N.V. COMPAGNIE LYONNAISE
OPENING VAN HET NAJAARS- EN WINTERSEIZOEN
onderdag 15 September 1932
31e Jaargang No. 66
)h
TWEEDE BLAD
ANTONY VAN LEEUWENHOEK
GRONINGEN GEDAGVAARD
UIT DE STAATSCOURANT
UTRECHTSCHEWEG 10, TELEFOON 179, AMERSFOORT
De Bruid van het Glomdal
Herdenking binnen en buiten onze
^■grenzen van zijn 300en
geboortedag
Men schrijft ons:
i-Gravenhage, 14 Sept. Nu de dag
lert, 24 October 1932, waarop het 300 ja
geifden zal zijn, dat Antony van Lceu-
hoek te Delft geboren werd, kan om-
t de plannen, die reeds geruimen tijd
vöoroereiding waren om dien grooten
llftenaar te herdenken, het volgende
irdenTmedegedeeld. Het zal geschieden
dRerste plaats natuurlijk in Neder-
ook van Engclsche, Oostenrijk-
Amcrikaansche zijde. Leeuwen-
tdekkir,: van den microcosmos,
de kennis van zoo groote betee-
geweest voor de latere bestudee-
ing val) het ontstaan van de verspreiding
„In besmettelijke ziekten, is wereldkundig
eworden, door zijn betrekkingen met de
■ioyal Society te Londen, aan welk genoot-
i.bpajMeeuwenhoek zijn waarnemingen
an delonzichtbare wereld in zijn Send-
rieven mededeelde. Een der leden van dat
;cno(Hhap, prof. dr. Clifford Dobell heeft,
J een jarenlange studie, jui6t dezer dagen
n boek over het leven en het werk van
pfelftschen natuuronderzoeker vol-
iid. Het zal zoowel bier te lande als in
iland verschijnen onder den titel „An-
iy van Leeuwenhoek and his little
(fflimals".
In Weenen zal onze groote landgenoot
<eoen0\vorden o.a. door voordrachten van
^rof. Pabisch, terwijl ook in Amerika
voorbereidingen worden getroffen voor een
herdenking van den eenvoudigen Delft-
..ichcn onderzoeker.
Verschillende tijdschriften zullen onge
twijfeld bijdragen bevatten over het leven
;n yyérken van Leeuwenhoek, waarbij de
nieuwe ontdekkingen over zijn onderzoe
kingen door Clifford Dobell en over zijn
.leven door wijlen den Delftschen archiva
ris Mn Bouricius en Dr. Schierbeek in
jbreederl kring bekend zullen worden.
Het.^penootschap voor Geschiedenis van
Genees-, Wis- en Natuurkunde zal op haar
najaarsvergadering te Gorcum, den man
herdenken aan wiens ontdekkingen de
medische wetenschap zoo veel verschul
digd is.
Nadat reeds het vorige jaar de Nederl.
Maats Shappij ter bevordering der Genees
kunst heeft uitgegeven een deel van de
27 Séndbrievcn die ongedrukt waren geble
ven en sedert Leeuwenhoek ze naar Lon
den verzond, aldaar in het archief van de
R. Society bleven berusten, onderneemt de
Kon. Academie van Wetenschappen te Am
sterdam een nieuwe uitgave van Leeuwen
hoek» Opera omania, dus met inbegrip van
de steed6 in manuscript gebleven brieven.
De Acadefie onderneemt dat werk met
steun o.a. van de Mij. t.b. der Geneeskunst
en van haar Tijdschrift.
Indertijd heeft voornoemde Academie
een commissie benoemd van zes leden, dc
heeren prof. van Rijnberk (voorzitter), prof.
Boeke, prof. Ivlyver (secretaris), prof. van
Leersum, dr. Fijfer en dr. Schierbeek, w.d.
secretaris, met de opdracht dc uitgave van
de Opera omnia voor te bereiden. Tevens
heeft de Academie een groot huldigings
comité bijeengeroepen, waarin vele auto
riteiten zitting hebben genomen. De Com
missie van zes leden zal zich, naar wij ver
nemen, den 24e October a.s. naar Delft bege
ven, om aldaar in de Oude Kerk een krans
neer te leggen aan den voet van het monu
ment, waaronder Leeuwenhoek begraven
ligt.
