DE EEMLANDED
Licht op
Vrijdag 21 October 1932
Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwai 2a
31e Jaargang No. 97
De Broqueville kabinets
formateur
NIEUWE TECHNIEK VOOR
STRAATGEVECHTEN
ENGELAND: SHYL0CK
VON PAPEN EN DE
PERS
5 uur 26 min.
L. J. LUYCX ZOON
IBACH PIANO'S
Fa. R. van den BURG
AMERSFOGRTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS pe< 3 maanden voor Amersfoort 2.10. per maand i 0.75, per
- week (met gratia verzekering tegen ongelukken) f 0.17'/f
Binnenland franco oer post per 3 maanden f J.-, Afzonderlijke nummers f 0.05.
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC 511
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 1—4 regels f 1.05 met Inbegrip van een bewijsuummtf
elke regel meer f0.25. Llefdadlghcids-advertentlën voor dt
helft van den prijs. Kleine Advertentlën „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regela
50 cent elke regzl meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer eatra f 0.05
Monarchistische tendensen in
Duitschland.
De opzienbarende racdcdeclingen die de
.Vorwarts" gebracht heeft over plannen tot
■estauratie van de Holienzollerns in Duitsch
land zijn weliswaar tegengesproken, maar
ille démenti's ook al geven zij de waar-
icid weer kunnen daarom nog niet de
nrust in democratische kringen wegnemen,
ie den laatsten tijd door allerlei gebcurte-
lissen en symptomen t. a. v. deze zaak ge-
ekt is.
Het valt op, hoe meer en meer de loden
|an het keizerlijk huis zich in het open
aar doen gelden, hoe zij een doorloopend
erkccr onderhouden met de kopstukken
er regeering, en hoe de vroegere kroon-
|rins in bepaalde publicaties invloed tracht
oefenen.
Deze op zichzelf betrekkelijk onschuldige
jigcn, die echter als symptomen niet erg
'haaglijk lijken althans voor hen die de
ohcnzollcrns niet gaarne in Duitschland
iihJcii zien terugkcercn geven een goed
loriënteerden Zuid-Duitschcn medewerker
m de Neuc Zurchcr aanleiding tot be
bouwingen, waaraan wij hier een en an-
)r willen ontleencn.
(Ongetwijfeld hebben de leidende figuren
de huidige Rijksrcgecring met de plan-
in tot een restauratie van de Ilohenzol-
ns niets te maken, maar de kanselier en
minister van binnenlandsche zaken heb-
|n zich openlijk als monarchististen uitge-
■oken, alhoewel ze tevens de vraag naar
[n staatsvorm op 't oogenblik practisch
:ijdo hebben gesteld. Maar: de politieke
(rlij die Von Papen's kabinet het naast
at, zelfs volgens de verklaring van Hu-
nberg zijn garde vormt, de Duitsch-natio-
Icn belijden openlijk, dat zij de herstelling
dc monarchie uit alle macht willen na
leven, zelfs als liet moet door een sclicn-
van de grondwet.
>e rijkskanselier von Papen heeft in tc-
iistelling tot zijn ietwat dikbloedige», dc
nbaarheid schuwenden voorganger, door
friscli en energiek optreden zich in
Jnigcn kring sympathie verworven, al
I H? men ook tegen vele détails van zijn
m* Biiiek beleid bezwaren hebben. Maar be
dde uitlatingen van den laatsten tijd
ren niet bepaald geschikt om de bezorgd-
id in dèmocratisch-voelende groepen weg
pemen. Zoo wordt gewezen op zijn spon-
|e improvisatie bij een filmvoorstelling op
dag van den Stahlhelm (die monnrchis-
:h is gezind), toen hij zei: „Dc Stahlhelm
ïft dertien jaar lang voor de grondslagen
ireden van het nieuwe Rijk en deze strijd
I niet tcvcrgeefsch geweest zijn." Voorts
|ke men aan dn uitdrukking „sacrum
erium", heilig Rijk, die hij in zijn be
de rede te München meermalen heeft
szigcl. En al heeft hij nu in Paderborn
plicht dat hij het woord gebruikte in
■and met dc cu?turcele zending van het
jJ^Hdciecuwschc Duitschc rijk, cn dus niet
v ■nodern imperialistischen zin, toch zou
de invoering van deze middelecuwsch-
loliekc politiek lang niet overal met
gde begroet worden,
medewerker van liet Zwitsersche blad
'gt zich dan af, hoe het met de even-
de uitzichten op dc wederinvoering van
icmarchale stelsel in Duitschland staat,
hij betoogt dat in Zuid-DuitscMand,
in 't bizondcr in Bcyeren. de restau
van een Protcstantschc dynastie op
|t verzet zou stuiten, zoowel uit
tickc als uit religieuze overwegingen,
wdien, indien er een Hohcnzollcrn in
ijn op den troon kwam. dan zou direct
[raag gesteld worden: hoe met de an
omie monarchieën?
