AMERSFÖOMSCH DAGBLAD
V1'*0
EXPOSITIE DER NIEUWE FIRMA DUIM BURGER
MODELLEN
DE EEMLANDEü
Bukenlaimdscih
Overzicht
Buitenland
UIT mooi
Amersfoort
Weerbericht
JOH. DE HEER
Belangrijkste
Nieuws
Medische Help
Licht op
GARAGE MOLENAAR
DAMESMODEZAAK
Zaterdag 29 October 1932
Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
31e Jaargang No. 104
GELIJKE RECHTEN VOOR
DE NATIES
OXFORD VOOR DUITSCHE
RECHTSGELIJKHEID
Piano's, Orgels, Radio
5 uur 14 min.
L. J. LUYCX ZOON
HET SUCCES VAN 1932
STATIONSPLEIN 5 - TEL. 1210 - AMERSFOORT
ARNHEMSCHEWEG 26
ABONNEMENTSPRIJS pc. 3 maanden voor Amersfoort 2.10. per maand
week (met gratis verzekering tegen ongelukken
0.75. per
I 0.17»/r
Binnenland franco per port per 3 maanden f Afzonderlijke nummers f 0.05.
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC 515
PRIJS DER AOVERTENTIEN van 1—4 regels f 1.05 met inbegrip van een öewijsuummtf
- elke regel meer f 0.25 Ltefdadlghelds-advertentien voor dn
helft van den prijs. - Kleine Advertenties „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regels
50 cent elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f li—. Bewijsnummer extra f 0.03
De regeering-Von Papen zit
het kabinet-Brann dwars.—
Dictatoriale plannen.
Men krijgt nu niet bepaald den indruk,
dat dc regeering-Von Papen ernaar streeft
de uitspraak van het staatsgérechtshof te
Leipzig op een royale wijze uit te voeren.
Ofschoon zij gedeeltelijk in het ongelijk is
gesteld, is haar klaarblijkelijke bedoeling
vrijwel allo macht aan zich to trekken.
Door haar toevlucht tc nemen tot juridi
sche spitsvondigheden, houdt zij zich nog
tennaastèbij aan den geest van het Lcip-
Ugschc vonnis, maar met den geest daar
van handelt zij in elk geval volkomen
in strijd. Om de feitelijke macht van de
Pruisische regecring uit te schakelen, is
het kabinct-Von Papen van zins drie rijks
ministers zonder portefeuille ie benoemen,
die tegelijkertijd een drietal Pruisische de
partementen zullen bChecrcn, terwijl, on
der den dekmantel van handhaving der
orde,en rust, sommige Pruisische ministe
ries zuilen worden opgedoekt dan wel ge
combineerd. Aon deze handeling wordt de
naam „administratieve vereenvoudiging"
gegeven, maar in de praktijk komt een en
ander hierop neer, dat de rijksrcgecring
zich volkomen van de macht in Pruisen
meester maakt, zoodoende liet vonnis van
Leipzig negeert' en op onnoodigc wijze het
geschil met Pruisen verscherpt Dit alles
geschiedt, zonder d--it vooraf met het kabi-
net-Braun Qvcrleg is gepleegd, zoodat liet
niet behoeft tc verbazen, wanneer de van
haar rechten beroofde, oude Pruisische re
geering zich opnieuw bij het staatsgé
rechtshof zal beklagen. Von Papen zal een
en ander vermoedelijk voorstellen als een
voorloopige of commissoriale regeling, zoo
dot zij wellicht formeel nog niet eens zon
digt tegen dc. uitspraak die tc Leipzig is
gevallen. Een sierlijk en ridderlijk gebaar
kan men de handelwijze van Von Papen
on de zijrion echter bezwaarlijk noemen.
Inmiddels heeft dc rijksminister Von
Gayl eveneens plannen aangekondigd, die
aansturen op rijks- en grondwetshervor-
laing en die een zeer reactionair karakter
dngen, zoodat, wanneer zij zijn verwerke
lijkt, een toestand iii het leven zal zijn ge-
tO'-peii, waaruit -een nog conservatiever
&ocst spreekt dan uit de binnenlandsch-
po'iMeke situatie tijdens het keizerrijk.
