MOCCASINS
DE AUTO
PRIJSVERLAGING
Joh. Bottinga
Wegens daling van het Eng. Pond
Langestr. 28 - Tel. 59
ZONDAG NA SINTERKLAAS
DE PARTENKIRCHNER
VOGELWARTE
HET TOONEEL-SEIZOEN TE
BERLIJN
door
H. G. CANNEGIETER
Nu de Sinterklaasavond ditmaal op Za
terdag valt, zal men zich vrijer dan anders
aan het feest kunnen wijden. Want de
nacht hoeft niet kort te zijn; men kan toe
geven aan zijn vermoeidheid en heeft heel
den Zondag den tijd om het pakpapier op
te ruimen, de geschenken in oogenschouw
te nemen en voor elk nieuw voorwerp do
plaats zijner bestemming te zoeken. Dit
maal zal de dag na Sinterklaas niet gelijk
anders een kwelling behoeven te zijn.
Want die is hij gewoonlijk, inzonder
heid voor de kinderen. Zij zijn overstelpt
met cadeautjes, maar moeten hun onge
duld, om het nieuwe speelgoed in gebruik
te nemen, tot na schooltijd bedwingen. Er
zijn reeds toegeeflijke schoolbesturen, die
den ochtend na het feest vrijaf geven, of
althans de les later doen beginnen. Maar
is dit voldoende? Een echte, heele, vrije
Zondag zal eerst het vollo genot van de
napret kunnen verschaffen.
Napret is zooveel zeldzamer dan voor
pret. De weken vóór het feest vliegen m
spanning voorbij. Men komt tijd te kort
voor het vervaardigen van zijn handwer
ken, voor het instudeeren van het tradi-
tioneele tooneelstukje, voor het maken van
verzen, het bedenken van fopperijen, het
doen van inkoopen, het inpakken, adres-
sceren en wat niet al.
Al deze bezigheden brengen hun eigen
pleizier mee. Men lacht al bij voorbaat
om de verrassing, die men een ander be
reidt, of om de poets, die men hem zal
bakken. Men 6telt zich den naderenden
feestavond voor, herinnert zich hoe het het
vorig jaar is geweest; men zoekt om nieu
we, oorspronkelijke vondsten. De versier
de winkels, de drukte op 6traat, de geheim
zinnigheid binnenshuis, het werkt alles
mede om de vreugde gaande te houden.
Maar den dag na Sinterklaas Dat is
weer een dag als alle anderen, alleen mei
wat meer rommel, wat meer werk, wat
meer vermoeidheid. Een dag van reactie,
van katterigheid. En bovenal een dag van
opgekropt ongeduld, van onbevredigd
verlangen. De nieuwe voorwerpen zijn in
bezit genomen, maar men heeft ze voor-
loopig moeten opbergen, omdat de dage-
lijksche taak voorgaat. Het lekkers lokt,
maar men mag het niet aanraken, voordat
men zijn plicht heeft vervuld. Het speel
goed slaat in de kast. want eerst moet het
huiswerk aan kant.
En als men dan eindelijk aan het genot
van zijn nieuwe bezit toe is, dan is het.
of de aardigheid hiervan reeds af is. Het
is al niet nieuw meer, als er een vol
etmaal ligt tusschen ontvangst en gebruik.
Het valt tegen; het wordt een teleurstel
ling; ontgoocheld gaat men 's avonds naar
bed.
Zoo gaat liet vaak in liet kinderbestaan
op den dag "na het Sinterklaasfeest. Maar
nü heeft men lekker don Zondag en kan
zich onmiddellijk na het late opstaan met
zijn aanwinsten gaan vermaken? Het genot
van liet gebruik is thans de rcchtstrcck-
sche voortzetting van liet genot der ont
vangst.
De Zondag na Sinterklaas schenkt tot
napret gelegenheid. Ook voor de volwasse
nen, die aanstonds eens rustig kunnen
gaan neuzen in hun nieuwe boek of zich
ongestoord kunnen vermoeien in den geur
van hun nieuwe sigaar.
