DE VLIEGENDE HOLLANDER VERTELT
WAAR IS DIT?
LETTERKUNDIGE KRONIEK
INTERESSANT BOEK
VAN FOKKER
„Kingsford Smith de grootste
vlieger der wereld"
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXX
Klaband, Be roman van een
Tsaar en een Demon. Ver
taald door Casper de Jong.
(Em. Querido, Amsterdam, '31.)
Do voor een paur jaren gestorven jonge
Uuitscher Alfred Hcnschk», die schreef o;
der het pseudoniem Kiabunrt, is nog geen
veertig jaren oud geworden, maar liet in dc
moderne Duitsche dteratuur een oeuvre na
van respectabelen omvang en van zeer groo
te verscheidenheid: gedichten, romans,
novellen, vertellingen, tooncelspelen, essays,
vertalingen uit het Chineesch, Japansch,
Perzisch en zelfs een beroemd geworden Li-
teraturgeschichte''. Overziet men thans de
zen geheelen levensarbeid en wil men de
plaats er van bepalen in het geestelijk te
ven van onze jaren» dan blijkt al spoedig
(wanneer men tenminste een tooneelspe! als
het ook op ons Nederlandsch tooncei ge
speelde „KreidekreW uitzondert), dat het
epische werk van het meest-typeerend ka
rakter en tevens van de grootste waarde is.
Ik zeg „episch" en bedoel daarmede na'.uur-
lijn zijn romans en novellen, in tegenstel
ling met zijn poëzie, drama's en essays;
maar pw» kenschefnue: voorde innerlijke ge
aardheid zou weiiiuht het woord „episch"
niet geheel bruikbaar kunnen zijn. Het .egt
te veel ente weinig. Want Klahund,
zooals men weet, was een der meest-bewus-
te scheppers van expressionistisch proza, en
het Duitsche expressionisme, dat nu eigen
lijk reeds weer tot het verleden behoort,
maakte inde eerste na-oorlogsche jaren
front naar twee zijden: naar het reaiisme
en naar de romantiek; het versmaadde
de plastische krachten van het oerste even
zeer als de epische tendenzen van het twee
de. Dadelijk bij Kasimir Edschmid en René
Schickele vertoonde het een duidelijk, ly
risch karakter, dat zelfs dikwijls in extase
en hymne verviel, en dat later, vooral bij
Leonard Frank, een grof-dramati6chen in
slag kreeg. Geboren uit den geestelijken
nood der tijden leefde het expressionisme
kort en hevig door zijn alles beheerschende
begeerte naar vernieuwing, naar het vormen
van een nieuwe, betere levensconceptie en
het scheppen van een geheel eigen uitings
wijze daarvoor. Het heeft (althans in de pro
zakunst), eigenlijk maar zeer kort geduurd
en thans is het reeds grootendcels geschie
denis geworden; Leonard Frank en Arnold
Ulitz vinden maar weinige lezers meer en
de namen van den geweldigen Otto Wirz
err van den eolidariteitsprofeet Albert Stef-
fen zijn het jongste geslacht welhaast ge
heel onbekend; alleen in Alfred Dóblin,
wiens „Berlin Alextfnderplatz" ook ten on
zent indruk maakte, beleeft het Duitsche
pro" a-expressionisme een laten en echoonen
nabloei De rest is historie. Dc zoogenaamde
„nieuwe zakelijkheid" heeft ook op het tor-
rein der literatuur de beste olementca uit
het expressionisme tot zich 'getrokken (le
vensverheffing, activiteit, vereenvoudiging
dei* vormen en nieuwe groepeering der
verschijnselen) en opent nu op rustiociv
minder geforceerde wijze de mogelijkheid
voor een herbloei aller kunsten.
