BALLY
OP HET KOORD
DE INFRA-ROODE STRALEN
Joh. Bottinga
Langestr. 28 - Tel. 59
1*
Als de winter komt
Amersfoortsche Radio
Centrale
f\
<oild a gsbl a d
■Jail hei
X An\ersfoorisell Dagblad
te,
Sluit U aan bij de
Het verhoogt Uco gezellig
heid in huis
Kantoor: Telefoon
ange Bergstr. 13 462
cloor
H. G. CANNEGIETER.
Nietzsche heeft in zijn Zarathustra den
mensch met een koorddanser vergeleken.
Of eigenlijk met het koord zelf. nc mensch,
aldus Iaat hij Zarathustra zeggen, is een
koord, geknoopt tusschen dier en opper-
mensch, een koord over een afgrond. Een
gevaarlijke overloop, een gevaarlijk onder
weg zijn, een gevaarlijk terugblikken, een
gevaarlijk huiveren en staan blijven.
Deze beschrijving, ofschoon zij op elk punt
der geschiedenis juist is. leent zich inzon
derheid voor het hachelijk tijdstip, dat wij
thans beleven. Dit is het oogenblik. waar
op de mensch onderweg is op he! koord
boven den afgrond en huiverend in de
diepte kijkt, besluiteloos, beangst, niet we
tend of hij terug zal keeren of voortgaan.
Ginds in de verte achter ons- het dier
hier vóór ons, helaas nog eveneens in de
verte: de oppcrmensch En daar tusschen
in, getrokken door den terugblik en tege
lijkertijd door het vooruitzicht' dc koord
danser. balancecrend op den gevaarlijken
overgang.
Zoo is het altijd geweest, heel den langen
ontwikkelingsweg door. Want stilstand be
staat niet, 6teeds is er groei. En zoo is elk
wezen steeds weer een tusschending, een
middenstuk tusschen verleden en toekomst,
tusschen uitgangspunt en bestemming.
Twee polen trekken voortdurend het
wezen, dat zich tusschen hen in evenwicht
tracht te houden, het oerinstinct en het
ideaal. Nooit hebben wij ten volle het dier
overwonnen, nooit hebben wij ten volle den
engel bereikt Wij schommelen tusschen de
twee polen en als op een bepaald oogenblik
de schommeling buitengewoon heftig is,
dan spreken wij van een crisis.
Zulk een crisis beleven wij thans. De
rnen6ch voelt zich op het gevaarlijke koord.
Beneden hem gaapt de afgrond. Zal hij tc-
rugkeeren of voortgaan?
Er bestaat op het oogenblik een sterke
neiging tot terugkeer naar het dierlijk in
stinct. Het geweld, breekt zich baan, nadat
rnen het overwonnen waande. Niet alleen
hervatten de regeeringen den wedloop in
bewapening juist nu de ontwapeningscon
ferentie in 't zicht komt, maar ook in de
binnenlandschc politiek nemen messteken
en vuistslagen, revolverschoten en sabel
houwen allengs weer dc plaats in van
argumenten. Men bootst in de. burgermaat
schappij het soldatenpak na en roept om
den sterken man, die gelijk dc legerbevel
hebber op het slagveld, over puinhoopen
en lijken de overwinning zal brengen.
Reeds meer dan een eeuw geleden heeft
een dichter gezegd, dat het een waan is te
meencn, dat do nood de menschen beter
maakt. De tegenwoordige nood heeft ver
ruwd, ontadcld, dc dierlijke instincten wak
ker gemaakt. Er is weer iets van het roof
dier cn van den misdadiger losgebroken in
de anders welvoeglijke, ordentelijke massa.
Dc pool van het verleden, van dc horde,
van het voorhistorische tweabeenige ondier
de ocrmensch, trekt. En het door ontbering
wilszwakke lichaam cn de door neerslach
tigheid verbijsterde geest verleunen gehoor
aan de rauwe, bloeddorstige stem der
natuur.
Maar evenzeer trekt den verscheurden
mensch tegelijkertijd in dezelfde mate dc
stem van het ideaal. Dc verbeelding ziet
reeds den nieuwen mensch dc aarde, in be
zit nemen: dc waarlijk het dier overwon
nen hebbende, waarlijk mensch zijnde
mensch. Nooit is het verlangen naar vrede,
de wil tot gerechtigheid, dc overtuiging,
dat6lechts een redelijke en zedelijke samen
leving dc wereld van den ondergang kan
redden, zóó sterk geweest.
