'TGEVEN VAN BLOEMEN NIET POPULAIR
IN AMERIK
ONZE EXPEDITIE NAAR EGYPTE
DE FILMUNIVERSITEIT
TE MOSKOU
LUCHTVAARTNIEUWS
AMER1KAANSCHE NOTITIES
Bloemen zijn luxe in Amerika. Bloemen-
winkels zijn er in vervrolijking met drug
stores (een soort apotiicok-Manusje van
alles) of sigarenwinkels maar heel weinig
en dan nog betreedt het gemiddelde publiek
die maar matig om de eenvoudige reden,
dat alle bloemen peperduur zijn. Steevast
luidt het antwoord van den eigenaar of den
bediende op de vraag hoeveel de anjers oi
de rozen of de margrieten kosten: ,.A dollar
a bunch" een dollar per bos en dan dient
men uit te vorschen hoeveel bloemen er in
een bos zitten, hetgeen hoogstens een dozijn
is, maar ook dikwijls "een half of een kwart.
Om hier iemand in de bloemetjes te zetten
moeten dc gevers eerst over een gevulde
beurs beschikken en verder moet er een ge
gronde aanleiding toe bestaan. Bij talloozc
gelegenheden, waarop wij gewend zijn bloe
men te geven, ziet men niets van dat alles
m Amerika. Een dirigent, een solist, zelfs
een soliste met bloemenstukkcn en bouquet-
ten te huldigen is iets, dat ik me in jaren
maar eens of twee keer kan herinneren. En
in het land, waar eindeloos gehuldigd wordt
en telkens nieuwe kampioenen en feestvar
kens opduiken, is onze traditioneele lauwer
krans met linten een onbekend iets. Toen
Kingsford Smith een paar zomers geleden
in gezelschap van onzen landgenoot van
Dijk uit Europa kwam overgevlogen, wer
den zij officieel en feestelijk door de stad
New-York ontvangen van af hun aankomst
op het vliegveld in Long Island, maar van
Dijk was de eenige, die met een groot
bloemstuk gehuldigd werd aangeboden
namens de K.L.M. door haar New-Yorkschen
vert egenwoord i ger.
Bij drie gelegenheden komen de bloemen
rijkelijk voor den dag: bij bals en diners,
bii huwelijken en bij begrafenissen, maar
dan wordt er ook voor duizenden besteed.
Een bloem is geen onmisbaar vriendelijk
onderdeeltje van het dagelijksche leven, die
voor een naar centen aan een kraampje of
een venterswagen gekocht kan worden als
bii ons. Door de groote droogte van liet
klimaat en het overdreven stoken in de hui
zen 's winters of de zomerwarmte houden
de snijbloemen in dc winkels het alleen
maar uit, wanneer zij in groote van spiegel
ruiten voorziene ijskasten worden bewaard.
Stapt men een bloemenwinkel binnen, dan
worden direct de lichten in de koelkast
aangeknipt en heeft men zijn rozen of an
dere Flora's kinderen bemachtigd, dan is
het zaak er gauw mco op stap te gaan en
hen af te leveren, voordat ze in elkaar plof
fen en verwelken. Ik schat, dat bloemen in
een vaas hier niet half zoolang goed blijven
als in ons vochtige Hollandsche klimaat. En
dat is ook misschien een reden, waarom het
geven van bloemen niet zoo populair is.
Daarentegen is het zelf houden van bloe
men om het huis, indien men over het klein
ste stukje grond beschikt, minstens even ge
liefd als bij ons en ik zou haast zeggen:
men maakt er hier nog meer werk van.