Wel zullen Von Gayl en diens collega's, «al
zijn zij de monarchistische denkbeelden
toegedaan, (voorloopig?) een herziening
van (Jen staatsvorm achterwege laten, ter
wijl zij evenmin den "bondsstaat" door een
eenheidsstaat zullen vervangen,"maar wel
zal worden aangestuurd op een an'ere
regeling van do betrekkingen tusschen
Pruisen en het rijk. Pruisen behoeft volgens
Von Papen zijn eigen staatsvorm niet te
laten varen, maar tusschen genoemden
bondsstaat en het rijk zullen z.i. toch nau
wer relaties moeten worden^verwerkelijkt,
h.tgeen Von Gayl wil bereiken door een
herziening van dc binnenlandsche staat
kundige organisatie van Pruisen. Ook loo
chende Von' Gayl hel, dat het in het voor
nemen lag den jonkers eeuwig de heer-
sqiiappij te verzekeren en de rechten van
het volk te verkrachten.
Fel ging Von Gayl te keer tegen het
..ontaarde'parlementarisme" en de partij-
iutrigues, waardoor het staatsgezag meer
malen wordt aangetast. De minister gaf
duidelijk.' te verstaan, dat hij niet langer
van zins was te gedoogen, dat beslissin
gen, van levensbelang voor het rijk, afhan
gen van toevallige parlementaire mcerdcr-
hc'lcn. Vandaar dat Von Gayl het denk
beeld ecner regeermacht, onafhankelijk van
partijpolitiek, wil probeeren te verwezenlij
ken en voorgoed een einde maken aan de
ixnodc van voortdurende rcgceringscrises,
moties van wantrouwen, die het voortbe
staan van liet kabinet belagen, enz.
Bovendien kondigde Von Gayl een her
ziening aan van het kiesrecht, dat in den
veryolgp alleen zal worden verleend aan
staatsburgers, die den vijf-en-twintig-jari
gen leeftijd hebben bereikt. Dit bctcckcnl
•dus, dat do stemgerechtigde leeftijd
zoowel in actief als passief opzicht
wet vijf jaren zal worden verhoogd. Ophef
fing van het algemeene, directe en gehei
me kiesrecht ligt niet in de bedoeling,
maar wel is de regeering-Von Papen van
zins haar toevlucht tc nemen tot de invoe
ring von l.et meervoudig kiesrecht, waarbij
zij, «he aait dor oorlog hebben deelgeno
men, alsmede de zelfstandige kostwinners
een extra-kiesrecht verkrijgen on der
halve twee stemmen mogen uitbrengen.
Betéekent dit, dat dan werkloozcn, die niet
hunnen worden beschouwd als zelfstan
dige verzorgers van een gezin, de tweede
stem wordt onthouden?
Hoe dit zij. de hervormingsplannen, die
bot kabinct-Von Papen aankondigt, vallen
bij de arbeiders, zooals te begrijpen is,
geenszins in goede aarde, zoodat reeds nu
vele stemmen van protest opgaan.
Een radicaabsocialistisch
rapport -
Parijs, 2 7 Oct. (V. D.) De Républiqüfe'
publiceert het rapport over den buitenland-
schcn politicken toestand, uitgebracht door
den waarnemenden voorzitter der Kamer
commissie voor huitcnlandschc zaken, De
Tessaij, aan het congres der radicaal-socia
listische partij te Toulouse.
Eerste voorwaarde voor ontspanning in
Europa acht de rapporteur het bijleggen
van dé geschillen met het Duitsche rijk. Hij
constateert, dat de Ruhrbezetting een fout
was en dat het tc betreuren is, dat de
democratische elementen in Duitschland op
bcpaaldg tijden niet' beter zijn gesteund.
Hiermee-zegt hij echter niet, dat Frankrijk
de oogeii moe.t sluiten voor de noodlottige
planiiurjSyèri Be militaire kliek in Duitsch
land en Voor hét gevaar van een al-Duit-
sche wedergeboorte. Met dit Duitschland
moet men 'rekening houden om in dc buiten-
landsche politiek tot overeenstemming ko
men. Dit is een moeilijke taak, aangezien
de Duitsche regeering Frankrijk voor het
grootmoedig opgeven van een deel der her
stelbetalingen en voor de liberale houding
te Lausanne weinig dankbaar is. Dit is
echter geen reden om deze politiek te be
treuren, die Frankrijk tegenover dc Ver-
ecnigde Staten in een gunstige positie heeft
gebracht, aangezien Frankrijk thans van de
Verecnigde Staten in gelijke mate offers
kan cisehen. Dc conferentie van Lausanne
heeft bijgedragen tot de' financieelc ophel
dering.
