MOTOR EN
HET RUSSISCHE EXPERIMENT
DE WAARSCHUWING
DE TOEKOMST VAN DEN OMROEP
DEZELFDE STRIJD ALS
IN NEDERLAND
Elk historisch gebeuren vertoont veel
aspecten en kan op verschillende wijzen
bekeken worden. Ook de gebeurtenissen in
Rusland, de Russische Revolutie met al
haar gevolgen, kunnen van verschillende
standpunten bekeken worden, waarbij zij
telkens een ander u ct vcrtooncn. Een
van de talrijke aspecten, waarin de Russi
sche Revolutie zich aan den Westerling
vertoont, is dat van een experiment. Over
den aard en do beteekenis van dat experi
ment wordt den laatston tijd overal in West
Europa veel gesproken en gedelibereerd.
Wij willen nu de zaak van dit standpunt
bezien en daarbij rekening houden met het
feit, dat het Russische probleem oen wereld-
beteekenis gekregen heeft, want als een
experiment bezien, krijgen de Russische
Revolutie en het bolsjewisme een wereld
beteekenis, onverschillig, hoe onze persoon
lijke sympathieën of antipathieën zijn.
De wereld maakt nu een crisis door, die
onze tegenwoordige samenleving tot in haar
diepste wezen aantast en alles wankel
maakt. Do geestelijke toestand van het
menschdom doet nu sterk denken aan dien
tijdens een hevige aardbeving, wanneer de
menschcn den bodem onder hun voeten
voelen wegglijden, wanneer zelfs de sterk
sten aoor een paniekstemming bevangen
worden. Rel verbouwen in de stevigheid
van onze economische en sociale instellingen
is verloren gegaan. Het is een gewaarwor
ding zooals die welke tijdons den ondergang
van de klassieke maatschappij moest heb
ben beheerscht.
De technische capaciteiten van het kapi
talisme zijn niet verminderd, integendeel,
ztj nemen met den dag toe, maar er is een
paradoxale toestand ontstaan, waarbij de
geweldige groei van rijkdom de menschcn
steeds armer maakt. De koopkracht van de
wereld neemt steeds af, terwijl de productie
toeneemt. Het algemeene gevoel is dan ook.
dat er iets gevonden moet worden, dat er
nieuwe wegen bewandeld moeten worden
Deze stemming maakt de menschcn toegan
kelijk voor elke nieuwe gedachte, voor elk
experiment. En nu aanschouwen de volke
ren van de heele wereld, hoe in een groot
land (een zesde van de wereld!) met een
bevolking van ruim 1G0 millioen zielen, een
nieuwe productievorm doorgevoerd wordt.
Er bestaan dus nu twee economische
systemen naast elkaar en niet slechts één.
In boeken en krantenartikelen, diepzinnig
en oppervlakkig, rnet kennis van zaken en
op een ergerlijk-dillctantische wijze, door
menschcn die hun leven lang de Russische
maatschappelijke en sociaal-economische
toestanden en ontwikkeling bestudeeren 0,1
door ..menschcn, die in Rusland een paar
weken hebben doorgebracht en in dien kor
ten tijd alles „hebben bestudeerd", worden
de tegenstelling van deze twee systemen en
de vooruitzichten en mogelijkheden van hot
communistische experiment besproken
Doch het zal voor iedereen duidelijk zijn.
dat deze theoretische besprekingen betrek
kelijk weinig waarde hebben, alleen de
practijk zal aantoonen, welk systeem de
overhand behalen zal. Daarom is het „Rus
sische experiment" van zoo ontzaglijk veel
beteekenis voor de gchcelc wereld, ook voor
Nederland.
Hoe ontwikkelt zich dat experiment Wat
is er reeds bereikt Wij zullen in alge
meene trekken op deze vragen een antwoord
trachten te geven, waarbij wij ons van elke
conclusie, van elke beoordeeling zullen
onthouden. Laat de lezer het maar liever
zelf trachten te doen.