Napret is zeldzaam en moeilijk. Hoe verx
legen staat men vaak, als men met iets
nieuws is verrast! De dag 11a het examen
de dag na de benoeming, de dag 11a de
verloving of de geboorte van een kind.
Zulk een dag moet een Zondag zijn. Men
moet den tijd hebben om aan zijn geluk
'te wennen, er zich aan over te geven.
Meestal neemt inen daarvoor geen tijd.
De dagtaak legt onmiddellijk weder beslag
op den geest. Het is waar, onder de ge
dachten aan dc handgrepen, waarmee men
zijn arbeid verricht, schuilt, diep in een
hoekje van het bewustzijn, het vaag besef
van het verkregen geluk, dat men stil mei
zich meedraagt. Vanavond, 11a thuiskomst;
morgen, als men zijn vrijen dag heeft, zal
men van dit geluk kunnen genieten. Maar
bet geluk is iets dat spoedig verschaalt.
Men moet liet kersversch nuttigen, als een
vrucht, in de zon van de struiken geplukt,
lloe zelden heeft men daartoe gelegenheid
Ja, de dag na Sinterklaas inoct een Zon
dag zijn. Napret is een even kostelijke
gave als dc zooveel gemakkelijker te berei
ken voorpret. Een Zondag van overgave
aan dc bewondering van het goedgunstigi
verkregone, van dankbaarheid jegens de
schenkers, van voldoening over de vreug
de, welke men zelf met zijn geschenken
aan anderen heeft bereid. Een hccle, vrije,
gave dag om rustig en ongestoord napret
te smaken. Laten wij blij zijn, dat er na
Sinterklaas ditmaal een Zondag valt
ii&t j f
Erich Greichen (x) met zijn „electro-pneum atische automobiel" voor de „Brandenburger
Tor" te Berlijn.
Dc „electro-pneumatische auto" een
waanidee?
V
door
ÏA W. VAN HOEPPENEN.
De Altenburger Ingenieur Erich
Greichen, die o.a. ook een „ther-
mo-opparaat ter omzetting van
zonne-energie in electrische
energie" heeft geconstrueerd,
heeft thans een auto gebouwd,
dio met verachting van alle thans
gebezigde aandrijftheorieën en
krachtbronnen kan rijden. Hij is
met deze „electro-pneumatische
auto" van Altenburg naar Ber
lijn gereden, 0111 hier industriee
ion en geldschieters voor zijn
even origincelc als praclische
uitvinding te inleresseeren.
Met een voertuigje, dat veel gelijkenis
vertoont met een uit haar krachten ge-
groeiden kinderwagen, rolt er een jonge
uitvinder door de Duilschc dreven, waar
van men niet goed weet hoe liet met zijn
verstandelijke vermogens is gesteld: is hij
werkelijk zoo'n genie, dat hij een voertuig
kar bouwen, dat den spot drijft met alle
wetten der automatische voortbeweging, of
is hij een arme 'verdwaalde, die zooals
reeds duizenden voor hem mét fana
tieke koppigheid aan zijn hersenschimmen
blijft vasthouden?
Als een verdwaalde ziet Erich Greichen
er echter werkelijk nici uit. Maar ook past
zijn ronde, gezonde germanenkop, met de
lichtende kinderoogon en dc dikke, blon
de haren, niet bij een uitvinder. Een ding
is echter zeker:
Een bedrieger is deze man, met zijn brce-
de, flinke werkhanden, zeker niet! Be
driegers tobben zich niet drie jaar lang
als oen dier af om zelfs met inzet van
hun eigen leven s aan hun plannen tast
baren \orm te geven, zonder later een
brallende, schreeuwende reclamecampagne
op touw te zetten. En dat kan men van
Erich Glcichcn niet zeggen.
Zoio ziet dus de ingenieur Erich Greichen
uit Altenburg er uit: breed, bescheiden,
blond en vergenoegd. En zijn uil vinding?
