CHRISTIAAN DE WET
NIEUWE VOORJAARSMODELLEN GEETALEERO
DE EEMLANDEU
uit mooi
Amersfoort
Beitemtlaedselh
Belangrijkste
Nieuws
FIRMA DUIM BURGER
Weerbericht
JOH. DE HEER
J. J. MOLENAAR
Zaterdag 6 Februari 1932
Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
30e Jaargann No. 188
De Reus uit den Boerenoorlog
Bij zijn tienden sterfdag
5 uur 22 min.
Piano's Orgels, Radio
L. i. LUYCX ZOON
BUIKBANDEN
Een elk, die een PLYMOUTH berijdt,
Blijkt op de hoogte van zijn tijd.
STATIONSPLEIN 5 - TELEPH. 1210
ARNHEMSCHE WEG 26
DAMESMODEZAAK
AMERSF00RT3CH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS pe' 3 maanden vo°' Amersfoort 2.10, per maand 0.75, per
weel: (met gratis verzekering tegen ongelukken* f 0.17V*
Binnenland franco per oost per 3 maanden f A-. Afzonderlijke nummer» f 0.05.
POSTREKENING 47910 TELFFOON INTERC. 515
OER ADVERTENTIEN van 1—4 regel* i 1.05 aiet inbegrip van een bewijsnummer
elke regel meer f0-25 Llefdadighelds-advertentlön voorde
helft van den pnji - Kleine Advertentlln „KEITJES' bi) vooruitbetaling 15 regel»
50 «ent elke regeJ meer 10 cent, driemaal plaatseo f I,—. Bewijsnummer extra 0.05
...Mv volk moet een vr-y
volk wees! My volk moet
'n volk wees, wat God
vrees
Het is alweer tien jaar geleden, dat de
grootste onder de gTootén uit den Boeren
oorlog, Vég-gerreraai - Chris!iaan de Wet
ons ontvallen is..
De heldenfiguur van de Wet is van zulk
een groots beteekenis voor onzen stam, dat
wij gaarne deze gelegenheid aan willen grij
pen, de herinnering aan dezen man leven
dig te houden.-
Meer dan eenig ander heelt Christiaan
de Wet gedurende den Boerenoorlog de
sympathie weten te verwerven van ons
volk. Wellicht, omdat men in hem den ech
ten Hollandsch Afrikaner zag, maar voor-
til ook, om zijn eenvoud, zijn hcJdenmoecl,
zijn eerlijkheid cn andere uitmuntende ei
genschappen.
De ouderen-onder onze lezers zullen zich
de Wet's bezoek aan ons land van 1902 nog
levendig herinneren. Een van degenen, die
toen de eer .te beurt viel, de reis met gene
raal de Wet mee te maken, Dr. van Ever-
dingen, heeft zijn herinneringen aan dit on
vergetelijk bezoek na den dood van den held
in gevoelvolle woorden in de „N. R. Ct."
vastgelegd. Ook over Christiaan de Wet als
mensch heeft Dr. van Everdingon waarde
volle feiten verzameld. Enkele zijner herin
neringen laten wij hier volgen:
Titanen zijn het, die Zuid-Afrika in den
negentienden eeuw heeft voortgebracht!
Paul Kruger, de Transvaler, slechts te
vergelijken in den Gerraaanschen stam met
Dietrich von Bern, evenals deze reeds bij
zijn leven een legendarische figuur, in wien
gansch een volk zijn deugden belichaamd
ziet, Marthinus Theunis Steyn, de Al-Afri-
kancr, de Afrikaansche Willem van Oranje,
leven en goed, eer en aanzien offerend voor
een worstelend volk, dat licm als een Vadci
des Vaderlands blijft ecren en liefhebben.
Christiaan de Wet, de Vrijstatcr, maar vóór
alles de Boei-, afstammeling van hot Hol-
landsche ras m Afrika, de ontzagwekkende
liatcr der vijanden zijns volks, die met on
gelooflijke genialiteit, met verbijsterend
nooit onderbroken welslagen bekampt, aan
valt, verslaat, ontwijkt, verontrust en ver
moeit maar met een ridderlijkheid, een
gratie en een hoffelijkheid van zoo edel ge
halte, dat zijn tegenstanders van overzee
ontzet staan, over zijn kracht en niets dan
bewondering hebben voor zijn. „gentleman-
sliip"cn dat bij een eenvoudige» Boer!