In de geweldige literatuur over dc „pjati-
letka" bestaan twee stroomingon de eene
verheerlijkt alles wat er in Rusland nu
gaande is, raakt in woede bij elke poging
om critiek uit te oefenen en scheldt de
critici schuimbekkend voor alles wat er
leelljks tc bedenken is; do andere vervalt in
een ander uiterste en verklaart, dat alles
humbug is, slechts een middel om geld uit
de zakken der lichtgeloovige Westerlingen
te kloppen. Wij deelen noch de eerste, noch
de tweede opvatting. Het plan moet op cm
stige wijze bestudeerd worden, zonder voor
ingenomenheid. Nu wij dc zaak toch als een
experiment beschouwen, moeten wij ons ge
dragen zooals men zich tijdens een experi
ment gedraagt. Geen vooringenomenheid
scherp toezien, wat er in de retorto ontstaat.
Dc grondgedachte van hetgeen nu in Rus
I land gaande is, is industrialisatie van een
agrarisch land. Het is op zich zelf niets
nieuws, \v .nt het proces van industrialisatie
ontstond in Rusland lang voor de komst dor
bolsjewiki en nam vooral na den Russisch-
Japanschcn oorlog geweldige, zuiver Ameri-
kaanschc afmetingen aan. Deze snelle in
dustrialisatie van Rusland was een van dc
oorzaken, die tot den wereldoorlog hebben
geleid. Nieuw is alleen het razend snelle
tempo van dc industrialisatie en dc opbouw
van dc industrie en vau het geheele ccono
misebe leven van een groot land volgens
vooraf uitgewerkte plannen.
Dc corste pjatilctka gaat nu ten einde en
wij hebben dus ervaring. De oorspronkelijke
plannen worden natuurlijk niet verwezen
lijkt; alleen zeer nuieve of in hooge mate
vooringenomen menschcn konden in vollen
ernst gelooven, dat zoo iets mogelijk was.
Doch aan d,en anderen kant kan alleen een
fanaticus ontkennen, dat r in den loop van
die jaren iels tot stand is gebracht. Er zijn
geweldige f abriekon-complexen ontstaan,
volgens plannen v*.n buitcnlandschc des
kundigen en onder leiding van buitenland
sche ingenieurs gebouwd, van de nieuwste
machines voorzien. Zij kunnen binnen af
zienbaron tijd beginnen te werken. Hun pro
ductie zal natuurlijk ver b*~ ?den dc duize
lingwekkende cijfers blijven, die in de, plan
non vermeld staan, maar dat bun productie
heel groot worden kan, zal alleen een ver
blinde cn fanatieke tegenstander kunnen
ontkennen.
De vraag is echterzal die productie ren
dabel zijn En ook onder welke omstan
digbeden zal die productie plaats vinden
Wanneer wij deze vragen onderzoeken, dan
zien wij vreemde dingen, die debeteekepis
van hetgeen bereikt is, sterk vermindert.
Een typisch voorbeeld. Een der belangrijk
stc industrieele ondernemingen is de gewei
digc Magnitogorsk. Deze onderneming kan
milliocnen tonnen ijzer leveren. Maar steen
kool voor deze hoogovens moet uit liet
Koeznctskybekken gebracht worden, een
afstand van meer dan 2000 kilometer per
spoorIedereen, die cenige ervaring op
economisch gebied heeft, zal begrijpen, dat
dit onzin is. En dergelijke dingen zijn in
het geheele vijfjaren-plan een gewoon ver
schijnsel.