Te 's-Gravcnhage zal de gedenkdag op
zeer eigenaardige wijze gevierd worden
Op aanstichting van dr. Schierbeek, zal in
het Schoolmuseum, met medewerking van
de Aquarium-Vereeniging Scalare en de
Natuurhistorische Vereeniging afd. '6-Gra-
venhage, een tentoonstelling ingerichi
worden, gewijd aan van Leeuwenhoek en
zijn tijd. De voortvarende directrice Jonk
vrouw dr. Elias is met haar personeel
reeds druk bezig de tentoonstelling voor
te bereiden, die het werk van Leeuwen
hoek ook aan de jeugd bekend zal maken.
Ook kan nog worden medegedeeld, dat
van de pers van Enschedé te Haarlem,
verschenen is een voortreffelijk geslaagd
nieuw portret van v. Leeuwenhoek naar
het schilderij bij zijn leven vervaardigd
door Verholje. Dit portret leent zich bij
zonder voor de gedachtenisviering van den
grooten 17de eeuwer op onze scholen.
Na de werkloozemrelletjes
in Januari j.l.
Op 13 Januari j.l. hadden tc Groningen
werkloozen-rellctjes plaats, waarbij de poli
tie van de sabel moest gebruik maken.
Er zijn toen klappen gevallen, die ver
schillende personen troffen, o. w. een pia
nist, zekere D.
Deze heeft thans de gemeente Groningen
en den politie-inspecteur, die hom de slagen
toebracht, waardoor hij bloedend werd ver
wond, in rechten aangesproken en schade
vergoeding aangevraagd, omdat z.i. het op
treden van den inspecteur onrechtmatig
was, aangezien het niet door de omstandig
heden was geboden.
Het gemeentebestuur van Groningen heeft
den gemeenteraad thans voorgesteld zich
in rechten tegen dezen schadevergoedings-
eisch te verzetten en ook het verweer ten
behoeve van den inspecteur van politie voor
rekening der gemeente tc nemen.
(Maasbode).
WAT ZIJN NORMALE QUANTA?
's-G r a v e n h a g e, 14 Sept. In verband
met de publicatie van den heer Louwcs be
treffende de uitvoering van de Crisis-Var-
kenswet, meent de Nederl. Varkens-Centrale
goed te doen bekend te maken, welke quan
tum zouters door haar als normale aan-
voer-quantums op de markten worden be
schouwd:
Heerenveen 350, Sneek 800, Groningen 500,
Wolvega 1000, Drachten 4S0, Leeuwarden
900, Alkmaar 170, Purmerend 130, Rotter
dam 400, Gouda 200, Leiden 80, Utrecht 50.
EEN VELDSLAG AAN
DE GRENS
Heftige strijd tusschen twee
smokkelbenden
Verschillende gewonden
Een dezer nachten werd de marechaussée
te Venlo door ecnige grensbewoners gealar
meerd, daar er in het grensgebied een hef
tige strijd was ontbrand tusschen twee
smokkelbenden, waarbij van beide zijden
van revolvers en messen gebruik werd ge
maakt.
Toen een groep marechaussée aan de
grens aankwam, trokken de vechtende
smokkelaars zich op Duitsch gebied terug,
waar zij hun strijd met onverminderde he
vigheid voortzetten. Spoedig echter waren
ook de Duitsche douane-beambten op het
gevecht opmerkzaam gemaakt. Ter waar
schuwing schoten deze cenigc malen in de
lucht en openden daarna het vuur op de
smokkelaars, die nu weer op I-Iollandsch
gebied teruggedreven werden en hier door
de marechaussée werden aangehouden. Het
bleken allen Duitschers te zijn. Eén van hen
was door een revolverschot in den schou
der vrij ernstig gewond, terwijl meerdere
anderen bloedende verwondingen hadden
opgeloopen.
De heele troep, waarvan er geen een in
het bezit van een geldig paspoort was, werd
over de grens gezet, en aan de Duitsche
grensbeambten overgeleverd.
(Maasbode).
AUTOMATEN EN WINKELSLUITING.
Een zaak tegen de firma Jamin.
