DE IERSCHE BESTUURSCRISIS
ARCHITECTUUR IN DE EEUWIGE STAD
m m
VERLICHTING
Fa.G.A. BEENHAKKER
«Ras»
«ACHTERBERGH
DE VALERA REKENT OP DE
STEMBUSZEGE
Oppositie voorgesteld als
werktuig der Engelschen
LETTERKUNDIGE KRONIEK
EEN LATE OPLEVING
Nieuwe vormen
^5im-tvw-H
Goede
van Uw auto is s winters
noodzakelijk.
Alle schijnwerpers,
bumperlampen,
gloeilampen
uit voorraad leverbaar.
St. Jorissenstraat4 - Tel. 1667
GEEFT GESCHENKEN VAK
BLIJVENDE WAARDE
PERZISCHE KLEEDJES
PERZISCHE KUSSENS
DELFTSCH AARDEWERK
KLEIN -MEUBELEN
N
MEUBILEERINGEN
WESTSINGEL
LONDENSCHE BRIEVEN
Wat waren zijn motieven, toen hij
besloot het parlement te
ontbinden?
(Van onzen eigen correspondent).
Londen, 29 Januari 1933.
De Vrijstaat blijft Do Valera trouw.
De Iersche verkiezingen hebben een vol
strekte meerderheid voor de partij van De
Valera opgeleverd. Hij heeft meer zetels in
de Dail veroverd dan alle andere partijen
tezamen. De meerderheid is weliswaar klein
want tegenover 77 volgelingen van den Pre
sident zullen 76 volgelingen van andere
politieke leiders zitten. Dit is maar bij wijze
van spreken. Want van de 76 zijn er 8, de
Labour-leden onder Norton, die nagenoeg
in alles met De Valera meegaan, in de eer
ste plaats met zijn politiek tegenover Enge
land, welke gericht is op opheffing van
het Verdrag. Er zijn~(Ius 85 regeeringsafgci
.•vaardigden en 68 oppositieleden. Dc be-
i stuursmeerderheid is dus door de verkie
zingen 17 geworden, hetgeen 13 meer is
dan in de vorige Dail.
Men mag van Dc Valera denken wat men
wil (en weinigen builen zijn rechtstrceksche
invloedssfeer zijn bereid goed van hem te
denken in politieken zin), iedereen zal ech
ter moeten erkennen dat hij als politicus
een inzicht en schranderheid tentoon
spreidt, die aan weinigen gegeven zijn. Toen
hij onlangs plotseling aankondigde, dat hij
de Dail naar huis had gestuurd en nieuwe
verkiezingen zou houden, werd dit vrij al
gemeen als een uiterst gewaagd spel be
schouwd. Gebleken is dat het spel geens
zins zoo gewaagd was als het leek. En De
Valera zal het ongetwijfeld hebben geweten.
De voorstelling van zijn voornaamsten te
genstander Cosgrave, den oud-president,
dat de leider van Fianne Fail het middel
der verkiezing had aangegrepen om zich
tijdig aan den komenden chaos en de ver
antwoordelijkheid te onttrekken, is wel zeer
abuis geweest. De verkiezingen hebben den
romantischen en fanatickcn man steviger
in de zetels van het bestuur geplaatst en
het vooruitzicht is dat- hij er vijf jaar zal
kunnen blijven en nagenoeg als dictator
het lot der bevolking zal kunnen behcer-
schen.
