F. H. LOMANS ELECTRO- EN RADIO-TECHNISCH BUREAU F. H. LOMANS - Utr.str. 15 Tel. 483 Wij vertegenwoordigen de bekende DUCRETET en PHILIPS toestellen Betaling in overleg met den kooper BEZOEK BIJ BISMARCK GRAIViOFOON KOFFERS- en PLATEN Hilversum. Zondag, Heinz Tiessen, een Duitsche componist, is niet zoo jong meer on toch wordt hij onder de „jongeren" gerekend; hij is van het jaar 1887. Als Tiessen dus nog „jong" is, dan hfeteokent dit, dat „do anderen" van vijftig en zestig jaar nog héél wat in de muziek wereld te vertellen hebben. Dat ia dan ook zoo; maar onze Heinz Tiessen zal over de zoo; maar onze Heinz Tiessen zal over de medewerking van zijn voorgaande generatie zeker niet klagen. Hij heeft alles gekregen, •wat het hart van een muzikaal jongmensch kon verlangen: banen ale koorrepetitor, als koordirigent, als operadirigent, als orkest leider, maakte concertreizen, is een maand je „hulp" van Richard Strauss geweest, schreef kritieken in een muziektijdschrift., ja, wat al niet. Tegenwoordig leidt Tiessen een arbeiders-jeugdkoor te Berlijn en is leeraar voor compositie aan de Berlijnsche Hoogescliool voor Muziek. Na deze inleiding hrandt natuurlijk ieder van ongeduld om eens muziek van hem te hooren! De radio zorgt daarvoor. Het V.A.R.A.-orkest 6peelt drie deelen uit de tooneelmuziek „Toten- fa nz" voor viool en orkest. Hoe men op deze nieuwe muziek zal reageeren. ie in het al gemeen niet twijfelachtig. Bedenken wij echter, dat de radio de meest levendige bij dragen heeft te leveren tot de kennis van de hedendaagsche muzikale cultuur. Deze taak wordt door vclo omroepstation6 dik wijls te veel veronachtzaamd. Nederland maakt, als men den toestand overziet, waar in one radio-leven thans verkeert, waarlijk geen slecht figuur tegenover het buitenland Laat het zoo blijven, dan gaan we tenmin ste niet holderdebolder achteruit. Huizon De beide concertmeesters van het K.R.O.- orkest, Louis Somer en Piet Il-artvelt, ver gasten ons avonds op Bach's dubbelcon cert voor twee violen. Ik geloof niet, dat ik de eenigste bon, die verscheidenheid van keur in de radio-programma 6 waardeer. Ongetwijfeld is een concert van tweo uur serieuze muziek voor een luisterend pu bliek, dat do uitvoerenden niet kan zien en dus uitsluitend zijn ooren moet gebruiken, onbescheiden lang. De radioprogramma's moeten kort zijn en veel afwisseling bieden. Daar zorgen onze Vaderlandschc omroep organisaties tegenwoordig hoe langer hoe meer voor. Die vier groote vereenigingen hebben deze cisch begrepen en werken zoo wel opvoedend en scholend al6 ontspah- ïiend. Ik" liéb geloof ik al meer ge zegd, dat mijn hart soms zoo „6l'echt",i6 om heerlijk te genieten van Kovacs Lajös' band en dat Loo Cohen of Piet Lustcnhou- w er me dikwijls heel aangenaam bezig hou den. Maar het vioolconcert van Bach is waarlijk duizendmaal beter dan een goede mop van Stolz of Dostal. In zijn soort is het werk van de grootste betêekenis. De transparanto partituur (solo-violen met strijkorkest en cembalo) is een meesterstuk, zooals Bach er vele heeft geschreven. In- tusschen: Bach had een voorbeeld aan het dubbelconcert van Torelli, dat nooit ge speeld wordt. Het zou zeker belangwekkend zijn, als de violisten zich ook eens bezig houden met het werk van dezen begaafden pionier B r use bI. Dit station is zoo nabij, dat men de aan sluiting gemakkelijk vinden kan. Het avondprogramma brengt twee kwartetten, waarnaar men zeker met genoegen kaji luisteren. Vreulo en