Dc industrie van olk land ontwikkot zich
op een organische wijze. De fabrieken wor
den (althans in den regel) d&ar opgericht,
waar zij het meest op hun plaats zijn. In
Rusland zien wij nu iets anders. Alles
wordt van bovenaf opgelegd in plaats van
zich van beneden af te ontwikkelen. En de
gevolgen zijn niet moeilijk te raden Elke
industrie heeft een groot leger ven geschool
de en ervaren werklieden, industrieel kader
noodig, zonder welke een arbeider.sleger
even waardeloos is als een gewoon leger
zonder kader. Dit industrieel kader ont
wikkelt zich tegelijk met de industrie, al
weer op organische wijze. In Rusland wordt
nu een geweldige industrie uit den grond
gestampt, maar kader stamp je niet uit den
grond. Er zijn vele jaren, eenigc generatie4!
noodig, om industrieel kader te vormen. Ge
brek aan ongeschoolde werkkrachten is er
in een land als Rusland niet. maar dc go-
schoolde arbeiders zijn er te tellen.
Even groot is het tekort aan ingenieurs,
aan raenschen die de groote fabrieken kun
ncn leiden. Wel worden in Rusland tien
tallen technicums en technische hooge-
scholen opgericht, maar zelfs indien die
scholen werkelijk aan redelijke cischen
zouden voldoen, kunnen do piepjonge
ingenieurs, zonder ervaring, zonder ken
nis der practijk, de functies van leider?
van groote bedrijven niet vervullen. Men
moet dus honderden, duizenden vreemde
lingen werven, maar dc verhouding, die dan
ontstaat, is van dien aard. dat de industrie
er meer nadeel dan voordeel van heeft. De
haat tegen dc buitenlandsche (vooral tegen
de Duitsche) ingenieurs heeft in Rusland
ongekende afmetingen aangenomen cn vele
Duitsche ingenieurs verlaten nu liet land.
De officicele bolsjewistische statistieken
erkennen, dat de kostprijs, die volgens do
plannen voortdurend zou moeten dalen, in
werkelijkheid stijgt, dat de kwaliteit der ge
produceerde goederen zeer slecht is. dat de
verhouding tusschen dc verschillende tak-
kpii van het economische leven veel te wen
schen overlaat.
Een belangrijk bestanddeel van het plan
vormt de collectivisatio van den landbouw
Dc collectivisatie wordt op hardvochtige,
onmenschelijke wijze doorgevoerd. Honderd
duizenden z.g. koelakl (rijke boeien), wor
den volkomen geruïneerd, naar het noorden
verbannen, tot slaven veranderd, liet lijden
der boerenbevolking in Rusland is niet te
beschrijven. En toch is nu gebleken, dat de
collectivisatie baar doel niet. bereikt beeft,
dat de productie van den landbouw n
alleen niet gestegen is, maar zelfs gedaald
en daarbij in niet onbelangrijke mate, dat
het land opnieuw met don hongersnood be
dreigd wordt.
Overigens was het doel van Stalin niet
alleen opvoering van de productie van den
landbouw. De bolsjewiki villen het indivi
dualisme dooden, een nieuwen menscb
scheppen, volgens een door ben zelf opge
steld schema. Dc mensch moet ophouden
een individu te zijn, hij moet gestandardi
seerd worden, evenals de machines, de con
fectiepakken en schoenen- Do mensch vormt
slechts een onderdeel van liet plan, een der
radertjes ervan en zijn beteekenis is niet
grootcr dan die - der machines, eerder
kleiner.
Do pjatilctka heeft dc krachten van het
land uitgeput en het land aan den rand van
hongersnood gebracht. Dc Rus is geduldiu
van aard, Lij onderscheidt zich door een uit
houdingsvermogen, dat voor een Westerling
volkomen onbegrijpelijk is. HIJ kan zijn be
hoeften aan voedsel, woonruimte, kleeren,
schoeisel, tot het uiterste beperken, hij kan
onder de moeilijkste en meest onhygiënische
omstandigheden leven, honger en kou lijden
en 'alles verdragen. Doch zelfs het uithou
dingsvormogen van den Rus heeft grenzen
En daarbij denken wij niet aan revolutie,
verzet. Zelfs indien wij dozo mogelijkheden
uitschakelen en aannemen, dat de Russische
massa nooit in opstand zal komen, dat de
menschen zonder morren alles zullen ver
dragen, dan bestaat er nog altijd liet feit,
dat er physieke grenzen zijn. Dc ondervoede
slecht gehuisveste, in lompen gehulde
raonsch, verliest geleidolijk een groot ge
ieclte van zijn productiekrachten, vervalt in
een staat van willoosheid, uitputting. Geon
enkel volk is physiek in staat te lang in
voortdurende spanning tc leven. Vroeger of
later komt öf verzet öf totale uitputting,
ontaarding. En dan kan zelfs de G.P.Oe.
niet meer helpen.
