AMEDSFOORÏStH DAGBIAK
„OVERTUIGD MAN DER VREDESGEDACHTE"
FRANKRIJK'S OORDEEL OVER DEN DOODE
Woensdag 9 Maart 1932
..DE EEMLANDER"
30e Jaargang No. 215
DE DUITSCHE PERS OVER
WIJLEN BRIAND
Waardeerende woorden
uit Washington
ONTVANGST AAN DE
OVERZIJDE
WOORDEN VAN LOF EN
BLAAM
STORM BOVEN DEN ATL.
OCEAAN
De rechlsche bladen zijn niel
over den overledene
Ie spreken
B c r 1 ij n, Maart. (V.D.j Dc dood van
Briand geeft den Berlijnschcn bladen aan
leiding uitvoerig de politiek van den voor-
maligcn Fransclien minister van buiten-
landsche zaken te bespreken.
Dc Gcrmania ziet ondanks allo teleur
stellingen in Briand een overtuigd man
van dc vredesgedaclit". wiens eerlijk stre
ven ging naar toenadering tusschen Frank
rijk en Duitscbland.
De D. A. Z. legt cr den nadruk op, dat
Briand één ding voor gehad beeft op alle
Fransche politici; hij is groothartig ge
weest en beeft zich niet vastgeklemd aan
stellingen, die onhoudbaar geworden wn-
■ren. Dit vormde het verschil tusschen hem
en Poincaré.
De Lokalanzéiger zegt, dat figuren als
Briand, die het woord vredo in den mond
nemen en die dc Fransche hegemonio met
alle middelen in stand willen houden, ge
vaarlijker zijn dan Clemenceau.
Het Berliner Tageblatt meent, dat Briand
zijn weg is gegaan als een goed Fransch-
man, maar even goed als een Europeaan.
De Bórscnkurier meent, dat Briand een
Franschman is geweest, die bet welzijn van
zijii vaderland liever in een cultureele ge
meenschap dan anders bereiken wilde.
De Deutsche Zeitüng is van meening, dat
Briand nooit een vriend van Duitscbland
is geweest.
De Vor\vart6 is van opvatting, dat Briand
een goed patriot is geweest, die echter in
staat is geweest verder te kijken dan do
nauwe grenzen van zijn vaderland en het
gegeven oogenblik.
W a s h i n g t o n, 7 Maark (V.D.) Het be
richt van den dood van Briand heeft in of-
■icieele kringen oprecht leedwezen veroor
zaakt. E wordt op gewezen, dat de vredes
apostel Briand meer begrip heeft gehad
dan dc meeste overige Fransche politici.
Een feit is, dat Fransche kabinetten on
der leiding van Briand in officicelo krin
gen te Washington steeds gunstig zijn ont
vangen. De geheele Amerikaansche pers
wijdt grooto artikelen aan dc nagedachte
nis van den overledene.
Gevoelige woorden van minister
Beelnerts.
Dc correspondent der N. R. Ct. Ie Genève
meldde gisteravond:
Minister Bcclaerts van Blokland heeft
vanavond na afloop van de bijeenkomst van
de Volkenbondsvcrgadering aan dc verte
genwoordigers der Nederlandsche pers ver
klaard, zeer onder den indruk te zijn van
Briand's sterven. De verschillende malen,
dat hij de gelegenheid had gehad Briand
te Genève te ontmoeten, was onze minister
steeds weer onder* den indruk gekomen van
de grootc bekwaamheden en den krachti-
gen vredeswil van dezen gcnialen Fransch
man. Zijn dood is een verlies niet alleen
voor Frankrijk, niet alleen voor den Vol
kenbond, waaraan hij zooveel van zijn bes
te krachten heeft gegeven, maar voor dc
heelc naar* vrede strevende wereld.
De laatste dagen van Briand.
P a r ij s, 8 Maart (V.D.) Zooals eerst thans
i.iit dan vriendenkring van Briand hekend
wordt waren dc genccsheercn van Briand
zich de laatsto week van zijn hopeloozen
toestand bewust en verwachtten zij eiken
dag bet overlijden van den grijzen minis
ter Er was echter een streng voorschrift
om naar bulten niets to laten blijken van
den errtst van den gezondheidstoestand van
Briand, aangezien liij tot den laatsten dag
zelf de kranten las en men niet wilde, dat
hij in de pers zou lezen hoe ernstig zijn
toestand 1 was Dientengevolge kwam het
overlijdensbericht gistermiddag geheel on
verwachts. Toen Briand op 29 Fcbr. j.l. uit
Coclicrel naar Parijs terug kwam, kostte
het hem veel moeite, om zijn op dc tweede
verdieping gelegen woning van het flatge
bouw aan dc Avenue Isleber te bereiken.