Allerwege openbaart zich dc nieuwe
geest, welke de maatschappij der toekomst
moet voortbrengen. Allerwege stallen zich
mogelijkheden uit. om te verwezenlijken
hetgeen eeuwen lang slechts een droom
beeld geweest is. Allerwege dringt zich dc
noodzaak op orn te oogsten, hetgeen als
vrucht van eindcloozc inspanning van we
tenschap, arbeid cn idealisme thans rijp i>
geworden.
Dit is dc moeilijkheid voor wie leeft in
den tcgenwoordigen tijd: dat twee prin-
cipiecle tegenstellingen een beroep op hem
doen, velleden en toekomst, diermcnsch en
oppermcnsch. Wicn zal hij vólgen, welke
roepstem gehoor geven? Hij wankelt, hij
duizelt, hij voelt het koord onder zich tril
len.
Wat wacht onze wereld op dit gcvaarlijK
moment, nu de man op het koord, dat ge
spannen is tusschen dc twee polen der ont
wikkeling, huiverend stasn blijft? Zal zij
torugkcercn tot den baaierd, waarin rede
loos geweld regeert cn de bloeddorstige
roofdierinstincten zich uitleven? Of zal zij
den koenen stap vóóruit doen cn den nieu
wen mensch de hand reiken, dio rnct de
palmtak des vrédees en dc hoorn des 0"ver-
vloeds haar verwelkomt? - -
Ontdekkingen van de Herschels en Tyndall
De Spectra van atomen en moleculen.
door
PROF. H. D. BABCOCK.
(Astronoom van het Carnegie instituut
te Washington).
Van alle vaste sterren is de zon uit den
aard der zaak het dichtst bij de aarde ge
legen, vandaar dat alle studies omtrent de
samenstelling en dc periodieke veranderin
gen der vasto sterren altijd beginnen mat
de zon, die ons door haar betrekkelijke na
bijheid reeds menig geheim betreffende deze
groep van hemellichamen heeft ontsluierd
De basis van de astronomische studies en
waarnemingen op dit gebied vormt het
spectrum (het z.g. regenboog effect) Kikt
ster heeft haar eigen spectrum, doch het
spectrum van de zon is door haar overvloed
van licht bijzonder duidelijk, zoodat er .de
tails op kunnen worden waargenomen, die
men in het spectrum van een andere 6ter
niet kan onderscheiden.
Nu hangt er voor onze studies veel af van
het instrument, waarmee wij het spectrum
bestudeeren. Dat gedeelte van het spectrum
dat wij als een veelkleurige band zien, kun
nen wij zeer goed met ons oog waarnemen,
doch dan zien wij slechts een gedeelte van
wat het spectrum ons te vertellen heeft. Ter
weerszijden van de veelkleurige band be
vinden zich nog de infra roode en de ultra
violette stralen, die onzichtbaar zijn, doch
door 6peciale instrumenten wel kunnen
worden waargenomen. Wij zullen thans iets
mededeelen over het infra roode gedeelte
van het spectrum en de merkwaardige re
sultaten van het onderzoek daarvan voor de
fotografie.
Het werk van de Herschels.
Dp infra-roode stralen hebben een groo
tere golflengte dan de zichtbare lichtstralen;
vergroot men de golflengte nog meer, dan
komt men bij de radiostralen. De infra-
roode stralen zijn het eerst bestudeerd door
de beroemde astronomen Sir William Her
schel cn zijn zoon Sir John Herschel, die
ook op ander terrein door hun ijver, be
kwaamheid en geniaal inzicht veel voor de
wetenschap hebben bereikt,
Sir William had nu een nieuwe, voor dien
tijd zeer sterke, telescoop geconstrueerd,
waarmee hij de zon wilde bestudeeren.
Daarbij werd hij echter gehinderd door twee
dingen; teveel licht cn teveel warmte. Hij
kwam nu op de geniale gedachte, dat wel
licht niet alle gedeelten van het spectrum
evenveel warmte uitstralen. Door in de
verschillende deelen van het spectrum ther
mometers te houden en die te vergelijken
met niet door het zonlicht beschenen ther
mometers ontdekte hij, dat in het zichtbare
spectrum dc thermometer hoogcr stond,
doch eveneens in het infra-roode gedeelte.
