TEXEL, ONS GROOTSTE EILAND
P. Groenhuizen-Schatorjé
HOMOEOPATHISCHE MIDDELEN
LUNCHROOM VONK
Crème Gebak
LUNCHROOM VONK
MAISON DE Ie ORDRE
K. DIKKESCHEY
DE WARE NATUURLIEF
HEBBER IS WELKOM
LETTERKUNDIGE KRONIEK
VARIA
DUPLICATORS
HANDCYCLOSTIJLES
Fa. H. ELZENAAR
Dr. MADAUS Co.
H. M. WATELER-v.
DIJK
VANAF HEDEN IJS
BEVROREN NEGERS
Emmerfies iis en Bekers ijs
KOOLZUURIJS
Neemt U eens onze bekende
Nougatine Mokka
Marasquin Sinaasappel
VRUCHTENGEBAK 75 cent
Concertgebouw
„DE VALK"
VACANT
Dameskapper
PERMANENT
Dc „Lampios"markt in den Burg op Texel.
Driekwart van Nederlands
natuurschoon is hier
geconcentreerd
Texel. Dat is een eiland, ten Noorden
van den Helder, waar veel vogels zijn en
weinig menschen. Verder is het onbelang
rijk. Dat is de voorstelling die de mees
tc-n van ons grootste eiland hebben. Dit
spruit voort uit onbenkendheid, en onbe
kond maakt onbemind.
Wat weerhoudt zoo velen een bezoek te
brengen aan Texel? Is het de „zeereis" of
schaamt men zich den vacantietijd 5n eigen
land (en wat voor stukje land is Texel!) door
te brengen?
Texel, dat ongeveer even groot is als de
Haarlemmermeer, is inderdaad een vogel
broedplaats die wel eenig in Europa ge
noemd mag worden, zoo niet uniek op de ge-
heele wereld. Doch dit is lang niet alles Be
halve de 9i vogelsoorten wier aanwezigheid
door den bekenden ornitholoog J. Drijver
zijn vastgesteld, bezit Texel een belangrijke
veeteelt, land- en tuinbouw en visscherij.
Een de Texelbezoeker kan hier mede van
genieten. De visschcrs zullen hem gaarne
een dagje in hun visscherspink mecdene-
men.
De veeteelt (en in het bijzonder de scha
penteelt) biedt den vacantieganger mcni«
schilderachtig tooneeltjc. Wij noemen
slechts lammeren- en schapcnmarkt in den
Burg, die eiken Maandag wordt gehouden
cn waar iedere week cenige duizenden
exemplaren van eigenaar verwisselen di
door de exporteurs naar de markten op
Noord-Holland worden verkocht. De speci
fiek Texelsche „tuinwalletjcs" (aardenwa)
len om het erf) trekken reeds direct na aan
komst aan Oude Schild dc aandacht, cn do
weilanden met de dartele woldieren zijn oen
lust voor dc oogen.
Doch velen zullen moeten bekennen dat
zij niet geweten zullen hebben, dat Texel
ook aan bloembollencultuur doet. Do nar
cissen van dit eiland (speciaal de soorten
Dubbele Sion en Golden Spur) genieten Lij
vakmenschen een bijzondere vermaardheid,
cn het is den Texelaars een groote grief dat
zij door de sanceringsplannen van de over
heid gedwongen worden de helft van hun
producten, waarvoor nog loonende prijzen
morden verkregen, te moeten inlevcre
In het museum in den Burg treft men een
uitgebreide collectie schelpen en vogels aan,
die (zooals deskundigen ons de verzekering
gaven) een zeer vooraanstaande plaats op
dit gebied inneemt. De schelpen en andere
voorwerpen zijn langs dc kust van het
eiland gevonden.
De bosschen van het Staatsboschbchecr,
met 35 jaar oude dennen, vormen weer een
attractie op zich zelf. Het is verbazingwek
kend hoe op een betrekkelijk klein grondge
bied als het eiland is, een zoo groote ver
scheidenheid van natuur kan worden aan
getroffen. Er is letterlijk „voor elk wat
wils." In en bij deze bosschen vinden de on
geveer 200 werkloozen die het eiland telt
(doordat de arbeiders die destijds werkzaam
waren aan het verhoogen der dijken, wat
in verband stond met dc drooglegging van
do Zuiderzee, nu dio werken gereed zijn ge
komen zonder werk zijn) een emplooi, door
wegenaanleg cn boschaanplanting.