Maar (Ie meesten bouwen met rotsen, leg
gen perken aan en de groote villa's en bui
tengoederen, die er tuinlui op nahouden, zijn
nooit zonder lusthoven en kassen. Tuin
architectuur bloeit in Amerika, hetgeen niet
te verwonderen is, gegeven de onbeperkte
ruimte waarmee en dc groote schaal waar
op gewerkt kan worden, terwijl dc natuur
met hellingen, rotsen, beekjes en prachtige
vergezichten meewerkt om in zuk een aan
leg te grasduinen. Wie dat alles eens per
jaar goed van nabij wil zien, zonder verre
tochten te maken, die ga naar de groote
Bloemententoonstelling in het Grand Central
Palace half Maart. Heel bloemenlievcnd
Amerika komt er kijken naar kweekend en
aanleggend Amerika en zelfs het buitenland
doet mee, Engclschc en Franscho rozen-
kweekers en natuurlijk dc Hollandsche boi-
lenblocmcn mankeeren er niet, zij vormen
zelfs een belankrijk aandeel in het feeërieke
schouwspel, dat dit reusachtige tentoonstel
lingsgebouw van vier verdiepingen biedt
Dat wil zeggen een groote begane vloer en
daarbóven omheen drie kolossale gaande
rijen. Er worden doorloopend tantoonstellin
gen gehouden nu een6 staan er all*
denkbare automobielen, dan weer motor
booten of het hotelbodrijf geeft, er een over
zicht van zijn werkzaamheden. Maar do
Bloemententoonstelling is en blijft een door
duizenden bezochto attractie, welke Nurks
kan dan ook voor zulk een oog- en neus-
wecldc onverschillig blijven?
Dc tentoonstelling wordt elk jaar Uitge
schreven en gehouden door de Horticultural
Society of New-York en de New-York Club.
Niettegenstaande er dit jaar ornstige vrees
omtrent 't welslagen der tentoonstelling bo-
stond in verband met de heerschcndc de
pressie 111 zaken, bleek deze ongegrond en
zelfs werden de verwachtingen zoover over
troffen, dat er nog een gaanderij méér in
gericht moest worden dan in dc vorige jaren.
Een overzicht geven van de heelc tentoon
stelling zou ondoenlijk zijn en bovendion
mijn lezers niet interóssccren. De inzendin
gen, in niet minder dan 300 vorschillcnde
klassen ingodoeld, waren afkomstig zoowel
van particulieren als van handelaren en het
is mij bij dergelijke gelegenhodcn altijd eon
raadsel, hoe een jury tot een conclusie kan
geraken bij liet prijstoekennen, omdat het
ccne al toov.erachtiger is dan het andere.
Er waren schitterende stukken tuinarchitec
tuur en voorbeelden van exquise smaak bij
Ongeveer in het midden bevond zich de
tuin van dc firma John Scheepers, den Hol-
londsch-Amerikaanschen kweCker en impor
teur, wiens uitgestrekte tuinderij in Brook-
ville, Long Island, 28 April a.s. officieel voor
het publiek geopend zal worden en waar de
tulpenbedden omringd zullen worden door
echte slootjes en een authentieke Holland
ache schuur met molen dc juiste sfeer zal
vorleenen. Dc inzending van Scheepers wop
een Old English Cottage Garden, rustig uit
gevoerd met een steencn muur op den ach
tergrond cn een waterput in het midden;
goede smaak en harmonische eenvoud wa
ren gebruikt bij dc kleurschakcerlng van
de tulnenrandcn en dc keuze voor de sier-
struiken op den achtergrond was bijzonder
te roemen. Deze inzending verwierf een spc-
cia'c gouden medaille. De Garden Club of
America die zich in het bijzonder ten doel
stelt den goeden smaak 'van het publiek op
te wekken en het. aan te sporen om zelf
tuintjes aan te leggen, had do tweede gaan
derij in bezit genomen. Hier waren ook
prachtige inzendingen snijbloemen rozen
en anjelieren. De derde gaanderij, dio voor
een deel werd ingenomen door inzendingen
van speciale plantengroepen, was voor het
grootste deel gevuld mot de deelneming door
de Hollandsche Bollen Verceniging, die voor
het eerst dit jaar in Amerika uitkwam. Na
tuurlijk met het doel om Amerika een groo-
tcre bekendheid met ons nationale produkt
bij te brengen. Uit bet vorenstaande kon
men al opmaken, dat onze tulpen werkelijk
geen onbekende hier zijn, maar al vormen
zij met pofbroek en den windmolen ons na
tionalo handelsmerk, daarom zijn ze nog niet
zóó ingevoerd, dat men zeggen kan: Ame
rika koopt op bevredigende manier bollen.