Zoo kwam hij tot dc conclusie dat dc z.g.
donkere warmtestralen bestonden. Zijn
zoon vond later, dat dc helft van dc ener
gie der zon in het infraroodc gedeelte
wordt gevonden,' een zeer goede taxatie, als
men bedenkt dat men met de modernste in
strumenten cn werkmethoden'gekomen is
op 45 De grootste verdienste van de
Herschels is echter, dat zij aangetoond heb-
hen, dat het spectrum zich nog verder uit
strekt dan de rcgenboogkleurige hand en
dat ook nietlichtcndc verhitte voorwerpen
een spectrum hebben.
Wat Tyndall vond.
Dc eerste mededceling over zijn belang
rijke ontdekking werden door Sir William
Herschel in 1800 gepubliceerd. Een halve
eeuw later kan de Engclschc natuurkundi
ge Tyndall dc infraroode stralen nauwkeu
riger onderzoeken, omdat intusschen dc in
strumenten belangrijk waren verbeterd, al
zouden zij ons primitief schijnen. Hij ver
zamelde -een uitgebreid cn nauwkeurig fei
tenmateriaal betreffende dc verdecling der
warmte over bat zichtbare cn het onzicht
bare gedeelte van het spectrum, waardoor
later de theoretici een goede basis voor hun
werk hadden. Verder bestudeerde hij het
vermogen van gassen, om stralen uit het
spectrum op te slorpen. Hij was dc eerste,
die hel merkwaardige verschil ontdfkte
tusschen het absorptievermogen van een
gasmengsel cn van een chemische verbin
ding. Een mengsel van zuurstof en waterstof
neemt slechts weinig infraroode stralen op.
doch verbinden de gassen zich tot water
damp, dan worden dc infraroode stralen In
belangrijke, mate tegengehouden. Dc oor
zaak van dit. verschijnsel is eerst door de
moderne theorie betreffende den bouw der
moleculen verklaard.
Verder heeft Tyndall zich zeer verdien
stelijk gemaakt door dc verhouding tusschen
de. warmte welke door het zichtbare, cn
die welke door het onzichtbare gedeelte
van hel spectrum wordt uitgestraald, nauw
keurig te bepalen voor lichamen van ver
schillende temoeratuur. Omgekeerd kan
men dan uit die verhouding in het spec
trum dor vaste sterren hun temperatuur
bepalen. Een meer practised! resultaat zien
wij in de groote verbetering der gloeilam
pen die, dank zij de grooterc kennis om
trent de verdecling der energie over het
zichtbare en onzichtbare gedeelte van het
spectrum, tegenwoordig een veel helderder
licht verspreiden dan de eerste gloeilam
pen, waardoor Edison beroemd werd.
De spectra van atomen en mo
leculen.
Het spectrum van een vast lichaam stelt
ons in staat, nauwkeurig de temperatuur
daarvan te bepalen Wij weten dan echter
wein:g omtrent de moleculen, waaruit het
voorwerp is samengesteld. Zoo is het bijv.
rnet het spectrum van een ijzeren kachel
gesteld. In gasvormigen toestand zijn de
moleculen echter verder van elkaar venvij
derd, zij hebben meer speelruimte en open
baren dan ook meer van hun bijzondere
eigenschappen. Een chemisch element kan
dan ook het best in gasvormigen toestand
worden bestudeerd. Elk dement blijkt dan
zeer nauwkeurig bepaalde lichtstrepen to
veroorzaken, die uit eenkleurig licht be-
bestaan, m. a. w. uit stralen van pre
cies dezelfde golflengte. Om nauw
keuriger to kunnen werken, worden
die strepen niet met den naam der
kleur, doch met een nummer aangeduid,
waardoor veel fijnere onderscheidingen mo
gelijk zijn. De nummers strekken zich
ook uit tot het onzichtbare gedeelte van het
spectrum, want dc atomen houden zich bij
net voortbrengen van hun spectrumlljnen
niet aan dc grens, die aan onze oogen ls
gesteld.
Het feit, dat eenzeltde element steeds
weer precies dezelfde kleuren te -ien gieft,
is hef eerst verklaard door don beroemden
professor Bohr, die in 1913 zijn theorie pu
bliceerde en daaimee de kennis omtrent de
lijnen van het spectrum en de atomen, die
ze veroorzaken, belangrijk deed toenemen.
