^oi\dagsbla ■Aniersfoorlsch Dagblad WITTE WERELD IN AMERIKA VERLICHTING Fa.G.A. BEENHAKKER EEN WAARHEIDSMUSEUM EEN SNEEUWBUI DIE GELD KOST Goede van Uw auto is 's winters noodzakelijk. Alle schijnwerpers, bumperlampen, gloeilampen uit voorraad leverbaar. St. Jorissenstraat4 - Tel. 1667 Va ri hei AX GEEFT GESCHENKEN VAN BLIJVENDE WAARDE PERZISCHE KLEEDJES PERZISCHE KUSSENS DELFTSCH AARDEWERK KLEIN-MEUBELEN aACHTERBERGH MEUBILEERINGEN WESTSINGEL FILMRUBRIEK Kurt Vespermann houdt een praatje In zijn stemmingsvol ingericht huis in Grunewalcl zit Curt Vespermann met mij hij den haard, die in de nevelige scheme ring van den herfstmiddag warm oplicht, terwijl de zorgende cchtgenoote en collega, Lia EibenschutzVespermann, een kopje niocca presenteert, dat niet te overtref fen is. Ziet "u, het was lang niet zoo een voudig, alhoewel absoluut naar den cisch van den tijd, om eens monteur te zijn. De stap van eigenaar-bestuurder naar mon teur is in deze periode van omwenteling niet groot en ongewoon. Ik voelde mij dan ook al heel gauw thuis in dit nieuwe be roep, toen de Majestic mij engageerde voor haar nieuwste sportfilm van de Ufa „Kampf". Von Brauchitsch speelt liet groo- te benzinekanon, dat hij ook in werkelijk heid is en het is heel eigenaardig: deze sportieve meesters van den motor bewegen zich met zulk een koudbloedige vanzelf sprekendheid voor de lens van de filmca mera en voor den microphoon, alsof zij hun leven lang niet anders hadden gedaan, ter wijl wij, oude film-professionals, de zaak veel dramatischer opnemen. Tenslotte is 'dat geen wonder; wie als Ingewijde alle la gen en listen van de film kent, gaat on danks al zijn vaktechniek met een heel ander gevoel in het kruisvuur van appara ten en jupiterlampen. Men weet immers: „irgendwo, irgendwic, irgendwann" en meestal juist dan... wanneer men het 't minst verwacht, komt er panne. En zoo is het eigenlijk ook bij het autorennen. Nu, ik moest als monteur, ondanks alle rou tine als eigenaar-bestuurder, nog van alles bijleeron. En zoo wisselde men op collegiale wijze zijn technische en speciale kennis uit ten voordeele van de film. Doch zooals ge zegd: vaak waren er toch verrassingen, zooals in 't begin al dadelijk bijvoorbeeld. Toen ik eens zelf achter den „Volant" .van Brauchitsch' wagen zat, duwde ik, zooals ik dat bij mijn eigen karretje ge wend ben, de koppeling door en beyond mij het volgende oogenblik met een aan- vangssnclheid van ongeveer GO kilometer huiten het bereik van lens en microphoon. Ik verdween eenvoudig spoorloos aan den horizon cn citeerde tusschen een vloek en een schietgebed in: Und Ross und Reitcr sah man niemals wieder. Ik geloof echter, dat collega Brauchitsch meer in angst heeft gezeten voor zijn wagen dan ik voor mijn leven. Zooals gezegd, ik bon in „Kampfmonteur, zooiets als benzine-, banden- cn reservedeelen-schildknaap van mijn ridder en eigenaar-bestuurder en vond in mijn collega Lorenz een confrater. In het gewone leven kunnen wij goed met elkaar opschieten, maar het 'draaiboek wil de anders en verlangde, dat wij elkaar bij onzen gemeenschappelijken arbeid in de tent voor de reservedeelen dwars zaten en plaagden, waarbij mijn meisje, dat ik, ge heel in tegenspraak met mijn in parti culiere leven' zeer strenge opvattingen, lang niet mooi behandelde, meestal het on derwerp van de ruzie was. Nu, bij zoo'n geharrewar v.il ik op een stapel groote ballonbanden en zak daarin naar beneden door mijn aangeboren slankheid, zoodat al leen nog maar mijn handen cn voeten er uitsteken. Onze regisseur vond dat gewel dig „echt" en liet zich zelfs verleiden tot een voorbarige loftuiting. Tenslotte be merkte hij toch echter aan mijn kramp achtige pogingen om mij uit mijn beklem ming te bevrijden cn aan mijn s.o.s.