Integendeel, de handel zou zich kunnen
verveelvoudigen, indien onze landgenooten
zich over twee dingen konden heenzetten:
den afkeer van reclame maken on den
tegenzin in coöperatief optreden. Meer dor
duizend vlerkante meter was door de Ver
ceniging in beslag genomen met de prach
tigste manden tulpen, hyacinthen, crocussen
c.d. op Europeesche manier samengesteld,
hetgeen nog iets anders zeggen wil. Ook
perken met tulpen waren goed vertegen
woordigd. Ieder jaar looft de Holland Bulb
Exporters Association een wisselprijs uit,
die na drie maal toegewezen te zijn in het
vaste bezit van den winnaar blijft. Dc prijs,
een gouden schild, wordt toegekend voor
die inzending, waarin de Hollandsche bol-
blocm domineert en het best tot haar recht
komt Terwijl Marshall Field dc twee vorige
jaren de winnaar was. werd het schild dit
maal toegewezen aan mevr. Roswell El-
dridge. Onze gezant dr. J. H. van Roiic^
pleegt ieder jaar expres voor dit doei uit
Washington over te komen en reikte ook
weer den prijs aan de winnares uit tijdens
oen druk bezocht en geanimeerd diner in
het Commodórc Hotel. Tiet bezoek tijdens ds
tentoonstelling was reusachtig en wel ecu
bewijs, dat niet alleen vliegtuigen of motor
bóóten het groote Amcrikaansche publiek
belangstelling inboezemen. Wanneor nu dc
bloemen maar een. beetje goodkooper
werden!
(Door een bijzonderen correspondent)
Een van de drukst bezóchte inrichtingen
te Moskou is die, waaraan men kan promo-
veeren tot „doctor in de filmkunst". De op
leiding tot filmstor wordt in Rusland even
ernstig opgevat als de opleiding tot inge
nieur en duurt dan ook even lang. Reeds
vroeger werden los van elkaar staande film-
curSussen gegeven, doch deze zijn thans ver
vangen door de vierjarige universitaire stu
die, waarvoor zich ongeveer 1SÖ0 jongelui
hebben aangemeld. De filmschool te Le
ningrad ligt juist tegenover het station cn
is dus het eerste, wat den tourist opvalt.
Er worden niet alleen acteurs cn actrices
opgeleid, maar ook fotografen, régisseurs,
scenarioschrijvers, ontwerpers van costuums
en décors, enz. Zelfs dc administratieve be
trekkingen in de filmindustrie zijn niet ver
geten. De studenten zijn opvallend jong; de
meesten zijn tusschen de 16 cn 22 jaar oud.
Zij krijgen volstrekt geen zuiver theoreti
sche opleiding: de helft van den tijd wordt
aan „practisch werk" besteed. Zij schrijven
hun eigen scenario.'.*?, maken hun eigen dé
cors, kortom, dc gehcelc film is hun werk.
Als zij gereed is, wordt zij aan een aantal
deskundigen vertoond.
Het is niet zoo gemakkelijk, om tot de film-
universiteit toegelaten te worden, want er
zijn veel meer aanvragen dan plaatsen. Daar
door kan men ook vasthouden aan den eisch,
dat dc studenten dc negenklassigc lagere
school hebben afgeloopon, dan wel den drie
jarigen cursus van een Rab Fak (volksuni
versiteit). Zij worden echter niet gekeurd op
hun uiterlijk, hun bevallige bewegingen of
iets dergelijks. Zelfs voor dc z.g. commer-
cieele films kijkt men alleen naar het ge
zicht cn niet naar het figuur. Voor het suc
ces van de films is dit echter geen bezwaar.