Kjahund stond neg geheel in het expres
sionisme, zeide ik, ei> in verband met het
geen ik daarbij opmerkte, zal men wellicht
vragen of dan ook Klabund'e arbeid reeds
„hi6torisoh" geworden is. Dat hangt na
tuurlijk geheel af van de plaats welke men
zelf in het geestesleven van dezen tijd in
neemt. Er zullen wel velen onder ons schui
len, die zwaar over kunst cn literatuur re-
depecren, en die toch nog lang en lang niet
aan Klabund toe zijn en voor wie in zijn
werk dus nog een stuk van dc toekomst
ligt. Ons land kwam steeds inzake literaire
kunst een kwart-eeuw achter het buiten
land aangesukkeld, en het doet dit thans
nog. Daarom kan Klabund te onzent ge
makkelijk voor een zeer modern nieuwlich
ter doorgaan; bij de voorstelling van
zijn drama „Kreidckreis" hebben dc onder
nemers dat dan ook zorgvuldig uitgebuit. En
de argelooze Hollander die zich verdiept
in zijn historische romans en verhalen, kijkt
misschien eventjes verwonderd op, omdat
hij niets terugvindt van wat hij gewoon is
in de eigen vaderlandsche letteren als ge-
schjedkundige epieK te bewonderen. Ik be
doel natuurlijk niet alleen het breedvoerige
van mevrouw Bosboom en het causcerendc
van Van Lennep, maar ook het luchtig-ba-
dinccrende waarmede Couperus het oude
Rome herleven liet, ook het kleur- cn at-
mosfeerrijke, maar toch blijkbaar moei
zaam en stroef aan de fantasie ontworstel
de beeld dat Adriaan van Gordt en Ary
Prins van de middeleeuwen gaven, óók
tenslotte het droomend-dichterlijk en fijn-
rustig suggestieve van Van Schenden ver
halenNiets van dat alles vindt ge bij
Klabund. In zijn historische verbeeldingen
wordt het verleden plotseling op geheel an
dere wijze gezien, of liever: opnieuw be-
lééfd, en de manier waarop hij die nieu
we beleving naar buiten veropenbaart,
draagt enkele elementen in zich, die ook
thans nog zéér speciaal van onzen tijd zijn.
De heel-oude historische roman richtte
zich in het veropenbaren van hofinlriges of
het minutieus beschrijven van a^Je uiter
lijke glorie, paleizen, trouwzalen cn Klec-
derdrachten var. de vroegere grooton-dezer-
aarde. O, ze hebben veel goeds en moois ge
bracht en ik zeg het waarlijk niet (stel dat
ik dit kon!) om zc te klcinecren, maar en
kel ter kenschetsing. De nieuwe historische
roman had een meer algemeen-cultureelo
opvatting van de geschiedenis en trachtte
dus rondom het leven en bedrijf van een
niet-historisch mensch (Warhold, Tamu-
lone) de geheele geestelijke atmosfeer van
een vervlogen tijdperk opnieuw bewust te
maken. Klabund echter (en ook hierin toon
den zich zijn expressionistische tendenzen),
is het alleen te doen om de groote histori
sche persóónlijkheid. Naar deze persoonlijk
heden ook dragen zijn kleine historische
romans gewoonlijk hun namen „Moham
med". „Borgia", „Moreau", „Peter", „Ras-
poetin'*. In den regïlmatigen gang hunner
levens (het gewone dagelijk6Che leven én
het gróóle, dat ge kent uit de geschiedenis)
ontwerpt hij het beeid hunner individuali
teit met een macht van woorden, di«* in hun
abruptheid cn gedrongenheid trillen van
een nerveus en zeer vitaal rhythme.
Wèl is het wczc:: ijk van ónzen tijd: ieder
wóórd is een trap ..gen een voetbal; iedere
zin is een schreeuw uit een auto-claxon.
Wilt ge dadelijk een voorbeeld? Men
kent de geschiedenis: dc laatste tsaar cn
tsaritsa hebben vier dochters; hun gebed
om een zoon, een troonopvolger, bleef on
vervuld, ondanks alle middelen van too
verij en bijgeloof. Dan hoort de tsaritsa van
Raspoetin- van hem verwacht ze het won
der cn ze laat hem onmiddellijk halen uit
het klooster, waar liij vertoeft. In het ver
haal van Klabund staat:
..Er komt een vliegtuig uit Sint Petersburg.
Het daalt in de kloostcrweide neer
Verwonderd komen de monniken aangeloo-
pen, bekijken den metalen vogel
De piloot heeft opdracht,
Raspoetin zoo spoedig mogelijk naar het
slot Tsarskoje Sclo te brengen.
Raspoetin zegent het vliegtuig,
zegent de monniken.
