ANTHONY VAN LEEUWENHOEK
J. A. Schoterman Zn.
van koude is geen sprake
bezoekt onze 18 modelkamers
humorhoekje
Wijnhandel
Cognac Vieux XXX per flesch f 3.85
VOORDRACHT VAN PROF.
SÖHNGEN
NATUURLIJK
HET PROCES OM DE
MATA HARI FILM
CENTRALE BOND VOOR
INWENDIGE ZENDING
De algem. vergadering
EEN ENKEL SP00RWEGCIJFER
als U dekens bij ons heeft gekocht. De kwali'eit vanl
onze dekens staat veel hooger dan de prijs welke
wij noteeren
ZIE DE ÉTALAGE
U SLAAGT ZEKER
A. H. VAN NIEUWKERK N.V. TEL. 543 AMERSFO0RT|
K. BEEKSTRAAT 6 BEEKENST.LAAN
Utr.straat 17 Gevestigd 1878 Telefoon 145
Hoe nauwkeurig Van Leeuwen
hoek waarnam en hoe scherps
zinnig hij zijn conclusies
trok
Ter herdenking van den 300sten geboorte
dag van Anthony van Leeuwenhoek, heeft,
op uitnoodiging van de Vereeniging Studie-
belangen, gevormd door de studenten der
Landbouwhoogeschool te Wageningen, prof.
dr. Ir. N. L. Söhngen, hoogleeraar aldaar,
op Maandag 24 dezer in de aula dor Land
Louwhoogeschool een voordracht over Van
Leeuwenhoek gehouden.
Na een korte levensbeschrijving van dezen
beroemden landgenoot en een toespeling op
den strijd over zijn woonplaats te Delft,
bracht spr. hulde aan degenen die hem aan
de vergetelheid onttrokken hebben, speciaal
aan P. J. Haaxman, Bütsch 1 i en Clifford Do-
bell. P. J Haaxman schreef in 1871 een
werk: Het leven van een groot natuuronder
zoeker, Antony van Leeuwenhoek, geschetst
uit zijn brieven en andere bescheiden, en in
1875: Antony van Leeuwenhoek, de ontdek
ker der infusoriën; Bütschli memoreerde
hem in zijn geschriften en Clifford Dobcll
heeft in het onlangs uitgekomen werk: An
tony van Leeuwenhoek and his little ani
mals, op meesterlijke wijze zijn uitvoerige
biografie het licht doen zien.
Eenige portretten van Van Leeuwenhoek
werden vervolgens geprojecteerd. Zijn roem
als geleerde verwierf deze autodidact be
halve met zijn door hemzelf vervaardigden
optisch heter microscoop, door zijn stuggen
arbeid, zijn veelvuldig en scherpzinnig waar
nemen. Hij was een wetenschappelijk den
ker, de waarheid zoekend, iemand die de
natuur bewonderde en zich steeds over hare
\erschijnselen verwonderde.
Vermeld werden het lidmaatschap van de
Royal Society in 1680, de benoeming in 1609
tot correspondeerend lid van de Academie
des Sciences en het verkrijgen van de zilve
ren medaille van de Universiteit te Leuven.
Ook de bezoeken van den landgraaf van
Hesse en van Peter den Grooten werden door
spr. gememoreerd.
De bespreking van den microscoop en de
wijze van microscopeeren van Van Leeuwen
hoek werden door lantaarnplaatjes verduide
lijkt.
Do maximum vergroot ing van den sterk
sten microscoop bedroeg 270. die van den ge
wonen 160. maar hiermede zijn zonder bij
zondere kunstgrepen geen bacteriën en pro-
tozoën waar te nemen tot een exactheid als
Van Leeuwenhoek dit is gelukt. Op welke
wijze hij hierin precies geslaagd is was zijn
geheim, hij zag meer, veel meer dan iemand
ooit met zijn apparaten heeft kunnen waar
nemen.
Toch heeft Clifford Dobell dit geheim
waarschijnlijk weten te ontsluieren door de
veronderstelling dat Van Leeuwenhoek door
sterke verlichting van het object met kaars
en hollen spiegel of met direct zonlicht en
met behup van een zwarten aclnergrond een
soort donkerveld-mcthode toepaste. Aan de
veelzijdige onderzoekingen, de schier einde-
looze lijst der meest verschillende objecten
werden enkele woorden gewijd, gevolgd door
mededeelingen over de eerste bacteriën en
protozoën in het Berkelsche meertje, in rio
len, in regenwater, gootwater enz.