Een ander gevaar, dat door de bewonde
raars van de bolsjewiki volkomen verwaar
loosd wordt, zijn de financieele moeilijk
heden. Dc bouw der „giganten", zooals de
bolsjewiki hun groote bedrijven noemen,
beeft tot nu toe plaats gevonden dank zij
een in de geheele geschiedenis der mensch
heid ongehoorde uitpersing van dc bevol
king. de opvoering van de belastingen tot
een hoogte, waarbij de mensch minder over
houdt dan het alleruiterste minimum. Daar
naast werd de schepping van do giganten
gefinancierd door de kapitalistische landen.
De sovjet-economen erkennen, dat een ver
dcre opvoering van de uitpersing der eigen
bevolking onmogelijk is, omdat daardoor
het proces van uitputting en dus van ineen
storting, verhaast zou worden. En het Wes
ten wordt steeds armer en kan in steeds
mindere mate credieten aan Moskou ver
schaffen. Hoe zal de industrialisatie ver
der gefinancierd moeten worden
Wij willen ons van voorspellingen ont
houden. Eén ding willen wij nog naar voren
schuiven. Hot communisme beperkt zich
geenszins tot de economie alleen. Hot wil
tegelijkertijd een nieuwe samenleving
scheppen cn als middel tot vorwezenlijking
van dit doel gebruikt bet terreur, massa
moorden. Ondanks de talrijke terugtochten
van Stalin blijft het hoofddoel toch steeds
de verovering van de macht in de geheele
wereld. De twee economische systemen
zullen op den duur niet naast elkaar kun
nen blijven bestaan, een ervan zal moeten
overwinnen. Wanneer Litwinow te Genève
beweert, dat de bolsjewiki zich tot Rusland
zullen beperken, dat de twee stelsels naast
elkaar cn bijna in harmonie met elkaar
kunnen bestaan, dan is dat bedrog. Een
van deze twee systemen zal ten gronde
moeten gaan. Maar wie zal dc overwinnaar
en wie de overwonnene zijn
Dr. BORIS RAPTSCHINSKY.
VERHAAL VAN DE WEEK
doo-
HENRIETTIC VAN MAERE.
De sneltrein raasde voort, vloog langs
eenzame huizen, door verlaten bosschen cn
suisde langs kleine stations. In een tweede
klasse coupé zaten eenigc heeren cn een
dame, dc laatste sliep of Scheen tc slapen.
We hebben een groote vaart, ik meen dat
deze trein harder rijdt dan er gewoonlijk op
dit traject gereden wordt, zei één der hee-
renreizigers tot den ander. Deze knikte.
Ja, «we hebben een buitengewone snel
heid, gaf hij toe.
Plotseling ontwaakte dc dame die te
genover hen zat en keek de heeren ver
schrikt aan.
Hebt U ook het gevoel alsof wc naar
onzen ondergang rennen? vroeg ze zon
der inleiding aan haar medepassagiers.
Ach, meende een der hoeren, de eene
machinist is koelbloediger dan dc ander!
Dc dame sloot haar oogen een oogenblik
om ze echter dadelijk weer te openen, ze
keek even voor zich uit, stond toen vastbe
raden op en trok aan de noodrem.
Met een hevige schok stond de trein stil.
Dat zal U moeilijkheden geven, zei één
dor heeren tot de vrouw.
Zoudt U denken vroeg ze kalm.
De hoofdconducteur en de treinchef nader
den de coupé. Zc openden hot portier en
klommen naar binnen.
