong meisje, een der
vele assistenten van dit bureau, zich over
ons en geleidde ons, na het doel van ons
bezoek te hebben vernomen, naai- het gar
derobehuis, waar wij met de directrice van
de kleermakersafdecling kennis maakten.
Hier kondon wij voorts dc modeteekenaars
cn modistes ontmoeten, die reeds jaren
lang aan de verlangens der stars hebben
voldaan, zonder altijd de wensclien van de
productieleiders en regisseurs te hebben ge
ëerbiedigd, naar on6 een vroolijke modi6te
met een schalksch knipoogje in vertrouwen
vertelde. Een dikke, gezellig babbelende
vrouw nam ons de maat en bracht mij
daarna in extase door mij een sprookje van
een avondtoilet voor oogen te tooveren,
waarin ik mijn debuutscène zou moeten
spelen. Plotseling ontdekte ik tot mijn
groote verrassing, dat het hetzelfde avond
toilet was, dat Joan Crawford in haar laat
ste film droeg
Van het garderobehuis begaven wij ons
naar dc „make up" afdeeling. Hier trad
ons een resoluut uitziende vrouw tegemoet,
die haar beroep reeds jaren lang uitoefent
cn ons binnen een paar minuten „made-up"
maakte voor de komende scène. Ons haar
werd glad van het voorhoofd weggestreken,
vast met een doek omwonden en ons ge
laat werd met crème gereinigd. Daarna
volgde een snelle gelaatsmassage, de oog
holten en leden werden voorts rood geverfd,
de wenkbrauwen hijgetrokken, de lippen
donkerrood getint, en alles met een zware
bruine poeder overtogen, zoodat wij ons
zelf na de behandeling bijna niet meer her
kenden.
Nu nog naar den friseur, waar wij van
een keurig kapsel voorzien werden en daar
na traden wij met kloppend hart en lood
in de schoenen het atelier binnen.
.Good luck", zei de portier en hield
grijnslachend de deur voor ons open. Ik
hielp het met hem wenschcn.,..