„Zal kunnen blijven". Het moet afhangen
van de mate van succes, welke zijn econo
mische en financiecle maatregelen tot op
beuring van dc natie en tot verbetering
van haar stoffelijke behoeften zullen heb
ben. Indien het waar is en de ganschc
wereld getuigt op het oogenblik dat het
waar is dat economisch nationalisme
met de grootst mogelijk uitsluiting van de
diensten, welke naties elkaar kunnen ge
ven, tot algcmecne verarming en ontred
dering leidt, dan staat den Ieren een abo-
minalen tijd te wachten. Want geen reg'ce-
ringshoofd gaat zelfs in deze tijden in plan
nen voor nationale zelfgenoegzaamheid zoo
ver als de President van den Ierschcn Vrij
staat, die zijn ideaal ziet in een Ierland,
dat het zonder dc rest van de wereld zal
kunnen stellen voor wat de voorziening in
alle levensbehoeften betreft. Hij wil oude
en thans vervallen landelijke bedrijven, ook
industricele, in eere herstellen. Ilct Iersche
volk moet in zelfbewustheid zijn eigen weg
leeren gaan en op zichzelf aangewezen, rond
kunnen komen. De Valera heeft, toen de
handclsoorlog met Engeland uitbrak (die
toen ongelegen kwam), te kennen gegeven
dat het eigenlijk maar goed was, want dat
door dit handclsdispuut met liet grooterc
eiland het proces, dat Ierland ook econo
misch van Engeland onafhankelijk zou ma
ken, vanzelf werd verhaast.
Hij is in het algemeen herkozen omdat hij
als vriend en held van de nederige be
volking (een meerderheid uiteraard) wordt
beschouwd. De stemmen van hen, die wei
nig te verliezen hebben en die sedert zijn
bestuur aan den lijve voordeel van zijn
maatregelen hebben ondervonden, hebben
hem naar den zetel der macht terugge
bracht. De fabrikanten en groolo boeren
hebben daarentegen niets dan ellende van
zijn leiding ontvangen en hun voornaamste
zoo niet hun eenige, inarkt voor hun waren
en artikelen zien verdwijnen.
De Valera beseft maar al te goed, dat
zijn Ierland, liet Ierland van zijn verlangen
en zijn strijd, een hersenschim moet blijven
indien het welvarendste deel er van. Ul
ster, in afscheiding en in trouw verband
met Engeland en het Britsche Rijk blijft
volharden. Zijn toekomstbeeld is een vcr-
ccnigd Ierland. Een republiek van den Vrij
staat is hem minder waard dan een ver-
ecniging van de ganschc bevolking van
het eiland onder één bestuur. Hij heeft het
woord „republiek" naar men weet, in dezo
verkiezingen niet uitgesproken. Dat komt
omdat deze vereeniging hem nader staat
dan dc republiek. Ulster weet dat maar ai
te goed. En toen dan ook was gebleken dat
De Valera weer aan het hoofd van den
Vrijstaat terug zou kceren, heeft de pre
mier van Ulster zich gehaast te verklaren
dat men in zijn gebied klaar stond om alle
pogingen, Ulster bij den Vrijstaat te betrek
ken, te doen mislukken. Waarop De Valera
heeft geantwoord, dat dc Premier van Ul
ster sterfelijk is en zijn woorden en be-
teekenis vergankelijk en dat het dom was
van Lord Craigavon te willen beproeven
den groei van nationale idealen tegen te
gaan.
De Valera is geen man, die in overwin
ningsroes meer zal aankondigen dan hij
practisch mogelijk en raadzaam acht. Ook
die omzichtigheid is deel van zijn onge
woon temperament. In zijn boodschap na
de verkiezingen legde hij uit, dat de natio
nalc politiek thans vastgelegd was en deed
hij een beroep op het ganschc volk, mede
te werken aan de taak, welke Ierland zijn
vroegere grootheid terug, moest geven en
welke het een gelukkig en waardig vader
land moest maken voor dc bevolking.
In Engeland is het verloop der verkiezin
gen, hoezeer het moet hebben teleurgesteld,
met loffelijke zelfbcheersching gevolgd. Hel
is duidelijk, dat in veel van hetgeen De
Valera voornemens is te doen, Engeland een
woord, en wellicht vaak een afwijzend ol
verbiedend woord, zal willen meespreken.
Het heeft weinig zin indien men het al
intelligent kon doen te voorspellen hoe
de verstandhouding tussclien de twee lan
den zich zal ontwikkelen. Dat zal dc toe
komst wel uitwijzen. Men moet alleen
vurig hopen, dat redelijkheid aan beide
kanten alle geschillen, welke kunnen rijzen,
zullen verzachten in hun effect.
De moeilijkheden van een
Everest-espeditie.