Dan stijgt hij in.
Het vliegtuig verheft zich in de luchten.
Daalt in Tsarskoje Selo neder,
geraakt in boomkruinen,
slaat te pletter, te morzel,
de piloot breekt zijn nek.
Als door een wonder ontspringt Raspoetin
den dood.''
Dit boek brengt de geschiedenis van
Tsaar Peter de Groote en van Raspoetin.
De Hollandsche titel laat vermoeden, dat er
tusschen beider levensverhaal eenig ver
band werd gelegd, maar dat is niet* zoo en
het lag ook niet in Klabund's bedoeling dit
te doen; hij voegde ze 6lechts (met de kleine
romannetjes over Moreau cn Mohammed),
tezamen onder den algemeenen titel „Ro-
mane der Leidenscliaft". Geheel onafhanke
lijk van elkaar is bij beide zijn bedoeling
gericht op de uitbeelding van een persoon
lijkheid cn dc wereld, die rondom deze per
soonlijkheid staat, ie zorgvuldig op den ach
tergrond gehouden. Het duidelijkst blijkt
dat bij Peter de Groote en men vraagt zich
zelfs een paar keeren af, of op die wijze de
historische getrouwheid wel volkomen be
waard bleef. Vooral dc eerste bladzijden, die
het voorspel geven tot Peters leven, doen
c-en paar keeren dc geschiedenis geweld aan
De schrijver laat het voorkomen, alsof de
krankzinnige Iwan en de hcerschzucblige
Sophia ook kinderen zijn van Natalia Na-
rysjkina en dus volle broer cn zuster van
Peter; zooals men weet, waren het kin
deren uit het eerste huwelijk van Tsaai
Alexej met Maria Miloslawsky. Over hel
derde kind uit dezen echt, den al zeer Wes-
tersch gezinden Fjodor, die toch zes jaren
lang geregeerd heeft, wordt met geen woord
gerept. Ook verzuimde Klabund de gelegen
heid, die voor hem stellig zeer kostbaar ge
weest moest zijn, om een beeld te geven van
Iwan en Peter, beide nog kinderen, de een
idioot, de ander van buitengewone begaafd
heid, tezamen als een aaneengegroeid tsa-
rentweeling op den dubbel-troon tijdens hef
regentschap van Sophia. Vooral aan dezo
Sophia is naar het karakter ton zeerste te
kort gedaan. Klabund stelt haar bij herha
ling voor al6 een ordinaire intrigante, die
zelfs niet voor den sluipmoord terugschrikt
£e wa6 stellig heerschzuchtig en haar be
wind gaf een soort voorspel te zien op dc
merkwaardige Russische vrouwenregeering
die onder Katharina II haar hoogtepunt be
reikte, maar daarbij schijnt zc tevens een
welmeenende, begaafde vrouw te zijn ge
weest, die als regentes den grondslag heeft
gelegd voor Peter's humane regeering en
verstandige politiek: met haar minister (en
minnaar) Galitzin had zc zelfs plannen ge
maakt voor de emancipatie der hoeren. De
toenmalige Fransche gezant Neuville deelt
in zijn aanteekeningen (geciteerd in het
boekje van Bolman) mede, dat Sophia wilde
„affranchi les paysans et leur abandonner
les terres qu nc cult «vent", een emanci
patie dus, die pas door dc jongste revolutie
tot werkelijkheid werd.
Zoo is er in dit bock nog meer (ook in dc
figuur van Galitzin), dat, dunkt mij, ge
schiedkundig niet geheel verdedigbaar is,
maar het beeld, dat de schrijver daarnaast
van Peter dc Groote heeft opgebouwd, kan
men onmiddellijk niet alleen psychologisch,
maar ook historisch aanvaarden. Hij is de
drager van een vlamnicnd-felle vitaliteit;
een onverwoestbare oerkracht 6laat hoog ;;n
hevig in hem op, een jonge wolf is hij,
zóó vurig cn sterk, een beer ook in zijn
ruwe kracht en ongelikte ruigheid. Toorne-
loos staat hij in begeerten cn hartstochten
van allerlei aard, goede en slechte. Een on-
1 verzadigbare eter en drinker als de reus
Gargantua, onstuimig in de liefde, roekeloos
in het spel, een halve wilde in den dage-
lijkschen handel en wandel, maar vroom
als een priester cn iichtgeloovig als een
kind. Voor zijn volk was hij tegelijkertijd
een tyran cn een vader, ecu beul cn een
heilige; maar bovenal, hij begreep wat Rus
land miste cn, w&ar de weg ter evolutie lag.