Zoodra een student slechts een weinig op
de hoogte is gekomen van zijn toekomstig
vak, moet hij dadelijk aan liet werk als as
sistent van don regisseur, fotograaf, enz. Het
doel is om een zoo veelzijdige opleiding te
geven als slechts mogelijk is, zoodat dc stu
denten niet geheel afhankelijk zijn van het
speciale vak, dat zij gekozen hebben of dat
hun toegewezeu is. De acteurs en actrices
worden n.l. ook nog onderverdeeld naar het
filmgenre, waarop zij zich gespecialiseerd
hebben en dikwijls blijkt een student'minder
geschikt voor hot genre, waartoe hij zich
het meest aangetrokken gevoelt.
De studenten krijgen dikwijls gelegenheid
om in z.g. commercieelc films op te treden
en alvast naam te maken, want. dc cinema-
school is verbonden met dc studio's van dc
Mejrabpom filmmaatschappij, een der twee
groote Russischo filmproducenten. De daar
aan verbonden regisseur Pudovkin geniet
een internationale vermaardheid, evenals
Eisenstein, die ook als professor aan dc film-
universiteit verbonden is. 't Onderwijs wordt
trouwens over het algemeen door zeer be
kwame personen gegeven, veelal kunstenaars
van naam, af is hun roem dikwijls slechts
nationaal en zijn hun namen in het buiten
land onbekende. Dit doet nan hun bekwaam
heid echter niets af. Bekende filmartisten,
die niet aan de school verbonden zijn, geven
er af on toe lezingen.
Het studeeren aan dc filmuniversiteit is
in zekeren zin een beroep, want dc studen
ten krijgen 75 roebel por maand om van te
leven en als zij medewerken aan commer
cieelc films, zelfs 125 roebel. Hieruit blijkt
nogmaals, hoeveel waarde de Sovjets toeken
nen aan de propaganda, die zij door de films
voor hun denkbeelden kunnen maken. Want
dat zoowel dc films als de filmuniversiteit
geheel van den communistischen geest zijn
doortrokken, zal niemand meer verwonderen.
Do communistische propaganda door de film
is niet slechts het doel van het Sovjet-bo-
wind, dóch ook dat van dc filmartisten per
soonlijk.
Naast zuiver filmtechnischo studies wordt
er ook veel aandacht gegeven aun de licha
melijke oefening der studenten. Sommigen
hebben zich reeds tot echte acrobaten ont
wikkeld; er worden opvallend veel oefenin
gen aan de trapéze verricht. Verder worden
allerlei gymnastische oefeningen gedaan,
dansen uitgevoerd cn ter afwisseling ook ge
speeld, meestal ping-pong. Dc theoretische
vorming omvat als verplichte vakkeu: poli
tiek, staatswetenschappen, dialectisch mate
rialisme, Leninisme, geschiedenis der maat
schappij, geschiedenis van den klassenstrijd,
geschiedenis van het. materialisme en ge
schiedenis van de Vereenigde Sovjet-Repu
blieken!
Onder de studenten bestaat een levendige
belangstelling voor cameratechniek cn voor
de propagandistische uitwerking der films.
Elke week wordt er een buitenlandsche film
vertoond en toegelicht door een der profes
soren, waarna de studenten hun oordeel er
over in het kort moeten opschrijven. Alle „in
dividualistische" films worden afgekeurd als
ongewenscht. Tiet is dus niet zoo venvonder-
lijk, dat dc Russische films reeds jaren lang
iets aparts zijn geweest.
Dadelijk na de revolutie zag het Sovjet
bewind reeds in, welke groote belangen het
bij de film had. Dc bevolking bewonderde
do films en was eraan gehecht, omdat zij
daarin de schoone illusie vond, die zij in
haar eigen leven miste. Een zoo populaire
kunst was wel het beste middel om de pu
blieke opinie te beïnvloeden en daarom heeft
men de illusie niet geheel en al laten ver
dwijnen, zooals sommige communisten zou
den willen. Het ideaal van de films werd ech
ter voortaan: de communistische staat. Voor
het overige genóten de regisseurs een vrij
heid van beweging op artistiek gebied als
nergens anders ter wereld, vandaar dat reeds
in dc eerste Sovjet-films impressionistische
tendenzen we,rden opgemerkt. Thans hebben
zich niet minder dan zeven verschillende
impressionistische richtingen ontwikkeld.