Rotterdam, 13 Sept. De 53-jarige fabri
kant P. H. L. Jamin, lid der bekende firma
C. Jamin, heeft voor den Rotterdamschen
kantonrechter terechtgestaan terzakj van
overtreding van de Winkelsluitingswet,
doordat hij in een zijner filialen op Zondag,
op een tijd dat de winkel voor dien verkoop
gesloten moest zijn, koekjes had doen ver-
koopen. Verdachte beriep er zich op, dat de
verkoop had plaats gehad door middel van
een automaat. De kantonrechter heeft heden
verdachte veroordeeld tot 0.50 boete subs.
1 dag hechtenis. In dc overweging van het
vonnis zegt de kantonrechter, dat het door
verdachte gebezigde apparaat niet als auto
maat kan worden aangemerkt, omdat het
nadat een geldstuk is ingeworpen, wel de
gelegenheid geeft de deur te openen, waar
door de kooper een keuz»uit acht artikelen
heeft, doch het voor het verdere function-
neeren noodig is, dat die deur weer wordt
gesloten, een handeling waartoe men den
kooper niet kan verplichten, zoodat dit ap
paraat niet goed kan werken, zonder dat er
voldoende toezicht en hulp is.
De ambtenaar van het O. M., die 300
boete subs. 30 dagen hechtenis had geëischt,
heeft tegen dit vonnis hooger beroep aan-
geteekend.
HULP AAN ZUIDERZEEVISSCHERS.
De regeering acht geen maat.
regelen naast de Steunwet
ncodig.
In antwoord op vragen van het Tweede
Kamerlid den heer Peereboom betreffende
toekenning eener billijke schadevergoeding
aan de Zuiderzecvisschers, met name aan
de Urkcr-visschers, in verband met de af
sluiting der Zuiderzee deelt de minister van
Waterstaat mede dat naast de maatregelen,
die genomen worden ingevolge de Zuidcr-
zee-steunwet, geen andere noodig zijn.
Ingevolge artikel 13 der Zuiderzccstcun-
wet worden aan belanghebbenden, aan wie
ten gevolge van de afsluiting voldoende
middelen tot levensonderhoud gaan ontbre
ken, geldelijke tegemoetkomingen verstrekt
volgens regelen, welke bij Koninklijk besluit
zijn vastgesteld. Bij de berekening van het
bedrag der geldelijke tegemoetkoming wordt
ingevolge die regelen rekening gehouden
met de grootte en samenstelling van het
gezin en met dc totale gezinsinkómstcn. De
grootte van het bedrag der geldelijke tege
moetkoming is in het algemeen gelijk aan
het verschil tusschen hetgeen noodig wordt
geacht voor voldoende middelen tot levens
onderhoud en de inkomsten van het gezin.
In aanmerking nemende, dat de afslui
ting van de Zuiderzee heeft plaats gehad in
het algemeen belang en dat in dc nadoelen
dier afsluiting ingevolge de Zuiderzcestcjn-
wet zooveel mogelijk wordt te gemoet ge
komen meent de Minister dat de visschers-
bevolking niet onredelijk wordt nohandeld.
Zijn streven blijft er op gericht, aan de
Zuiderzeesteunwet een toepassing te geven
welke zoo goed mogelijk het gestelde doel
benadert.
De vraag omtrent verdere drooglegging
van Zuiderzeegebieden zal bij dc behande
ling van de begrooting van het Zuiderzee-
fonds voor den dienst 1933 aan de orde ko
men.
EEN BRANDSTICHTING VAN VIJF
JAREN GELEDEN.
Op aandringen van vader
Rotterdam, 13 Sept. De 37-jarige J.
v. d. M. huisvrouw van G. A W. te Den
Bommel, bekende op 10 Juni 1927 opzettelijk
brand te hebben gesticht in de woning van
haar vader, staande aan den Zuidzijdschen
dijk te Den Bommel. Op den zolder had zij
papieren bijeengebracht en deze in brand
gestoken, doch niet, dan nadat zij het Zon-
dagsche pak van haar vader en haar eigen
Zondagsche hoed in veiligheid had gebracht.
Het huis was geheel afgebrand. Verdachte
verklaarde den brand tc hebben gesticht op
aandringen van haar vader, wien het om
de verzekeringspenningen te doen was. Uit
het getuigenverhoor bleek, dat toen ver
dachte gewaarschuwd werd, dat er brand
was, zij dit bericht nogal kalm had opgevat.