„Wij hier in Holland, aldus Dr. van Ever-
dingen, hebben een De Wet natuurlijk
nooit in zijn element kunnen waarnemen.
Met de staatspresident Kruger cn Steyn.
met de generaals Botha en de la Rey, vvas
liet heel anders gesteld. De geweldige figu
ren van de eerstgenoemde en hun achtbare
zwarte kleeding van geklec.de jas-"en Imo
gen hoed, deden ons niets vreemd aan; de
rijzige figuur van Botha en de statigheid
van deu patriarch de la Rcy, stemden zelfs
tot een eerbiedige genegenheid, al wist
men, dat zij in het veld vrij wat zorgcloo-
zer en doelmatiger gekleed waren geweest;
Maar de Wet! Zijn vrij zware, middelmatig
grootc gestalte, gehuld in die lange mantel
met zijden revers, zijn ietwat stijve gang,
min of meer verlegen linksche manieren, de
hoogo lioed en de onafscheidelijke para-
pluie, het waren alle factoren om de Wot
op den achtergrond tc doen sclpuiveii, zoó
teleurgesteld, zóó ontgoocheld zoü het vólk
géwis 'dén. ifrm 'aanstaren in wien het 'een'
hold bij Gods genade meende tc zullen
aanschouwen
Een ontroerende ontvangst.
Doch het ,is anders uitgekomen! Nooit
tevoren misschien cn zeker nergens ter we
rend is zoo onweerstaanbaar spontaan ge
juicht, zoo ontroerend-innig gewuifd naar
een mén van ons bloed en ons vleescb, als
naar de Wet in 1902
Wat nood, dat hij er zoo deftig uitzag?
Hij was het, hij de man, wiens ontem
baar volhouden, wiens stoutmoedigheid,
wiens eenvoud. Godsdienst, wiens wonder
baarlijke uitredding uit groote gevaren van
dood en gevangenschap door heel de we
reld was meegeleefd en meegcleden zelfs
door tegenstanders!!
I En de man, wien al die oprechte hulde
gold, hij werd o.l stiller en stiller, onwennig-
verwonderd over dc opgewondenheid der
anders zoo kalme Hollanders, immers
zoo legde hij het ons uit wij deden enkel
maar onzen plicht met ons land te verde
digen tegen den overw eldigeren hij her
mnerde ons aan dc voorvaderen in de lGc
IJSVOGEL.
Vérleden week had ik 'n plezierige ontmoe
ting. Over Monnikendam gaande vloog over
het water eensklaps een vogel, die door zijn
schitterende kleuren wel eens bij een vhe-
gena edelgesteente is vergeleken, een ver
gelijking, die ik alleen mag beamen om de
overeenkomst 'in kleurschakeering. Overig
gens moet ik als ex-schoolmeester het vlie
gen van steenen laken. Maar mooi was het
oogenblik van waarneming boven het water,
buitengewoon, en het werd nog mooier, toen
de vogel op een overhangenden tak ging zit
ten. Nu kon ik hem, al was hel ook, dat ik
hem wat dichterbij gewcnscht had, toch
goed zien. O, wat had ik gegeven, als ik
mijn kijker bij me had gehad; nu moesten
mijn oude oogen onversterkt hun plicht
doen. Maar dat deden ze! Wat een pracht
blauw op rug en kop, vooral raiddenop den
rug! Soms leek het wel in groen over te
gaan. Dit was de hoofdkleur, afgewisseld
door bruin en wit. Dat bruin erg roodachtig.
Wat geweldige snavel heeft zoo'n dier
toch, langer nog dan zijn kop leek het. En
stevig! Dat zal hem misschien wel te pas
komen bij het maken van zijn nestgang,
waarbij hij met dc korte pootjes het zand
wegkrabt, tenminste als hij geen gebruik
maakt van een verlaten rattengang, want dat
doet hij ook wel. Langer dan een meter is
zoo'n tunnel eD aan het eiDde worden de
vijf tot acht gladde witte, bijna kogelvormige
eieren gelegd. Vaak is zoo'n uest aan den
waterkant, maar mij is er eens een gewezen
ver van bet water in een steilcn kant van
een zoo goed als drogen greppel. Meerma
len zag ik er den vogel uitgaan. Aangezien
hij visschen vangt en daarmee ook zijn jon
gen voedt, vindt men bij den ingang van het
nest vaak vischgraten. Ik hoop daar volgend
voorjaar wat van te zien.