Wel dat is een breekbaar, lachwek
kend moclclkarrctjc uit blik en karton ver
vaardigd. waarmede li ij in \ijf dagen van
Altenburg naar Berlijn is gereden; dat is
wel geen enorme snelheid, maar dc om
standigheden waren heel moeilijk Dat is
het werk van den 33-jarigen Thüringet
Greichen
Het merkwaardigste aan dit modelvoer-
tuig is het feit. iedei "vakman weigert
het in den beginne te gcloovcn en meent,
dat men hem voor den gek houdt dat
hot inderdaad geen motor bezit! In-
plaats daarvan zien wij slechts een onge
veer twee vuisten grootc accumulator, een
grootc- magneet en een (onder het chassis
hangende) lucht druk cylinder. Dat is alles!
En met dit „alles" rijdt de wagen! Niet
6nel dat is waar. Maar: zij rijdt, is be
stuurbaar, beklimt steile hellingen, stopt
cn trekt weer op.
Op de witgeschilderde „neus'' van do
auto (van een „motorkap" kan men name
lijk niet 6prckcn, bij gebrek aan een mo
tor) staan dc volgende veelzeggende woor
den „Procfwagcn. Produceert zijn eigen
drijfstoffen automatisch en kosteloos bij
stilstaan en bij rijden".
Du6 eigenlijk: een „perpetuum mo
bile"
Voor ik tracht Erich Grcichens Y* P.K.-
wagentje en zijn eigenaardige voortbewe
gingsmethode te verklaren, zou ik een
kleine inleiding willen ten beste geven:
In mijn leven als ingenieur en jour
nalist heb ik zeer vele „uitvinders" lee-
ren kennen, die uitvindingen hadden ge
daan, welke van zeer twijfelachtig gehalte
waren, maar die allen zonder uiizonderin,
hun werk beschouwden als „de grootste
uitvinderssensatie door alle eeuwen'". En
dat wil ik bij de beschrijving van Greichen9
motorloozc auto volkomen vermijden Ik
wil slechts wijzen op de genialiteit van
zijn werk. Greichen heefi voor de voortzet
ting van dit werk jarenlang honger gele
leden hoe doordacht cn tot in de klein
ste details zijn ontwerpen zijn uitgewerkt
En. verder moet .men bedenken, dat
Bauer, de uitvinder van den onderzeeër,
graaf Zeppelin, Lilienlhal, en dc oude Benz
door do menschen eerst miskend zijn ge
worden en zelfs werden uitgemaakt voor
waanzinnigen. Moeten wij, menschen van
dc twintigste eeuw, verlichte schepselen,
thans in dezelfde fout vervallen
Dc Vi P.K. sterke „motor" van het Grci-
chensche vervoermiddel bestaat uit drie
deelcn:
1) Dc magneet met dc accu. Het anker
van den magneet beweegt zich in verlikale
richting heen en weer 01 deze beweging
wordt van een handhefboom en een diffe
rentieel met vrijloop op de achteras over
gebracht, waardoor de wagen wordt voort
bewogen.
2) Dc dynamo, die met een batterij is
verbonden en verder is gekoppeld op de
achterwielen, waardoor automatisch wordt
bijgeladen. Loopt de wagen bij het optrek
ken tegen berghellingen b.v. langzamer
en heeft hij veel kracht noodig. dan is de
snelheid der dvnamowentelingcn zoo klein,
dat dc stroomspanning van de dynamo
kleiner is, dan die van dc batterij. De dyna
momachine neemt dus van den accu stroom
af en helpt als aandrijfmotor diens»
doende het anker van den magneet bij
de voortbeweging van den wagon. Loopt
het voertuig echter zooals bij liet 1'ijdci
van een helling naar beneden sneller,
dan wordt de stroomspanning deï dynamo
tengevolge van do versnelling der dynamo-
wentelingen, grooter dan die van de bat
terij en wordt deze dus automatisch bij
geladen.