Ten aanzien van «le gelijkgerechtigdheids-
kwestie wórdt in liet rapport opgemerkt,
dat niemand in Frankrijk het principe heoft
besti eden, dat de volken gelijke rechten en
het récht op onafhankelijkheid hebben. De
bewapeningen van elk volk dienen onder
worpen te worden aan bepalingen, die
rekening houden met het doQr de bevol
king te verdedigen gebied, met^dc koloniale
bezittingen, rnet liet karakter van de gren
zen, me| het net van wegen en spoorwegen,
met dc industrie, de delfstoffen en het ge-
heele oorlogspotentieel van een land. Uit de
gelijkheid van rechten volgt do gelijkheid
van ontwapening en veiligheid
FRANKRIJKS SCHULDEN AAN
AMERIKA.
Voorloopig
delingen.
enderhan-
Parijs, 27 Oct. (V.D.) De coiia.^*.*it
van dc Matin seint uit New-York aan zijn
blad, dat dc Fransche Kamer zeer wijs zou
handelen, wanneer zij dc debatten over de
i ransch-Arnerikaanscho schuldenkwestie
zou uitstellen. Van onderhandelingen over
deze kwestie kan op het oogenblik geen
sprake zijn. Zelfs wanneer Hoover herko
zen zou worden, wat dc correspondent zeer
onwaarschijnlijk acht, zou het Huis van
Afgevaardigden nog zoo overwegend demo
cratisch blijven, dat elk moratoriumvoor-
stcl van Iloover onvoorwaardelijk afgewe
zen zou worden. Wanneer een democra
tisch president het Huis een dergelijk voor-
Mcl zou doen, zou de zaak er waarschijn
lijk iets beti'r vooVstaan. De correspondent
gelooft echter niet, dut een poging hiertoe
vóór Maart a.s. eenig succes zou hebben.
NOBELPRIJZEN VOOR ENGELSCHE
PROFESSOREN.
Stockholm, 27 Oct. (H.N.) liet curato
rium van de Nobclstichting heeft besloten
den Nobelprijs 1932 voor geneeskunde en
physiologic te verdoelen tusschen sir Char
les Sherrington te Oxford en prof. Edgar
Douglas Adrian tc Cambridge voor de ont
dekking van de functies van het neuroom.
EEN WESPENNEST OP DE VLIERING.
„Mijnheer, wc hebben bij ons' op de vlic-
ijf een wespennest en nu vraagt mijnheer
Oi u er belang in stelt en het eens wil
komen kijken. Maar wacht u s.v.p. niet te
lang, want mevrouw wil het gcöag gauw
weg hebben."
Nu is dit laatste natuurlijk niet alleen zeer
begrijpelijk, maar tevens een spoorslag om u
vlug op-te maken en ter plaatse maatregelen
tc nemen.
Nu, die. maatregelen behoefden niet vele te
zijn noch van gevaarlijken aard. ofschoon
ondergeteckcndc veel respect heeft voor
wespen en niet dan zeer noodc den strijd
met zc aanbindt.
Het was een prachtig nest, bijna kogel
rond, iets lolvorroig en geheel vrij hangend
aan een balk van het dak. Of eigenlijk, heele-
maal vrij hing het niet. Bij dc steeds groolerc'
uitbreiding van hun woonkamer niet alleen
maar vooral van dc steeds meer ruimte vra
gende k'nderkamcr. waren dc bouwmeesters
rtcnaderd tot een der k'eerenlijnties van de
menschelijke bewoners. Wat nood! Ze bouw
den er doodeenvoudig omheen en zoo liep
nu deze ijzerdraad dwars door bet nest.