heel Zuid-Duitschland, zoo meent hij,
bodem niet rijp voor een herstel van
jouden toestand, afgezien van het feit,
t geen pretendent is, die bij het volk
neen vertrouwen geniet. In Pruisen is
at anders. Daar werken historische
|io, militairismc, adel, dc hoogc amb-
'rsstand, etc. bevorderend op een mo-
listischcn tendenz, maar toch zijn ook
kringen hier wat'dc getalsterkte be
tamelijk onbelangrijk tegenover de
meerderheid. Dc 42 Rijksdagleden die
n h^HPapen steunden, zijn ook zoo ongeveer
"aatstaf voor wat achter de monarchale
'fii staat. En de schrijver is overtuigd
het herstel van dc Ilohenzollcrn-
tie tenslotte zou neerkomen op bur-
(r'°g cn de verscheuring van het
ichc volk.
was,
waar-
had?
zoa|
de Bi'
hrijve'f
aptc dd
lood H
toen ;'l
Lonin^11!
ig fla'f
t ROOSEVELT TEGEN DE BONUS-
PEMIE AAN DE OUD-STRIJDERS.
(tsburg, 2 0 Oct. (V. D.) De demo
te candidaat voor het president
der Vcrecnigdc Staten Franklin D.
|V(-'tt. gouverneur van den staat New-
1 heeft gisteren voor een groot gehoor
fhes Fild in Pennsylvania een verkie-
Jcde gehouden, waarin hij dc lang ver-
verklaring aflegde omtrent zijn
J,,Jnt i.z. de bonus-uitkecring aan de
r'jders. liet bleek, dat ook hij, evenals
rl'ublikeinsche tegenstander Iloovor,
l^zctta tegen het betalen der bonus-
aan de oud-strijders.
Brussel, 20 Oct. (V.D.) Heden ontving
de koning den oud-rainister van Oorlog
Do Broqueville cn belastte hem met de
vorming van een nieuw Belgisch kabinet.
De Broqueville is terstond in onderhande
ling met verschillende vertegenwoordigers
getreden.
Brussel, 20 October. (V.D.) Do Broque
ville die door koning Albert met do samen
stelling van een nieuw kabinet is belast,
heeft Donderdagmiddag met verschillende
politici beraadslaagd. Tot hen bohooren
Renkin, Jaspar en Dcvózc.
Aan de persvertegenwoordigers heeft De
Broqueville verklaard dat hij morgen (Vrij
dag) zijn onderhandelingen zal voortzetten
cn tegen den avond aan den koning ver
slag zal uitbrengen over zijn bevindingen.
Om liet vertrouwen van het land terug tp
winnen, dient zoo spoedig mogelijk een
oplossing Ic worden gevonden. De Broque
ville heeft zich niet willen uitlaten met
welke liberalen hij behalve Dcvèzo in on
derhandeling zal treden.
De Vlaamsck-Kalholieken
weigeren samenwerking.
Brussel, 20 Oct. (V.D.) Hedenavond
hebben de Vlaamsch-Katholiekcn geweigerd
deel te nemen aan dc kabinetsformatie door
de Broqueville. Onder deze omstandigheden
verwacht men dat dc Broqueville zijn op
dracht tot het formeeren van een kabinet
zal moeten terugnemen.