Wat hem de laatste dagen het meest hin
derde, was het rookverbod, dat hem door
zijn behandelende geneesheer was voorge
schreven. Gistermorgen -aaktc hij echter
huilen bewustzijn en 6lcchts even is hij
weer tot bewustzijn gekomen. Tegen half 11
begon de doodstrijd, die ongeveer drie uur
duurde. Het stoffelijk overschot van Briand
wordt heden naar den Quai d'Orsay over
gebracht en in het ministerie van buiten
landsche zaken opgebaard. Als hoogtepunt
van de rouwceronionicn zal minister-presi
dent Tardieu een herdenkingsrede houden,
■waarna de vöorloopige bijzetting zal ge
schieden op het kerkhof van Passv. Later
zal het stoffelijk overschot naar Coehe-el
worden overgebracht Op verzoek van
Briand's familie en van den overledene
zelf zal dc lijkdienst worden gehouden in
TAacdonald cn Lloyd George
prijzen het werk vau den
overledene.
Londen, 8 Maart. (V.D.) De minister
president Macdonald heeft in een korte ge
denkrede het overlijden van Briand her
dacht. Briand wijdde dc beste jaren van
zijn lang loven aan het hooge streven om
do goede verstandhouding tusschen dc vol
ken te herstellen. Zijn naam zal door dit
werk blijvend genoemd worden: een mo
nument, dat langer* blijft bestaan dan
brons. Ilij was de schepper van den vrede
en zijn verlies zal niet alleen in Frankrijk,
doch door alle mcnschcn van goeden wille
in dc geheele wereld diop worden betreurd.
Lloyd Goorge verklaarde, dat B-iand's
dood na den dood van Stresemann een
nieuw verlies van de zaak des vrod'cs en
voor de bevordering van den vredo in
Europa is.
Herdenking op de Gcnoefsche
ontwapeningsconferentie.
G c li e v e, 8 Maart. (V.D.) De hoofdcom
missie der ontwapeningsconferentie heeft
hedenmorgen in een korte rouwzitting Bri
and herdacht
Dc voorzitter der ontwapeningsconferen
tie Henderson, wees cr op, dat Briand in
hooge mate had meegewerkt aan dc tot
standkoming van dc ontwapeningsconfe
rentie en dat het Briand was geweest, die
hem -had verzocht het voorzitterschap van
dc conferentie op zich te nemen.
In Briand, den on vermoeiden voorvechter
van de vredesgedachte cn de vriendschap
tusschen de volken, had hij een persoonlij
ken vriend verloren. Henderson deelde ver
volgens mede, dat Zaterdag, den dag vaD
de bijzettingsplechtighcid te Parijs, geen
zitting van de ontwapeningsconferentie zal
worden gehouden.
Als vertegenwoordiger van dc Fransche
regeering, dankte Paul Boncour, waarna
de zitting als teeken van rouw een kwar
tier werd onderbroken.
„Een onherstelbaar verlies voor
Frankrijk en de wereld".
P a r ij s, 8 Maart. (II. N.) De stroom van
telegrammen, waarin deelneming met het
overlijden van Briand wordt betuigd, blijft
aanhouden. President Hoover verklaart in
zijn telegram aan Tardieu, dat de eerlijke
cn vastberaden strijd, dien Briand voor den
vrede heeft gevoerd, den overleden staats
man dierbaar aan het Amerikaansche volk
heeft gemaakt, dat daarom met het Fran
sche volk over liet verlies van den grooten
staatsman treurt. De vroegere staatssecre
taris Kellogg verklaart, dat Briand in ioder
land door millioenen betreurd zal worden,
daar hij de grootste staatsman en pleitbe
zorger voor den vrede is geweest. Zijn dood
is con onherstelbaar verlies voor Frankrijk
en de wereld.
Parijs, S Maart. (V.D.) liet program
der hijzeltingsplechtigheden voor Briand is
thans definitief vastgesteld. Reeds Dinsdag
avond is het stoffelijk overschot gekist.
Donderdagmorgen zal het stoffelijk over
schot worden overgebracht naar het minis
terie van Buitenlandschc Zaken, \vaar dc
doode in dc „Salie des horloges" zal wor
den opgebaard.