Uitvoeriger werden de verrassende waar
nemingen van Van Leeuwenhoek met de
Hacmatococcus pluvialis (het organisme
dat de roode kleur van het water dat op zin
ken daken blijft staan vormt) besproken, in
vergelijking met het moderne onderzoek van
H. C .Tacobsen in 1911 indertijd assistent van
Prof. Beijerinck. liet blijkt dan dat door Van
Leoiwenhoek deze interessante, volvocacac
pl.m. 40X30 nu zeer nauwkeurig werd
bfe.udeerd. De peervormige gedaante, de
beide fragella's, de roode en groene partijen
in het lichaam, de microzoosporen, als jon
gen aangeduid, en de acht jonge Hacmato-
coccen na deeling der aplanosporen als zaad
beschouwd, beschrijft hij op een boeiende
wijze. Uit 5 maanden gedroogd materiaal
komen weder na toevoeging van regenwater
de bewegende organismen te voorschijn.
De scherpzinnige conclusie van de moge-
lijkt verspreiding van het organisme in ge-
droogden toestand door den wind, door vo
gels en andere dieren doet den natuuronder
zoeker kennen.
Oo*' over de belangrijke proeven met infu
sen van peperkorrel, notemuskaat en andere
materialen waarover Beijerinck later experi
menteerde en zulke interessante mededee
lingen het licht deed zien, werden vermeld.
Reads Van Leeuwenhoek stelde de infectie
van gekookte materialen door microorganis
men uit wateren, stof, uit de lucht vast en
kwam tot de slotsom van de alomtegonwoor
dlgheid der microben in de natuur. Zijne ex
perimonten leidden hem er toe de leer van
de spontane generatie te bestrijden. Deze
brandende vraag der snontane generatie
werd pas meer dan 100 jaar later door
Pasteur ten gunste van het standpunt van
ST an Leeuwenhoek beslist*
Vervolgens werd het buitengewoon inte
ressante onderzoek over de azijnaaltjes ver
meld; van deze V/2 m.m. lange organismen
ontdekte Van Leeuwenhoek het voortbren-
gon van levende jongen.
De bespreking der proefnemingen met
speeksel en tandbeslag waarin bacteriën en
spyrochaeten door Van Leeuwenhoek wer
den gevonden, werden verduidelijkt door
een micro-projectie van speeksel, door dr.
K. T. Wieringa vervaardigd.
Mag ook de. mond en het darmkanaal
steeds door bacteriën en protozoën geïnfec
teerd zijn, in het bloed, in de weefsels, in
vruchten, in planten in het algemeen, komen
geen microorganismen voor. Deze zijn ste
riel cn kunnen slechts van buiten af worden
geïnfecteerd, en dit was weder een funda
uienteele ontdokking en een steun bij de
lestrijding der spontane generatie.
Het spreekt vanzelf, dat Van Leeuwenhoek
reeds behoefte gevoelde de afmetingen van
de „animalcules'" en microobjecten te bepa
len. Dit was zonder de tegenwoordige be
kende micrometers en teekenapparaten geen
gemakkelijke tank. De aanhoudende waar
nemingen in de microcosmos hadden Van
Leeuwenhoek vertrouwd gemaakt met de
betrekkelijke afmetingen der kleine objecten
Begrippen als het oog van een menschenluis
heeft een diameter van ongeveer de som van
lie van 10 roode bloedlichaampjes, de lengte
van een azijnaaltje is de helft van de dikte
van een gerstekorrel, hadden vuor hem rea
l/teit. Door het vaststellen van de lengte van
enkele dezer objecten, door herhaald schat
ten, b.v. de lengte van 80 zandkorrels be
slaat één duim, de lengte van 100 diametei
van een bloedlichaampje is ongeveer gelijk
aan de doorsnede van een zandkorrel, maak
te het mogelijk de afmetingen in onderdee
len van duimen uit te drukken. De gegeven
maten uitgerekend in mu's geven volgens
Clifford Dohell bevred:gcnde resultaten. De
lengte van een azijnaaltje werd dar
12001700 mu, 't geen overeenkomt met de
thans gevonden lengte van V/2 mm. Do
doorsnede van een rood bloedlichaampje
werd V/2 mu hetgeen overeenstemt met de
tegenwoordig gevonden afmeting.