Want de geheele historische ontwikkeling
van Ruslapd ligt hierin, dat het uit een
Aziatisch rijk een Europeesche staat werd.
cn de regeering van Peter de Groote heeft
in dit proces het groote keerpunt gebracht.
Klabund geeft een overstelpende hoeveel
heid schijnbaar-onbeduidende bijzonderhe
den uit zijn leven; ik weet niet of zc alle
inderdaad historisch zijn, maar zeer typee
rend blijken ze wol, cn zc trekken, of lie
ver: ze rennen en razen aan u voorbij als
de haastig-wisselende beelden van een mo-
dornen bioscoop-film. Ziehier Peter dc Groo
te in Holland:
„Op de werf der Oost-Indische Compag
nie treedt hij al6 werfarbeider in dienst.
Hij wil van jongmaatje af dienen. Gerrit
Klaas Pool leert hem in de raas klimmen,
zeilen reven, bijdraaien.
Zijn vrijen tijd brengt hij door 00 liet
anatomisch college van professor Boerha-
ve. Hij ontleedt lijken, assisteert bij ope
raties, leert tenslotte zelf operccrcn.
Op zekeren dag wordt hem het lijk ecner
jonge Javaansche ter 6ectie gebracht. Hij
werpt het mes uit de hand en breekt in
tranen uit. Hij vat een waanzinnige harts
tocht op voor do schoone doode, laat fyaar
mummificecren cn neemt haar mede naar
Rusland.
Terwijl hij in den mastkorf zit of oen
dood kind trepaneert, verleent in zijn
plaats een groote wollen pop audiëntie in
zijn woning.
De Hollandsche joden, die door zijn vader
uit Rusland zijn verdreven, komen met de
bede, hun den terugkeer te veroorloovcn.
Dc pop zwijgt.
Met wapperende kaftans, als klagende vo
gels, trekken de joden af."
De roman van Raspoetin is in zijn soort
lang zoo goed niet ais die van Peter. Men
krijgt den demonischen priester op precies
dezelfde wijze te zien als men hem reeds
kende; er komt gepn relief in zijn figuur,
zijn karakter breekt nier open tot onver
moede mogelijkheden In dit verhaal ook
ligt duidelijk het failliet van Klabunds ex
pressionistisch woordgebruik en zinsbouw;
de abruptheid is opzettelijk, de felle ge
drongenheid werd tot allure. Wanneer men
deze opzettelijkheid en deze allure weg
neemt en de zinnetjes heel gewoon achlcr
elkaar plaatst, blijft er dikwijls niets over
dan een zeer allcdaagsch taaltje, dat door
rhythme noch beeldende kracht vermag te
treffen. Probeert u het maar eens met hgt
eerste citaat, dat ik hierboven gaf over dc
reis van Raspoetin in dc vliegmachine.
HERMAN POORT.
Een vlot geschreven biografie met tal
van bijzonderheden over de ont
wikkeling van het vlieg
wezen
Boeken van en over groote mcnschen van
mannen, die zich op het een of andere ter
rein, buitengewoon hebben onderscheiden,
dragen in den regel een zeer bijzonder ka
rakter. Zij zijn niet zoo zeer een product
van scheppende kracht., een verzameling
van letterkundige bijdragen, dan wel een
meer of minder vlot geschreven autobiogra
fie. Tot deze laatste categorie van boeken
zouden wij het onlangs verschenen werk
1 van den grooten vliegtuigbouwer A. H. G.
i Fokker willen rekenen. „Dc Vliegende Hol
lander", een boek van ruim drie honderd
pagina's, uitgegeven bij de N.V. Uitgevers
maatschappij Van Holkema en Warendorf
te Amsterdam, zal met even veel begceren
worden gelezen als ecnigen tijd terug Re-
marque's „lm Westen nichts Neues."