A. JOMAN.
Toch kwam er ééu moment, dat de Wot
zijn eigen aandoening verried over de war
me ontvangst in het .oude Vaderland: hot
was, toen hij er zijn voldoening over mocht
uitspreken, dat zij hier liun eigen taal, dat
zij liier Hollandsch konden spreken voor
al die juichende menschen, die hen volko
men verstonden en begrepen en hun duide
lijk doden voelen, dat zij thuis waren!
Een hoogstaand mensch.
De Wet zoo geheel in al zijn kracht cn
jncnschelijke zwakheid te hebben mogen
leeren kennen, liet moet een ware verheuge
nis zijn geweest, een onüitwischbare episode
in het leven e.u daarom is het boek van Dr.
IT. ver Loren van Themaat, die een groot
deel van zijn tweejarig verblijf bij de boe-
rencommando's onder de Wet gediend heeft,
zoo'n onmisbaar bezit voor ons volk, want
\yaarlijk menschen als de Wet komen
hoogstzelden in de geschiedenis voor.
Hoe hoog staat deze eenvoudige mensch
boven de menigte, niet alleen door zijn
krijgsdeugden, wij hebben daarvan in
onzen armen tijd meer dan genoeg gelezen!
maar vooral door zijn liefde, zijn trouw,
zijn teer geloof aan net beste in den mensch
Dc Wet's teergevoeligheid is bekend. Als
hij den 31 sten Maart 1900 den zwaargewon
den luitenant Nix, militair attaché van ons
Indisch Leger, op een hoeve moet achter
laten -- hij had geen ambulance bij de
hand springen hem de tranen in de
oogen. Hij drukt hem do hand en een blik
an oneindig medelijden met het lot van
den jongen, veelbelovenden officier ver
zacht diens laatste oogenblikken.
Zijn Godsvracht.
„Wanneer ik niet m bijna elk gevecht
wonderlijke dingen zag g/^uren, die een
rrienschelijk vorstand voor onmogelijk zou
houden, en die mij daardoor duidelijk in
alles God's hand doen erkennen, dan zou ik
reeds lang don moed verloren hebben", hoe
vaak heeft hij dit niet herhaald? Want
„eigen vergeeflijke zwakheid" voelde ook
deze sterke man bij lijden. Toen de Engel-
schen hem de schitterende aanbieding de
den van een fortuin 's jaars, indien hij zich
aan den strijd onttrok, verzocht de Wet de
makkers voor hem te bidden, dat dc ver
zoeking hem nimmer te sterk mocht wor
den.
De Wet's meesterschap in strategie en
tactiek behoeft hier niet vermeld, ziju veld
tochten zijn uitvoerig verhaald door hem
zelven en door anderen, slechts zij hier
even gewezen op het zesde zintuig, dat hem
vele onschatbare diensten betoonde: zijn be
wust gevoel, waar 's vijands zwakke pun
ten lagen, waar hij doorsluipen kon, welke
richting hij heen moest; geen macht ter
wereld kón hein dan tegenhouden, omsin
gelen of grijpen. Dan ging er van hem een
ijzingwekkende kracht uit, die allen aan
greep en ze willoos voerde ter uitred
ding, dat stond vast cn is altoos zoo uitge
komen.
In den oorlog tegen Engeland had nie
mand zich meer gewaagd, meer van zijn
krachten gevergd dan hij. Meer dan van
menig ander was zijn gezin getroffen, zijn
goed vernield, zijn eer aangerand, zijn
naam belasterd. Onoverwonnen kwam hij
naar Vereeniging, met den vasten wil den
komenden vrede tegen te houden, ofschoon
Steyn, hem in zijn plaats tot wnd. staats
president aanstellend, De Wet op het hart
gedrukt had, tenslotte toe te geven, als dc
Transvalers „ingaven".