Dc wensch, om den nieuwen maatschapp
lijken toestand in beeld te brengen, deed de
z.g. chronologische film ontstaan. Zoo'n film
wordt samengesteld uit scènes, die men el-
ken dag op straat, in fabrieken cn op den
akker kan vinden. Het doel ervan is natuur
lijk, het publick onder den indruk te brengen
van den snellen vooruitgang als gevolg \an
dc industrialisatie. Dc film wordt in Rusland
eigenlijk niet beschouwd als een middel tot
ontspanning. Doch men ziet zeer goed in, dat
de filmpropaganda slechts doeltreffend kan
zijn, wanneer het publiek de films voor zijn
plezier gaat zien. En voor dat doel is de
„chronologische" film, het ideaal van de
„Kinik"groep, niet zoo geschikt. Esther Shub,
een van do merkwaardigste figuren van
Sovjet-Rusland, heeft die chronologische film
daarom omgewerkt, tot iets, wat men een
geheel nieuwe kunst zou kunnen noemen.
Haar materiaal wordt nog steeds gevormd
door de korte scènes uit het dagelijkdch
leven, doch zij weet die zoo samen te stellen,
aan te vullen met stukjes film van vroegere
jaren cn tc voorzien van tal van teksten, dat
zij oei) boeiend geheel krijgt, waar ook ont
wikkelden met belangstelling naar kunnen
kijken. Haar eerste film, die meteen haar
naam vestigde, was getiteld: „De val van de
dynastie der Romanoff's. Dc opeenvolgende
scènes brengen bepaald een dramatische
spanning tew eeg onder dc toeschouwers. Ook
van symbolische voorstellingen maakt zij op
groote schaal gebruik. Om óén staaltje van
haar werkwijze te noemen: in deze film ziet
men een hoffeest, waarbij een prinses het
zoo warm krijgt, dat zij haar gezicht moet af
vegen en dan wordt voor een oogenblik de
loop van het verhaal onderbroken voor een
close-up van een boer, dio op het veld werkt,
totdat dc zweetdruppels op zijn gezicht staan.
Esther Shub vertelde bij het korte inter
view. dat wij met haar mochten hebben,
dat Zij in 1891 geboren is en bijna haar geheo-
le leven in Moskou heeft gewoond. Zij heet
de •vroegere middelbare meisjesschool te
Moskou afgeloopen cn vervolgens in de phi-
lologie en letterkunde gestudeerd aan dc
universiteit. Zij is verder in de meest uit-
eenloopende betrekkingen werkzaam geweest
totdat zij in 1921 door de Sovjet bij het film-
departement werd geplaatst, waar zij sinds
dien gebleven is. Haar werk bestond o.a. uit
het voor communistische opvattingen pas
klaar maken van buitenlandsche films, waar
bij zij in het bijzonder dc montage der Amc
rikaansche films leerde kennen.
Een interessante luchtlijn.
De afstand tusschen de hoofdstad Guate
mala cn Flores, dat in het Noordon ligt
midden tusschen de bosschen van het dis
trict Peten, bedraagt ongeveer 450 K.M,
doch tot voor kort duurde de reis 2
weken, al naar dat men een goede aanslui
ting op de boot had of dc modder op do we
gen de muildieren in het loopen beiemmer
de. Men ging per trein naar Puerto Barrios,
per stoomboot naar Belize in Britsch Hon
duras en 160 K.M. do rivier op naar El
Cayo, ora de laatste 120 K.M. door het oer
woud op muilezels af te leggen. Thans kan
men do reis in 1 uur 10 minuten maken
met de vliegtuigen van een Amerikaan ?clio
Maatschappij, die onder een Spaanschen
naam vliegt en van de regeering van Guate
mala postcontracten voor den tijd van tien
jaar heeft verkregen. Onderweg heeft men
een mooi uitzicht op het vulkanische pla
teau van Guatemala, terwijl ook het zeer
cosmopolitischo reisgezelschap interessant
genoeg is. Duitschc koffieplanters vliegen
naar Coban in oen uur, inplaats van 5 a 7
dagen over de reis tc doen; Chineesche han
delaars maken in grooten getale van de
vliegtuigen gebruik, evenals do Indianen
van de hooglanden. Bijna, steeds reizen
eenige Indiaansche vrouwen mee, met hun
zwarte haar in twee vlechten op den rug en
levendig gekleurde, met de liand geweven
shawls over dc schouders. Dikwijls nemen
zij een baby mee op reis.