Bach. Vreuls is gebo ren in 1876 en behoort dus tot de oudere generatie. Hij behoort tot de zoogenaamde school van Franck. Zijn leermeester was d'Indy te Parijs. De stijl van zijn werken toont dan ook getrouwelijk Franck's in vloed; men zou zeggen, hij kon elecht aan kwader influisteringen gehoor geven. Vreuls heeft zich uit het openbare muziek leven sedert 1926 teruggetrokken, maar zijn werken klinken nog wel eens in de natio nale Belgische zenders! liet kwartet van Johann Christoph Bach, vierde zoon van Jo- hann Sebastian is nog niet zoo lang be kend. Eenst in 1922 zijn er zes kwartetten van dezen zoogenaamde» „Bückeburger" Bach (1732—1795) verschenen. Tot in de twintigste eeuw hebben ze dus gesluimerd twintigste eeuw hebben ze duo gesluimerd. Hij is in hetzelfde jaar geboren als Haydn en zijn talent is misschien wel verduisterd door de ongehoorde genialiteit en het grooto levbnsoucces van den meester der instru mentale muziek en vader van het strijk kwartet: Haydn. Doch het is begrijpelijk ook! Immers, Johann Christoph toont in al les de voetsporen van zijn vader te druk ken. Hij was minder origineel dan zijn broers Friedemann, Philip Emanuel en Christian. De vonk der vooruitgang moést wel op andere figuren overspringen' Maar we zullen toch gaarne eens luisteren naar zijn kwartet. Welke van de zes het is, wordt niet vermeld. Duitsche zenders In de stemmingsvolle morgenuren wordt een zeer merkwaardige Bach-cantate uit gezonden: „Gleich wie der Regen". Het i6 de gelijkenis van den zaaier, welke de grondslag tot deze cantato vormt: „en het andere viel op de goedé aarde, en opgewassen zijnde, bracht bet honderd voudige vrucht voort. Dit zeggende riep bij: Wie ooren heeft om te hooren, die hoorc." (Lucas 8) Bach's diepe geloofs overtuiging vond in deze gelijkenis de bron van een sterk inspiratie. Misschien lijkt deze mededeeling voor onzen tijd aan- yechtbaar, omdat men tegenwoordig als muziekvindor 6lechts muzikale impulsen dient te hebben, ik twijfel er niet aan, dat Bach den Bijbel en het Geloof even noo- dig had als een pure muzikale geestes gesteldheid. De studie van Bach's geniali teit (men leze Emil Lucka!) kan deze stel ling met vele bewijzen staven. De onder havige cantate, inmiddels heeft het vol gende muziek-technische aanzicht: hot or- chest is samengesteld uit vier altviolen (als koor bezet), fagot, 2 fluiten en orgel. Ge volg: een wondermooie klankmenging tus- schen den ronton, gedekten klank van d« altviolen en doorschijnende, lichto timbres der fluiten Do fagot heeft tot taak de bis (.lie in clt 18e eeuw tamelijk zwak moet geweest zijn) te versterken. Do cantate uerd in 1713 oi '14 geschreven (Welmarj. Het werk opent mot een Sinfonia in den vorm van een oud-ltaliaanschen dans (pas- sacaglia). Vervolgens hoort men bas-reci tatief, sopraan- en altrecitatief, koor (te nor en bas), sopraan-aria, slotkoraal. Maandag Hilversum. Do twintig minuten, die Louis Zimmcr mann, de populaire Amsterdamsche :on certmeester aan de A.V.R O. afgestaan heeft, zijn gauw om. Het zal wel de bedoe ling zijn liiü zich eens als componist, te laten hooren. Andei's doot het vreemd aan om slechts het adagio uit Bruch's 2e viool concert te spelen als „musique d'entrée" tot eon recital. De Introduction ot Tarantolle van Zimmermann ken ik niet en ik zal niet de eenige ongelukkige in dit opzicht zijn. Het vioolconcert hebben we jaren geleden in Utrecht kunnen hooren. Hierin bleek Zimmermann zijn echte Hol landsche natuur