Iedereen weet, wat het hem gekost heeft
om den ontembaren Vrijstatcr daartoe tc
bewegen, hem wien zijn Vaderland een
deel van zijn lichaam was, een onafschei
delijk d.ccl van zijn bestaan, waarvoor hij
zoo hartstochtelijk gestreden had, als zel
den een pairioot gedaan heeft! „Ek sien
hom nog, die onbeugbare man, met sy
deurdringende oë, sy sterke mond en kin
ek sien hom nog daar, soos 'n leeu in 'n
hinderlaag vasgekeer. Hy wil nie, hy kan
uie, maar hy moet die stryd opgée". Wist
hij niet van Steyn, dat deze eens gezegd
had. „Ek sal my hand op geen papier set,
waardeur ons onafhankelykheid sal ver
nietig word nie"?.En tóch moest hij dat
offer brengen.
Nog eenmaal bij hot uitbreken van
den wereldoorlog heeft De Wet den
strijd tegen de Engclschen aangebonden.
Dat was toen dc Regeering dc Boeren wil
den ge-bruiken om Duitsch-Zuid-Wcst voor
Engeland tc veroveren en zijn eerlijk ka
rakter zich daartegen verzette. Helaas is
zijn innige wensch: het herstel van de oude
Boerenrepubliek toen niet in vervulling
gegaan.
Tardieu dient te Genève
„ontwapenings"-voorstellen
in. Talrijke landen staan
er afwijzend tegenover.
De Fransche minister van oorlog, Tar
dieu, is de oersto geweest, die bij hot bu-
roau dqr ontwapcnings-conferentic concre
te 'voorstellen heeft ingediend. Aan de hand
wordt gedaan de militaire én burgerlijke
luchtvaart te internationalisucren en tot
overeenkomstige maatregelen'over te gaan
met betrekking tot de meest agressieve
land- en zeebewapening. Verder wordt de
vorming bepleit concr internationale poli
tie- en strijdmacht, terwijl bet tevens noo-
dig wordt geacht den Volkenbond inder
daad oen uitvoerende macht tc verschaf
fen, die naam mag hcb'bcri.
Natuurlijk is hierboven de inhoud dor
voorstellen zeer summier cn slechts in
uiterstgrove trekken aangeduid. Onder-
tusschcn kan reeds nu worden gezegd, dat
de Fransche voorstellen' nu niet bepaald
geschikt zijn om het denkbeeld der ontwa
pening te verwerkelijken; de strekking erv
van lijkt veeleer Ie zijn de bewapening te
handhaven en uit bijna eiken rogel van
het memorandum blijkt, dat dc samenstel
lers ervan voor de zooveelste maal de we
reld erover hebben willen inlichten, welk
standpunt Frankrijk inneemt ten aanzien
van 't vraagstuk der socunte derveilig
heid. Bovendien ziet men spoedig, dat de
mooi lijkende voorstellen in hoofdzaak te
gen Duitschland zijn gericht. Vooral óver
die eenheden der luchtvaart, welke bij het
uitbreken van don oorlog in gcyechtsma-
teriaal kunnen worden veranderd, willen
dc Franschen het Volkcnbandsbehecr zien
uitgestrekt. Op deze wijze zou Duitschland
eigenlijk de aanmaak van burgorlijke vlieg
machines, die een groot en omvang hebben,
practisch onmogelijk worden gemaakt. Dit
streven der Franschen trekt te meer de
aandacht, daar de landen, die over kleine,
rappe militaire vliegtuigen beschikken,
deze niet behoeven af te staan. Juist dit
type bezit Duitschland niet, terwijl dc
zwaar bewapende Europcosche staten er
ruimschoots van zijn voorzien.
Aan den anderen kant is Frankrijk over
dc brug gekomen door goed tc vinden, dat
de luchtvaartlijnen naar dc kolomen niet
wórden geïnternationaliseerd. Een mooi
gebaar, waaraan de Duitschórs echter bit
ter weinig hebben, aangezien het vredes
verdrag hén van hun koloniën hoeft be
roofd.
Bovendien bobben de Franschen hun
voorstellen dusdanig geredigeerd, dat zij
bij aanvaarding ervan reeds bij voorbaat
er staat op kunnen maken, dat een of an
dere moderne ontdekking, die dc Duit-
scbers mochten doen, dc beteekenis van het
feit, dat Frankrijk Duitschland in militair
opzicht vele malen do meerdere is, onmo
gelijk tc niet kan doen. Men ziet hieruit,
dat bet Fransche wantrouwen nog buiten
gewoon groot is.