I Bij het doorlezen van Fokker's boek heb
ben wij ons afgevraagd, hoe deze self-madc-
raan, bij al zijn zakenbeslommeringen nog
tijd en lust gevonden heeft ora een boek
nis „Dc Vliegende Hollander" te schrijven.
Steeds weer komt de gedachte op „Waarom
zooveel werk" als men weet. dat Fokker
heusch geen bock behoeft te schrijven om
jde verdienste. Wij hebben dan ook sterk
den indruk gekregen, dat hot boek is ge
schreven door een of andere secretaris of
journalist, die van Fokker de beschikking
heeft gekregen over dc noodigc notities.
I Mochten wij ons daarbij vergissen, dan alle
respect voor het werk van dezen grooten
Nederlander, die steeds meer dreigt te ver-
Amerikaniseeren! Generaal Snijders teekent
den bekwamen vlieger zoo treffend in het
voorwoord, waar hij o.m. het volgende zegt:
Populair als hij i3 van de Noord- tot
de Zuidpool, zijn naam bekend over alle
meridianen, is hij toch geheimzinnig: in
zijn onvindbaarheid en onbegrijpbaarheid.
in zijn ongelooflijke en onverklaarbare wor
ding en groei, welke hem van lastigen, mis
lukten schooljongen, die niets scheen te
zullen bereiken, door eigen kracht hebben
gemaakt tot een vooraanstaand man met
wereldroem in de technische en commer-
cieele zakenwereld; in zijn vermetel aan
pakken van eigen lot en zelfbewust opbou
wen van eigen levensdoel.
Pe lezer van Fokker's boek zal ongetwij
feld deze woorden moeten ondérstreepen.
De beschrijving is eenvoudig, hier en daar
zelfs zeer geestig en vrij van overdrij
ving en protserigheid. De schrijver mqakt
er geen geheim van, dat hij op de H.B S.
niet wilde, dat hij zijn ouders veel zorgen
op het lijf heeft gejaagd en dat bij van zijn
speelkamer een luchtvaartlaboratorium
maakte. Ook verheelt hij den lezer niet, dat
hij zijn vader 183.000 kostte voor de eerste
verdienste kwam, dat zijn uitvinding van
banden welke niet konden springen nèt te
laat was cn dat hij op het vliegveld Jo-
hannisthal bij Berlijn in het niet zonk bij
de bravour-vliegcrs van dien tijd, die „Un-
ter den Linde" even gewild 'waren om
hun grove verteringen en hun losbandige
leven, als op het vliegveld om hun niet te
onderschatten durf. Het was in dien tijd
(1913) dat Fokker zijn eerste looping maak
te. waarna hij van zijn vader uit Haarlem
een briefkaart kreeg met „Je hebt. je zin,
je bont beroemd, en kunt nu alleen nog
maar je nek breken" erop geschreven. ..En
ik leef nog" gaat Fokker verder! Ja, maar
na hoeveel maal met machine en al door
het oog van den naald te zijn gekropen.
Het. boek vertelt U daar wel meer over!
Veel heeft de „Vliegende Hollander" mee
gemaakt Russische orders kon hij niet kiij-
geri omdat hij de steekpenningen niet kon
betalen. Zijn prijs voor het construcercn
van een snelvervoermiddel voor vliegtuigen
was de stoot tot de oprichting van de vlieg-
school to Schwerin.
Bij het uitbreken van den oorlog is Fok
ker's victorio begonnen. Duitschland word
Bron van ellende c, sta in den weg,
Tijdroovend, haat'lijk mirakel,
Oorzaak van mopperen m het kwadraat,
En schier onpass'lijk gekakel!
Hindernis voor al het Stadsche gedoe!
Plaaggeest voor haastige mcnschen,
Zeer. onbeschaamd gaat ge „staan" voor hun neus
Als ze een doortocht soms wenschcnt
Kalm cn vaak tartend werpt g' «u op ons pad,
Kijkt naar geen rangen en standen.
Menigeen moest dn een razenden vaart,
Vlak voor u absoluut stranden'
Wel zijt g' oen weg, maar, o, waart ge maar weg
Dan zoudt g' een weg mogen heeten!
Nu ge niet weg zijt cn weg voor ons blijft
ITebt ge wat op uw geweten!