niet te verloochenen.Mis schien is do begaafde violist in dit stuk ietwat Fransch-Italiaansch georiënteerd? B e r 1 ij n. De geniale en eenzame figuur Carl Maria von Weber (1786—1826) is bij ieder bekénd door de Freischütz-ouverture; de opera wordt haast niet gegeven in dit eenzijdige rauziok-Xederland. Berlijn geeft vanavond Abu Hassan en hierop willen wij even de aandacht vestigen. Het is namelijk een zeer merkwaardig verschijnsel geweest, dat de rócoco-tijil zich .heel graag bezig hield met Turksche gevallen. Ik geloof, dat leze liefhebberij* een.gevolg is van de vele in vallen der Osmanisché en andere Turken in Europa, die tot Weenon zelfs zijn door gedrongen. Ouden van dagen zorgdon voor do fantasie-overladen overleveringen van „verschrikkelijke" Turken, die zooveel jon ge meisjes en knappe vrouwen schaakten, dat de schrik je wel om het hart moost slaan Dan werden deze opgesloten in het afschuwwekkende vrouwenhome van de een of andere Turksche edelman en despes patriae beijverde zich om do geroofde ge liefden uit de klauwen dezer wulpsche k.i- lifen te redden. Is er heerlijker motief denk baar voor komische opera's'? Mozart ging hierin voor met zijn „Entfuhrung ausdem Serail", en Weber vervolgde hem hierin. Alleen Abu Hassan behandelt een an der onderwerp. Niet de vrouwenroof is hier het thema, doch een lustig huiselijk geval letje in Turkenland. Een kijkspel in Isla mitische aankloeding is deze bekoorlijke opera dus prachtige muziek en mooie ensemble's. Tusschen haakjes, dio Turk sche invloed op onze Europeesche muziek is zeer groot gebleken. Aan ben hebben we vrijwel él ons slagwerk in het orkest te danken. Verder >een symphonie van Haydn die de Franschen „la Turque" en do Uuil- schers „die Militaire" noemen, „TurKscoé" muziek van Mozart en Beethoven en nog veel metr aardigs. Wist u dat? I I i I v e r s u m. Dinsdag. Do AVRO gaat door met werk van Nederlandschc componisten to brengen. Thans krijgen Felderhof, een der allerjong ste loten aan den stam der vaderlandsche componisten en Alex Voormolen een beurt. Velen in den lande zullen met dit muziek- cultureelc werk instemmen. Ook Casper Höweler slaagt ons inziens uitnemend met zijn cyclus Moderne Franscho Kamermu ziek. De keuze on de ordening zijner stuk ken getuigen van inzicht en goeden smaak. Het hem toegemeten halfuurtje lijkt ons evenwol een tè sombere mondjesmaat: vele werken duren, toelichting inbegrepen, lan ger. Münchc n. Men zegt, dat Prokoficff, die tegenwoor dig in de Sovjet-unie woont in Rusland furore maakt. Ik vermag dit natuurlijk niet te beoordeelon. Wel weet ik, dat der gelijke publicaties op z'n zachts uitgedrukt disputabol zijn. Want wie weet er nu in 's hemelsnaam iets van den publiekcn smaak! Niemand, mogen we wel zeggen Althanswat de smaak van het concert publiek aanbelangt. De muziek van Abra hara's „die Blume von Hawaï" is zonder meer populair, maar ik apprecieer hierin geen nóót. Terwijl ik wel waardeering heb voor Gershwin't Is vreemd. Enfin, het vioolconcert opus 19 van den 40-jariRon Prokofieff staat in D grooto tert9. Beetho ven, Brahms en Strawinsky schreven ook vioolconcerten in D, waarom Prokofieff niet? Es klein en As klein, dét zou vreem der zijn. De bekende omroep-dirigent Win ter, een knappe kop en meester in z'n vak, brengt nog meer nieuws in dit programma. Het concerto grosso van Kurt von Wol- furt (1880), tegenwoordig muziekrecensent in Berlijn, wordt eveneens uitgevoerd, één van zijn nieuwste