3) De luchtdrukketel met 25 atm. druk
In deze ketel wordt door drie toestellen
lucht gepompt: een pomp, die dc rembe
weging en dc daardoor ontstane energie
omzet in bewegingen, een pomp, die door
dc as-beweging wordt aangedreven en ten
slotte een kamer, waarin water clectroly
tisch in knalgas wordt omgezet, dat dc
spanning in den drukketel belangrijk
verhoogt. Verzwakt de stroomspanning
in den accu zoodanig, dat dc bal
lerij moet worden bijgeladen, dan wordt
een luchtdrukmotor ingeschakeld, die de
dynamo in werking stelt, zoodat er „uit
niets'" krachtstroom voor dc voortbeweging
wordt geleverd.
Dezfc wagen loopt dus theoretisch
met een ééns gevulde batterij voor altlja
door en vormt daarbij automatisch en vol
komen kosteloos de eigen drijfkracht. Het
zou dus het grootste wonderwerk van al
le tijden zijn geweest, als in d c p rak tij k
niet een bijladen van den accu noodig ware
Dit brengt elke 10 tot 12 weken een on-
kostenrekening van 1,50 tot 2,00 mede
En dat is erg jammer, want als dit niet
het geval ware geweest, zou Greichen her
perpetuum mobile uitgevonden hebben
Maar goedkoop is hot in ieder geval toch 1
Zoo vertelt Greichen mij tenminste, nu
ik licm na con cindelooze jacht ein
delijk in de oud-Moabiter woning van zijn
Berlijnschc vrienden heb weten te vinden
De zekerheid, waarmede hij vertelt en de
rust, die van zijn persoon uitgaat verster
ken nog den indruk, dat deze man geen be
drieger is, maar dat hij vast cn onwankel
baar vertrouwt op zijn werk en zijn uit
vinding. Of anderen ook aan bern zullen
gcloovcn dat zal moeten worden afge
wacht! Zij zullen zich misschien -
eerst stooten aan het eigenaardige uirou
lijk van den modchvagcn, die uit oude dee-
len van een renwagen, ongeverfd hout en
vier oeroude draadspaakwiclen beslaat.
„Misschien!" zeg ik! Misschien echter
zullen zijn berekeningen en practisclie re
sultaten weerstand weten te bicden aai.
alle critiek der vaklieden! En wat dan°
Dan is de ideale volkswagen voor ieder
een gevonden! Een wagen namelijk, die a's
twoseater bij een totaalgewicht van 500
Kilo en bij een sterkte van ongeveer ?.G5
P.K. (waarmede desalniettemin een snel
heid van 100 K.M. bereik v kan worden
in de massafabricatie ruim 450 tot 500 gu'-
den moet kosten en aan bedrijfskoster,
jaarlijks f 2,00 verteert! En bovendien nog
vrij is van ^belastingen en waarvoor mor
geen rijbewijs noodig heeft! Dan zal ie
blonde, goedmoedige Erich Greichen, ine'
zijn traag-Thüringsch dialect dc Edison
van morgen zijn!
Maar men rnoet zich niet aan voorspel
lingen wagen! Vooral niet bij dingen, d:e
zooals Greichcns „electro-pneumatische
automobiel" zoo dicht op de grens van
mogelijkheid en onmogelijkheid staan
Maar hoopvol afwachten, dat moet cn kan
men doen
Onder Sclierpenzcel is een havik gevan
gen. die in de struiken verward was ge
raakt. Hoe het met deze pechvogel is afge-
loopen vermeldt het entre-fiict in dc krant
niet, doch de laatste zin: „Een mooi dier
om opgezet in hal of gang te staan'' doet
het ergste vreezen. Ieder natuurliefhebber
dio een in dc lucht cirkelende roofvogel lie
ver ziet dan een opgezet exemplaar, zou
zich verheugd hebben, wanneer die zin had
geluid: „De vogel werd direct weer in vrij
heid gesteld."
Bovenstaand geval geeft aanleiding te
vertellen hoe men in Beieren de steeds
zeldzamer voorkomende roofvogels van re-
gcoringswege beschermt.
Te Partcnkirchen in de Beicrschè Alpen
hestaai sinds jaren te Z. G. Vogelwarte.
Hierheen worden alle door de politic opge
spoorde in gevangenschap gehouden roof
vogels opgezonden.