Een door Moskou onU
worpen plan
Londcp, 20 Oct. (V. D.) Gisteravond
kwamen de jongste werkloozcnonlusl^n te
Londen door een opmerking van den leider
der Labour oppositie George Lansbury in
liet Lagerhuis tor sprake.
Dc minister van binnenlandsche zaken sir
John Gillmoor deelde mede. dat in totaal 37
politieagenten en slechts 13 demonstranten
gewond waren. De ongeregeldheden zijn
veroorzaakt door communistische opruiing
en maken deel uit van een door Moskou
ontworpen plan. De politic heeft hij dc on
lusten geconstateerd, dat de demonstranten
een voor .Engeland geheel nieuwe methode
van straatgevecht hebben toegepast, zooals
door de Communistische internationale is
voorgeschreven. Volgens den Minister be
staat er geen twijfel dat de Engelsclie
Werkloozenagitatie, die ongeveer 300 Comi-
lé's in geheel Engeland heeft, in directe ver
binding staat met Moskou.
Niet iwee gelaten
maar drie
De Valera behoudt zijn scherpte
Dublin, '20 Oct. (V.D.) Omtrent dc gis
teravond door De Valera, in den Ierschen
Dail afgelegde verklaring over dc mislukte
Engelsch-Iersche onderhandelingen, wordt
nader medegedeeld, dat De Valera als zijn
indruk te kennen gaf, dat Engeland dc Ier-
sche cischen, die berustten op dc meest ele
mentaire rechtvaardigheid, niet wilde er
kennen tengevolge van een zeker anti-
lersch sentiment, dat bovendien bevorderd
werd door dc houding van een minderheid
in Ierland. De Icrschc regeering blijft van
mecnihg, dat zij noch wettelijk, noch mo
reel verplicht is tot betaling der land-an-
nuiteitcn en dat zij in deze zaak in geen
geval zal toegeven.
Terwijl de Engelsclie regeering tegenover
Ierland dc rol van Shylock speelt, staat zij
tegenover de Vcreenigde Staten als smce-
keling en treedt zij op liet Europecsche con
tinent met grootsch gebaar als weldoenster
op. De Engelsch-Iersche tariefoorlog moet
voortgezet worden, ook wanneer het Brit-
schc volk er onder leidt. Doch de Valera
was van mccning, 'dat de ecconomischc oor
log met Engeland een economische reorga
nisatie van Ierland zou veroorzaken cn op
den duur do gevaarlijke afhankelijkheid
van Ierland van het Engelsclie economische
leven zou opheffen.
OOK IJSLAND UITGENCODIGD.
Londen, 20 Oct. (V. D.) De Engclscho
regeering heeft, naar officieel wordt mede
gedeeld, ook de regeoring i.in IJsland uit
genoodigd tot dc tariefbesprekingen met de
Scandinavische landen.
In mijn woning hangt een barometer, een
huwelijksgeschenk van een familielid van den
ouden stempel, die geen huishouding vol
maakt vindt, waarin zulk een wccraankondi-
ger niet aanwezig is. Zoo'n barometer is een
gezellig instrument, want er is gelegenheid
om aan een koperen wijzer te draaien, iets
wat mijn egade nimmer zal nalaten te doen.
Vrouwen interessceren zich meer voor het
weer dan mannen. Maar er valt nog meer
met zoo'n barometer te doen, ofschoon deze
manupilalie in de handleiding voor het ge
bruik verkeerd en schadelijk voor het subtie
le mechanisme wordt genoemd, n.l. het met
den vinger tegen den glazen plaat aantikken,
waardoor de barometerwijzer meestal voor-
of achteruit wipt. Al naar de stemming van
mijn vrouw zegt ze dan: „Zie je wel het wordt
mooi (of slecht) weer, ik heb legen den ba
rometer getikt."
Dit ook in andere gezinnen welbekende
huiselijke lafreeltje kwam mij in de gedach
ten toen ik mij neerzette voor het samen
stellen van deze wekelijksche financiëele
kroniek. Ook in dc financiëele wereld „tikt"
men zoo graag ergens tegenaan om dan te
zeggen, zie je wel, het wordt weer beter,
want slechte kansen kan men over het alge
meen, enkele weinig verheffende uitzonderin
gen daargelaten, daar missen.