-sci- ncn, dat het geen grapje was, maar werke lijkheid cn hij liet boos de opname stop zetten. Onze film heet „Kampf", heel ge woon „Ivampf", maar niet „Kampf" met banden. „Dat kost mij een paar honderd meter film, tot je er uit bent", verklaarde hij. Nu wilde het ongeluk ook nog, dat het sein voor de pauze weerklonk, bij welk toe ken wij ons in onze auto's plegen te stor ten en het bewijs leveren, dat de mensch het begrip „afstand" beheerscht. door in den kortst mogelijken tijd naar de cantine 1e rijden. En wat denkt u nu, dat mijn menschlievende collega's deden? In plaats van mij te bevrijden, rolden zij mij in het bandenomhulsel naar den dichtsbijzijndcn boom cn zetten mij ter bekroning van hun goedheid ook nog op mijn hoofd, waarna zij mij hartelijk „smakelijk eten" toe- wcnsc'nten cn verdwenen. Eerst een echte collega-monteur, die dien kant uitkwam erbarmde zich over mij en bevrijdde mij uit mijn benarde positie. Aardige men- schen, alleraardigste menschen, zou mijn groote collega Pallenberg zeggen. Doch het rondje, dat zij mij reeds hadden aange smeerd, cn al verteerd omdat ik als laatste aan tafel kwam, moesten zij, volgens de sportgewoonte, dat ieder, die niet bij den start tegenwoordig is, uitvalt, zelf betalen. Doch de banden hebben later wraak ge nomen. Dat kwam zoo: Midden in een opname op den Nürnbergring overviel ons een tor nado, die heelemaal niet in 't regieboek stond. Alles cn iedereen holt weg, probeert een onderkomen te vinden, vlucht; ik als monteur natuurlijk in mijn bandenberg plaats. Doch het dak werd er reeds door den sterken wind afgeslagen. Daar ik niet zeer geroutineerd ben in 't vliegen cn daar voor trouwens niet geëngageerd, zocht ik mijn toevlucht ditmaal in den stapel ballon banden en dekte mij toe met een linnen kap. Ditmaal lachte ik het laatst, want ter wijl do anderen overal heen gestoven wa ren en weer tezamengebracht door de wolk breuk, die er op volgde, kroop ik als een kuikentje uit zijn ei uit mijn banden schuilplaats." De beminnelijke vrouw des huizes presen teerde mij juist in een stilte gedurende het gesprek een stuk taart toen de vriendelijke verteller verklaarde: „Ja taart, dat is ook een heel bijzon der hoofdstuk van mijn montcursarbcid in „Kampf". Ik zei u al, dat ik daar een meis je had, tegenover hetwelk ik mij naar den eisch van den schrijver heel gemeen moest gedragen, en wel zoo, dat ik mij, met be hulp van een bijzonder flatteus sport-cos- tuum voor den grootcn eigenaar-bestuurder, dien Brauschitsch speelde, uitgaf, ja zelfs, verworpen schepsel als ik 1111 eenmaal was, zijn naam onder mijn minnebrieven zette. Nu bakte Mama Höfliclv telkens als ik op bezoek kwam, een meer dan levensgroote tulband* waarvan ik mo.c,st eten op een ma nier die heelemaal niet met mijn deftigheid overeenkwam. Ik haat echter alles wat eten is in de film en op het tooneel. Men kan daarbij allerlei ongemakken hebben, zich verslikken enzoovoort. Bij de film heeft men echter het twijfel achtig genoegen, als de opname herhaald moet worden, ook met het eten opnieuw te moeten beginnen, wat het genot niet zeer verhoogt. Zoo ging het ook met Mama Hof- lich's reusachtige tulband, waarvan men er een heele massa had laten aanrukken voor evcntueele herhalingen. Ik weet niet, of de „Tonmeistcr" boos op niij was of dat ik nier. luid cn melodieus genoeg heb gekauwd. In ieder geval werd er voor de vierde maal gecommandeerd: over die scène! De derde tulband hing mij al lang de keel uit. Nu wilde