Wij mogen uit deze enkele aanhalingen
uit het rijke materiaal zijner onderzoekingen
loeren hoe nauwkeurig Van Leeuwenhoek
waarnam en hoe scherpzinnig hij zijn con
olusios trok. .Tuist zijn eenvoudige en juiste
eschrijvingen en scherpzinnige combinaties-
van het wnargenomene stempelen hem to*
hijzonder geloerde en als zoodanig werd hij
jp hoogeren leeftijd geëerd.
Plechtige herdenking te
Delft.
Delft, 24 October. Vandaag heeft alhier
dt plechtige herdenking plaats gehad van
•len 300sten geboortedag van Anthony van
Leeuwenhoek.
In de aula van de Technische Hooge
school had vanmiddog een bijeenkomst
plaats, die bijgewoond werd door tal van
ïoogleeraren in den lande en waarin aller
eerst de rector-magnificus der Technische
Hoogeschool, professor J. A. Grutterink
een inleidend woord sprak, waarop prof.
v d. Hoeven uit Leiden, voorzitter van het
Van Leeuwenhoekcomité een welkomst
woord sprak. Hierna hield dr. Schierbeek
een herdenkingsrede.
Vervolgens werd in de Oude Kerk door
prof. D' Arcy Thompson namens de Royal
Society een krans gelegd door prof. v. d.
Hoeven namens do Kon. Ned. Academie
van Wetenschappen en het van Leeuvven-
hoekcomité, terwijl voor de Vereeniging
van Natuurwetenschappen te Jena prof. de
Haas een krans legde.
Op het stadhuis had een ontvangst
plaats door het gemeentebestuur.
BOTSING TÜSSCHEN TRAM EN AUTO.
Amsterdam, 24 Oct, Hedenavond on
geveer half negen heeft in de Van Wou
straat, hoek Lutmastraat, een botsing plaats
gehad tusschen een auto en een motorwa
gen van lijn 8. Een vrachtauto uit Bodegra
ven, geladen met pluimvee, zou bij de Lut
mastraat de Van Woustraat kruisen, ko
mende uit de richting Amsteldijk. Op dat
oogenblik zou ook een tram van lijn 8 in
de Van Woustraat de Lutmastraat passce-
ren. De autobestuurder kwam van links en
had dus behooren te stoppen. Hij reed
echter met onverminderde vaart door. Hier
door botsten beide voertuigen tegen elkaar.
De auto reed dwars tegen het voorbalcon
van de tram, dat ernstig werd beschadigd;
alle ruiten waren gebroken. De bestuurder
werd aan den voet gewond, was een oogen
blik bewusteloos door den schrik en werd
door den G. G. D. naar zijn woning ver
voerd. De passagiers van de tram werden
als kegc'.s door elkaar geworpen; zij kwa
men echter met den schrik vrij. Ook de
auto liep materieele schade op. De bestuur
der werd niet gewond.
koop lk de benoodlfde via oh btf
IJmuider Vlschhandel
H. GLASTRA Co^ NV.,
Utrechtschestraat 40. Tel. 92.
Een billilk en betrouwbaar adres.
Meermalen bekroond.
Eischers, familie van Mevrouw Zelle
niet ontvankelijk verklaard
in hunne vordering
Rotterdam, 24 October. De presi
dent van de Rotterdamsche rechtbank heeft
naar wij reeds in het kort meldden
heden vonnis gewezen in het kort geding,
dat door de gebroeders Zelle was aanhan
gig gemaakt tegen de firma Tuschinski, ten
einde een verbod te verkrijgen voor hel
verder vertoonen van de film Mata Hari,
omdat daarin een scène zou voorkomen die
smadelijk moest worden geacht voor de na
gedachtenis van Mata Hari, die hun zuster
was.
