pBOTERLETTERS
DE EEMLANDEü
Boursoverziehi
Licht op
BAKKERIJ „DE STANDAARD"
A30NNEMENTSPRIJS P" 3 maanden vooi Amersfoort 2.10, per maand 0.75. per
week fmci gratis verzekering tegen ongelukken! I 017'/;.
Binnenland franco per post per 3 maanden f3 -, Afzonderlifke nummers f 0.05.
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC 513
PBIJS DER AOVERTENTIEN van 1—4 regels f 1.05 met Inbegrip van een Dewusnummer
Vrijdag 18 November 1932
Uitgave: VALKHOFF Co. «s» Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
31e Jaargang No. 121
FANTASTISCHE PLANNEN
Bevloeiing der Sahara
daardoor mogelijk?
ARGENTINE WEER IN DEN
VOLKENBOND?
dSg£|
KABINET-HERRIOT IN
GEVAAR?
DE BOUW VAN DE
DUNKERQUE
GEEN VERLENGING VAN
HET MORATORIUM?
UITBREIDING DER STAKING
TE SEVILLA
4 uur 35 min.
L. J. LUYCX ZOON
IBACH PIANO'S
Fa. R. van den BURG
VAN BUITENGEWOON FIJNE KWALITEIT
SOESTERWEG 71-73-75 - TEL. 995. - Sinds 1896
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
eikc re ge 1 meer 10 25 Liefdadlghcids-advcrtentipn yooi de
helft van den prijs. - Kleine AdvertentiCn „KEITJES bl) vooruitbetaling 1—5 regels
50 cent. elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.— Bewijsnummer extra t 0.05
Het kabinet-Von Papen afge
treden. Hindenburg zal de
kopstukken der partijen ont
vangen.
Na van 2 Juni tot 17 November te heb
ben geduurd, is er plotseling een einde ge
komen aan Franz von Papen's kanselier
schap. Wie onze beide vorige overzichten
heeft gelezen, hield reeds met deze moge
lijkheid rekening. Men herinnert zich hoe
de verschillende partijen, die wat in dc
melk hebben te brokken nationaal-so-
cialisten, sociaal-democraten, centrum en
Beiersche Volkspartij hoffelijk of on
hoffelijk te verstaan hebben gegen, dat zij
niet bereid waren mede tc werken aan de
vorming oener regeering, waarin Von Pa
pen een leidende rol speelde.
Vooral de houding van het centrum, een
partij, ten aanzien waarvan Von Papen
zoo niet groote, dan toch nog eenige ver
wachtingen koesterde, heeft den belang
rijksten stoot gegeven tot Von Papen's be
sluit den rijkspresident het ontslag van
zijn kabinet, dat inmiddels is aanvaard,
■aan te bieden. Het bezwaar van 't centrum
gold o.m. de omstandigheid, dat al maan
den lang elke werkelijke verbinding tus-
scjien regeering en volksvertegcnwoordi
ging is verbroken en dat hierdoor een on
houdbare toestand in het leven is geroepen.
Wat het centrum wenschte en nóg wenscht.
is .een regeering met een stevigfen parle
mentairen grondslag; alleen wanneer aan
dezen eisch wordt voldaan, zijn, naar het
oordeel der katholieke partij, de "voorwaar
den geschapen voor economische en poli
tiekc rust en kan worden gerekend op een
gezonde, organische ontwikkeling van hot
staatkundig leven. De handelingen der re
geering-Von Papen, die volgens het cen
trum als -een reeks ongrondwettelijke da
den moeten worden beschouwd, worden
dan ook de oorzaak genoemd, dat Von Pa
pen en de zijnen in het strijdperk der wc
reldpolitiek niet met voldoende autoriteit
een rol konden spelen.