het ongeluk ook .nog, dat de vier de. reserve-tulband reeds urenlang onder do verzengende stralen van een reusachtige jupiterlamp had gestaan. Toen ik dan ook argeloos, na een zware overwinning op mij zelf cn vol doodsver achting, toehapte, beet ik op graniet. Er moest een vijfde tulband worden gebracht. Eén ding weet ik echter zeker: als ik op de film weer tulband moet eten, dan eisch ik een tulbandeter-plaalsvervanger of ik neem geen enkele verantwoordelijkheid op mij Door de schemerige kamer rinkelde de telefoon. „Ja, ik kom direct. Ik ben er over tien minuten." Curt Vespermann belde af, hij had zijn tijd verpraat cn haastte zich naar de repetitie. Eenige minuten later zat hij als eigenaar-bestuurder achter ^ict stuur van zijn wagen „Tot weerziens!" riep ik hem toe. „Bij de première van do nieuwe auto-sportfilm „Kampf." Liegen wordt onmogelijk Sedert 1903 neemt de wetenschap, bij ge boortehulp, soms haar toevlucht tot een bedwelmende slaap, waarbij eerst morphi ne, later scopolamine gebruikt werd. Sedert korten tijd tracht men in Amerika die me thode,. die van Duitschen oorsprong is, toe te passen op verdachten, van wie men bij zonderheden over gepleegde wandaden wcnscht te vernemen. IToe men daartoe gekomen is verdient wel eens te worden verteld. Dr. Robert E. House, van Ferris, (Texas) had, als accoucheur, kunnen vaststellen, dat in slaap gebrachte patiënten toch den zin van do tot hen gerichte vragen bïgre- pen en er vrijmoedig en volledig antwoord op gaven. Eens, dat men een pasgeboren wicht wilde wegen cn de echtgenoot de weegschaal niet kon vinden, riep de vrouw, in haar slaap, waar zij die had neergezet. Dat bracht hem tot verder onderzoek en herhaalde proefnemingen en hij kwam tot het besluit, dat gedurende do bedwelming met scopolamine do hersenssfïer die het den menschen mogelijk maakt schoone maar onware geschiedenissen te „dichten", lot werkeloosheid wordt gebracht, terwijl de gedeelten, waarmede de herinnering in verband staat, naar waarheid worden be antwoord. Daarbij komt nog, dat do aar zeling in cn storingen die bij een niet be dwelmde altijd gericd zijn om hot spre ken der waarheid to beletten, volstrekt uit geschakeld zijn. Op die wijze wordt het lie gen moeilijk, om niet to zeggen, onmoge lijk, terwijl do waarheid spontaan en zon der stoornis tot uiting komt. Om de toelichting tot dr. House's besluit to vergemakkelijken, boden verschillende medewerkers van het laboratorium voor de wetenschappelijke verklaring van mis daden in de hoogcschool te Chicago zich bereidwillig aan. Zij schreven een reeks vragen op, waarop zij alleen konden ant woorden, zooals b.v.: Wat is de tweede voornaam van mijn moeder? In welke stad is mijn vader geboren? en dergelijk3 en slo ten het antwoord daarop in een verzegel den briefomslag. Toen namen zij zich ern stig voor, op alle vragen een onjuist ant woord te geven. In den bedwelmenden slaap gaven zij dan, met zulk een voorne men, antwoorden, die men opschreef en, nadat do nawerking der scopolamine zich niet meer deed voelen, met de antwoorden uit de envelop vergeleek. Welnu, in geen g3val slaagden de proefpersonen er in de voorgenomen leugens te vertellen; zo gaven do juiste antwoorden die zij neerge schreven hadden. Een enkelen keer kwam dit niet uit. Achter de vraag of hij al moei lijkheden had ondervonden bij het nieuwe reglement op het rijverkeer, had een me dewerker neen geschreven, maar in de be- dwelmingsslaap had hij een langs historie opgedischt van een geldboete die hij had op- geloopen. Toen hij tot bezinning was ge komen en hem op die tegenstrijdigheid ge wezen werd, stond hij eerst