De Amorikaanscbe militaire
vliegtuigen.
In Amerika wordt er bard gewerkt aan do
verbetering der militaire vliegtuigen, zoo
wel die van het leger als die der marine. In
de laatste maanden zijn dc kruiscrsnclheden
en dc maximumsnelheden van een groot ge-
deelie der luchtmacht dan ook belangrijk
opgevoerd. In dc buurt van Hawaï zijn
groote manoeuvres met de luchtmacht ge
houden, waarbij deze vooral als aanvals
wapen aan de hoogste eischen bleek te vol
doen. Deze maand zullen er opnieuw ma
noeuvres worden gehouden met het nieuwe
luchtschip „Akrou" bij wijze van oefening.
door
Prof. Dr. H. E. WInlock,
Directeur van het Metropolitan
Museum of Art, New York en
leider der Egyptische opgravin
gen voor dit museum
In een serie artikelen, waar
van wij het eerste deze week
publiceeren, beschrijft de be
kende Amerikaansche Egvp
toloog eenige interessante
onderdeden van zijn levens
werk-
Een expeditie, die 25 jaar
heeft geduurd.
Tijdens het afgeloopen seizoen hebben wij
een dag herdacht, zooals slechts zelden
wordt beleefd, n.l. den dag, waarop onze
Egyptische expeditie 25 jaar had geduurd
Daarbij werd tevens met groote dankbaar
heid het werk herdacht van mijn voorgan
ger Albert M. Lythgoe, die van 1906 tot
1927 steeds de opgravingen heeft geleid. Wat
meer is, de Egyptische expeditie van ons
museum was te danken aan zijn initiatief
In 1906 werd hij benoemd tot curator van
de Egyptologische afdeeling en zette hij de
Egyptische opgravingen als belangrijkste
punt op zijn programma, dat ten doel had.
het museum een goede en afgeronde collec
tie te verschaften. Dadelijk na zijn benoe
ming begon hij reeds met opgravingen bij
de koninklijke pyramiden uit het begin van
de twaalfde dynastie te Lisjt Het belang
rijkste werk is door de expeditie verricli'
bij de pyramiden van Amen-em-het I en fp
'n-Wosret I te Lisjt, benevens bij de tempels
van Mentoe-hotpe en Hatsjepsoet cn het
paleis van Amen-hotpe III te Thebo. In den
loop van het werk werden echter nog hp
langrijke begraafplaatsen ontdekt, zooals dia
van Senebtisi te Lisjt, die uit het begin van
de achttiende dynastie onder den daltempel
van Hatsjepsoet cn die van Sen-Moet, d*
koningin Meryet-Amoen en de prinsessen
der 21e dynastie te Deir el Bahri. Uit latere
tijdperken der Egyptische geschiedenis moe
ten het graf van Pebes bij Deir el Bahri en
de tempel van Hibis in dc oase van
Khargeh genoemd worden, terwijl belang
rijk werk werd gedaan op de oude Christe
lijke begraafplaats van El Bagawat t*
Khargeh, het klooster van het Epyshaniu®
te Thebe cn de kloosters van de Wadi'n
Natroem.