werken. Maar Wolfurt behoort tot de tienduizend onbekende au teurs van den tegonwoordigen tijd. Zou dc radio in staat zijn hem uit dc nevelen dezer obscure verborgenheden naar voren te brengen? Hilversum. Woensdag. Dc Vara laat 's middags een heusclie zangrecilal geven door J. II. van der Ploeg, waar in kort tijdsbestek volc mooio liede ren worden aangeboden. Of er veel vraag naar zal zijn'? Ik hoop het. Een aandacht vragende Nederlandschc componist is Jac. Jansen uit Bergen (N. H.). Voortgekomen uit de school van Dresden werd het muzikaal bewustzijn van dezen auteur sterker afgegrensd. In 1925 hoorden wij in Utrecht een groot symphonisch ge dicht ('k geloof „Radboud"), waarin dc Konnemerlander Jansen zijn belijdenis aan de folklore deed in ietwat Strauss-achtige vermomming. Sedert dien heeft Jansen zich krachtig ontwikkeld, zoodat men met be langstelling naar zijn nieuwer werk zal uit zien. De illustrccrende muziek is geschre ven bij gedichten van M. Beversluis. II u i z e n. Niets is er tegen en alles is er vóór te zeggen Adam, die het Haarlemsche orkest zal aanvoeren, stelde een mooi programma voor de N.C.R.V. samen. Bijzondere atten tin verleenen wij natuurlijk aan de muziek van Theo van der Bijl en aan rle suite voor fluit, klarinet en harp van Frits Schuur man. Kenschetsend voor den stijd van dezen componist (eveneens leerling van Sem Dres den) zal wel de aanroeping der namen Grieg en Debussy zijn in het menuet dezer suite Dnt is trouwens nog zoo gek niet. Debussy pufte in zijn jonge, jaren veel uit de harmo nische conclusies, waartoe de oudere Grieg was gekomen. Maar de hemel spare u, als u zoudt willen beweren, dat Debussy uit Grieg voortgekomen is. Fabeltjes zijn cr al genoeg in do wereld Als do luisteraar nog niet genoeg heeft nan éénmaal aanhooren van Prokofieff's vioolconcert, dan kan hij afstemmen op D a v o n trvwaar Szigeti het nog con keer speelt. Wat is de a*adio toch gul. Donderdag. Hilversum. Een mooi twaalf-uurijo-programma zet Nico Treep u voor met de ouverture „der Wassei trager'" (les deux Journées) van Chorubini, „Falstoff "-fragmenten van Ver di en de charmante Massonct-suitc uit „de Cid". Een bewijs, dat men zijn vreugden van 'n gezellig koffii-uurtje niet altijd behoeft te kruiden met dc specerijen en sauzen la Ketclbey. liet vioolconcert in A van Mozart wordt zeer zeker méér gespeeld, dan de overige. Begrijpelijk! Want de onzegbare klank mo veringen van dit ongelooflijk-mooie werk zijn niet tc weerstaan. Vroolijke gratie en onbekommerde blijheid zijn de geestelijke elementen van dit vioolconcert. Wat den stijl van dit. werk aangaat, mag ik mis schien nog wel even terugkomen op mijn passage in dit overzicht, waar gesproken werd over de „Turksche" invloed. De fi nale van dit concert (Mènuetto; beter is: Rondo; heeft een hoogst opmerkelijk mid dendeel, dat veel overeenkomst vertoont tact het bekende rondo uit de piano sonate in A groot- „alla turca en een vroeger ge schreven „Turksch ballet". De bassen heb ben hier trom achtige effecten te spelen en hot geheel klinkt, in het kader van het rondo, bepaald exotisch. De typisch Euro peesche dansvorm: het menuet kruiste Mo zart met Oostersche rhythmen. Gcnialp vondst, welke tuchtvol en sober aange bracht werd. Dit concert is het vijfde en laatste van dc zoogenaamde Salzburger serie. Huizen. Trio's voor viool, alt en cello hoort men ook in deze aan muziek overproductieve tijden niet veel. Maar de bekende werken uit de literatuur komen toch nog wel ééns in dc maand tot uitvoering. De N. C. R. V. laat vandaag eenige trio's van Boelhoven ttwoe, notubene; is dit nu weer niet él te machtig?) en het tweede trio van Reger uit voeren Het wordt hard werken voor het moedigo Utrecbtsche drietal! Drio trio's in een uur! Vrijdag. Hilversum. De week-uitzonding der V.P.R.O. brengt ons weer oens in aanraking met den Fran schen componist André Caplet (18791925). Deze religieus bewogen auteur schreef een .