Een aanbod om nog te trachten te redden
wat mogelijk was, werd van de hand gewe
zen, omdat toch alles verzekerd was en ver
dachte de polis in haar blouse had. Wel
verzocht zij nog een beeldje van het II. Hart
voor haar uit het brandende perceel te ha
len, hetgeen geschied was. De verzekerings
penningen waren aan haar vader uitbe
taald. Daarbij was verzwegen, dat niet alles
verbrand was. Het O.M. meende niet te kun
nen meegaan met het gunstige advies van
het reclasseeringsrapport, omdat het feit
voor een voorwaardelijke straf te ernstig is.
Het eischte 1 jaar gevangenisstraf.
Uitspraak 20 September.
MIJNONGELUK.
Heerlen, 14 Sept. Dinsdagmiddag is de
48-jarige houwer N. J. H. in de ondergrond-
sche werken van de staatsmijn Emma on
der plotseling vallend gesteente geraakt en
gedood. De getroffene was gehuwd en vader
van 10 kinderen.
Onderscheiding.
Bij Kon. besluit is verleend de Eere
medaille, verbonden aan do Orde van Oran-
je-Nassau, in brons, aan P. W. van den
Klooster, geboren van Nieuwenhuijzrn te
Wemeldinge, telefoniste in dienst van den
expediteur de Grooff tc Hanswccrt.
Vroomde onderscheidingen.
Bij Kon. besluit is aan P. J. J. L. Gadiot,
ingenieur te Breda, verlof verleend tot het
aannemen van de benoeming door de Re
geering der Fransche Republiek tot officier
d'Académie;
is aan den kolonel van den Gcneralen
Staf H. A. F. G. van Ermel Scherer ver
gunning verleend tot het aannemen en dra
gen van de ordeteekonen van commandeur
in de Orde van den Witten Leeuw van de
Republiek Tsjccho-Slowakije
Arbeidsinspectie
De Minister van Economische Zaken en
Arbeid heeft goedgevonden met ingang van
1 November 1932.
den hoofdinspecteur van den arbeid C. C
A. Last werkzaam te 6tellen in het lOo
district ter arbeidsinspectie ter standplaats
's-Gravenhage en hem aan te wijzen als
hoofd van den dienst der arbeidsinspectie
in dat district;
den hoofdinspecteur van den arbeid Ir. J
H. J. Hiiygens werkzaam t* stellen in hei
6o district der arbeidsinspectie ter stand
plaats Haarlem en hem aan te wijzen al?
hoofd van den dienst der arbeidsinspectie»
in dat district;
den hoofdinspecteur van den Arbeid, C-
Donker, werkzaam te stellen in het district
der Arbeidsinspectie ter standplaats Rotte»*
dam en hem aan te wijzen als hoofd van
den dienst der Arbeidsinspectie in dat dis.
trict*
den inspecteur van den Arbeid -ir. J. A.
Verhoeff werkzaam te stellen in het 5e
district der Arbeidsinspectie ter standplaats
Amsterdam;
den technisch ambtenaar bij dc Arbeids
inspectie C. C. van Ommeren werkzaam to
stellen in het 2e district der Arbeidsinspec
tie met behoud van de gemeente Middel
burg als zijn standplaats;
den technisch ambtenaar bij de arbeids
inspectie A. Lodder Nzn. werkzaam te stol
len in het 6e district der arbeidsinspectie
ter standplaats Haarlem-
den technisch ambtenaar bij de arbeids
inspectie II. J. van Loon werkzaam to stol
len in het 3e district der arbeidsinspectie
met behoud van de gemeente Dordrecht als
zijn standplaats;
den technisch ambtenaar bij de arbeids*
inspectie E. P. J. Langer werkzaam te stel
len in het 3e district der arbeidsinspectie
ter standplaats Rotterdam;
den technisch-ambtenaar bij de arbeidsi
inspectie P. Goudswaard werkzaam te steL
len in het 7e district der arbeidsinspectie
ter standplaats Arnhem;
den controleur van den arbeid Ph. H
Teune werkzaam te stellen in het 5e district
der arbeidsinspectie ter standplaats Arn»
hem;
den controleur van den arbeid H. J. Voer»
man werkzaam te 6tellen in hot 3e district
der arbeidsinspectie met behoud van de ge
meente Dordrecht als zijn standplaats;
den controleur van den arbeid D. de
Gooyer werkzaam te stellen in het 2e dis
trict ter arbeidsinspectie, met behoud van
de gemeente Goes als zijn standplaats.