Vrij algemeen bekend is, dat een atoom be
staat uit een kern van aaneenhangende
protonen en clectroncu en uit een aantal
daaromheen wentelende clectronen. Zoowel
het aantal protonen eii clectronen van den
kern als het aantal rondwentelende electro-
nen zijn voor elk element weer anders.
Minder bekend is, dat het uitzenden van
een streep eenkleurig licht door het atoom
een gevolg is van een bepaald proces in die
atomen, n.l. van een veranderde positie der
deelen onderling. Bij atomen van eenzelfde
clement komen ook steeds dezelfde proces
sen voor, vandaar dat zij ook steeds de
zelfde kleuren uitzenden.
Het uitgestraald licht vertegenwoordigt
een bepaalde energie en deze energie moet
gelijk zijn aan die, welke voor het proces
in het atoom vcrcischt wordt. Wij zouden
het kunnen vergelijken met het neervallen
van een steen, waarbij een bepaalde hoe
veelheid energie omgezet wordt in warmte.
Een éénkleurige lijn in het spectrum verte
genwoordigt op die wijze een overgang van
den eenen toestand naar den anderen, de
a7(?0O
Het infraroode gedeelte van bet spectrum volgens de thermometrische
methode. De inzinkingen zijn te vergelijken met dunnere of zwaarder©
Fraunholer lijnen in het spectrum. Door strepen zijn de grenzen aangege
ven, die gesteld zijn aan het menschelijk oog en aan de nieuwste
fotografische methode.
inwendige energie van het atoom is in de
verschillende toestanden ook verschillend.
Is dc lijn rood, dan zal het verschil niet
groot zijn, is dc lijn violet of valt zij zelfs
in het ultraviolette gedeelte van het spec
trum, dan bestaat er een veel grooter ver
schil aan energie tusschen de beide toe
standen Aan die kleur kan men dus pre
cies zien, hoeveel energie het atoom voor
het proces heeft verbruikt. De verschillen
de energie toestanden, waarin een atoom
van een bepaald element kan verkeeren,
zijn lang niet zoo talrijk als het aantal lij
nen van het spectrum, die bij dat element
behooren. Zoo telt men in het spectrum
van het element neon ongeveer 900 lijnen,
doch deze vertegenwoordigen slechts 26 ver
schillende energie-toestanden. En deze ener
gietoestanden zijn weer van groot belang bij
de 6tudie van den bouw van het atoom,
want zij komen overeen met verschillen in
de positie der clectronen, die rondom den
kern wentelen.
Het spectrum der chemische verbindingen
is ook zeer leerzaam, immers daarin war
den de lijnen uitgezonden door atomen van
verschillende elementen, waarvan er zich
telkens twee of meer tot een molecule heb
ben verbonden. Dc atomen behouden echter
hun individueele vermogen om tc rotceren
en te trillen terwijl dc clectronen buiten den'
kern zeer ingewikkelde lijnencombinaties'
in het spectrum veroorzaken. Uit het spec
trum kan nren zeer belangrijke schei- en
natuurkundige gegevens afleiden, bijv. de
afstand tusschen dc kernen der samenstel
lende atomen, de meer of minder gemak
kelijke ontlcedbaarhcid der chemische ver
binding, de temperatuur, waarbij zij van
zelf uiteen valt, enz.
De fotografie als hulpmiddel.
Het spreekt vanzelf, dat dit alles slechts
mogelijk is, wanneer men het geheele spec
trum kan bestudeeren en niet alleen het
zichtbare gedeelte daarvan. Nu kan reeds
jaren lang ook het grootste gedeelte van de
ultraviolette stralen op de fotografische
plaat worden vastgelegd en waar de foto
grafie het meest doelmatige middel is ge
bleken om het spectrum te bestudeeren, be
hoeft het ons niet te verwonderen, dat onze
kennis van het zichtbare en het ultravio
lette gedeelte van het spectrum grooter is
dan van het infraroode gedeelte. Dii laatste
werd langs indircctcn weg onderzocht, n.l.
Twee foto's, een halvi minuut na elkaar genomen, de bovenste alleen met
zichtbaar licht, de onderste uitsluitend mot InLaroode stralen.
door de warmte te meten, die de stralen
uitzenden. Deze Ihermometrische methode
is ook zeer goed, vooral wanneer zij naast
de fotografische kan worden gebruikt. Zij
heeft echter haar bezwaren voor die gedeel
ten van het spectrum, welke niet gefotogra
feerd kunnen worden.