Daarnaast zijn vanaf 1907, overeenkomstig
het programma van den heer Lythgoe
systematisch de versierde graven van de 18e
en 19o dynastie te Thebe onderzocht een
werk, dat tijdens den oorlog onderbroken,
doch daarna weer opgevat werd en waar
door ons museum in het bezit kwam van
een onvergankelijke serie, facsimiles van
Egyptische muurschilderingen, die juist
door hun bijzonderen aard nooit in het ori
gineel verkregen kunnen worden. Op tal
van punten o.a. dc tempels van Deir el
Bahri zijn de werkzaamheden van onzp
expeditie afgesloten en zullen de opgravin
gen naar alle waarschijnlijkheid niet meer
worden hervat. De opgravingen te Lisjt
worden echter voortgezet en na de beëin
diging daarvan zul het werk op de con
cessie te Thebe worden voltooid. Het ko
mende seizoen zal ik niet langer de leiding
der opgravingen in Egypte kunnen hebben
in verpand met mijn benoeming tot direr
teür van het museum; in mijn plaats zal
mijn collega Ambrose Lansing het werk in
Egypte leiden, waartoe hij ten vollle de be
kwaamheid heeft verkregen door zijn erva
ringen bij de expeditie vanaf 1911 en zijn
zelfstandig werk tusschen 1915 en 1919, toen
vele leden der expeditie afwezig waren
Thans zullen wij enkele gedeelten van ons
werk bespreken cn wel allereerst de opgra
vingen bij den tempel van Hatsjepsoet \y
Deil el Bahri,
I.
DE TEMPEL VAN HATSJEPSOET.
Hoewel het materiaal, dat bij de opgra
vingen van den grooten tempel te Deir el
Bahri werd verzameld, nog niet volledig
vorwerkt is, kunnen toch de opgravingen
zelf reeds als beëindigd worden beschouwd.
Tien jaar lang hebben wij ér gewerkt en
stukje bij beetje de geschiedenis van den
tempel bijecngehaald. Hatsjepsoet is eind
Januari van het jaar 1479 v. Chr. gestorven,
nadat zij vele jaren lang mederegentes was
geweest van haar stiefzoon Thutmoses III.
dien zij geheel overvleugelde en op den
achtergrond stelde. Bij haar leven had zij
haar raadsman en vertrouwde Sen-Moet, die
een groot architect en kunstenaar was, op
dracht gegeven, om dezen tempel te bou
wen. Na baar geheimzinnige» dood was
Thutmoses III vrij om zich heter te wreken
en hij liet dan ook overal den naam van
Hatsjepsoet wegkrabben en haar portret
heelden vernietigen. Het moest nauwgezet is
deze verwoesting wel geschied te Deir el
Bahri. Haar naam en gelaatstrekken wer
den van de wanden van den tempel weg-
gekrabd; de beelden en sfinxen, waarmee
de tempel versierd was, werden stukgesla
gen cn weggestopt in de openingen langs
den weg, die naar den tempel voerde. Het
terugvinden en restaureeren van deze beel
den is jarenlang het voornaamste werk van
onze expeditie geweest. Gedeeltelijk waren
zij overdekt door bouwwerken van lateren
datum, gedeeltelijk aan het oog onttrokken
door het stof cn de modder, die in den loop
van tientallen eeuwen door wind cn regen
in de holten waren verzameld. Enkele stuk
ken zijn al dien tijd aan de oppervlakte ge
bleven cn reeds vroeg door de archeologen
opgemerkt, zoodat in 1845 enkele fragmenten
naar Berlijn en in 18-49 naar Nederland zijn
gebracht. Helaas zijn op het eind van de
vorige eeuw de meeste dezer beelden diep
bedolven geraakt onder het puin, dat de
archeologen op deze plaats lieten werpen bij
hun opgravingen van den grooten tempel
Het was dus feitelijk ons geluk, waardoor
wij het ontstaan dezer beelden ontdekten en
tot de opgraving daarvan kwamen.