Hocvele uurtjes zijn er in totaal
Al bij u mopp'rend geleden?
Hoe ,vaak wanhopig mot moed en beleid.
Tegen uw „(laar-zijngestreden!
Wij moeten wachten wanneer gij het eischt
Nooit zult u denken aan wijken.
Voor het u past en zelfs 't huidig verkeer
Moet er zijn vlag voor 11 strijken!
Ga ik ondanks uw verbod over u,
Kost me dat moog'lijk mijn leven,
Breng k dat er af. komt er vast een agent
Die m' een verhaaltje zal geven!
G' eischt een gehoorzaamheid, vlug, absoluut!
Blijft onverzett'lijk standvastig.
Maakt het zelfs iemand die nooit 11 iets deed,
Graag ongenoeg'lijk cn lastig!
G' houdt er soms honderden staande, zoo waar.
Zonder aan iets u te storen!
Als ge ooit krijgt wat u toegewenscht is.
Blijft niet veel goeds 11 beschoren!
Auto's en fietsers, politie: 't blijft staan!
Ge houdt ze op, zonder schromen.
Zonder één wapen! Ge blijft er de baas.
ZZoekend uw kracht slechts in boomen!
Eén groote zwaai van uw ijzeren ami
Doet wat vooruit wil, stagnee ren!
Gunt zelfs geen blik aan het slachtoffer wat
Dringend vraagt om te passeeren!
Als een tiran heerscht ge bruut en volmaakt
Zonder ons ooit te beklagen!
't Lijkt wel of schept ge in onze cllcnd'
Kenn'lijk een heerlijk behagen!
Nijvere tobbers die werkplaats, fabriek,
Vroeg in den morgen reeds zoeken,
Later het ploet'rend' kantoorpersoneel,
Daarna het schooljoch met boeken,
Remt g' in hun gang en al dringt ook hun tijd,
Ge laat ze smachtende wachten.
Terwijl ge 's middags te Naak 't uur der schaft
Voor een gcdeelt' gaat verkrachten!
Ga uit ons midden, o, vrcesTijkc ding
Laat ons toch rustig verkeeren,
Hinder niet langer \óat dikwijls met spoed
Over uw „lijf" moet passeeren!
Zeker, we kunnen langs anderen weg,
Maar 't heeft voor velen bezwaren.
We toeven niet graag in een hoogeren sfeer
En willen ten slotte verklaren:
Verdwijn! Waar ge heentrekt, het is ons egaal
Maar ca! En wordt weg! Is 't in orde, 0
Dan zijt ge dus weg en daarmee een weg.
Een goede verkeersweg geworden!
Wij zijn dan tevree cn we gaan dan in koor
U feest'lijk ter aarde bestellen,
En later nog lang aan het komend geslacht
Van al uw grillen vertellen!
Uw dood brengt verlossing van veel dwing'landij
Gewin krijgt dc stad door uw sterven!
Uw d"od maakt veel goed van het haat'lijk geplaag
War ee ge zooveel ging bederven!
Wan t g' overlijdt gaan we mogelijk nog
Zelfs onder uw graf doormarcheeren!
Dat zal er de eenigs>te oplossing zijn
Om rustig to kunnen passeeren!
Dan lachen we hart'lijk! Dan zijn wij de baas
Wie 't laatst lacht, lacht hier ook bet beste!
We zijn dan een lastpost, een hindernis kwijt,
En over dat al juicht onz' véste!
Al hebt ge ons altijd hcwaard voor gevaar,
We jub'len bij uw overlijden.
Ondankbaarheid is moestal 't karige loon
Voor ieder ook in deze tijden!
Laat vrij het verkeer en sluit af uw. verkeer!
Wil rustig ons laten passeeren!
En zóó, dat 't verkeer, wat verkeert op uw pad,
't Gewone verkeer niet kan deren!!
GROEGROE.
(Alle rechten voorbehouden).
Antwoord:
*B3AVH3£S30S 3d NVV BNV0H3A003MH00dS 3d
zijn groote afnemer, terwijl Nederland fran
sche vliegtuigen bestelde
In het begin was dc luchtoorlog absoluut
ongevaarlijk. „De vliegers waren in de lucht
even veilig als de schrijver op het compag
niesbureau!" Maar, de techniek vorderde
snel, dank zij de werkzaamheid van Fok
ker, die niet dulde, dat buitenlanders zijn
vliegtuigen overvleugelden. Hij vond het
gesynchroniseerd machinegeweer uit, waar
bij hij dan opmerkt „dat de noodzaak de
moeder van dc uitvinding is."