Het was een groot bouwwerk, grooter dan
een voetbal. Dc buitenkant leek geheel tc be
staan uit schelnen: dc wesoeri hadden telkens
uit verschil'ende richtingen gewerkt en met
in elkaar sluitende, concentrische bogen. Het
male-ianl was natuurli'k hout dat ze bij
u'terrt k'cine stukjes hadden gehaald uit dc
buUenlucht, waartoe bet steeds openstaande
^ak-aamoje ze gelegenheid had gegeven Dui
delijk was te zien. dat zc nu eens dit dan
dal hout hadden gekozen: de bnna-'cs waren
van verschalende k'eur: van licMgeel tot
groen cn bruinachtig. Hoeveel du'zcMen
ma'en moeten ze daarvoor gevlogen hebben!
Binnenói zaten de raten van zesho^kl'tc
ccl'en n«et ve^tika-d 2ooa1s b;i dc b::en.
maar horirnnta-d: elke ra->t was m®l stenhies
7;;n bovenbuur o*Vehr>ngen. Het geheel
was leeg en dus behoc'dc^ we het alleen
maar voorzichtig af tc snijden.
A. JOMAN.
DE CULTUREELE ONTWIKKELING DER
SOVJETUNIE.
Moskou, 27 Oct. (V. D.) Lenige nieuw
gepubliceerde statistieken bevatten interes
sante gegevens over de 'cullurcele ontwikke
ling van de sovjetunie, terwijl een speciale
statistiek gewijd is aan de ontwikkeling van
de autonome sovjet-rcpubliok Wit-Rus-
land.
In het afgeloopcn jaar werden in dc
sovjet-republiek uitgegeven 54.000 nieuwe
boeken met een totale oplaag van 834 mil-
lioen exemplaren. Ter vergelijking wordt
medegedeeld, dat in 1918 het aantal uitge
geven boeken 0000 bedroeg.
Het aantal dagbladen, dat in de sovjet
unie wórdt uitgegeven, bedraagt 5550 met
een totale oplaag van 31 millioen exempla
ren.
Volgens de te Minsk, de hoofdstad van
deze sovjetrepubliek, gepubliceerde statis
tiek over Wit-Rusland, kon in het gebied
van deze republiek voor de revolutie slechts
30 der bevolking lezen en schrijven. Op
het oogenblik bedraagt dit percentage 9S
en is het percentage van het analfabetisme
slechts 2 In het Wit-Russischc gebied,
dat bewoond wordt door tal van minder
heden, zijn naast de Russische scholen 322
Joodsche scholen, 258 Poolsche scholen, 24
Latijnsche scholen, 11 Litausche scholen, 23
Ockrainschc scholen en 9 Duitsche scholen.
Bovendien zijn in dc Wit-Russische repu
bliek op liet oogenblik 43 hoogescholen,
tegen geen enkele voor de revolutie. Vóór
dc revolutie waren er in het "gebied van
deze republiek slechts vier kleine theaters.
Thans zijn er 404 schouwburgen, 714 ambu
lante bioscooptheaters en 31 permanente
bioscooptheaters.
DE VOORDEELIGE WAS
VOOR VLOEREN
EN MEUBELEN
Londen, 27 Oct. (V.D.) Leden van dc
universiteit van Oxford hebben tot het pu
bliek een oproep gericht om met alle
krachten er voor tc zorgen, dat liet onmis
kenbare oorlogsgevaar wordt tegengehou
den. Dc Duitsche rechtsgelijkheid kan, wan
neer men hieraan in zoodanigen vorm toe
geeft, dat Duitschland zich weer gaat be
wapenen tot den stand der andere mogend
heden, leiden tot liet herleven van de fa
taio even wichtspoli tiek, die de oorzaak van
den wereldoorlog was. Laat men echter niet
vergeten, dat op dc Duitsche ontwapening
die der overwinnaars moet volgen cn den
ken aan de wijze, Waarop liet Engelsche
departement van huitcnlandschc zaken
zich gehouden heeft ten opzichte van den
Duitsclicn eisch van rechtsgelijkheid. In
plaats van den duideUjkcn morcclen eisch
van Duitschland inzake gelijkheid tc er
kennen cn den duidelijken moreclen plicht
na te komen door dezen eisch in te willi
gen met een ontwapening van de overwin
nende mogendheden, zijn de conclusies
door een onjuiste uccenlucering van juri
dische argumenten onduidelijk gemaakt.