Het woord is thans aan Von Hindenburg,
den president der Duitsclie republiek, die
zich \oor dezen toestand ziet geplaatst, dat
verschillende partijen wel voorstandsters
Zijn ecner- nationale concentratie, maar er
niet voor voelden bij te dragen tot de vor
ming cener nationale „noodgemeenschap",
wanneer Von Papen als dictator bleef ge
handhaafd. Nu deze intusschen van het
tooneel is verdwenen en ook zijn geest ver
wante medeministers als gevolg van het
collectieve ontslag van 't kabinet demis
sionir zijn geworden, zijn in beginsel de
kans^-r» gestegen, dat er in Puitschland
weer een parlementaire regeoring tot stand
komt. In elk geval heeft *'on Hindenburg
thans lo leiders der partijen uitgenoodigd
om met hem van gedachten te wisseier
over de samenstelling eencr nieuwe regee
ring. Dat de rijkspresident, ondanks hel
feit, dat zij over honderd zetels beschikken,
zich niet tot de communisten heeft gewend
is.begrijpelijk en biedt geen verrassing,
maar wel trekt het de aandacht, dat Hin
denburg evenmin een beroep heeft gedaan
op do sociaal-democraten. Dat dit niet is
gebeurd, wordt geweten aan het feit, dat
de toon cn inhoud van het antwoord, het
welk de sociaal-democraten Dinsdag aan
den rijkskanselier hebben gege\cn, van
dien aard werd geacht, dat reeds bij voo
baat een bespreking, met hen niet in aan
merking kwam. De sociaal-democraten bi-
schouwen deze motjveering echter als een
dooddoener en zijn \an gevoeleli, dat dc ie
geeringsconcentrutie, die men thans zal
trachten te verwerkelijken, een anti-socia-
lisMsch karakter draagt, daar Hitler w 1
door den'rijkspresident is uitgenoodigd on
danks het feit, dat de nationaal-socialiste. 11
Von Papcns's invitatie eigenlijk nog lomper
hebben genegeerd.
Men krijgt ondertussclien wel den indrut
dat Von Hindenburg ernaar streeft den toe
stand zoo spoedig mogelijk tot opheldering
te brengen. Reeds vandaag beginnen do on
derhandelingen met dep rijkspresident, di
morgen zullen worden voortgezet, tcrw'j
de aanwezigheid der partijleiders te Berlijn
ook het houden van onderlinge bespïekin
gen. die zoowel personen als heel het com
plex van economische en politieke \raag
stukken betreffen, mogelijk maakt. Optimis
ten meerien dan ook, dat reeds in 't midden
der volgende weck misschien zelfs al eer
der definitieve beslissingen zullen kun
nen worden getroftcn. Reeds nu kan wor
den gezegd, dit Duitscblands buitenland
sche politiek door dc regeeringswisseling
niet in belangrijke mate zal worden beïn
vloed, daar de opvattingen van nagenoi-g
alle Duhschc pu' tijen te dez°n aanzien ^cn
merkwaardige onderlinge overeenkomst
vertoonen.
Geloochend kan niet worden, dat de na-
tionaal-socialistcn, nu het kabinet-Von Pa
pen zijn hals heeft gebroken, doordat liet
struikelde over de l'ellc tegenstelling tus-
schen dc dicfatuurgedachtc cn liet verlan
gen van liet Duitsclie volk naar legaliteit,
een kans krijgen om te toonen wat zij kun
nen en eveneens om tc toonen, of zij bereid
zijn dc verantwoordelijkheid op zich te ne
men bij de vervulling der staatstaak, die-
vooral in deze bewogen dagen veel van h"t
beleid en inzicht der politici vergt. Alleen
kunnen zij het bewind niet aanvaarden,
maar is het zoo onredelijk aan te nemen,
dat de nazi's Ijej- centrum bereid zullen
vinden een coalitie aan tc gaan, die levens
vatbaar kan zijn, wanneer enkele kleine
partijtjes hun steun verlecncn? Een ideaal
toestand zou liet natuurlijk zijn, wanneer
nog meer partijen zich bij centrum cn nazi's
tot een nationale gemeenschap aaneen
sloten, doch veel zou reeds zijn gewonnen,
wanneer weer een parlementaire regeermg
werd gevormd, die een einde maakte aan
de dictatuur- en noodvcrordeningenpolitiek,
welke tot dusver door een kleine minder
heid het Duitsche volk werd opgedrongen.