-rij groot aantal werken, waarvan er velo Holland onbekend zijn., Volgens het pro gramma zal een inleiding aan het. concert voorafgaan Wilt u daarnaar luisteren, dan zal u ongetwijfeld duidelijk worden ge maakt, dat Cupiet geheel steunde op De bussy en Fauré en dat hij tegelijkertijd de middeleeuwen citeert. Maar, onder ons ge-1 zt-gd en gezwegen, hij deed dit een weinigje I onbeschaamder dan Debussy in zijn piano-1 stuk „la Cathédrale englouti". Citceren is nog wat anders dan „invloeden verwer- j ken". H o i 1 s b e r g. Het is mo te uitvoerig, om cr veel over te zeggen, maar do „Mona Lisa" van Max von Schillings wil ik niet onopgemerkt laten voorbijgaan. Schillings zwaartepunt van zijn compositorisch werk ligt in het orkest, niet in de behandeling zijner vocale stem men. Hij is een na-Wagneriaan van de bes te soort en éen knap operadirigent. De opera is behandeld als de realisatie van een visi oen. Het drama speelt legen 1500, maar de eerste en de laatste episode is tegenwoor dige tijd. De zaak is als volgt. In het voor spel wandelen drie menschen door een zaal van het Florcntijnschc paleis, waar in de carnavalsnacht van 1492 dc tragedie van Fiordalisa zich heeft afgespeeld, welke door da Vinci's schilderstuk „Mona Lisa" on sterfelijk is geworden. Een geleider vertelt het verhaal aan een reizend echtpaar en als hij tie oude kroniek zal aanvangen, wordt het tooneel duister en begint het clrama aan onze oogen te voltrekken. Dit drama is te uitvoerig om hiervan nader te berichten. Men kan het nalezen in ieder werk, dat de geschiedenis der Italiaansche renaissance behandelt. Of de opera geschikt i.s voor do radio betwijfel ik echter sterk Zaterdag. Overal vind u in don aether de genoegens, welke dezen vroolijken laatsten dag der week past. Doch ieder zoekt het op een eigen, voor hein geschikte wijze. Daarom verlustigt de een zich aan dc programma- keur der Nederlandschc. de ander aan dien van vreemde zenders. Laat ik vandaag niet :n deze persoonlijke rechten treden cn thans afscheid van u nemen. P. T. Men stelt zich „Friedrichsruh" eigenlijk geheel anders voor: in elke geval niet als een bezit, gelegen aan een spoorlijn, waar eiken dag tweehonderd treinen overheen rijden ten tijde van Bismarck waren het er slechts zesentwintig en vlak bij een drukken en stoffigen landweg, dio voorbij het Slot loopt. Te Friedrichsruh gaat het U als in het Niederwald. Men denkt steeds: Vandaag is het zeker een stille dag. Het is Maandag. De hemel is bewolkt. Er zal vandaag w el niemand zijnMaar er zijn altijd men schen. Mei eiken trein komen vreemdelin gen aan, die Bismarck een bezoek willen brengen. Veel buitenlanders. Uit Nederland, Denemarken en Zweden. Veel Japanners cn Zwitsers. Amerika is sterk vertegen woordigd. Te Bad Kissingen kan men voor een halve Mark alle kamers bezoeken, die Bis-, marek, als Kurgast, hier heeft bewoond: Zijn ontvangst-, woon, studeer- cn slaap kamer met de voorwerpen, die hij heeft ge bruikt en met vele herinneringenTe Friedrichsruh