Vooral de Amerikanen waren en zijn in
deze voorstellingswijze zeer handig, maar
toch niet zoo handig, dan dat de nuchtere
Europeaan daar al te veel waarde aan zou
hechten. Van de zoo dikwijls \oorspelde op
levingen kwam nimmer veel terecht. Ook de
haussebewegingen in Wallstreet werden met
de noodige omzichtigheid beschouwd.
Dc laatste weken heerschte er ter beurze
vrijwel steeds pessimisme, voornamelijk op
de weinig bevredigende berichten, die van
de overzijde lot ons kv/amen. De Nev/-York-
sche beurs sukkelt een be^je ean de on
zekerheid, die er he er acht met betrekking tot
de a.s. verkiezing van den president. Het
schijnt, dat de kansen van de twee voor
naamste cr.ndidaten Hoover on Roosevelt
vrijwel gelijk staan. En een presidentsverkie
zing in Amerika heeft altijd meer invloed op
het economische leven, dan men zou denken.
Met het pond sterling wil het nog steeds
maar niet boteren. Langen lijd heeft het zich
op eenzelfde lcoerspeil weten te handhaven,
doch dezo, week beeft het een gevoelige re
actie ondergaan, zonder dat er eigenlijk re
delijke motieven voor die daling zijn aan te
geven. Wel werd als oorzaak van deze zwak
te van het pond sterling genoemd de najaars
betalingen, waarop de baissespeculatie voor
uit zou loopen, terwijl ook rekening moet
worden gehouden met het feit, dat veel En-
gelsch kapitaal het laud verlaat om elders
een hoogere rentevergoeding te zoeken.
Verder was er ter beurze de afgeloopen
week en vooral in het begin een lichte ver
betering te bespeuren, maar 's Woensdags
was de stemming weer gedrukt, zoodat het
optimisme weinig heeft opgeleverd, dan een
paar dagen wat opgewekte gezichten. Men
had tegen dc beursbarometer getikt en el
kaar toegeroepen: „Zie je wel, het wordt be
ter", maar het beursweer bleek onvermurw
baar, bleef slecht. En ook de koperen wijzer
moet weer teruggedraaid worden.
UITSLUITING IN DEN ENGELSCHEN
TEXTIEL IN 'T ZICHT
Londen, 2 0 Oct. (V. D.) De bcmidde-
lingsondcrhandclingcn tu6schen vertegen
woordigers dor fabrikanten cn arbeiders in
dc Engelse lie katoenspinnerijen hebben
geen resultaat opgeleverd.
Gistermiddag hebben dc arbeiders op
nieuw een voorstel, dat een geringe loons
verlaging inhield, verworpen. De toestand is
zeer gespannen, aangezien de bestaande
overeenkomsten Maandag a.s. afloopen en
dc werkgevers met uitsluiting van alle
spinners dreigen. Indien voor Maandag
geen overeenstemming wordt bereikt zullen
ongeveer 200.000 textielarbeiders worden
uitgesloten.
OVEREENSTEMMING VAN DUITSCH
LAND MET DENEMARKEN EN FINLAND.
Inzake boterinvoer.
B e r 1 ij n, 20 Oct. (V.D.) De besprekingen
welke te Berlijn zijn gevoerd tusscbcn De
nemarken. Finland on Duitschland betref
fende do regeling van den boterinvoer naar
Duitschland hebben tot overeenstemming
geleid.
Duitschland zal in de toekomst den in
voer van boter toelaten tot een totaal
kwantum van 55.000 ton per kalenderjaar.
Dit contingent zal worden verdeeld over
de daarvoor in aanmerking komende lan
den, in verhouding tot liet aandeel dat zij
in de jaren 1929/'31 gemiddeld in den Duit-
schcn boterinvoer hebben gehad. liet ligt in
hot voornemen dc regeling met ingang van
15 November a.s. van kracht te doen wor
den.