Eenige dagen geleden is een Engelscho
expeditie uit Londen vertrokken om nog
maals te gaan beproeven den top van den
Mount Everest te bereiken. Kr zullen wel
eenige weken vcrloopen voordat de mannen
op hun basis op dc hellingen van den tor-
midabelen berg zijn aangekomen. Die basis
zelf ligt op dezelfde hoogte als de top van
den Mont Blanc. Er komen drie lioogere
kampen, een afstand van vier of vijf uur
klimmen van elkaar verwijderd. Het derde
komt te liggen op een hoogte van 6300 M.
Op die hoogte maakten sneeuwstormen en
56 graden vorst een einde aan het weer
standsvermogen van" de expeditie van 1921
Velen veronderstellen, dat op die hoogte
alleen de koude, de sneeuwstormen en de
dunne lucht den voortgang naar den top
bemoeilijken. Maar er is veel meer, dat den
top zoo moeilijk bereikbaar en tot heden
onbereikbaar heeft gemaakt. Wanneer men
tot over do 6000 M. is geklommen, staat men
voor een steilcn wand van sneeuw en ijs,
500 M. hoog, die niet alleen moet worden he
klommen, maar die tevens begaanbaar ge
maakt moet worden voor de zwaar beladen
dragers. Met bijlen moeten in zulk een
steilgn wand treden worden gehouwen, tou
wen moeten worden vastgemaakt en andere
veiligheidsmiddelen moeten worden aange
bracht om den dragers te kunnen bewegen
en om hen in staat te stellen, dc bagage
hooger-op te brengen.
De expeditie, welke thans is uitgegaan,
hoopt het hoogste kamp, waar de dragers
zich nog kunnen acclimatisecren, op 17 Mei
te bereiken. Dat hoogste kamp ligt op 7000
M. En van die hoogte af hoopt men dan in
etappen met eenige uitgekozen dragers zoo
dicht mogelijk bij den top te komen. Tot
heden hebben de inlandsche dragers boven
7000 M. niets kunnen uitrichten. Deze
nieuwe expeditie wil beproeven, van deze
hoogte af in één dag tot 550 M. van den
8700 M. hoogen top te komen en daar te
overnachten, om te beproeven, den volgen
den dag dc rcsleerendc 550 M. af te leg
gen. en denzelfden dlTg tveer naar do
beveiliging der tenten terug te koeren.
Want overnachten op of nabij den top be-
leekent een zekeren dood. Op die duizeling
wekkende hoogten, waar dc lucht zoo
schraal is dat dc klimmers zeer gejaagd
gaan ademhalen, kan zelden meer dan 90
M. per uur worden afgelegd. Dit spreekt op
zichzelf boekdoelen over het bovenmenschc-
lijk uithoudingsvermogen, dat van hen, die
den Mount Everest willen overwinnen,
wordt gevergd. Het hoogste punt, in de
verschillende expedities bereikt, bleef tot
lieden nog 270 M. van den top.
De expeditie heeft allerlei fantastische
raadgevingen en aanbiedingen ontvangen
voor haar vertrek. Een man wilde gasbui
zen langs den berg leggen, terwijl een ander
voorstelde, dat men vliegers mee zou nemen,
sterk genoeg om een man mee de lucht in
te nemen.
JOHN GALSWORTHY, f
In dc afgeloopcn weck is een der grootste
figuren gestorven van do huidige Europoe-
schc literatuur, do Britsche schrijver John
Galsworthy. liet is in deze rubriek de
plaats, om eenige woorden te wijden aan
zijne nagedachtenis.
Galsworthy plukte, althans op het Vaste
land, zijn kostbaarste lauweren als roman
schrijver. Ieder kent liet beeld, dat hij in
zijn Forsyte Saga ontwierp van de deftige
burgerklasse uit Victoria's tijd met al de
energie, maar ook met al de zwakheden en
voordeelcis liaar eigen; karaktertrekken,
die zich wijzigen als dc veranderde inzich
ten, behoeften en nooden van den tijd an
dere eischen aan het leven eaan stellen, en
nieuwe idealen scheppen, die de jongere
generatie zal trachten te verwezenlijken.