Wie heeft hier aan dc noodrem ge-,
trokken? vroeg de treinchef streng.
Ik, antwoordde de vrouw kalm.
Uw naam? vroeg de beambte en haal
de zijn notitieboek voor den dag.
Mevrouw van Halen, antwoordde de
dame nog altijd zeer kalm.
Of zij zich nog kon legitimeeren
Ja, dat kon zc. Toen dc formaliteiten ge
daan waren, vroeg do hoofdconducteur
streng- „Waarom trok U aan do noodrem?"
Ei- was gevaar voor ons leven, zei zij.
Wij hebben dc rails onderzocht cn aan
do rijtuigen mankeert niets, wij vonden ner
gens iets dat U reden had kunnen geven
aan de noodrem te trekken.
Hebt U den machinist en den stoker
gezien? vroeg mevrouw van Halen.
Dc machinist staat op dc locomotief
Breng mij er heen en ik zal U zeggen,
waarom ik den trein liet stilstaan" ant
woordde de dame.
Nieuwsgierig naar den afloop slapten ook
de beide andere reizigers uit de coupé cn
men liep langs da rijtuigen, waar de reizigers
uit dc raampjes hingen, naar dc locomotief.
Jansen, kom er af, de dame die aan do
noodrem heeft, getrokken, wil jc spreken!
riep de hoofcondacteur.
Onzin, antwoordde de machinist We
komen te laat cn halen onderweg ook niet
meer in.
Waar is Evert? vroeg de treinchef, die
getroffen was door de ongehoorzaamheid
van den machinist.
Hoe weet ik dat nou? bromde Jansen.
Hij is misschien van de machine afge
sprongen om tc kijken wat er aan do hand
was.
Vraagt U den man alstublieft of dc sto
ker ruzie met hem had, zei mevrouw van
Halen ernstig.
Dc machinist staarde haar verschrikt aan
en nu kwam hij naar beneden en zei: Als
U het dan toch al weet, waarom vraagt U
het dan nog?
Ach, zoekt U toch dadelijk naar den
stoker, verzocht mevrouw van Ilalen. —Ziet
U dan niet, dat do man hier gewond is, zij....
Zc kon niet uitspreken, want op hetzelfde
oogenblik sprong een man van den tender
en wierp zich op den machinist. Het staal
van een mes flikkerde in het zonlicht
Bliksemsnel grepen de beambten, geholpen
door de twee passagiers, den man vast.
Zij bielden hem stevig bete cn dc trein
chef begon streng: Nu, wat is dat, als er
te vechten valt kunnen jullio dat in je vrij
en tijd doen. nu is het dienst, zijn jullie jo
verantwoording dan vergeten? Enfin de
Raad moet maar beslissen we sluiten
Evert in don goederenwagen en ik zal dienst
doen op dc locomotief. Dc baan moet vrij
komen, over een half uur komt trein 2b
voorbij.
Jansen wond een vuilen rooden zakdoek
om zijn bloedende hand.
Hij haalde zijn schouders op cn beklom,
gevolgd door den treinchef de locomotief.
Men bracht don stoker in dc goederen-
wagen cn liet hem daar onder bewaking
van den hoofdconductcur en twee conduc
teurs achter.
Toen mevrouw van Halen weer op naar
plaats in de tweede klasse -jouj. -j zai, ze- ééu
der heeren: Mevrouw, ik maak U niyn
compliment-, maar hoe wist U dit alles, ken
de U die mannen?
Neen, ik kende dio menschcn niet,
antwoordde zij; ik voelde in mija
slaap dat de trein ongewoon hard roed
er. ik droomde dezen korten afschuwc-
lijkcn droom, ik zag die mannen vechten
terwijl de trein zonder toezicht steeds snel
ler voortraasde, plotseling was er 'n bot
sing, ik hoorde gekerm en geschreeuw, ik
zag den verwoesten trein, dc ineengc
scboven wagens, do doodenIk werd
wakker en wist dat ik aan dc noodrem
moest trekken. Zij zweeg en keek haar me
dereizigers aan.