DE STRIJD OM DEN GRAN CHACO.
Londen, 27 Oct. (II.N.). Aan het con
flict tusschen Paraguay en Bolivia zal thans
waarschijnlijk een einde komen door een
wapenstilstand, aangezien ook Bolivia het
voorstel der neutrale staten heeft aange
nomen, om de vijandelijkheden in het be
twiste gebied van den Gran Chaco te sta
ken, totdat het conflict definitief door ar
bitrage zal zijn beslist.
Medegedeeld door het Kon. Ned. Met. in
stituut te de.'Bilt.
Hoogste barometerstand 765.8 La Coruna.
Laagste barometerstand 742.8 Vestpianoer.
Verwachting: Matige, tijdelijke, wellicht
toenemende W. tot Z. wind, meest zwaar
bewolkt of betrokken. Waarschijnlijk regen
buien, iets zachter.
Dc depressies blijven elkaar snej opvol
gen. Terwijl van dc vorige, die gister over
ons land lag, nog slechts ecai kleine kern
uan de Duitsche Oostzeeki st is terug tc vin
den, Ontwikkelt zich een kléine ondiepe
kern; die gisteren over IJsland lag, zich tot
een reeds vrij diepe depressie, die nu tus
schen IJsland en Schotland ligt en die met
ongewoon groote snelheid de barometer in
Schotland doet dalen en zich in ongeveer
Z.O.-richting schijnt te bewegen. Dat na
eon korte onderbreking in ons land opnieuw
zware wind en regen zullen volgen is wel
zeer waarschijnlijk, lii Frankrijk is dc och
tend vrijwel windstil, zoodat daar door
nachtelijke uitstraling dc temperatuur daal
de.
In Scandinavië nam dc vorst toe. Weer
viel bijna over het gehcele gebied regen, en
evenals gister had Brussel de grootste hoe
veelheid, nu met 22 m.M.
Varkensmarkt 5 Tel. 1309
Billijke stemabonnementen.
Vakkundig stemmen.
BUITENLAND.
De regeering-Von Papen en het kabinet-
Braun.
(Derde blad, pag. 1)»
Gelijke rechten voor dc naties: een radi
caal-socialistisch rapport.
(Derde Blad, pag. 1).
Malypetz niet in staat een kabinet to
vormen.
(Derde Blad, pag. 1).
Dc nasleep der werkloozen-onlustcn tö
Londen.
(Derde Blad pag. 1).
BINNENLAND.
Noodlottige brand te Ha'nsweerr.
(Tweede Blad, pag. 2.)
Ilct Residentie-orkest in gevaar.
(Tweede Blad, pag. 2J£
UIT DEN OMTREK.
Gemeenteraad van Soest.
(Vierde Blad, pag. 2);
STADSNIEUWS.
Voortzetting van de gemeenteraadsverga
dering. (Vierde Blad, pag. 1).
De V.A.R.A. hevig verontwaardigd.
(Eerste Blad, pag. 2).
Lezing over „De Ziektewet" voor dc Chl\
Handels- en Kantoorbedienden.
(Ecrsto Blad, pag. 2.)
Het Jan van Riemsdijk-ensemble in „do
Valk." (Eerste Blad, pag. 2).
LECTUUR IN HET ZONDAGSBLAD.
Dr. B. Andreas„Nicolc Paganini."
Herman Poort„Letterkundige Kroniek.'*
H. G. Cannegieter: „Overtollige men-
schon."
Jan R. Th. Campcrt„Waar Zceuxvschè
gulheid hecrscht."
W. J. Eclsscma r „Herlst-kleur on fleur."
Zondag hebben dienst de doktoren Mor
ren, Nicolaï en Duyvis.
Zondag en de geheele week 's nachts heeft
dienst de apotheek van de fa. Iittmann.
LANGESTRAAT 49-51 TELEFOON 190
Het eenige adres waar U een
behoorlijke sorteering vindt in
BONTKRAGEN en VELLEN.
is ongetwijfeld de
BALILLA - riAT La BerÜne
ïaBi §M Prijs slechts 1660.—
Vraagt eens inlichtingen: De wagen ook voor U.