Wanneer hij later een en ander vertelt
over een ontmoeting met den kroonprins,
lezen wij, dat deze „meer intelligentie toon
de dan hij achter hem gezocht had"!
Dat Fokker's machines een reputatio ge
noten, moge blijken uit het feit, dat dc
Engelschc vliegers fcichzelf „Fokker-fod-
dcr" (Fokker-voer) noemdenHet aantal
werklieden aan de Fokker-fabriek te Schwe
rin was dan ook gestegen tot 1800.
Wij krijgen voorts een even interessante
als vlotte beschrijving van Fokker's uitvin
dingen en verbeteringen van de vliegtui
gen, waarbij terloops de aandacht, wordt ge
vestigd op de concurrentie der andere
vliegtuigfnbrikanten in Duitschland, terwijl
tevens wordt verhaald, dat een Engclsch
aanbod aan Fokker om voor 2 mlllioen pond
Sterling naar Holland terug te keeren, door
den Duitschcn geheimen dienst is onder
schept.
De poging van enkele hooggeplaatste of
ficieren om Fokker's gestandaardiseerde
machinegeweer aandrijving na te maken is
mislukt omdat Fokker, toen Juin fabriek
klaar was... een nieuwe verbeterde aan
drijving demonstreerde!
Fokker merkt hierbij zeer objectief op,
dat er nergens van corruptie sprake was
vóór dc burgers dc uniform begonnen aan
te trekken. Tenslotte construeerde hij een
12 loops-machinegeweer, dat hij nog steeds
thuis heeft en dat, indien dc wapenstilstand
niet was ingetreden volgens hem een „vrec-
selijk wapen" in dc lucht geweest zou zijn!
Ook de tijd van voedsolnood en revolutie
wordt uitvoerig beschreven. In zijn beschrij
ving van het einde van den oorlog merkt
hij zoo fijn op, dat „toen do gewonden en
verminkten met hun gruwelijke verhalen
van het front kwamen, zij zooveel mogelijk
aan het oog onttrokken werden en zelfs niet
op straat mochten komen, maar dat tóch
de grimmige werkelijkheid door de fraaie
aankleeding van een romantisch patriottis
me begon heen te schijnen."
Fokker heeft het klaargespeeld om na de
beslaglegging der geallieerden in zes weken
tijds zes treinen met de geheele inventaris
der fabriek en 200 vliegtuigen en 400 moto
ren over dc Hollandsche grens te smokke
len.
Het bock verhaalt ons verder van zijn
huwelijk met de dochter van Generaal Von
Morgen, van zijn geldverlies - hij had 30
millioen Mark verdiend, van zijn vestiging
in Holland cn dc uitgroei van zijn industrie
in Amerika. Thans levert hij aan 22 lan
den. In het hoofdstuk „Merkwaardige Fok-
kcrvluchtcn" noemt hij Kingsford Smith
„de grootste vlieger der wereld, die net eon
electrische energie; een man die eenvoudig
niet te slaan is, het doet er niet too hoe
mcnschen en omstandigheden hem tegen
werken."
Bij dc kanttcekeningen lezen wij o.m. het
volgende van den grooten vliegtuigbouwer:
„De voornaamste reden, .waarom ik tot op
den huidigen dag mijn waardo in dc lucht
vaart-industrie behouden heb, is, dat ik elk
onderdeel van een vliegtuig eigenhandig
kan maken, als dat op een oogenblik noo-
dig mocht zijn." Voorts merkt hij op: „Hnt
loon, dat het leven mij uitgekeerd hoeft, is
niet het geld, dat ik bijeen gebracht heb,
maar uitsluitend dc voldoening over eon
strijd waarin ik overwinnaar bleef".
Het boek is voor ieder, die ook maar
eenïgc interesse heeft in dc vliegtechniek
en ieder die gaarne iets wil weten uit het
leven der oorlogsvliegcrs, een onmisbaar
bezit!