Dc vogels worden daar in ruime volières
weer opgekweekt, totdat ze in staat wor
den geacht in de natuur hun eigen kostje
op te halen.
Zijn ze krachtig genoeg dan worden zo
naar een boschreservaat overgebracht, waar
ze, na met een ring om den poot te zijn go-
merkt. worden losgelaten. In den namiddag
van icderen dag komt de boschwachter,
dc nog niet aan hun vrijheid gewende vo
gels op eon open plaats voederen.
Bij aankomst zitlen er meestal reeds
eenige in de toppen der hoornen te wach
ten cn komen er eenige op een hekend sig
naal aangevlogen.
De ongeoefende dieren komen eerst gere
geld op de voederplaats terug, totdat zo
langzamerhand ook deze hulp niet meer
noodig hebben en voor goed weer in wilden
staat overgaan.
De Directeur der Vogelwarte vertelde van
een havik die ook op deze wijze weer was
losgelaten en een geheelcn zomer was weg
gebleven. Op een middag kwam hij plot
seling terug en liet zich door den bosch
wachter op de voederplaats vangen. Het
bleek, dat do vogel een poot gebroken had,
waarschijnlijk had hij de verwonding op-
geloopen hij het verkeerd dichtslaan van
een klem.
Het dier is toen ten tweeden male in het
hospitaal opgenomen en in het voorjaar
Weer in vrijheid gesteld.
T11 de Vogelwarte kan men echter ook
roofvogels zien, die niet meer geschikt zijn
om te worden losgelaten daar ze door de
menschen ongeschikt zijn gemaakt om in
hun eigen onderhoud te voorzien. De be
zoeker ziet er twee buizerds met uitgetrok
ken nagels, een havik met een snavel waar
van de punt is afgeknepen, een grootc uil
die met het gooien uit dc horst zijn vleu
gel heeft gebroken cn thans hij het opvlie
gen steeds omslaat.
De lezer ziet, dat het onwetend publiek
in Beieren al niet zachtzinniger met de vo
gels omspringt don liier te lande, doch de
politic is daar gemachtigd tegen liet kwaad
op te treden. In gevangenschap aangetrof
fen roofvogels worden onverbiddelijk ge
coiifiskocrd.
lederen morgen precies 10 uur maakt de
Directeur een rondgang langs de volières
met invaliden cn geeft hij aan het publiek
explicaties.
Op deze wijze tracht dc Vogelwarte be
langstelling op te wekken voor de zoo doel
loos vervolgde roofvogels
Een gelukkige inzet, ondanks
dc crisis.
Het Berlijnsche tooneel ondergaat na
tuurlijk eveneens den invloed van de eco
nomische crisis. Enkele slachtoffers zijn ge
vallen. Het eerste was de Krall-Opera, de
jongste der drie Berlijnsche opera's, die haar
poorten moest sluiten, daar de Pruisische
Regeering zich niet in staat achtte haar
langer financieel te steunen. Verschillen
de schouwburgen zijn van eigenaar veran
derd. Een paar theaters zijn nog niet eens
geopend. De meeste groote kunstenaressen
en kunstenaars hebben zich een verlaging
hunner salarissen moeten laten welgeval
len.
Ondanks den nood der tijden is het be-«
gin van het Berlijnsche tooneelseizoen ge
lukkig geweest. Verschillende stukken heb
ben wekenlang een talrijk publiek gelokt.
Het hoogtepunt zal het seizoen echter be
reiken met de opvoeringen van „Hoff
manns Erzahlungcn" van Offenbach met
Max Reinhardt als regisseur. Voor deze op
voeringen, dio in elk opzicht een sensatie
beloven te worden, heeft Reinhardt beslag
gelegd op het „Grosse Schauspielhaus" met
zijn 3000 plaatsen. De tekst van liet werk
wordt voor de gelegenheid geheel herzien..