Maar als ik goed zie, zal de Sociale Ge
schiedenis welke zijn romans belichamen,
toch in komende jaren niet zijn hoogsten
lof uitmaken. Boven zijn roman-cyclus zal
meer en meer zijn werk als maat
schappelijk hervormer gewaardeerd wor
den, zooals nu reeds in Engeland zelf het
geval is. Galsworthy heeft een kleine der-
lig tooncclstukken geschreven, waarin hij
telkens en telkens weer, den vinger legt op
de wonde plekken van de maatschappij,
waarin hij zich beweegt. Niet als zijn an
dere tijdgenoot Thomas Hardy, voor wien
al de droefenis en al het ongeluk van 's we
relds beloop is een fatalisme, waaraan
niemand ontkomt, en wiens romans, hoe
zeer ook met ingehouden adem gelezen,
steeds een gevoel van onvoldaanheid, wee
moed, beklemming bijna, achterlaten.
Evenmin als George Moore, die Galswor
thy slechts enkele dagen vóórging in den
dood; die, weliswaar vol bewogen liefde en
bezorgdheid is, waar zijn ongelukkig Iersche
Vaderland het onderwerp is van zijn wel
versneden pen; maar die overigens streng
doorgevoerd realisme als hoogste doel be
schouwt. Galsworthy doet meerwijst niet
enkel de maatschappelijke feilen en euvels
als belangstellend criticus aan, maar tracht
ze te verbeteren of geheel uit den weg te
ruimen, door al de dVoefenis, het wee en het
onrecht met onverbiddelijke logica (hij was
niet voor niets van huis uit jurist), met fij
ncn humor, vaak met schrijnende satire in
het licht te stellen. Hij is pleitbezorger. Hij
bouwt op; wil het gevangeniswezen hervor
men; komt op voor dc rechtspositie van de
vrouw; kant zich tegen de klassc-justitie die
nog altijd niet do wereld uit is, zoodat het
zelfde vergrijp den één vergeven wordt en
den ander naar de gevangenis zendt. Ilij be
toogt het goed recht van den arbeider tegen
over den egoistischcn patroon en komi op
voor dc rechtspositie van den jood. Voor al
die armen, zwakken, door de fortuin mis-
deelden, door conventie en maatschappij ver
drukten, staat zijn hart en zijn milde hand
open.
In zijn strijd staat hij niet boven gods
dienst, maar wel ver boven dogma; en be
slist tegenover de zinledige, koude vorme
lijkheid en onverschilligheid van de Victo-
riaanschc „religiositeit; zoowel als tegen
over de bijbclleer van het als reactie opge
bloeid onverdraagzaam Calvinisme. In zijn
oogen hebben godsdienstige overwegingen
alleen dan waarde, wanneer zij hand aan
hand gaan met een gevoel van oprechte lief
de voor wat lijdt en verdrukt wordt. Meer
malen doet hij mij denken aan Dickens in
?ijn streven. Diens werken staan, uit een
oogpunt van literaire kunst beneden die van
zijn tijdgenoot Thackeray. En toch: hoeveel
meer is hij tot op onze dagen door zijn land-
genooten gewaardeerd om het warme hart
waarmede hij het welzijn van den armen
medemenscli bepleitte, en do bijna vrouwe
lijke teederheid waarmede hij diens leed en
lijden beschreef.
Hot schoonste wat men op Galsworthys
grafsteen kan beitelen is dc lofspraak, dat
hij de Vriend was van Armen, Zwakken en
Verdrukten.
Ook Utrecht herdenkt den overledene met
dankbaarheid. Toen in 1916 de Engelschc bi
bliotheek „Anglia" werd gesticht, schonk hij'
aan dc jonge instelling al dc werken van
Swinburne en Morris in kostbare edities ter
waarde van zeshonderd gulden.
In 1927 werd hij door Directeuren van liet
Prov. Utr. Gen. tot medelid benoemd van
het Genootschap. Een van de grootste voor
rechten welke den tocnmaligen secretaris
ten deel viel is geweest, hem persoonlijk van
die benoeming in kennis te mogen stellen.
UTRECHT, 1 Februari 1933.