Dus, zei écn der heeren, dus zijn
droomen niet altijd bedrog!
Dat zou ik niet kunnen zeggen, meende
mevrouw van Halen, wat mij overkwam,
leek mij een droom to zijn maar het was
eigenlijk veel meer een waarschuwing.
(Nadruk verboden).
door
Paul Whitemaxk
De omroep is een schitterend onderwerp
voor toekomstvoorspellingen. Wij kunnen
ons den omroep der toekomst op zooveel
verschillende wijzen voorstellen, dat zelfs
de meest vooruitziende menschen zich niet
aan voorspellingen durven wagen. Sommi
gen stelden zióh al voor, dat alle schouw
burgzaaltjes op het platteland veranderd
zullen worden in mooie televisiestudio's,
waar do tooneelstukkcn en revues van 1940
opgevoerd worden voor een publiek, dat
rustig thuis blijft zitten. Zij zien de radio
als dc slokop van alle theatervoorstellingen.
En dan kan men zich ook zonder veel moeite
voorstellen, dat die televisie-studio's dor toe
komst geleid worden door de werkeloos ge
worden tooneel directeuren.
In die gulden tookomst zal men echter
niet langer gratis kunnen meeluisteren. Men
zal daarvoor moeten betalen, zooais men
thans entrée betaalt voor den schouwburg.
Het is ook mogelijk, dat het reclamewezen
tegen dien tijd zoodanig ia uitgebreid, dat
men het televisiespel van Dinsdag kan zien
voor acht omslagen van Whozis zeep.
Maar ik denk toch niet, dat do amuse
mentskunst geheel door do radio ln beslag
zal worden genomen. Er zal altijd publiek
in de schouwburgen komen. Een -andere
kwestie is of muziek cn tooneel, kortom do
amusementskunsten, op een hooger or op
een lager peil zullen komen. Ik geloof, dat
die vraag nu reeds beantwoord is. Do mu
ziek. die thans door de radio wordt uitge
zonden, is oneindig veel beter dan dc mu
ziek van den tijd, toen er nog geen radio
bestond. Het spreekt vanzelf, dat er veel
meer zorg wordt besteed aan een program
ma, dat door milliocnen luisteraars kan
worden opgevangen. Dacht u, dat oen band
vroeger zes uur oefende om een half uur
te spelen in een dancing. Doch thans ge
beurt dat met het oog op de radio. De om
roep stelt zulke hooge oischcn, dat alleen
de allerbeste musici een kans hebben. De
orkesten moeten iets nieuws geven: het is
niet langer voldoende, dat zij goed spelen.
Thans heeft de omroep do wereld reeds naar
het uiterlijk veranderd; dc omroep der toe-
Komst zal haar geheele wezen veranderen.
RADIO-NIEUWS.
Een steekproef in den Wereld-Aether.
Moskou: De grootste cn sterkste sta
tions van Sovjet-Rusland zijn dc volgende:
Moscou-RV 50, 26 Meter 16; Moscou-RV 51,
50 M.; Roode Leger-Club -45 Meter, 38; allo
dus kortegolfstations.
Bordeaux: Na Parijs, Straatsburg,
Marseille cn Orléans zal thans ook Borde
aux een politiezender installeeren. Dc zen
der wordt op de centrale geplaatst in de
Rue de Gare cn zal een sterkte van 300
Watt hebben.
LONDENSCHE BRIEVEN
Een commissieingesteld door den
minister van vervoerwezen
Het „road versus rail"-conflict in Engeland
is een ongelijke worsteling .tusschen liet
oude, dat zich wil handhaven, en het nicu
wc, dat hand over hand veld wint Met hel
oude zijn machtige belangen gemoeid, de
belangen van duizenden kleine bezitters, die
hun geld aan dc spoorwegen hebben geleend
er. net geleidelijk zien wegslinken de belan
gen van een uitgebreid leger personeel, ad
ministratief bedienend, de belangen ook
v>n hen. die de geenszins in alle opzichter
verouderde spoorwegen niet kunnen missen
Misschien heb ik belangen vergeten, maar
de opgesomde zijn voldoende om aan te geven
hoezeer algeheel verval van het spoorwegbe
drijf onder de reeds moordende concurrentie
van den motor een groote maatschappelijke
ramp zou zijn.