blijft de Slotpoort gesloten.... Alleen het mausoleum is altijd geopend. Dc vreemdelingen, die mecncn, dat zij te „Friedrichsruh" dat men van Hamburg uit per trein in een uur bereikt, door een kas telein worden rondgeleid door de door Bis marck bewoonde vertrekken van zijn Slot, die hopen, dat zij zijn studeerkamer of zijn sterfkamer zullen te zien krijgen, worden wel teleurgesteld. Er is geen kastelein en niet voor iederen nieuwsgierigen staat het huis open. Men moet schriftelijk om toe stemming vragen, het Slot te mogen bezich tigen. Men kondigt per brief aan het secre tariaat van het Slot zijn bezoek aan. Doet men dit niet vooraf, dan zal men niets an ders te zien krijgen, dan den gelen gevel van een eenvoudig landhuis in een ver zorgd park. Door dc poort reed Bismarck eiken namiddag om een rit te maken door het aan de overzijde van de spoorrails be ginnende Saclisemvald, waarin thans het Mausoleum met zijn graf staat, 's Ochtends wandelde Bismarck met voorliefde langs de schaduwrijke wegen van dit uitgestrekte loofbosch, dat de oude Keizer Wilhelm I hem had geschonken. To Friedrichsruh bracht hij zijn vacantie door. Hier vierde hij Kerstmis en het Paaschfeest Veel comfort verlangde Bismarck niet Zijn Slot is zeer eenvoudig en eerst na zijn dood is het vergroot en vernieuwd. Het wordt thans meestal bewoond door zijn erf genamen. Onder de oude eiken ziet men nog de eenvoudige bank, het lievelings plekje, waar de eerste Rijkskanselier met voorliefde uitrustte, steunend op zijn stok on met zijn dog aan zijn voetenBoven den ingang van het Mausoleum hangt Bis marck's wapen: drie eikenbladeren met klavorblad. Rechts cn links verheffen zich hooge cypressen. Een oude kastelein, dio sinds 49 jaar in dienst van de familie Bismarck is, opent de poorten van het stille, ernstige oord. Twee marmeren zerken. Links rust Bis marck. Rechts zijn gemalin. Groote kran sen liggen aan hun voeten. Kransen uit laurier- of eikenbladeren. Vele kransen zijn nog frisch. De zon valt op de linten.... „Akademischor Turncrbund „Alte Grena- diere".... „Vaterlandischer Frauenvor- band"Zwart-wit-roode linten Boven aan den wand prijkt de belijdenis spreuk van Bismarck„Alles, was Ihr tut, das tut von Herzen als dem Herrn und nicht den Menschen" Stoelon staan er in plechtige rijen, zoo als zo bij zijn bografenis hebben gestaan. Eenvoudig en massief, zooals hij zelf was, in zijn mausoleum. Geen pronk, geen praal. Alleen zijn lijkkist. Men leest: „Ein treuer deutscher Dicner Kaiser Wilholm3 I." Do vele huldeblijken, die hij tijdens zijn leven ontving, heeft men ondorgebrachfc in het „Bismarck-Museumte Aumühle, het volgende spoorwegstation, dat ook langs een schaduwrijken, gemakkelijker» boschweg in een half uur kan worden be reikt. Hier krijgt men nog een zweem van do persoonlijkheid van B'smarck te bespeu ren. Men ziet.hier zijn portretten, geschil derd door Lcnbach, photo's uit de dagen van zijn politieken strijd, zijn ridderorden, zijn uniformen en interessanto herinnerin gen uit den oorlog van 1870, zijn wapens uit zijn studententijd, zijn schaakspel. In een glazen kast staat een zwaar kuras, schitterend als een middcleeuwsch harnas. Een verwelkte roos, geplukt voor Johanna, zijn vrouw. „Letztc Rose dieses Sommers, 1883". Een ruiker uit dennegrocn en heide kruid, heden rood en verdord, door Bis marck zelf geplukt in het nabijgelegen veen. Photographieën uit de laatste, stille dagen van zijn verbanning: Een fakkelop tocht door