Zaterdagmorgen zal de aartsbisschop van
Parijs den overledene zegenen. Daarna zal
de lijkkist voor het ministerie worden op
gesteld. Van het ministerie tot dc kamerge
bouwen zullen tribunes worden opgericht
Om twee uur des middags zal minister-
president Tardieu een herdenkingsredevoe
ring uitspreken, waarna de troepen voor
het stoffelijk overschot zullen defileeren.
Voorloopig zal het stoffelijk omhulsel op
MOMENTEN UIT HET LEVEN VAN BRIAND.
Boven links: Briand cn Stresemann na de sluiting van hot verdrag van Locarno. Boven midden; Met vacantie.
Boven rechts: Briand in Genève. Beneden links: Briand ten tijde van zijn eerste minister presidentschap.
Beneden rechts: Bezoek van Briand aan Berlijn in 1931. V. i. n. r.: Briand, Laval, Brüning on Francois Poncet.
een der Parijscho begraafplaatsen worden
bijgezet. Later zal de teraardebestelling op
Cocherel plaats hebben.
Herdenking in Kamer cn Senaat.
In Kamer en Senaat zijn heden door de
onderscheiden presidenten de herdenkings
ledevoeringen gehouden ter eere van
Briand. De president van de Kamer, Buis
son, verklaarde o.m., dat het verlies dat
het parlement lijdt door den dood van
Briand ontzaglijk is. Briand heeft, aldus
Buisson. tijdens de jaren na den oorlog
niet slechts Frankrijk, doch de geheele we
reld toebehoord. Zijn naam heeft boven de
nationale tegenstellingen gestaan en is
voor alles een teeken dei* hoop geweest.
Buisson herinnerde aan het vredeswerk
van Briand en aan zijn woorden die hij
tijdens een der laatste Kamerzittingen heeft
uitgesproken, toen men hem biltere .ver
wijten maakte wegens zijn politiek. Briand
riep toen met stemverheffing uit: Moet men
dan sterven om te bewijzon dat rnen eerlijk
is?
Vervolgens nam Tardieu nog eenmaal 't
woord. De premier verklaarde dat Briand
als lid of chef der regeering op binnen en
buitenlandsch-politicjk gebied nimmer zijn
vertrouwen heeft verloren van de goede uit
werking, wiïlke een openlijk en eerlijk de
bat cn vrijwillig getroffen overeenkomsten
geven.
Dc president van den Senaat herdacht
Briand in hartelijke bewoordingen, waarbij
de vice-president en Paul Reynaud, de mi
nister van Justitie, zich namens de regee
ring aansloten.
Russische condoléance met
liet overlijden van Briand.
Moskou, via Kofno, S Maart. (V.D.) De
plaatsvervangende Volkscommissaris van
Buitenlandsche Zaken der Sovjet Unie,
Krestinski, heeft den Franschen ambassa
deur to Moskou de Jean de deelneming be
tuigd der Russische regeering in verband
met het overlijden van Briand.
Daar moet veel gebeds gebeden zijn...
voordal de wereld ontvangt wat
de wereld niel geven kan:
„Vrede"
Briand en de Groot
In „Dc Tijd" lazen wij de volgende „Tijd
spiegel", geschreven bij het overlijden van
Aristide Briand:
Een zwervende schim aan den oever van
den ondcru ereldstruom zoekt toegang op
de boot van Charon, den geduchten veer
tnan des doods. Lezer van kranten, gij heb'
hem reeds onmiddellijk herkend uit zijn
portretten cn caricaturen, u tot vervelens
toe onder oogen gekomen. liet is Aristide
Briand, die de eeuwige rust zoekt.
Doch zoo uw oogen scherp genoeg zijn om
te onderscheiden, welke gestalte daar dui
lelijk wordt uit dc eeuwige nevels der over
zijde, zult gij een Hollandschen man mei
■•en sierlijken, doch eenvoudigen kantkraag
Links is overtuigd, dat Briand
den vrede heeft gewild
Pertinax' merkwaardige
kenschetsing
Parijs, ij Maart. (V.D.) Vanzelfsprekend
wijden de Fransche bladen uitvoerige arti
kelen aap den overleden staatsman Briand.
Naast uitvoerige levensbeschrijvingen wor
den dc verdiensten van den grooten staats
man voor Frankrijk erkend, hoewel de
rechlsche pers, die zijn politiek vooral in
de laatste jaren fel bestreed, laat uitkomen,
dat zij deze politiek voor Frankrijk niet de
beste vond.