Iloe de Regeering en de leden
van de Regeering persoon*
lijk bij bladen ge'inleres*
seerd zijn
Berlijn. 19 Oct. (V.D.) Hedenmiddag
heeft de commissie van onderzoek in dc
zaak-Klepper, Rijkskanselier von Papen als
getuige gehoord. In antwoord op desbetref
fende vragen legde lnj de volgende verkla
ringen al'. Op dc vraag van een communis
tisch lid der commissie of dc Rijksregee-
ring personderncmingen steunt, antwoordt
dc rijkskanselier, dat behalve de oj) dc
rijksbegrooling nadrukkelijk voor deze doel
einden geplaatste posten door de rijksrcgec
ring. zoolang liij aan haar hoofd staat, met
het doel dc pers te beïnvloeden, op welke
wijze dan ook, geen middelen zijn aange
wend.
Van een belang van liet rijksw eerministe
rie bij dc „Tugliche Rundschau" heeft von
Papen slechts uit de bladen kennis geno
men.
ITij geeft in overweging hieromtrent den
rjjkswaerminislcr te hooren.
Get. verklaart voorts persoonlijk bezitter
van aandeden van dc Germariia te zijn. Hij
heeft deze gekocht om in het blad dc con
servatieve denkbeelden tot uiting Ie bren
n, waarvoor bij in dc centrumpartij
steedsyhcoft gewerkt.
Het steunen .van bladen uit politieke
overwegingen, dat cie vrijheid der redactie
onder alle omstandigheden waarborgt, acht
cl. niet- ontoelaatbaar. Er zijn twee fond
sen, waaruit voor de pers middelen kunnen
worden verstrekt, n.l. voor den rijkskanse
r en voor de persnfdeclïng, samen 200.000
mark.
Na v. Papen werd nog staatssecretaris
Planck gehoord.
DE CHINEESCHE VRIJSCHAREN IN
'T NAUW?
Soe Ping Wen wil de vijandelijks
heden staken
Tokio, 20 Oct. (V. D.) Officieel wordt
medegedeeld, dat de Japanschc troepen
gisteren na lievige gevechten dc stad
Toensjocn in Noord-Manclsjoerije, waar liet
hoofdkwartier der Chinceschc vrijscharen is
gevestigd, hebben bezet. Na een langdurig
artileric- cn rnachinegcwcergcveclit dron
gen de Japanschc troepen de stad binnen,
Volgens Japanschc berichten maakten zij
duizendPn gevangenen.
Mock den, 2 0 Oct. (V. D.) Het Japan
schc opperbevel deelt mede, dat de leider
dor Chiiieeschc vrijscharen generaal Soe
Ping Wen heeft verklaard, dat hij bereid is
met het Japanschc hoofdkwartier een wa
penstilstand te sluiten op voorwaarde dat
zijn troepen van dc Mandsjoerijscho regee
ring amnestie krijgen. Terstond na het ver
krijgen van dezen waarborg zou hij bereid
zijn dc vijandelijkheden te staken.
GRAANPAKHUIS INGESTORT.
10 personen gedood.
Bern, 20 Oct. (II.N.) Bij dc instorting
van een graanpakh-uis ie Sl. Margarete zijn
10 personen om het leven gekomen, 4 man
nen en 6 vrouwen cn meisjes. Het aantal
gewonden bedraagt 19. Dc directeuren van
do Kuhlhaushandels A.G. aan wie het pak
huis behoorde, een Nederlander cn een
Hongaar, zijn door dc politie gehoord.
Bazol, 20 October. (V.D.) ITet aantal
dooden bij het instortingsongeluk te St.
Margarete bedraagt thans 11. Dc slacht
offers zijn bijna allen vrouwen. Onder het
puin zouden, naar verluidt, nog twee of
drie menschcn bedolven liggen. Ongeveer
40 personen zijn gewond, van wie enkelen
zwaar. De graanzolder is ingestort. Op dc
eerste verdieping waren ongeveer 80 ar
beidsters werkzaam. Hiervan zijn ongeveer
50 door het vallend puin bedolven.
MINISTER WANG SIN WEI NAAR
DUITSCHLAND.
Nanking, 20 Oct. (V.D.) Zooals bekend
is, zal de Chineesche minister-president
Wang Sin Wei zich naar Duitschland be
geven om zich daar onder medische behan
deling te stellen. Zijn paspoort is reeds in
orde en naar Shanghai overgebracht. Wang
Sin Wei zal op zijn reis naar Duitschland
door zijn vrouw worden vergezeld.