Hoe dit ook zij: een rcgcering-Hiiler be
hoort niet langer tot de onmogelijkheden
en de omstandigheid, dat eventueel het
centrum samengaat rnct de nazi's, is een
waarborg, dat de nationaal-socialisten zich
niet zullen uilleven in een excessieve en
gevaarlijke politiek.
Natuurlijk moet rekening' worden gehou
den met de groote tegenstellingen in levens
opvatting en algameenc politieke oriëntatie
tusschen nazi's en centrum, maar nu de
kans bestaat, voorgoed een eind te maken
aan het ondemocratische systeem-Von Pa
pen, is het niet uitgesloten, dat zoowel een
trum als nationaal-socialisten water in Ion
wijn doen. De mogelijkheid bestaat dan
ook, dal de sociale wetgeving, die door Von
Papens toedoen een zeer reactionair ka
rakter droeg, weer aanmerkelijk zal wor
den gewijzigd. In elk geval schijnt hot
oogenblik tc zijn aangebroken, dat er een
einde komt aan dc terrour-regcering tegen
de partijen, tegen den rijksdag cn tegen rle
bondsstaten.
Benieuwd mag racn inmiddels zijn, of de
verwachtingen van uitgebreide Fransche
kringen in vervulling zullen gaan; déze
achten het verre van onwaarschijnlijk, dat
do politieke partijen niet tot overeenstem
ming zullen komen en dat het'gevolg hier
van zal zijn. dat president Hindenberg ten
slotte zich tot een persoonlijkheid wendt
(generaal Von Schleicher?), die het regirru-
Von Papen voortzet of er een nog meer mi
litair karakter aan geeft. Zelfs beschouwt
men het niet als uitgesloten, dat de Duit
sche staatspresident, allp adviezen der par
tijleiders negcercnde, één zijner geestver
wanten gelukkig maakt met liet rijkskanse-
1 ierschap, hetgeen zou beteekenen, dat dc
toestand in Duitschland volkomen ongewij
zigd zou blijven. De nabije toekomst zal leo-
ren, of dit pessimisme der Franschen al
dan niet op zijn plaats is.
Een Duitsch ingenieur wil de
Middellandsche Zee
afsluiten
Dortmund, 16 Nov. (H. N.j De Deut
sche Gcscllschaft für Bauwescn heeft in de
Paedagogischc Akademic een tentoonstel
ling geopend van dc plannen van den
Münchcner ingenieur Sörgcl voor het af
sluiten van dc Middellandsche Zee, waar
door dc waterspiegel zou dalen en nieuw
land gewonnen zou kunnen worden, terwijl
tevens eon bevloenng van de Sahara daar
door mogelijk zou worden- Sórgcl wil in dc
straat van Gibraltar een stuwdam maken,
waardoor dc waterspiegel in het westelijke
gedeelte van de Midciellandsch Zw 106 M-
zou dalen. Een groot werk van sluizen
maakt het mogelijk, dat het scheepvaart
verkeer toch gehandhaafd kan blijven. Ver
der wil Sörgel een dijk tusschen Sicilië en
Afrika aanleggen, waardoor de straat van
Mesina afgesloten wordt en de waterspie
gel in het Oostelijke gedeelte 200 M. kan
dalen. Na deze werkzaamheden kan begon
nen worden rnct irrigatiewerken voor do
Sahara, waarvoor een kanaal bij Ga bes ge
graven moet. worden, terwijl als waterreser
voir het zoutmeer Scholt cl Dlerid zal die
nen. Vandaar zal het water «vér de Sahara
geleid worden. Sörgel berekent, dat men
zoodoende in het westelijke gedeelte van de
Middellandsche zee 84.000 cn in het ooste
lijke gedeelte 492.000 vierkante K.M. land
zal kunnen winnen, terwijl door dc be-
vloci'ing van de Sahara 3 millioen vierkante
K.M. land vruchtbaar gemaakt zou kunnen
worden. Door dc waterwerken zou boven
dien 200 millioen P K.electrische kracht
verwekt kunnen worden. Op deze wijze zou
Europa oen nieuw kolonisatiegebied kun
nen verkrijgen, waardoor voor langen tijd
gezorgd zou zijn voor het overschot der
Europec-ache bevolking.