verbluft, maar daarna begon hij te lachen en bekende hij dat hij in derdaad, jaren gsleden, in Virginia in overtreding was geweest, doch dat hij bet feit en de betaling van de boete daarvoor glad vergeten was. Na het bovenstaande begrijpt men ge makkelijk, dat inspuitingen met scopolami ne op voorloopig gevangen gehouden ver dachten tot denzelfden uitslag leiden: zon der te weten of te willen, bekennen de schul digen of deelen bijzonderheden mede, waar door het, nadat de werking van de scopola mine geëindigd is, mogelijk wordt hen in het nauw te brengen en -3en rechtsgeldige be kentenis te doen afleggen. [AMERIKAANSCHE NOTITIES New York geeft er anderhalf millioen dollar voor uit Intellectueele sneeuw scheppers (Van onzen eigen correspondent.! Dezer dagen las ik in een krant uit ons Indische Batavia (er bestaat n.l. ook een Batavia in den staat New-York, precies als een Amsterdam, Rotterdam, Syracuse, Rome enz. enz.) van een sollicitant om ge meentelijke werkverschaffing, die uitdruk kelijk verzocht, niet als ingenieur inge schreven te worden, maar alleen als bezit ter van het einddiploma II.B.S. Want, re deneerde hij, als ingenieur heb ik heele maal geen kans om werk te krijgen, om dat ik alles wil aanpakken en do men schen dat van een ingenieur óf niet geloo- ven willen óf hem te deftig vinden dus dan maar: diploma 5-jarige II.B.S. Het ge- val is teekenend voor verschil in mentali teit, de Amerikaanschc en de onze. Want ik geloof niet, dat er een Iiollandsche win kelier te vinden is of een aannemer, die willens cn wetens een ingenieur of een meester in de rechten een baantje als loop jongen of opperman zou geven, wanneer die er met aandrang om vroeg. En even min weet ik of ingenieurs, juristen, theolo gen, medici en wie meer in ons land door den druk der tijden geen geld verdienen, zouden doen als hun collega's in Amerika tiisneeuw scheppen. Nu viel er de vorige week een fermo laag sneeuw, iets waarnaar heel het land verlangend had uitgekeken. De jeugd om rnet de slee van tc genieten, de ouderen om een Witte Kerstmis tc hebben cn de dui zenden, neen. tienduizenden werkloozcn om het verkeer weer te laten doorgaan d or de sneeuw op te ruimen. Zooals het met allts in Amerika gaat, legt een sneeuwbui het heele verkeer aan banden en wordt de sneeuw met vrachtwagens vol opgeschept e.-i weggereden. Daar zijn niet een paar hónderd maar duizenden mannen voor noociig en de jongste sneeuwbui heeft de stad precies anderhalf millioen dollar aan benzine en arbeidsloon gekost! Men be hoefde niet ver tc gaan orn de sneeuwrui roers aan het werk te zien: in de binnen stad weren zc even hard aan den gang ais 111 de buitenwijken en liet gehalte maakte niet het minste verschil. Sneeuw scheppen is zelfs in de jaren van voorspoed een soort uitlaatklep geweest voor werkloosheid. v Toen ik hier jaren geleden voor het eerst een winter meemaakte, stond ik als bui tenlander verstomd over het soort lieden, dat daar met schoppen cn groote schuivers bezig was de sneeuw op groote bergen te stapelen of op auto's tc scheppen. Daar waren jongelui bij cn oudere mannen, die door hun kleeding en hun manier van op treden volstrekt niet den indruk maakten 700 aan lager wal te zijn geraakt, dat zij nu de straten moesten opruimen om een dagloon te verdienen. In later jaren werd die handenarbeid veel verminderd door al lerlei vernuftige machines, die de bergen sneeuw door een soort jacobsladder op de vrachtwagens stortten. Maar de sneeuw buien bievcn ouderwetsch en lievig en het verkeer was 'in intensiviteit toegenomen, zoodat de opruiming nog vlugger dan vroe ger moest plaats