BUITENLAND.
Hitler's critiek op von Papen.
(Derde Blad, pag. 1).
Vorstelijk li uwe lijk te Coburg. J
3 (Derde Blad, pag. 1).
Japan verwerpi hel ontwapeningsvoor
stel van Iloovcr.
(Derde Blad, pag. 1).
BINNENLAND.
Minister Verschuur verdedigt zijn be-
drijfsradenontw erp.
(Tweede Blad, pag. 1).
De rolletjes tc Boskoop \oor dc Ilaagschc
rechtbank.. (Tweede Blad, pag. 3).
STADSNIEUWS.
Ds.' Hylkema spreekt voor den Vrouwen
Vredesbond.
(Eerste Blad, pag. 3).
Filmavond van Nijverheid cn Handel.
(Ecrsto Blad, pag. 2.)
Voordrachtavond van Kommer Kleyn
\oor den Protestantenbond.
(Eerste Blad, pag. 3).
Medegedeeld door bet K.X.M.T. te De Bilt.
Hoogste Barometerstand 703.4 tc Marseille.
Laagste Barometerstand 738.3 te Kinn.
Meest matige, tijdelijk wellicht toenemen
de N.W. tot Z \Y. wind, zwaar bewolkt tot
'betrokken met tijdelijke opklaring. Waar
schijnlijk regenbuien cn iets kouder.
Het gcheele waarnemingsgebied wordt in
genomen door een uitgebreide depressie, die
kernen bezuiden IJsland voor de Noorschc
kust en in Zuid Zweden vertoont. De kern
bij IJsland werd sinds gisteren ondieper. In
liet Z O. nam de hoogc druk in bcteekenis
af. Dientengevolge werd liet algcmcene
luchtdruk-verval geringer. Toch komen
plafttselijk nog krachtige winden voor. In
liet Kanaal aan de Noorsehe en aan de
Netlerlund'sche kust staat een flinke
Weéler. De regenval was uitgebreid cn
zwaar. Vooral in onze omgeving. Ylissingcp
had IS Maastricht 17 m.M. Behalve op de
Britsclie eilanden steeg de temperatuur
overal. Dc lucntdruk-verdceling en haar ver
andering, maken een spoedige verbetering
waarschijnlijk. Wellicht zal dc wind een
weinig afnemen, docli buiïg weer met eeni-
gc temperatuurdaling kan worden verwacht.
LANGESTRAAT 49-51 TELEFOON 190
WOLLEN STREPEN
voor garneering nu in overvloed
voorhanden.
Voortreffelijk in elk opzicht.
Vraagt catalogus en condities aan
bij den vertegenwoordiger
ARNH.STRAAT.
MIJNSTAKING IN ASTURIË VERWACHT.
Parijs, 20 Oct. (II. N.) Volgens een be
richt uit Madrid aan dc Petit Pari6ien
dreigt in het mijngebied van Asturie een
:roote staking te zullen uitbreken. Dc mijn
werkers, ongeveer 35,000 man, willen Maan
dag a.s. het werk neerleggen. Men gelooft
niet, dat voor dien tijd nog overeenstem
ming tusschen de mijnmaatscbappijen en
dc mijnwerkei's bereikt zal worden.
VERBITTERDE STRIJD IN DEN
GRAN CHACO.
N e w-Y o r k, 20 Oct. (II. N.) In het ge
bied van den Gran Cliaco is het opnieuw
tot bloedige gevechten gekomen. Een strijd
macht van 14,000 Paragueeschc soldaten
heeft de Boliviaansche hoofdstelling bij
liet rort Arco aangevallen. De Bolivianen
boden verbitterden tegenstand. Aan beide
zijden zijn zware verliezen geleden.
DE KOMENDE FEESTDAGEN!!
Betuig Uw vriendschap met een fijne BOTERLETTER
en heerlijke BOTERSPECULAAS!
Zij zullen roemen over de producten der
BAKKERIJ DE STANDAARD
SOESTERWEG 71-73-76TEL. 995