P. FIJN VAN DRAAT.
ROMEINSCHE BRIEVEN
Mussolini wees ook hier
den weg
De architectuur van een volk weerspie
gelt zijn karakter, maar nog meer den heer-
schenden tijdgeest, daarom verschillen de
bouwwerken in dezelfde stad vaak zooveel
van elkander. In Rome vinden wij de ont
wikkeling van den Staat van de vroegste
tijden af tot heden terug in de architectuur,
die hier nog geheel of gedeeltelijk te mid
den van dc moderne stad staat. Grootscho
monumenten lieten de keizers bouwen; deze
ruïnes, die van liet absolutisme der Caesars
gotuigen, vormen, naar mate er al meer
worden opgegraven, dc kern der Eeuwige
Stad. Bescheiden staan de oudste Christe
lijke kerkjes weggedoken in hun schaduw;
als we even in hun schemerdonker gaan
uitrusten, na tussclien de overblijfselen van
marmeren zuilen en antieke tempels rond
gedoold te hebben, begrijpen wc heter dan
uit eenige kunstgeschiedenis, hoe de gees
tesrichting hier in de eerste eeuwen veran
derde.
De ellendig donkere huizen in Trastevere
herinneren ons npg aan de dagen waarin
de Colonna's en Orsini's elkaar in de nauwe
straten beoorloogden; een van die lugubere
woningen wijst men u als het huis van Cola
di Rienzo. Uit den bloeitijd der Renais
sance dagtcekenen dc vorstelijke paleizen
der edele geslachten; daarna .wordt Rorne
de stad der Barok, een stijl die in dc 18c
eeuw al ongebondencr wordt naarmate de
samenleving hier onder "de regeering van
weinig beduidende pausen vrij deurloos is.
Noch voor het politieke leven, noch voor de
kunst gaat er tot de tweede helft der 19e
eeuw iets van Rome uit. Zonder idealen
wordt er hier voortgeleefd.
Na 1850 ontwaakt er in Italië het verlan
gen, de vreemdelingen uit liet schiereiland
te verjagen en in '70 wordt Rome de hoofd
stad van het jonge koninkrijk. Nu moet er
hier gebouwd worden, maar het derde Italië
is uit zooveel verschillende elementen sa
mengesteld, er is zóó weinig eenheid in dit
volk, dat er nog geen sprake van kan zijn
dat er nu een nationale kunst opbloeit.
Italië was nog niet anders dan een ongeo
grafisch begrip. Als er dan nu ook groote
ministeries, een monument ter verheerlij
king van dc eenheid van Italië en een ge
weldig groot paleis van Justitie gebouwd
worden, zijn dit gevaarten zonder eenigen
stijl, zonder karakter; ziollooze, botte gebou
wen werden er neergezet die dc Urbs niet
weinig ontsieren.
Vóór tien jaar was er nog geen spoor van
eenige opleving op architecturaal gebied;
hoe komt het dan, zoo mag men zich af
vragen, dat wc nu telkens getroffen worden
door een groot paleis hier, een monumentaal
ministerie ginds, die uitingen zijn van een
nieuwen, krachtigen stijl, van een nieuw op
bloeiend geestesleven?
De vroegere generatie, die bezit van Rome
nam, zouden we kunnen vergelijken bij
burgerjongens zonder opvoeding, die in eens
in een deftig en rijk milieu worden over
geplaatst. waar zij zich slecht op hun plaats
voelen. Als die gaan bouwen, schijnt het
alsof ze ergens een magazijn vonden vol
Nco-Klassieke zuilen, Renaissance- en Ba-
rok-vormen, dat ze leeg haalden om er
nieuwe gebouwen uit tc construeeren, ter
wijl er iets zeer parvcnu-achtigs was in de
wijze, waarop dc nieuwe regeering zich
breed maakte in dc stad der pausen. Dit
geslacht echter heeft een hartgrondigen af
keer van alles, wat oud cn versleten is; het
baant zich een nieuwen weg, ook al wisten
wij niets van den ommekeer, dien de Revo
lutie in den regeeringsvorm van Italië
bracht, deze sterke, goed geëquilibreerdo
wijze van bouwen zou het ons vertellen.