De Echo dc Paris schrijft, dat het Briand's
ideaal is geweest de man van den vrede en
van de Fransel) Duitscho overeenstem
ming te worden. Hij heeft verder dan deze
overeenstemming willen komen cn zijn doel
was het bereiken van werkelijke interna
tionale toenadering. Zijn voorstel tot vor
tning van een Europeeschc unie is echter
nog niet verder gekomen dan het stadium
van het experiment. Sedert vele maanden
was Briand in het kabinct-Laval nog slechts
een facade eu weinige dagen voor zijn 70en
verjaardag heeft de dood hem verrast.
In hetzelfde blad schrijft Pcrtinax een uit
voerig artikel. Vele mcnschen geloofden in
het succes van dc verschil lende gebeurte
nissen, die Briand's loopbaan vormden en
zagen daarin een doelbewuste aanecnscha
keïing van feilen. Uit persoonlijke Vaarne
ming verklaart Pertinax echter tot de con
clusie to moeten komen, dat de weg van
den overleden minister van buitenlandsche
zaken dikwijls onzeker was, onduidelijk en
begeleid door aarzelende handelingen. Wat
bijvoorbeeld Locarno betreft, had Briand
Poincaré na het eerste bekend worden van
het voorstel medegedeeld, dat deze over
eenkomst hem volkomen onaanvaardbaar
leek. Ook met het Kcllogg-pact hadden de
gebeurtenissen zich anders ontwikkeld, dan
Briand's bedoeling was. Briand wenschte
een Fransch-Arnerikaansche toenadering en
ten aanzien hiervan beeft hij zich vergist.
Sedert 1920 gold al zijn werk dc Fransch-
Duitsche toenadering.
Zijn blik stond echter niet. open voor rea
liteiten, want steeds bleef hij gelooven aan
het bestaan van een vredelievend Duitsch
land.
De Duilschc politiek beeft van de poli
tiek van Briand datgene genomen, wat zij
kon gebruiken voor de voorbereiding van
de revanche cn de rest heeft zij eenvoudig
laten vallen. Zoo kan men zeggen, dat de
houding van Frankrijk in do periode van
1925 tot 1930 het militaire en diplomatieke
herstel van Duitschland heeft bevorderd.
De Figaro "schrijft, dat de tijd thans voor
bij is om een buitenlandsche politiek te
veroordeelen, die reeds voor den dood van
haar schepper vervallen was.
Ook de Ami du Peuple spreekt koel en
terughoudend over de door Briand gevolg
de politiek.
De linksche pers daarentegen wijst rnet
enthousiasme cn waardecring op het be
langrijke werk, dat Briand voor Frankrijk
en voor den Furopceschen vrede heeft ver
richt cn noemt Briand een der grootste zo
nen van Frankrijk.
In de Excelsior schrijft Paul Painlevé,
dat de droefenis en de ontsteltenis bij de
massa bij het bekend worden van het
doodsbericht dc schoonste eer is geweest,
die men den staatsman en mensch Briand
had kunnen bewijzen. De publieke opinie
heeft geweten, dat Briand heeft gew&rkt
voor don vrede, zonder ooit de belangen of
de veiligheid van Frankrijk uit het oog te
verliezen.
De radicaal-socialistische République
noemt den gestorvene eveneens één der
ware grooten. Het volk zal zijn woord nim
mer vergeten, dat er geen oorlog zou zijn,
zoolong hij leefde. Thans verheffen de theo
retici van den haat en van het geweld hun
riem en de tegen dc bemoeiingen van
Briand gerichte daden der nationalisten
zullen, indien Briand's work niet wordt
voortgezet, hun bittere vruchten dragen.
In de socialistische Populaire wijdt Léon
Blum ernstige woorden van waardeering
aan den gestorven vriend, die in den laat
sten tijd dikwijls een politiek tegenstander
is geweest. Briand heeft echter den vrede
gewild cri dit altijd diep mcnschelijk ge
voeld. Aan deze woorden, schrijft Blum, be
hoeft men niets toe tc voegen.
Engelscho persstemmen over
het verscheiden van Briand.
Londen, 8 Maart. (V.D.) Ook dc Engel-
schc pers wijdt uitvoerige herdenkingsarti
kelen aan Briand. Dc Times schrijft, dat
Briand dc bijzondere gaven van oen idea
len minister van buitcnland.sch<> zaken
beeft vereenigd met die van ccn volleerd
diplomaat. Zijn grootc talenten beeft bij ge
bruikt ter behartiging van dc belangen van
zijn land in den zin van internationale ver
standhouding.
De Daily Telegraph merkt op, dat Briand
steeds do vriendschap met Engeland heeft
hoog gehouden.