hebben en toch nog dui zenden mannen als arbeiders werden aan genomen. Maar geen van de vorige winters heb ik zulke hceren mannen als u en ik aan liet, werk gezien als ditmaal. Zij kon den zoo naar hun kantoor, hun spreekka mer wandelen, wanneer ze het blikken nummertje van hun revers afnamen en hun schop neerwierpen, liet had niet het minste verschil gemaakt, wanneer ik zelf een schop had gegrepen en had meege daan, behalve dat ik een nummertje miste, cn ik kan mijn lezers de verzekering ge ven, dat ik er behoorlijk in elk opzicht uitzie, ook al ging de malaise evenmin mijn deur voorbij. Het valt mij eenigszins moeilijk, hetzelfde tafereel in ons land voor te stellen. Ik kan liet mis hebben, maar ik zou zoo denken, dat ccn werklooze inge nieur of een cliëntloozc advocaat er mis schien toe komen zou om zich als sneeuw schepper op te geven in de. plaats van zijn inwoning, maar denkelijk zou hij zich dan in een oude trui cn dito pet hebben uitge- doscht om zijn persoonlijkheid te maskecren of nog liever onherkenbaar tc maken. Dat is zelfs begrijpelijk! Wanneer men gewend is, de halve stad of het halve dorp bij naam en de rest van uiterlijk te kennen, dan is het niet zoo gemakkelijk om ongemerkt op den openbaren w eg tc verschijnen in een weinig glorieuze hoedanigheid van sneeuw schepper. En al weet ik heel goed, dat men bij ons ook iedoren arbeid eervol vindt en niet neerziet op een boezeroen vol kalk of aarde, toch bestaat er een niet verder te definieeren grens van „wat je niet doen kunt". En dat is nu precies, wat in Amerika ontbreekt. Daar kan iedereen alles doen wat hem invalt, zonder dat hij over de tong gaat, omdat hij in de massa opgaat, en wanneer zijn buurman hem aan d- sneeuw- ruimerij bezig zou zien, dan zou die er nóg geen aanstoot aan nemen. De afschei dingen tusschen patroon cn jongsten be diende bestaan feitelijk, alleen uit de groo- tere salarieering met alle gevolgen van dien, maar men is er 'nier veel meer van overtuigd dan bij ons, dat het jongmaatje in zijn sfeer even onrnisóaor is (is hij het niet, waarom hem dan in dienst te nemen?) als de chef zelf en dat het werk van bezoekers te woord staan of het schakelbord van de telefoon tc bedienen cVen degelijk en ach tenswaardig werk is als de financiecle' po litiek van de heele firma, tc voeren. Niet zoo lang geleden zag liet hoofd van een groote en sinds jaren bestaande druk kerij, dat de malaise hem eindelijk tegen den muur had gedrukt cn hem alleen de keus overschoot om van een klein inkomen- tje zijn ouden dag verder te. slijten of op nieuw te beginnen op veel kleiner schaal en met alle daaraan verbonden opofferin gen en moeilijkheden. 1-Iij verliet zijn mooie apartement ergens in een duur stadsdeel, riep zijn dochter terug van haar jonge dameskostschool, schafte de auto, het per soneel cn zijn mooie ameublement af en ging in een zeer eenvoudige straat met zijn gezin op een paar kleine kamers wonen. Ilij reorganiseerde zijn zaak, behield zoo veel mogelijk werkkrachten aan den arbeid, maar bracht een socialisatie tot stand in dien zin, dat hij in overleg met het heele personeel een salarisverlaging besprak en bewerkte en lioc zij in de toekomst de zaak op haar best en voordeeligst konden beboe ren. Tot zoover is dit verhaal niet veel bij zonders in deze abnormale tijden, maar ik liet na, ccn paar zeer inarquante bijzonder heden tc vertellen. I11 de eerste plaats was de man niet een gegoede drukker, maar hij was buiten quaestio een millionnair geweest. Daarbij was hij geen man van middelbaren leeftijd, maar al een heel eind in de zestig, ecu ouderdom, waarop liet van voren af