De tempel moet versierd zijn geweest met
een 200 beelden cn sfinxen, als wij de 100 of
meer sfinxen van de oprijlaan meetellen. In
den eigenlijken tempel moeten volgens de
laagste schatting 22 sfinxen en 28 vrijstaan
de beelden hebben gestaan, benevens min
stens 40 beelden van Osiris, die in de wan
den waren ingebouwd. Van deze S0 stukken
beeldhouwwerk hadden wij grootendeels het
materiaal gevonden en wij begonnen ons
werk met het sorteeren van de stukken naar
het materiaal waarbij wij allereerst dc gra
nieten fragmenten verzamelden. Het uitgra
ven en sorteeren is echter slechts een klein
gedeelte van onze taak; langdurig en gedul
dig werk is noodig om er weer de oorspron
kelijke beelden uit te vormen en hiermede
zullen nog wel vole jaren gemoeid zijn, hoe
veel werk er ook reeds gedaan is. Er zijn
thans niet minder dan 9 beelden van Hats
jepsoet gerestaureerd, hoewel wij eerst in
1923 de eerste fragmenten van deze beelden
vonden. Van deze beelden zijn twee gekniel
de figuren, twee zittende en een staande,
reeds ter bezichtiging van het publiek ge
steld, doch twee reusachtige knielende beel
den, welke dc voornaamste stukken van on
ze collectie vormen en twee kleine knielen
de figuren zijn nog niet zoover gerestau
reerd, dat zij in het museum tentoongesteld
kunnen worden.
Het restaureeren van deze beelden behoort
tot de moeilijkste onderwerpen, die men bij
de leiding van een museum ontmoet. De
beelden waren in den meest letterlijken zin
architectonische elementen. Zij vormen een
onderdeel van Sen Moet's grootsche ont
werp cn waren niet bedoeld als afzonderlijke
kunstwerken. Slechts één marmeren beeld,
dat vermoedelijk in de kapel der koningin
heeft gestaan, maakt hierna een uitzonde
ring. De andere beelden waren Destrmd
bij elkaar gezien te worden: ter weerszijden
van ingangen, langs heilige wegen of bij
wijze van zuilen. In verband hiermede druk
ten zij een verheven rust uit. Hiervan was
helaas weinig meer te zien in de geschon
den, verspreid liggende en onvolledige frag
menten, doch aan den anderen kant was
juist de eenvoud der beelden van groot ge
mak bij de restauratie. Wanneer men bijv.
óén schouder heeft, kan men den andere
precies eender maken en een onderdeel van
het eene beeld kon voor het andere met
weinig of geen veranderingen worden nage
maakt. De gelaatstrekken waren gelukkig
ongeschonden, behalve bij het grooto zitten
de beeld van graniet, doch ook daarbij was
er voldoende bewaard gebleven om het ont
brekende te kunnen aanvullen zonder vrees
\oor grove afwijkingen.
Niet altijd ging ons werk echter zoo voor
spoedig. Bij het bestudecrcn van de zand*
steencn fragmenten vonden wij al spoedig
stukken van een levensgroot beeld, naar wij
eerst meenden van een godin, die Hatsjep
soet zoogde. Alle moeite, die wij ons sinds
dien hebben gegeven, om dit beeld althans
eenigermate te restaureeren, is vergeefs ge
bleken; wij vonden nog slechts een paar
stukken van dc inscriptie, waardoor al
thans duidelijk werd, dat het beeld geen
godin voorstelde, doch dc min van Hatsjep
soet Van het gezicht der min is niets be
waard gebleven; het kind is zeer onnatuur
lijk afgebeeld als een volwassen Pharao in
miniatuur, vermoedelijk omdat er bezwaar
tegen bestond, de vorstin af tc beelden als
een hulpeloos kind. Zeer merkwaardig is
echter de omstandigheid, dat de ontbreken
de gedeelten van dc inscriptie, die zich reeds
lang in de collectie-Ambras te Weenen be
vindt en waarop blijkbaar het concept voor
de inscriptie is geschreven. Waar het beeld
van de min, Sit-Re genaamd, in den tempel
gestaan heeft, is onbekend, doch een zeer
toepasselijke plaats zou dc kapel van Hot-
Hor geweest zijn, de godin, die als de min
der Pharao's wordt voorgesteld. In het wer
kelijke leven behoorde Sit-Ro tot de talrijke
gunstelingen van de vorstin, waarvan.Sen-
Moet wel de voornaamste was.