De Morning Post herinnert aan de sug
gestieve kracht van Briand's redevoerin
gen, waarmee hij het wantrouwen van zijn
vijanden in slaap sprak.
De Daily Mail verklaart, dat Briand door
bet Engelsche volk, wiens ware vriend hij
geweest is, ten diepste betreurt wordt.
De Daily Herald schrijft over Briand als
den leider van hot tweede Frankrijk, die
aan den vrede, aan de kracht van den Vol
kenbond cn aan de ontwikkeling van de
wereldwelvaart door economische samen
werking heeft geloofd.
Ook de Daily Express prijst in het bijzon-
dor Briand's werk voor den Volkenbond en
betreurt, dat deze door zijn vrienden tot
een instrument ton behoeve van de Fran
sche politiek is gemaakt.
ontwaren, dien gij zoo vaak niet zaagt, ten
zij gij op de markt in Delft mocht wonen,
waar zich zijn standbeeld bevindt. Het is
de groote apostel van den internationalen
vrede, Hugo de Groot, dio klaar staat om
zijn geestelijken nazaat in te leiden in den
kring der vrienden.
Aan wie daé.r vrede cn vreugd ten deele
viel, omdat zij hier van goeden wille waren.
De ouden zouden naar het voorbeeld van
Lucianus hier een tweegesprek hebben ge
fantaseerd tusschen de zoo verwante gees
ten van do beide dienaren des vredes, dc
een met de band op het boek van het God
delijk recht, dc andere steunend op de pro
tocollen van dc „rechten van den mensch".
„Welkom, vreemdeling" zou Grotius ge
sproken hebben, doch voor den ander is
dit woord een ijdelo klank der aarde, en
met dien glimlach, dien gij van hem kent,
zegt hij eerbiedig weder:
„Hier zijn geen vreemdelingen meer,
want hier is vrede." Europas lot, gedragen
door den eersten, toen het steeg naar dc
lichtende hoogten eener nieuwe toekomst
door den ander ondersteund, toen het
dreigde nader tc snellen in verbijsterendon
ondergang, zullen zij beiden deernisvol be
spreken in do geheimtaal van de overzijde,
waar verleden, heden en toekomst zijn ver
smolten tot een eeuwig nü. Zal cr nog
redding zijn voor het stoutmoedige geslacht
der stervelingen? Achter de stem van Hugo
de Groot klinken de oude Hollandscho
stemmen der dichters, die zich verdiepten
iii zijn vredelievende problematiek. De oude
rechtskundige van den IJboord, Gijsbert
Corneliszoon Plemp, dc eerste Roomsche
pacifist van Nederland zoo dit tenminste
niet Erasmus moet geweest zijn, herhaalt
zijn schoonen regel:
Vrede, wat ligt gij verreweg begraven..*
cn Joost van den Vondel laat op de darte
lende regels van zijn landspel, waarin Ha-
geroos cn Adelaart door reinen min gei
paard zijn, eenen juichkreet volgen:
Daar is 't al pais en vrê.
Helaas, dat zijn stem wordt gesmoord
door het bovengrondsche gerommel van dc
Oosterschc kanonnen! De grondslag des
vredes is als de steen der wijzen tegelijk
onmisbaar en onvindbaar.
In het concert der oude wereldwijzen, die
Briand ontvangen, klinkt de schuchtere
taal van den zoo jong gostorven dominee
Caraphuyzen als een bedeesd verwijt:
Daar moet veel strijd gestreden zijn
Daar rnoet veel leed geleden zijn
En veel gebeds gebeden zijn
Eer alles wil in vrede zijn.
Daar moet veel gebeds gebeden zijn...»
voordat de wereld ontvangt wat „de we
reld niet geven kan"r. Vrede.
Br worden 36 menschcn-
levens betreurd
New-York, 8 Maart. (V.D.) Do boida
afgeloopen dagen teisteren zware stormen
de Atlantische kusten. 36 personen zijn om
liet leven gekomen, terwijl aanzienlijke
inaterieele schade werd aangericht. Talrijke
kleine schepen worden vermist. De kust
vaartuigen zijn ter -assistentie uitgevaren.
VERLAGING VAN HET RIJKSBANK-
DISCONTO.
Berlijn, 8 Maart. (V.D.) De Duitsebe
Rijksbank heeft met. ingang van morgen, 3
Maart, het disconto verlaagd van 7 tot 6
procent. De beleeningsrente is verlaagd t»
8 tot 7 procent.