aan beginnen nu niet zoo heel gemakkelijk valt, lichamelijk noch geestelijk. Ik ver moed, dat een dergelijk geval zich best bij ons zou kunnen voordoen, zonder dat er ook maar de minste publiciteit aan ge geven zou worden, zooals hier wèl gebeurt. Niets als iets uitzonderlijks zulke geval len komen veel voor cn de Amerikaanschc kranteninhoud is rneer een aaneenschake ling van dergelijk nieuws, dat met naam en toenaam, adres cn foto onder de stads- berichten tc vinden is, wat niet eens druk gelezen wordt of veel indruk maaiit en zelfs in normale tijden zoo onmogelijk niet was. Er bestaat een onmiskenbaar verschil in de Amerikaanschc cn niet-Amerikaan- sche opvatting van den kost te verdienen door te werken. Nu, door den nood der tijden, is het „van alles aanpakken" er bui ten Amerika meer ingekomen, maar we be hoeven nog niet zoo heel lang terug té gaan 111 ons eigen land om ons te herinneren, dat zulke vlotte lieden met een soort min achting als een Jan Ongeluk bekeken wer den. Jaren geleden, toen ik nog in het Westen woonde, kwam er een jonge landgenoot bij mij in de buurt, die in deze Nieuwe Wereld wilde aanpakken. Ik verraad hem niet, door tc vertellen, dat hij uit een kleine Cel- dersebe stad kwain, dat hij gestudeerd had en reserve-officier bij de infanterie .vas. Maar in de stad, waar hij neergestreken was, had dat allemaal niets te beduiden en hij kwam al heel gauw dit was ten tijde van president Harding aan het werk bij een aannemer, die hern als machinist van een kolossale cementmolen voor het aan leggen van nieuwe wegen in dienst nam. In die hoedanigheid verdiende hij dade.ijk zooveel, dat hij er op had kunnen trouwc-n, indien hij zoo gauw de ware Josefina ont moet had en waarvan hij het als jonggezel prachtig doen kon. Maar hij zat in een overall en handschoenen met groote kap pen van onderen tot boven met cement be spat op dien molen en werd daar door een onverlaatgekiekt. En diezelfde on verlaat heeft, in overleg met andere land- genooten, den armen jongen een tijdje in doodsangst gelaten door de bewering, de foto naar huis in Holland te hebben ge stuurd, want daar zouden kreten van te leurstelling en verontwaardiging zijn opge gaan Stel je voor, op een cementmolen zitten als reserve-luitenant Ik ken een jong meisje, dat qua ervaring on kundigheid alleen maar geschikt is, de privé-sccretaresse te zijn van een groóte- bank-president of zoo iemand. Toch slaat zij zich al maanden door het leven als kellnerin in een restaurant, een broodwin ning, die in Amerika evenals winkeljuf frouw, liftbediende c.d., van een heel an der gehalte is door de ruimere salarieering dan bij ons in Europa. Verbergt ze dat feit? Integendeel, ze gaat er prat op, iets gevon den te hebben, en sommige vriendinnen be nijden haar zelfs, omdat, zij niets, d.vv.z. geen werk van welk soort ook, kunnen vinden. Een tijaje geleden kreeg ik een landgenoot op bezoek, pas overgekomen voor zaken, die met een gezicht, waarop de diepste verontwaardiging op te lezen stond, vertelde van een vriend van hem, die eigen lijk clcctrotcchnisch ingenieur uit Delft was, maar een baantje als chauffeur Lod moeten aannemen cn of dat nou geen schande was Het is misschien maar een schrale troost, die ik kan geven uit dit land, waar up's and dwn's, verandering van werk en illu sies, ook in gewone tijden aan de orde van den dag zijn elke arbeid, desnoods sneeuw scheppen, is beter dan zich laten onderhon den op kosten van het algemeen, en de ander, die er zijn neus voor ophaalt, is zijn tijd ten achter en een Kleme Ziet

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1933 | | pagina 13