Toch heeft men gaandeweg meer en meer
van het infraroode spectrum kunnen foto
grafeeren. Bijna vijftig jaar geleden foto
grafeerde Sir William Abney reeds een ge
deelte van he* onzichtbare infraroode spec
trum. Jarenlang kon niemand hem daarin
evenaren. Hij bereikte zijn doel met een
speciaal zilverbromide, dat dc roode en in
fraroode stralen opslorpte; hij gebruikte
geen kleurstoffen en maakte zijn eigen fo
tografische platen kort voor het gebruik.
Men zocht tevergeefs naar een ander pro
cédé, dat de voordeelcn van het zijne zou
hebben, doch niet de nadeelen (dc ingewik
keldheid en de variaties in kwaliteit). En
dc industrie zocht in het geheel niet.
Koopmanschap en wetenschap.
De reden daarvan was, dat er in den foto-
handel meer vraag was naar het gewone
zilverbromide, dat slechts blauw, violet en
ultraviolet opneemt. Men kan het echter
ook voor de langere golflengten der andere
kleuren gebruiken door aan de emulsie
kleurstoffen toe te voegen, die het geel, rood
of infrarood absorbcercn. Zoo worden dc
bekende pan-chromatische emulsies bereid,
waarnaar zooveel vraag bestaat, dat zij
thans bijna volmaakt zijn. Aan fotografie
der infraroodo stralen bestond echter geen
behoefte bij het groote publiek. Daardoor
ging de industrie op dit gebied niet vooruit
en was er tot voor enkele jaren nog slechts
één bruikbare kleurstof voor bekend, nl. di-
cyanine. Eerst toen men in dc filmindustrie
tot de conclusie kwam, dat men met behulp
van infraroode stralen nachttafereelen bij
dag kon opnemen, waardoor belangrijk "p
dc uitgaven kon worden bezuinigd, werd er
met belangstelling naar gezocht. Spoedig
vond men dan ook twee nieuwe kleurstof
fen, waarvan één, het neocyanine van groot
belang voor de wetenschap is gebleken. D -
mooie roode kristalletjes, die in alcohol
kunnen worden opgelost maken een fotogra
fische plaat gevoelig voor Infraroode stra
len van een zoo groote golflengte als met
geen enkele andere kleurstof kan worden
gefotografeerd. Het gedeelte van het infra
roodc spectrum, waar de thermometische
en fotografische methode nan6t elkaar kun
nen worden gebruikt, is daardoor den laat-
sten tijd belangrijk uitgebreid.
Tenslotte nog één voorbeeld om het be
lang daarvan aan tc toonen. Het element
koolstof komt op de aarde zeer veel voor.
Op de zon zou men echter oen vjel kleiner
contingent verwachten, als men alleen af
ging op dc negen zwakke streepjes in het
zichtbare gedeelte van het spectrum. Het
bleek echter, dat er in het infraroodc ge
deelte enkele zeer zware lijnen voorkomen.
MIJN STREVEN.
door
MAHATMA GANDHI.
Er is een tijd geweest, dat ik er trotseh
op was, een Britsch onderdaan genoemd
tc worden. Thans zou ik veel liever een
oproerling dan een onderdaan genoemd
willen worden. Doch ik heb er steeds naar
gestreefd en streef er nog naar, om een
goed burger te zijn, van het Britschc we
reldrijk, doch van een gemeenebest, een
compagnonschap als God het toelaat, dat
onverbreekbaar is, doch niet door het
eene volk aan het andere wordt opgelegd.
Wanneer wij verlangen naar volkomen
zelfstandigheid, is dat niet een gevolg van
een gevoel van aanmatiging of van den
wensch om de wereld te toonen, dat wij
eiken band met het Engelsche volk hebben
verbroken. Integendeel, in het mandaat,
dat het congres zich voor oogen stolt, zal
men een compagnonschap zien beschreven,
een band met het Engelsche volk, van dien
aard als betamelijk is tusschen twee zelf
standige volkeren.
Ik ontken peen oogenblik, dat Engeland
Indië in onderwerping kan houden do'W
geweld Een verslaafd, doch opstand'?
Indië of Indic als oen geacht bonJgenoot
van Engeland, gereed om zijn zorgen te
deelen en naast Engeland te staan in te
genspoed?.