giHMleven behoort niet altijd zwaar en
somber opgeval te worden, hoe ernstig
men Pch ook gestemd voelt.
uit bet Noorscü van Jacob B. Buil.
naasfteT' dorp" Ze '00pt nU
naar Hangsett, zegt hij.
daarheen niet.
r. voort.
zn7 F ?achl hct' ze8' hii dan. Het klonk
9ro" en smartelijk.
[0. neen!
Ze Doopt dicht naast hem.
zo°- Berit? vraagt hij.
worln. °SJ0 °P haar 6elaat is diePer ^e-
dat is zeker, antwoordt ze.
Raar ®a 'e dan heen? vraagt hij weer.
bliif je weet toch we'. dat ik thuis
nnjlj antwoordt ze.
Er komt een warme glans in zijn oogen.
ll aV-aaHiik zoo? vraagt hij zacht.
'a, dat is zoo.
Ik ook, zegt hij nu.
klikt recht voor zich uit.
vraagi zij m0Ct daar dan uitv°eren?
*peSijhtemtond!0r ontsinnen' ant'
Zoo? Zij 6taart droomend voor zich
uit.
Opeens blijft zij staan.
Neen, nu wil ik er weer op, zegt ze.
Hij houdt het paard in.
Dat wordt moeilijker, antwoordt hij.
Leidt dan het paard naar een aardhoop.
Zij klimt op den aardhoop en wordt op
getild. Hij heeft de armen om haar middel
geslagen, terwijl zij zich in het zadel zet.
Je wordt zwaar, hoor, zegt hij.
Een volwassen meisje, zie je, ant
woordt zij.
Er is een blijde klank in haar stem.
Ja, dat kan ik wel merken, zegt hij.
Hij leidt het paard voort langs den weg.
Zoo trekken beiden verder door de een
zaamheid en nu zonder verpoozing, want
daarginds bij de Tegningai) zien ze de an
deren, die op hen wachten.
Jelui bent laat, roept Karen, de tante,
nu zij nader komen.
—Ja, hij wordt oud, de Grauwe, ant
woordt Bcrit.
Tore Braaten zegt niets, treedt alleen na
der met het paard en staat stil.
Ginds onder het ruischcn der Tcgninga
bij den ouden knuppeldara, die over den
stroom voert, genoten ze nu in diepe stilte
hun feestmaaltijd. Gebak met pekelvleesch
van den korhaan en dronken daarna uit
de kruik met zoete melk.
Tore Braaten ging tot aan de Glomgaard
mee met het paard en hielp bij het afstij
gen en het naar de wei brengen. Maar na
dat hij nogmaals mee had gegeten, maak
te hij zich gereed om naar huis te gaan.
Blijf toch tot morgen, had Karen ge
zegd. Het wordt veel te donker voor je.
0 Tegninga, een bijrivier van de Glom.
O. neen, had hij geantwoord.
Maar voor hij vertrok, had Ola Eriksen
hem terzijde genomen en hem gevraagd of
hij zich dien zomer niet wilde belasten
met den hooioogst op de bergweide van
den Nekkjöl.
Neen, had Tore ten antwoord gegeven.
Ik heb ander werk op mij genomen.
Zoo?
Ola Eriksen had niet verder gevraagd.
Dien avond, toen Tore vertrokken was
de jongste knecht van Ola had mee moeten
gaan om Tore rnet de boot over de Glom te
boomen had Ola Eriksen den knecht ge
vraagd, of deze wist wat voor werk Tore te
doen had in den aanstaanden zomer.
Men zegt, dat hij zich een hoeve wil
ontginnen, was liet antwoord geweest.
Ola Eriksen had locn geglimlacht.
De jongste knecht had verder niet veel
meer gezegd. Maar toen ze dien avond met
de handen op de knieën zaten, bracht hij
de zaak weer ter sprake.