Ook overigens behelst liet Fransche me
morandum geen eigenlijke ontwapenings
voorstellen; practisch komt het op voor
handhaving der zware bewapeningen, die
Frankrijk door den Volkenbond gebruikt
wenscht te zien om staten, die den vrede
in gevaar brengen, tc tuchtigen.
Waardeeririg kan men feitelijk alleen
hebben voor het denkbeeld, hetwelk in 't
vijfde hoofdstuk van het memorandum is
belichaamd en hierop neerkomt, dat ein
delijk dc Volkenbond eens werkelijk met
uitvoerend gezag wordt bekleed en, wan
neer dit instituut iets zou willen „doen",
het niet langer wordt geremd door de star
re soevereiniteitsopvattingen der afzonder
lijke staten.
Als geheel echter zijn de Fransche voor
stellen uiterst onbevredigend, een opvat
ting, die niet alleen door de Duitscliers
wordt gehuldigd, maar evenzeer door dc
Angelsaksische staten, Rusland, Japan,
enz. Van een stap voorwaarts in de rich
ting van de ontwapening is dan ook geen
sprake: Frankrijk heeft zich ook nu weer
verschanst in zijn oude stellingen en blijft
vasthouden aan het beginsel: eerst veilig
heid, dan ontwapening, terwijl de zoocven
genoemde staten, voor het overgroote deel
althans, aanhangers zijn van Henderson's
idee, welke behelst, dat eerst een ernstig
begin moet worden gemaakt met do ontwa
pening, wil men het oorlogsgevaar verklei
nen.
BUITENLAND.
liet conflict in het Verre Oosten.
(Vierde Blad, pag. 1). 1
BINNENLAND.
Wetsontwerp tot instelling van oen oco-
nomiscbon raad.
(Twocdc Blad, pag. 3).
De moord op den boer Eschauzier voor
de ITaagsche rechtbank.
(Twocde Blad, pag. 2).
De Eerste Kamer verwerpt dc pachtwet
ten mot 25 tegen 21 stemmen.
(Derde Blad, pag. 1).
De winkelsluitingswet 'treedt, op 1 Mei
tn werking.
(Tweede Blad, pag. 2).
STADSNIEUWS.
De gemeenteraad besluit tot het aangaan
van 'een leerling van 2 millioen.
(Eerste Blad, pag. 2).
Mogen wij nationaal ontwapenen?
(Eerste Blad, pag. 3)
LECTUUR IN HET ZONDAGSBLAD:
Onze groote Stuatslieden „Ramsay Mac-
Dönuid."
Araerikaausche Brief„De evangeliste
niet de slangen.
Etha' Fles „Het nieuwe Rome.
Hoogste barometerstand: 780,8 te Breslau.
Laagste barometerstand: 718.4 te Vardö.
Verwachting: Zwakke tot matige meest
Z.O. wind, helder tot licht bewolkt, droog
weer, lichte vorst des nachts, overdag zelf
de temperatuur.
Dn verplaatsing in ongeveer N.-Z.O. rich-
ling van het ulcuw gebied van hoogen
druk, dat gisteren over Scandinavië vol
schonen was, bracht in het Noorden van
Scandinavië cn van Finland oen enorme
stijging van temperatuur. Terwijl daar gis
teren temperaturen tot ±34° voorkwamen
is het nu aan geen der staten m die ertre-
ken kouder dan i Daar tegenover is de
temperatuur in Oost-Duitscbland, waar
reeds gisteren in do bovenlucht dalingen
van meer dan. 15° ten opzichte van den dag
tevoren waren waargenomen, flink gedaald,
zoodut vrijwel geheel Duitschland vorst
had en het Crosten strenge vorst. Daar de-
depressie die op de drukstijging in het
N.O. volgde ook ongeveer Z.-Z.O.-waarts
trekt is te verwachten, dat de kern van den
hooogen druk over Duitschland blijft lig
gen, zoodat de windrichting en de alge
meen© toestand in ons land wel in hoofd
zaak dezelfde zal blijven. Lichts vorst en
in het O. misschien matige vorst des
nachts met stralend weer overdag.
'v'arkensmarkt 5 Tel. 1309
Onze orgels, piano's zijn Jnist iets
boter dan andere en goedkooper.
LANGESTRAAT 49-51 TELEFOON 190
Velerlei Modellen Voor iedere figuur