het Sachs- mvald, huldiging door de studenten... De oude Bismarck spreekt van zijn balkon zijn aanhangers toe. Daar staal de kleine rieten stoel, een voudig en versleten, waarop Napoleon zat tijdens de onderhandelingen to Donchéry. Bismarck heeft hem gekocht van den ei genaar van den herberg. Daar staat ook do mahoniehouten klaptafel, waarop op 26 Fe bruari 1871, de vrede van Versailles word ondcrtcckendHet interessantste van dit Museum zijn echter de brieven cn handschriften. Men ziet hier, bij voorbeeld, een brief van Koning Ludwig II van Beie ren, het merkwaardige geschrift van eon hypernerveus mensch. .,Mein lieber Furst". In den brief spreekt dc vorst zijn leedwe zen uit, over den op Bismarck te Kissin gen gepleegden aanslag. Een lauriertak, die Koizerin Augusta aan Rismarck zond. Een lang gedicht van Richard Wagner over de „vergessenen Helden des Kriegcs 70". Teedere brieven van Johanna, do vrouw van Bismarck. „Mcin Geliebtes Gott segne Dich... Mein HerzblattDe toenmalige Prinses van Pruisen schrijft uit het Marmeren Paleis over de ziekte van Keizer Friedrich: „Ich verstehe nur nicht dass man meinon Mann in diesem Monat abreisen lasst". De toenmalige Kroonprins schrijft: „Verehrter Herr Graf, ich will lieber das Schlinimste wissen, als dass man es mir vorenthölt"Een afge scheurd „Vcrkchrszettel" van den stemloo- zen Keizer Friedrich uit diens laatste da gen, geschreven met onzekere hand „möchte gerne Priedberg, Justiz, den schwarzen Adler verleihcnDc lange, gewetensvolle brief, waarin de jonge Bis marck zijn latcren schoonvader von Putt- kammer om de hand van zijn dochter Jo hanna vraagt „das Höehste, was Sie auf dieser Welt zu vergeben haben"De be roemde brief van Bismarck aan Johanna over Sedan cn Donchéry en Napoleon, wiens origineel door do Franschen werd onderschept en afgedrukt werd in de „Fi garo." Het „Gastenboek" van Friedrichsruh ligt hier ook, opengeslagen. Voorts ziet men een bladzijde van het ontwerp van de „Ge- danken und Erinnerungen" met verbete ringen van de hand van Bismarck. Naast schitterende onderscheidingen ligt het een voudige, gestopte vest dat Bismarck droeg bij den in 1866 door Cohn-Blind op hem gepleegden aanslag. Men ziet nog de spo ren van den kogel. Ook de witte hand schoenen, die Bismarck bij deze gelegen heid droeg, liggen hier, alsook zijn pisto len en pijlen, een olijftak, geplukt te Avig non en met de bemerking „noch verfrüht zum Ueberreichen" opgeborgen in een noti tieboekjePenhouders en potlooden, die hij nog kort voor zijn dood heeft ge bruikt, het kleurige lint van zijn studen tencorps uit de zorgeloozo dagen van Göl- tingen, een oud nummer van de „Vossische Zcitung" met de advertentie, waarin de geboorte van Bismark staat aangekondigd, politieke photo's en caricaturen uit de „Punch", „Der Handlanger".... „Dropping the pilot"„Bismarck verlaat het schip." De Duitsche Keizer met den kroon op het hoofd kijkt hem over do verschan sing na Het Museum te Aumühle wordt minder druk bezocht. Maar wie naar Friedrichsruh gaat, kan men slechts den rand geven, de korte wandeling door het bosch te maken, om dingen te zien, die ons meer vertellen van leven en strijd van Bismarck, dan zijn stille studeerkamer, zijn leege schuifta fel en zijn sterfvertrek in het Slot van Friedrichsruh. UTRECHTSCHE STRAAT 15 TELEFOON 483 GROOTE SORTEERIN^ O A ODEON, HIS MASTERS VOICE,PARLOFOON. HOMOCORD. TRI-ERGON

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1932 | | pagina 17