In het buitenland wordt te veel gewicht
gehecht aan de verschijning van Mussolini,
wanneer het als een axioma aanneemt, dat
dc regeneratie van-Italië het werk is van
den Ducc alleen; juist de architectuur, die
nu overal in dit land verrijst, is dadr om
het tegendeel tc bewijzen, want deze „moe
der der kunsten" heeft meer dan tien jaar
noodig om tot volle ontwikkeling te rijpen!
Twintig jaar geleden verscheen er hier
al een weekblad van jonge enthousiasten,
die daarin het volk toeriepen, dat het Italië
van '70 zich had opgeblazen om een rol to
spelen, waarvoor het nog niet berekend was,
omdat het alle innerlijke kracht miste. On
der de jonge generatic was een geweldige
gisting ontstaan, het zweepte de Italianen
op tot den oorlog, niet uit doldriftige actie-
zucht, maar omdat zij voelden, dat het er
nu voor hun land om ging. „To be or not to
he". Deze jonge menschcn hadden hun leven
veil voor hun overtuiging. Zij wisten dat,
als het jonge Italië zegevierend uit den
strijd kwam, het getoond zou hebben er
aanspraak op te mogen maken, om in dc
rij der groote mogendheden de plaats in te
nemen, die het tot lieden niet toe kwam.
De zeer krachtige, onopgesmukte, mo
derne bouwwerken van een Piacentini, Lu
ciano en anderen, getuigen van het feit, dat
het Italië van heden zich tot een krachti
gen, modernen staat heeft ontwikkeld.
„Het wordt niet dag omdat de haan kraait,
maar de liaan kraait omdat het dag wordt"
is er gezegd cn er wordt hier niet plotseling
zoo mooi en logisch gebouwd, omdat Musso
lini een nieuwe richting aan Italic geef
Deze architecten zijn van Mussolini's leef
tijd, zij streden met hem in de loopgraven,
hadden dezelfde idealen als hij: het oude,
het versletene was hun een gruwel. Deze
geniale mensclien voelden, ieder in zijn
eigen lijn, de kracht in zich, een nieuw
Italië cn een nieuwe kunst te scheppen. Hot
was een historische noodzakelijkheid dat
liet volk, dat door gezamenlijk lijden cn
strijden zich vast aaneensloot, nu gereed
zou zijn om zijn plaats op het wercldtoo-
neel in te nemen al9 het een groot Condot-
tieri vond, die het den weg aanwees, waar
langs het deze plaats veroveren zou.
Zulk een Condottieri is Mussolini, die de
jaren door aan de verwezenlijking van zijn
visie vasthield: Italië te maken tot den
eersten coöperatieven Staat in Europa, om
dat hij overtuigd is, dat deze regeerings
vorm in de toekomst zal blijken de eenige
mogelijke te zijn. Dc architectuur, die nu
als door tooverslag verrijst, getuigt van liet
feit, dat hier niet meer zooals in vroeger
jaren, ja eeuwen kunnen we zeggen, ieder
zijn eigen gang gaat, maar dat daarvoor in
dc plaats is gekomen een groot gevoel van
discipline cn saamhoorigheid. De Duce staat
niet alleen; hij wordt op dc schouders ge
dragen door wellich minder genialen dan
hij, maar die toch zóózeer van zijn geest en
van zijn 6ysteem zijn doordrongen, dat hon
derden gereed zouden staan zijn werk voort
tc zetten en al zou Italië het ongeluk
treffen dat Mussolini werd weggenomen
de nieuwe regeeringsvorm, waarvan hij de
visie had, heeft hier diepen wortel gesla
gen.
Nooit zou het fascisme zich hier zoo snel
hebben kunnen ontwikkelen wanneer het
zaad, waaruit het opgroeide, niet reeds in
den grond was gestrooid vóórdat de groote
oorlog uitbrak cn wanneer wij mogeii con-
6tateeren, dat nu de bouwkunst zich ook dc
zusterkunsten in dit rijk gezegende land
gaan ontwikkelen, dan is dit een teeken
dat een schare van jongeren klaar staat om
do gelederen aan te vullen wanneer dc
stichters van het fascisme uit zullen rusten
van hun moeitevollcn arbeid.
ETHA FLES.