De quaestie is uiteraard een regeerings-
zaak; en reeds langer dan een half jaar ge
leden, toen do nieuwe verkeerswet van kracht
werd, heeft de regeering mot bepalingen in
die wet gepoogd den aanval van den motor
op dc locomotief te stuiten. Dat is niet ge
lukt. Een korps van verkeerscommissarissen,
voor verschillende centra van het land be
noemd, kreeg opdracht verzoeken om vergun
ningen van motordiensten te onderzoeken.
Maatstaf voor toewijzing was veelal de vraag
of de verkeersdienst, die werd voorgesteld,
aan een behoefte tegemoetkwam, afgeschei
den van zekere technische cischen, waaraan
aanvragers a priori moesten voldoen. De
spoorwegmaatschappijen, die hij elke aan
vraag van dien aard haar woord mochten
doen, hebben als regel aangenomen, zich
tegen alle toewijzingen te verzetten. Maar
dc meeste aanvragen waren zoodanig, dat de
te volgen diensten in het openbaar belang
werden geacht cn de commissarissen hadden
geen vrijheid .zulke aanvragen ten behoeve
der spoorwegen te weigeren. De spoorwegen
klagen over oneerlijke concurrentie en leg
gen uit, dat zij enorme sommen hebben moe
ten besteden om hun eigen banen aan te leg-
terwijl dc motorvervoer-onderncmingen
kosteloos gebruik maken van de wegen, wel
ke de staat heeft laten aanleggen. Zij leggen
uit, dat zij jaarlijks aanzienlijke sommen
moeten betalen voor onderhoud van hun we
gen en hun werken, terwijl de motor-men-
schen voor het onderhoud der rijkswegen
veel tc weinig belasting betalen in verhou
ding tot dc slijtage, waaraan die wegen voor
al als gevolg van het zware motorverkcer.
blootstaan. Onder zulke omstandigheden,
legt de thans zoo lijdende partij uit, kan het
niet moeilijk zijn voor de motor-maat
schappijen passagiers en vrachtklanten la
gere tarieven aan te bieden dan dc spoor
wegen kunnen doen. Aan den anderen
kant redeneeren de nieuwe vrachtrijders, dat
hun motortransport al meer dan genoeg aan
belasting opbrengt om de wegen te onder
houden (waarmede het argument der
spoorwegen over den aanleg der banen niet
is beantwoord).
Het is buiten allen twijfel, dat de motorver
voerondernemingen een onbillijk oordeel
hebben over hun rivalen van de locomotief.
Zij hebben geen millioen behoeven te be
steden aan wegenaanleg, omdat de wegen cr
waren toen zij kwamen. En de wegenbelas
ting dragen zij met alle andere gebruikers
van motorvoertuigen, de lichtste (die weinig
of geen slijtage aan den weg veroorzaken)
incluis. Bovendien is het nieuwe bedrijf veel
vrijer in zijn bewegingen ditmaal figuur
lijk gesproken dan dc spoorwegen, welker
vrachtvervoer aan wettelijke bepalingen is
gebonden, die bij de wet verplicht zijn alle
voor transport aangeboden vrachten te ac-
ceptceren, en welker tariefstelsel voor vracht
vervoer onder wettige controle staat.