Nieuwe decors, ontleend aan oud-Berlijn-
sche motieven, worden vervaardigd. Het
orkest staat onder leiding van „General-
musikdirektor" Leo Blech. Solisten van in
ternationale vermaardheid zijn voor deze
opvoering geëngageerd, o.a. de dames Tat-
jana Menotti, coloratuurzangeres van de
„Scala" van Milaan, Göta Ljungberg, Jar-
mila Novotna (die onlangs in Reinhardvs
„Theater am Kurfürstendamm" de „Schone
Helena" heeft gespeeld) en Gabrielc Rello
van dc Staatsopera te Boedapest on de
hoeren Hans Fidessor van de Berlijnsche
Stedelijke Opera, Karl Hauss van de Ween-
sclic Staatsopera, Georges Baklanoff, enz.
Ook het ballet zal bij deze opvoeringen een
bijzonder groote rol spelen.
De twee overgebleven Berlijnschc opera's
do Staatsopera en de Stedelijke Opera, zijn
met een uitstekend programma voor den
dag gekomen: de eerste heeft o.a. „Obe-
ron" van Weber opnieuw opgevoerd, dc
tweede „Gottcrdammerung", „Bohème" en
„Macbeth" van Verdi. De Staatsopera geeft
voorts sinds kort „Die schalkhafte Witwe"'
van Wolff-Ferrari. Dezer dagen heeft voorts
in de Staatsopera de première plaats gehad
van „Herz'\ een nieuw werk van den be
kenden componist Hans Pfitzncr, onder
leiding van Wilhelm Furtwangler.
In bet „Theater im Admiralspalast" viert
Gitta Alpar sinds maanden triomphen als
„Madame Dubarry", terwijl in het „Thea
ter am Nollendorfplatz" weldra de pre
mière zal plaats vinden van „Gasparone"
van Millöcker met medewerking van Mi
chael Bohnen en Leo Slczak.
In de verschillende schouwburgen zijn
reeds tal van Duilschc cn buitcnlandsche
stukken opgevoerd. Fransche, Engelsclic en
Amerikaansche werken staan thans o.a. op
het programma. Tot de nieuwste werken
van het. Duilschc tooneel behoort „Kampf
gegen Kitsch", dat in de „Volksbülmc"
wordt gespeeld en waarin de voornaamsto
rollen zijn toevertrouwd aan leerlingen
van een Berlijnsche school. In het „Dcut-
schcs Theater" wordt sinds een paar da
gen „Geschichten aus dem Wiener Wald
een reeks eigenaardige, maar niet steeds
zeer verfijnde tooneelen van Horvath. een
jong schrijver, die onlangs den Kleist-Prijs
heeft gekregen, gespeeld. In het „Dcutscln-s
Künstler-Theater" wordt de groote Fritzl
Massary eiken avond weer geestdriftig toe
gejuicht in „Nina", een 6tuk van Bruno
Frank, haar schoonzoon.
Opmerkelijk is voort6 de terugkeer tot
klassieke stukken. Zoowel in liet „Deui-
sches Theater" als in het „Staatstheater"
worden met de boste ter beschikking staan
de krachten en uitstekende ensceneeringcii
werken van Schiller opgevoerd. Het „Dcut-
sches Theater"' heeft met „Kabale und Lio-
bc'" groot succes behaald, terwijl in bet
Staatstheater" twee avonden worden ge
vuld met dc vertooning van de drie deelcn
van „W allenstein". Dc hoofdrol is toever
trouwd aan Werner Krauss, die menigeen
beschouwt als de beste Duitsche tooneel-
speler van onzen tijd. De regie is het werk
\an Prof.Leopold Jessner. De voorstellin
gen zijn avond aan avond uitverkocht, wat'
wel bewijst, dat het Duitsche publiek nog
steeds waarde aan zijn groote schrijvers
iiecht. Dit is een gunstig voorteelten voor
het aanstaande Goethe-.Taar waarin alle
werken van dezen dichter zullen worden
opgevoerd. In het „Staatstheater" wordt
reeds thans zijn „Natürliche Tochter" ver
toond. een stuk, dat te Berlijn sinds 1S03
niet meer te zien is geweest. Het werd toen
gecreëerd door Iffland, don vermaarden
schrijvcr-tooneelspeler, maar beleefd*
slechts drie voorstellingen.