Het moet goede grond zijn daar ten
noorden van Braaten, zei hij.
Dat kan wel wezen, antwoordde Ola
Eriksen. Daarna staken beiden de pijpen
op.
Er waren twee jaren voorbij gegaan.
Berit Glomgaarden was nu achttien en
Tore Braaten negentien.
Ten zuiden van dc Glom, daarboven rond
om het Braatenhuis. begon het woud ijl te
worden. Geklpofd dennenhout lag opgesta
peld. De rook der ontginningen op Braaten
dreef nu en dan in dichte wolken over den
stroom. Maar niemand had daar in het
Noorden iets te doen, en niemand lette ver
der op hetgeen er gebeurde.
Tore's vader mompelde wel eens, dat de
jongen beter deed iets aan te pakken, dat
meer voordeel opleverde. Hij kon jongste
knecht worden op één der groote hoeven
in het dorp, of wel iets anders uitrichten.
Maar Tore bleef bij zijn voornemen.
Hij ontgon zich een hoeve.
Zijn moeder vond het uitstekend.
Tore zwoegde vroeg en laat. Hij werd
steeds stiller in zijn omgang met menschen
en wel wat al te mager. Allen hielden ze
van hem, de meisjes vooral. In zijn gelaat
lag iets, dat ze niet konden weerstaan.
Ook was hij do stoutmoedigste bij het
houtvlotten in het voorjaar. Des Zondags
kwam hij vaak naar de Glomgaard geslen
terd, en ook wanneer er gedanst werd, het
geen af en toe wel gebeurde in den winter.
Maar hij stoeide nooit met de dienstmeiden.
Hij was kalmer dan de meeste jongelieden.
Nu en dan meestal met Kerstmis
ging hij op sneeuwschocnen naar het dorp,
want daar trof hij Berit, gewoonlijk bij dc
kerk, of ergens anders. Maar niemand was
zoo dwaas om te denken, dat er tusschen
die beiden een andere verhouding ken be
staan dan die van goede kennissen uit het
Glomdal.
Berit had zich weelderiger ontwikkeld,
maar was nog steeds blond en slank als
weinigen. In de kerk waren aller oogen op
haar gericht en de dorpelingen maakten er
allerlei gissingen over, wie wel haar echt
genoot zou worden, wanneer die tijd daar
was. De meesten meenden, dat het wel de
zoon op Hangsett zou wezen, want daar
was zij steeds wanneer ze in het dorp ver
bleef, en hij zocht nogal eens een boodschap
naar de overzijde van dc bergkom en bleef
dan telkens verscheidene dagen op de
Glomgaard. Maar niemand wist iets met
zekerheid.
Aldus verliepen er weer twee jaren. En
Berit Glomgaarden was nu over de twin
tig.
Het was een warme zomerdag in Juli.
Van de Glomgaard af boomde een meis
je zich over den stroom naar de westelijke
Glomhelling. Ze droeg een witten hoofd
doek en was verder in haar werkdagsklee-
ren. Het scheen, of ze Slechts de rivier
overstak om daar naar het een of ander
maaiveld te gaan.
Toen ze goed en wel geland was en de
boot had vastgelegd, ging ze naar het woud,
maar ze droeg niets bij zich.
Bij de Glom naar boven, vanaf het veer,
loopt noordwaarts een smal voetpad door
de woudwildernis. Het is het eenzame
boschpad, dat naar Braaten-plaats voert en
even smal als een afgerasterd pad voor
koeien, maar goed begaanbaar. Sedert on
heugelijke tijden is dit de weg geweest, die
naar Braatenplaats voerde. Deze weg sloeg
het meisje in. Ze liep daar koel onder het
dichte geboomte, ofschoon het de rusttijd
was en de zon boven het dal brandde.
Af en toe vloog er een vogel op met ge
weldig wickgeklap Maar daaraan was ze
gewoon. Nu en dan sprong er een groote
visch omhoog in de rivier, waar de weg
zich langs het breede, langzaam stroomend
water slingert. Van tijd tot tijd wendde zij
snel het hoofd om, maar liep vlug voort.
De weg naar Braaten-plaats nam een
goed half uur in beslag en ze wilde liefst
maar thuis wezen voor de rusttijd voorbij
was.
(Wordt vervolgd).