De minister voor Transport heeft juist een
nieuwen stap gedaan om in deze brandende
quaestie een oplossing te bereiken. Een com
missie is benoemd, bestaande uit acht leden,
vier voor elk der partijen die snel en terdege
de mérites der geschilpunten moet onderzoe
ken en die vooral zoo juist mogelijk zal
moeten berekenen hoe groot het aandeel is,
dat de motorvervoerondernemingen bijdra
gen in de kosten van aanleg cn onderhoud
van wegen. Het kan niet worden verwacht,
dat twee elkaar bestrijdende partijen in één
commissie vcreenigd, een oplossing zullen
vinden voor een van de lastigste binnenland-
sche problemen, waarvoor Engeland zich
thans ziet gesteld. Maar men hoopt, dat de
uitkomst der beraadslagingen, in een rapport
vastgelegd aan de regeering een leidraad
zal geven.
De positie op het oogenblik is, dat de mo
torvervoermaatschappijen het lucratieve ver
keer aan dc spoorwegen onttrekken, zoodat
deze op den duur, indien de toestand be
stendigd bleef, geen geld meer zouden heb
ben om hun bedrijf in goede conditie te
houden. Dan zou ook het zware vrachtver
voer dat van steenkool en dat voor de
ijzer- cn staalnijverheid en de machine-indus
trie, worden bedreigd. De gelegenheid voor
zulk vervoer kan het land niet ontberen.
Aan den anderen kant moet de vooruitgang
worden gediend cn mag aan de gemeenschap
niet liet in menig opzicht doeltreffender en
goedkooper motorvervoer van passagiers cn
lichte goederen worden onthouden. Hoe
men zich uit dit dilemma zal werken is een
open vraag. Er zijn vele mogelijkheden. Nu
de spoorwegen zich niet langer in een mo
nopolie verheugen, heeft het publiek minder
behoefte aan de wettelijke bepalingen, die
het tegen uitbuiting beschermen. Van zulke
boeien bevrijd zouden dc spoorwegen al ter
stond beter de concurrentie kunnen aanpak
ken. Electrificatie van lokaalverbindingen
(hier en daar met succes uitgevoerd) zou on
getwijfeld meer passagiers aanbrengen. De
spoorwegen zeggen echter, dat zij er geen
kapitaal voor hebben, hetgeen men gerust
mag gelooven. Tot hoden hebben spoor
wegdirecties weinig gedaan aan het verzet
ten van bakens met liet verloopen van het
getij en zij hebben er dc populariteit bij de
bevolking mee verspeeld. Zij zijn blijven soe
zen in hun monopolistischen sluimer. De ver-
verschingszalen aan de stations, die nu al
een halve eeuw lang het mikpunt zijn van
populairen spot, zijn door dc jaren heen
onveranderd geblc\en, koude, ongezellige
verblijven, waar dc broodjes cn worstjes da
gen lang in verschimmelden staat op de buf
fetten prijken. Dit is geen overdrijving. Ik
heb meer dan eens aan het drukste station
van Londen, Victoria, saucijzebroodjes ge
kocht, die inwendig groen waren van schim
mel. In Engeland zijn dat kleinigheden, die
nimmer tot openbaro verontwaardiging lei
den maar alleen lachlust wekken. Het goede
humeur van een Engelsche menigte is nu
eenmaal grenzeloos. Maar de kleinigheden
teekenen een geestesgesteldheid, die noodza
kelijk hervorming moet ondergaan. De
spoorwegen hebben veelal gelijk, wanneer zij
gewagen van dc onbillijke concurrentie van
hun nieuwe rivalen. Maar zij maken open
bare erkenning er van moeilijk door de sleur,
welke liun de sympathie ontneemt. De
quaestie „road versus rail" zal eens moeten
worden opgelost. Het zal waarschijnlijk zoo
danig geschieden, dat het niéuwe en het
oude bedrijf elkaar aanvullen. Maar de be
langen, die bij de spoorwegen zijn betrokken,
zullen moeten worden beschermd. En de uit
komst kan niet anders zijn. dan verhooging
van den prijs, dien men voor motorvervoer
moet betalen. De spoorwegen moeten voor ze
kere noodzakelijke diensten in stand worden
gehouden. En de motor-ondernemingco zul
len aan de instandhouding mee moeten be
talen.