De president overwoog in zijn vonnis,
dat door de tegenpartij was aangevoerd,
dat de president zich onbevoegd moest ver
klaren, aangezien het hier een film betrof,
die door den Centralen Keurlngsraad voor
vertoon ing in het openbaar was goedge
keurd. De president merkte daartegenover
op. dat de wet. waarbij die keuring wordt
gelast de strekking heeft te waken voor
vertooningen, die een inbreuk maken op de
openbare veiligheid en op de goede zeden,
doch dat daarnaast toch onverkort het
recht moet bestaan om een film te kunnen
verbieden, die beelden vertoont, die smade
lijk kunnen worden geacht voor de nage
dachtenis van een overledene. Op dien
grond kan het beroep op onbevoegdver
klaring niet opgaan.
De tweede reden, waarom de president
zich volgens gedaagden onbevoegd zou
moeten verklaren, was de kwestie van de
spoedeischendheid. Te dien aanzien merkt
de president op. dat weliswaar deze film
reeds veertien dagen lang vertoond wordt
doch dat niet moet worden voorbij gezien
dat de eischers getracht hebben de zaak
hij minnelijk overleg te regelen, zoodat ook
te dezen aanzien de president zich bevoogd
verklaart.
Tot de eigenlijke vordering komend, zegt
het vonnis dan, dat de president door eigen
aanschouwing van de film tot de overtui
ging is gekomen, dat de aangevochten scè
ne de doodslag op den Russischen gen»
raai niet uit hel filmwerk kan worden
gelicht zonder de film in opzet en wezen te
ontwrichten. Het schot in deze scene is
het culminatiepunt van de intrigue zoodat
de eisch de film onverkort te verbieden, of
deze te wijzigen, alleen de eerste voor ver
dere overweging in aanmerking komt, zoo
dat het noodzakelijk is te onderzoeken in
hoeverre deze scene een smadelijke hetec
kenis kan hebben Bij dat verdere onder
zoek is den president gebleken, dat de film
allerminst aanspraak kan maken op histo
rische juistheid. Het is een op pure fantasie
berustende intrige. De bedoeling van Je
aankondiging kan dan ook niet geween
zijn in deze film een juist geschiedenis
beeld te geven en door het publiek zal
dat ook allerminst zoo zijn opgevat. Het
publiek kent Mata Ilari als een exotische
danseres cn een courtisane en spionne, aan
wier werkzaamheid het te wijten is ge
weest. dat tal van jonge mannen ten gronde
zijn gericht. Met die wetenschap zal het
publiek zeker niet met sympathieke be
langstelling tegenover Mata Hari slaan. Dit
vooropgesteld, meent de president, dat hei
filmverhaal het tegendeel doet van een
bekladden van de nagedachtenis eener
doode, doch veeleer verheft de film haar
boven de sfeer van courtisane. Al moge hel
ook waar zijn dat Mata Hari niemand heeft
doodgeschoten, het publiek zal haar de/e
daad, die als een uiting van zuivere liefde
moet worden opgevat, allerminst kwalijk
nemen. Op die gronden komt de president
tot afwijzing van de vordering tot staking
der vertooningen en hij verklaart dc
eischers dus niet-ontvankelijk in hun vor
dering.
SLACHTOFFER VAN DE SMOKKEL-
WOEDE.
Jongen van 16 jaar doodgeschoten.
Duitsche beambten hebben in de buurt
van de Limburgsche grens bij Ophoven een
uit 8 personen bestaande smokkelaarsbende
aangehouden, nadat op de smokkelaars ge
schoten was. Een jongen van 16 jaar uit
Schaufenberg kreeg een schot in het hart.
Dc dood trad dadelijk in. Het slachtoffer
was in het bezit van 12 pond koffie en een
beetje thee.
Bij Gangelt aan de Limburgsche grens is
beslag gelegd op een met een fraard bespan
nen kar, die gevuld was met gesmokke'de
tarwe. Bij het naderen der beamhtm
vluchtte de voerman, een Hollander, over
de grens naar Limburg.
EEN POTSTER,
Een emmer met kleingeld.