B u f ri o s-A 1 r;e s, 17 Nov. (V.D.) De \r-
gentijnsche regeering heeft voor Maandag
a.s. het congres in een buitengewone 'it-
ting bijeengeroepen ter bespreking var Ie
mogelijkheid van wcdertoctrcding -an Ar
gentinië tot den Volkenbond De Kamer
commissie voor buitenlandscbe zaken heeft
tot wedertoelrcding geadviseerd
De onzekerheid in het economische leven
duurt vrijwel over de gehcele wereld on
verminderd voort. Dc pogingen om inter
nationale conferenties bijeen te roepen zijn
bij pogingen ijeblevcn en ook de economi
sche wereldconferentie, Waarop al zoo heel
lang gewacht is cn die zoo dringend noodig
is, is nog steeds in voorbereiding en is voor
lopig weer uitgesteld tot <begin Januari. En
dc depressie gaat rustig vooit, ofschoon er
hier en daar wel een enkele kleine ople
ving is te bespeuien.
Wij hebben tn den loop der laatste jaren
veel van het vertrouwen in dergelijke con
ferenties verloren- We behoeven slechts te
kijken naar de internationale vredesconfe
renties, die vrijwel zonder eenig resultaat
uiteen zijn gegaan. De vrede is verder dan
ooit! Het plan Herriot, dal dezer dagen in
Genève is ingediend geeft ook al weinig
hoop, dat dc staten het onderling eens
zullen worden om den oorlog uit te bannen.
Het aantal conferenties, dat iwij achter
den rug hebben is legio. Maar geen enkele
conferentie heeft de zoozeer gewenschte
ontspanning gebracht. Over de geheele we-
leid is wrijving cn onzekerheid. Het geld
wezen is internationaal gedesorganiseerd en
als de staat dc teugels niet in handen had
genomen, zou het er met. heel wat valuta's
treurig uitzien, of beter gèzegd treuriger uit
zien dan thans het geval ;is. Van het finan
cier-talent Van den Staat hebben we geen
groote verwachtingen. Hèt wordt maar al
le d-kwijls beheerscht door enge politiek.
Intusschen is door dit al de geldmarkt
uitermate verward. Van braakliggende gel
den kan nauwelijks een| goed. rendement
verkregen worden. Belegging in industrieelc
fondsen is zoo goed als uitgeschakeld en
daardoor komt het, dat dc staat de gelden
van de beleggers tot zich trekt, wat hem
in deze tijden van begrootingen m^t groote
tekorten best van pas komt.
De onzekerheid in het lïitematiopale ge
beuren drukt natuurlijk oók zijn stempel op
de beurzen. Men tast er vrijwel in het
duister, wat er de eerstkomende pnaanden
zal gebeuren en groote transacties hehooren
tot de zeldzaamheden. Het is vrijwel uit
sluitend de beroeosbandel, die zich over de
beurs ontfermt. Nergens is eenige stimu
lerende invloed tc bespeuren.
De goederenmarklen zén de laatste da
gen weinig veranderd. Su'keraandeelcn ge-
nooten vrijwel peen belangslellini-. lamaks
en rubberaandeelen waren stil. In Philipsen
is weinig nm^e^an, ze gingen enkele pun
ten naar de laagte.
Voor Amc-ikaansoke aandee'en bestond
geen belanrfs'el'ing. Dc toestand jn Amerika
is nog steeds ni"t te overzien en daarom
wacht h°t publiek liever rustig de gang van
zaken af.
Parijs, 17 Nov. (II.X.). Tussclum dc radi
calcn cn dc socialisten is een mceningsver
schil ontslaan over dc motie van vertrou
wen, die /andaag in de Kamer zal vorTon
ingediend. Volgens dc Matin zou de positie
van Herriot dientengevolge onder zekere
omstandigheden précair kunnen worden.