Dezer dagen is te Oostermeer (Friesland)
zeer plotseling overleden de 78-jarige Tjitsko
Douma. Ze was op bezoek geweest, werd
onwel en ging bij S. Zandstra binnen, waar
ze onmiddellijk daarna overleed. Betrok
kene is nooit gehuwd geweest en had alleen
achterneven en -nichten. Eén hiervan ver
zocht den rijksveldwachter met haar e«n
onderzoek in de woning van de overledene
te willen instellen. Hoewel de vrouw als
arm bekend stond en steun ontving van de
diaconie, bleek zij toch een aardig, nog niet
geteld spaarduitje te bezitten. Op verschil
lende plaatsen in de woning vond men geld
•it de meest uiteenloopende voorwerpen
Zooveel kleingeld zelfs, dat, men een groo
ten emmer noodig had. om den voorraad
bestaande uit een groote hoeveelheid c. n
ten en verder oude stuivertjes, oude gulden*
*nz. tljdel'jk naar de politie over te brengen
Ook vond men een sigarenkistje met oude
guldenbriefjes, die thans waardeloos ziin. en
verscheidene bankbiljetten van 10 tus
schen een paar kleeden, welke op de tafel
lagen,.(Leeuw, Cri.\
ARNHEMS BRANDWEER.
Tijdelijke commandant benoemd.
De gemeenteraad van Arnhem heeft tot
lijdelijk commandant van de brandweer
benoemd den heer A. Jonker, technisch
ambtenaar eerste klasse bij het bouwtoe
zicht. Het communistisch voorstel om den
tegenwoordigen onder-commandant te be
noemen werd verworpen.
Prof. Slotemaker de Bruine tot
voorzitter benoemd
De Centraio Raad van Inwendige Zen
ding en Chr. Phil. Inrichtingen hield Maan
dag tc Amsterdam zijn algemeene vergade-
ting.
Des morgens had op het Centraal Bureau
aan dc Stndhouderstraat de huishoudelijke
vergadering plaats, onder leiding van den
vice-voorzitter, ds. F. Grocnewcg.
In deze vergadering is tot voorzitter van
den Centralen Bond, als opvolger van wijlen
dr. J. Th. de Visser, benoemd prof. dr. J.
R. Slotemaker de Bruine.
De aftredende bestuursleden werden allen
herkozen, terwijl in de vacature, ontstaan
door het vertrek van IL-kolonel Brouwci
van het Leger des Heils werd benoemd luit.
kolonel Schuurman.
De secretaris, de heer A. J. da C.osta.
bracht, hierna zijn jaarverslag uit. In het
verslag werd dank gebracht aan den dirce
tcur van het Centraal Bureau, Jhr. M. C.
T. v. Lennep, den inspecteur van den Raad
inr. A. de Graaf, en den Bonds-adviseur dr.
O. Norcl, voor al hun trouwen arbeid. Mei
dankbaarheid werd herdacht, dat Jhr. van
Lennep, die geruimen tijd zijn arbeid niet
heeft mogen verrichten, weder geheel her
steld zijn werk heeft hervat, en dank werd
gebracht aan Jonkvr. J. Horra Siccama, die
toen als dTcctnee is opgetreden.
Het nieuwe „Handboek voor Chr. Arbeid
kwam in het afgeloopen jaar gereed en
groote waardcering werd uitgesproken voor
al den arbeid, die jhr. v. Lennep daarvooi
heeft verricht.
Als lid zijn tot de Bond toegelaten: Ver.
Chr. Jeugdhulp" te Leiden, Stichting Maria,
te Hil igersberg, Ver. „Tryfoda" te Anister
dam, Frot. Doorgangshuis voor Vrouwen en
Meisjes te Utrecht, Evang. Ver. „De Zaad
korrel" te Amsterdam, Chr. Mannen Ver
„Gij zijt allen broeders" te Rotterdam. Ver
v. Godsd. belangen van wijk Q te Rotter
dam en dc Evang. Ver. voor Nieuwcrda en
omstreken.
Als lid bedankten de afd. Leiden van het
Luth. Genootschap voor In- cn Uitwendige
Zending en de Apologethische Ver. „De
Toortsdrager" te Amsterdam.
Het ledental bedraagt thans 142. In het
verslag werd voorts met weemoed herdacht
liet overlijden van den voorzitter, dr. J. Th
dc Visser, met wien de laatste der oprich
ters van den ouden Ccntraal-Bond is heen
gegaan. Tot zijn dood toe was zijn enthou
siasme en belangstelling voor den arbeid
\an den Bond even groot als bij de oprich
ting.
Herdacht werd voorts het overlijden van
'Ir. A. F. baron van Lijnden, mej. S. Wey-
land en het aftreden van mr. C. F. Sclioch
c-n ds. J. W. A. Klinkhamer Brectius als bc
stuurslid.