Nieuwe Engelsche kritiek
Londen, 16 Nov. (V.D.) De Daily Te
legraph bevat wederom eén scherp ariikcl
tegen den bouw van den Franschen pant
serkruiser Dunkerque. Van Engcksch stand
punt moet men deze Fransche vlooibouw-
politiek wel critiseercn, omdat zij in-
druischt tegen dc JSngclschc plannen tot
vermin-lei ing van de tonnage van linie
schepen tot 22.000 Ion, zooals dc Engclsche
admiraliteit wenscht. De bouwplannen zijn
op het laatste oogenblik nog zoodanig ge
wijzigd dat het schip 26.500 ton zal meten
cn inplaats van met 30,5 c.M.-gesehut met
acht stukken geschut van 33 c.M. zal wor
den uitgerust. Hierdoor wordt de Dunker
que, afgezien van het Engelsche slapschip
liood, het sterkste gevochtschip ter wereld,
veel sterker dan de Renown cn de Rcpuls
cn veel sterker dan de Japa'nschc schepen
van de Congo-klassc. Het 33 c.M. geschut
schiet granaten mei een gewicht van 1000
pond ovoi een afstand van 40 K.M. Dc
Daily Telegraph geeft tenslotte vergelijken
de tabellen van de Dunkerque en den Duit-
sehen pantserkruiser Deutschland, die voor
Frankrijk aanleiding zou zijn geweest om
rlc Dunkerque te bouwen cn verklaart, dat
het Fransche schip n elk opzicht veel ster
ker is dan bet Duitsche.
Amerika eischt betaling
der schulden
Washington, 17 Nov. (V. D.) Binnen
een uur na zijn terugkeer uit California
had Hoover zich reeds gezet tot het bestu
deeren van de problemen met betrekking
tot de Fransche cn Engelsche verzoeken
om een moratorium voor de oorlogsschul
den, die op 15 December vervallen. Onmid
dellijk heeft hij een conferentie gehad mei
den minister van financiën Ogden Mills.
Algemeen is men van mccning, dat het
congres afkeerig is van uitstel van beta
ling. Het congres komt op 5 December bij
een cn de congresleiders verklaren, dat de
tijd dan nog te kort is voor 15 December
om een beslissing tc nemen aangaande dc
opschorting dezer betalingen.
Washington, 16 Nov. (V. D.) Presi
den Hoover heeft na zijn terugkeer te
Washington een onderhoud gehad met den
staatssecretaris van financiën, Mills. Bij
't verlaten van het Witte Huis verklaarde
Mills, dat de oplossing van de kwestie der
oorlogsschulden zaak van het congres is
omdat de president niet gemachtigd is uit
zich zelf tc besluiten tot een verlenging
van het moratorium, of de oorlogsschul
den te verlagen. Een hooge functlonnaris
wiens naam niet wordt genoemd, is van
meening, dat dc Europeesche schuldenbe
talingen in de maand December zullen
moeten worden gedaan, omdat de termij
nen afgezien van dc betaling door En
geland betrckkclijk^gcring zijn.
Van betrouwbare zijde wordt vernomen,
dat liet kabinet-Hoover heeft besloten, dat
de Europeesche schuldenaars moeten beta
len. Een antwoord op de nota's der Euro
peesche mogendheden wordt in den loop
van de volgende week verwacht. Senator
Borali verklaarde, dat met het oog op de
houding van hel congres elke andere hou
ding van het kabinet toch zonder uitzicht
zou zijn geweest-
In verschillende kringen neemt men aan,
dat ook het nieuwe congres ten aanzien van
dc schuld.enkwestjïc h<H"oude standpunt zal
blijven innemen. De bekend bankier La-
mont, eeD der firmanten van do Morgan
bank, noemde in écn rede, die hij te New
York hield, de betaling der oorlogsschulden
rechtvaardig. Dc schulden waren op het
oogenblik echter oninbaar Eerst diende de
crisis ovrwonncn te worden door den wc-
J deropbouw van het kapitalistische systeem
met behulp van den cconomisCnen en po
litiekem vrede. Hierbij diende Amerika de
leiding te nemen.
Washington, 17 Nov. (V.D) Volgens
kringen, die in nauwe betrekking staan tot
liet Witte Huis, is president Hoover niet
voornemens liet congres voor te stellen het
naar hem genoemde moratorium voor de
Europeesche Schulden ie verlengen. Hoo
ver zou tegenover eenige senatoren hebber
verklaard, dat bij ten zeerste verrast was
door het buitengewoon ongunstige tijdstip,
waarop de mogendheden de nota's inzake
de schuldcnkwcstie hebben ovcmandigd.