De secretaris besluit zijn verslag met de
woorden, dat God in de moeilijke tijden
van geestelijke cn geldelijke malaise dei
Centraal Bond stand zal doen houden en
dat velen in den lande deze dienenden ar
beid van den Bond krachtig zullen steunen
In de middagvergadering heeft de vice-
voorzitter, ds. Groeneweg den overleden
voorzitter herdacht, waarvan de directeur
van het Centraal Bureau jhr. v.n Lennep en
de inspecteur van den Bond mr. A. de
Graaf hun verslagen uitbrachten.
VAAKENSMARKT 13-15 TEL.5SS
Hill I II I II I II I I
De verkeersdichtheid op
enkele trajecten
In het heden verschene.n nummer van
..Spoor- en Tramwegen" viel ons oog op de
volgende cijfers, die onzen lezers zeker wel
zullen interesseeren. In Juni 1931 werden
op de lijn Amsterdam—Haarlem gemiddeld
•ier werkdag 35.000 reizigers vervoerd. De
verkeersdichtheid bedroeg op onderstaande
baanvakken:
Amsterdam—Hilversum
28000
Hilversum—Amersfoort
11000
Den Haag—Gouda
6700
Rotterdam—Gouda
6400
GoudaUtrecht
12000
AmsterdamUtrecht
12000
Utrecht—Arnhem
6400
Utrecht—Amersfoort
6300
Arnhem—Nijmegen
6700
Utrecht—den Bosch
6000
DordrechtZ wal uwe
8400
Breda—Tilburg
6200
Boxtel—Eindhoven
7000
NEDERLANDSCHE SPOORWEGEN.
Geschatte ontvangsten van
de maand September 1932.
(IncL die der geëxploiteerde
spoor, en tramwegen).
Reizigers f 5.807.800
Bagage f 124.100
Brief- en Pakketpost f 300 000.— i
Goederen f 4.867.000
Levende dieren en lijken f 87.400
Diversen f 203.700
Totaal f 11.390 000.-I
1932 1931
Totaal ontvangst van 1 Januari af: 1932
105.993.019 62. 1931 definitief f 126,780.360.">0.
Gemiddeld aantai kilometers in exploita-
Ie van 1 Januari af: 1932 3.661, 1931 defi
nitief 3.696.
Dus ontvangst per dagkilometer: 1932
f 105.66, 1931 definitief 125.65.
P. VAN OORT 7.
Oud kol.Mnsp. Marechaussée. I
'6-G ravenhage, 24 Oct. Op 66-jarigen I
leeftijd is te zijnen huize aan de Kanarie-1
laan alhier overleden de oud kolonel-in
specteur van het wapen der Koninklijke
Marechaussée P. van Oort.
De ovenedene was officier in de Ordel
van Oranje Nassau, Ridder van het Lel
gioen van Eer van Frankrijk, officier vanl
de Most-Exceilent Order of the British Em-r
nirc, Ridder der 4e klasse van den Roodenl
Adelaar van Pruisen en de medaille d'hon-|
neur en vermeille.
AUTO TE WATER GEREDEN.
Gistermiddag is te Langerak een vracht
auto van gebroeders Van Beusekom, aldaar,
van den Lekdijk gereden, doordat een an
dere vrachtauto die 2 vlak voor hen rcod,
plotseling stopte.
De auto sloeg om en kwam, na enk» le
malen over den kop geslagen te zijn, in Je
Lek terecht.
De inzittenden, de gebrs. W. en H. van
Beusekom, maakten den val mee, en konden
zich door uit den vernielden kap te klim
men, redden. Zij werden licht gewond.
ZIJN BENOEMING NIET
AANVAARD.
BIJ de Tweede Kamer Is Ingekomen een
missleve waarin wordt medegedeeld dat de
heer W. Steinmetz te Amsterdam zijn be
noeming tot lid der Tweede Kamer in xle
.vacature-Guit niet heelt aanvaard.
Aanbidder (na het onderhoud): „Je va<1d|
schijnt te denken dat ik een idioot ben."
Meisje „O, wat belachelijk. Hoe kan t
dat nou al J3ieien.2".
(Happy. Ma*l