Het. democratische blad American schrijft,
dat Hoover tot de conclusie zou zijn geko
men, dat Europa zal moeten betalen, of
openlijk in verzuim moet worden gesteld.
Volledige vuurgevechten
hebben plaats
Madrid, 17 November. (V.D.).Naar uit
Scvilla wordt gemeld, heeft de communis
tische algemcene staking zich verder uit
gebreid. Ook is het verkeer thans zoo goed
als stilgelegd. Eenige tram verbindingen,
welke slechts onder sterke politiebewaking
konden worden gaande gehouden, zijn on
mogelijk gemaakt, doordat, stakers de wa
gons beschoten. Het is reeds eenige malen
tot botsingen gekomen tusschen politie en
stakers, er hebben zelfs eenige ma
len volledige vuurgevechten plaats gehad.
Het juiste aantal gewonden is nog niet be
kend.
BUITENLAND.
Het kabinet-Von Papen afgetreden.
(Derde blad, pag. t)a
BINNENLAND.
Dc brand op de „P. C. Hooft" duurt nog
steeds voort.
(Tweede Blad. pag. 2).
Inval in een speelhol te Amsterdam.
(Tweede Blad pag. 1).
SPORT.
Ecu vraaggesprek met Blokemolen.
Derde Blad, pag. 1).
STADSNIEUWS.
Lezing van Mr. Dr. A. A. van Rhijn ov^r
de hedrijfsradcnwet.
(Eerste Blad pag. 2).
Sport fondsen weck vordert snci, verzoek
om steun aan dc gemeente.
(Eerste Blad, pag. 2).
Konijnen- cn pluimvectcnloonstel.ing in
de Markthal.
(Eerste Blad, pag. 2).
Ontevreden wcrkloozen sturen een adres
aan den raad.
(Eerste Blad, pag. 3).
Verzet tegen dc Crisis Varkcnswct- (Kan.
tongerecht).
(Ecrsto Blad pag. 3).
Medegedeeld door het Kon. Ned. Met. Inst.
te De Bilt.
Hoogste barometerstand 772.7 te Stock
holm.
Laagste barometerstand 739 i te Isafjord.
Verwachting: Zwakke tot matige Z.O. tot
Z. wind, nevelig tol half bewolkt, weinig of
geen neerslag, lichte vorst in het O., in het
W. om het vriespunt.
De depressie bij IJsland is wel dieper ge
worden, maarschijnt zich vooral N 0.-4vnarfs
te bewegen en intussclic-n is d? hooge druk
king in Scandinavië cn O. Duiiscliland zoo
toegenomen, dat de depressie voor ons eeen
beteekenis heelt. Ook in de Golf van Bis»
caye en op dc Britsche Eilanden daalt do
barometer en in hel Z. van Engeland valt
eenige regen. Wegens den Z. on O. toevoer
ook in de bovenlucht lijken de vooruitzich
ten voor droog weer op het vasteland nog
gunstig. In Duitschland is de lucht plaatse
lijk opgeklaard en reeds meer dan 5° vorst
voorgekomen. Ook in Groningen viel vorst
in en in Scandinavië kornt veel meer vorst
voor. Plaatselijk meer dan 20°. Terwijl dus
West-Europa onder den invloed van dc
Occaandepressie Zuidelijke wind met stij
gende temperatuur te wachten is, zat op liet
vasteland bot vorstgebied zich uitbreiden,
tn Frankrijk, Belgic, liet Z. van ons land en
in Z -Duitschland kwam nog gesloten be
wolking en mist voor. De wind begint et'
toe tc némen.
LANGESTRAAT 49-51 TELEFOON ISO
HANDSCHOENEN:
Nappa gevoerd f 2,75 met bont-
rand f 3-25 en hooger.
Nieuwe modellen in suède en
chevreau.
Voortrefiel.jk in elk onzicht.
Vraagt catalogus cn condities aan
den verteganwoord'-"»-
ARNH.STRAAT.
NAAR