De vacantieganger, die Texel als verblijf
plaats heeft uitgezocht, is vrij te gaan en
te staan waar hij wil, te genieten van de
rijkdom van de nutuur en van de gezegende
rust der bosschen, weiden en strand. Enkele
plaatsen die tijdens den broeitijd der vogels
niet toegankelijk zijn, worden ontsloten
voor hen die dit aan de vereischte adressen
aanvragen, welke adressen ieder Texelaar
terstond kan meedeelen.
Gaan we nu eens even nader in op de bij
zondere plaatsen van het eiland.
Na aankomst dus aan Oude Schild met
zijn vriendelijk haventje waar de boot van
de Texelsche Eigen Stoomboot Onderneming
meert, leidt een brcede weg naar de hoofd
plaats den Burg, waar de zooeven genoemde
karakteristieke lammerenmarkt is. Het
dorpje zelf is om den ouden burg heengo
bouwd en bestaat uit talrijke kronkelstraat
jes en -weggetjes, wat de aantrekkelijkheid
zeker verhoogt.
Van den Burg loopt weer een breede wee
naar De Waal, waar in directe nabijheid, (in
den Waalenburg) een vechtplaats is
voorkemphanen. Sedert jaren reeds,
komen de kemphanen (die des winters in
Afrika verblijven) naar Texel en steeds weer
op denzelfden landweg in den Waalenburg
komen zij samen om vooral des morgens
den strijd aan te binden. Tot vlak bij kan
men hen naderen en hun vechtlust gade
slaan.
Ten Westen van Dc Waal cn den Burg
liggen de zooeven genoemde bosschen en
gebieden van de Vcreeniging voor het Be
houd van Natuurmonumenten. Ook hier zijn
talrijke vogelsoorten te bewonderen, die hun
nesten vaak verborgen, vaak op den vlakken
grond bouwen en de eieren uitbrcoden. Hel
mooiste is echter wel, dat er nagenoeg geei
plekje duingrond is waar men niet vrij mag
l^open zoodat men nooit bevreesd behoeft
te zijn voor een afgerasterd gebied te komen.
Meer Noordelijker komt men in het pol
derland bij uitnemendheid. Niet voor niets
is er een waterschap dat genaamd is: „De
30 gemeenschappelijke polders". Langs alle
wegen, in de weilanden, vindt men de vogel
nesten, van de sjuut en de tureluur, de kie
vit en hoe ze verder mogen heeten. Voor den
vogelkenner en -liefhebber een waar para
dijs.
Het zou ons inderdaad te ver voeren om
alle schoonheid van Texel op te sommen.
Bovendienwil men Tcxel's pracht ge
nieten, dan moet men het zelf gaan zien
een andere wijze bestaat er niet. Toch wil
len wij nog even de jeugdherberg „Panora
ma" noemen die plaats biedt voor een 80 tal
trekkers, en die op het hoogste punt van het
eiland is gelegen.
„Toch is Texel niet meer wat het vroeger
was", zei de heer I. Drijver, secretaris van
de Ned. Ver. tot Bescherming van Vogels,
er is reeds veel verloren gegaan, doch voor
de Vcreeniging voor het Behoud van Na
tuurmonumentcn is hier een grootsche taak
weggelegd. Men moet vooruitzien, cn voor
de toekomst behouden wat er nog van
schoonheid is gespaard gebleven. Toch was
hij niet geheel gerust over Texel s toekomst.
Do ware natuurliefhebber komo
naar Texel.
De echte liefhebber van dc vogels en de
duinlandschappen, kortom der natuur, moet
naar Texel komen. Voor hem staat alles
open, doch bespaar ons het -bezoek van hen
die dancings cn vermakelijkheden zoeken.
Zij zijn den Texelaars en zich zelf op dit
eiland tot last, en indien er tcekencn van
vandalisme bemerkt zouden worden (zooals
het helaas maar al te vaak in sommige
bosschen op het„vaste land" voorkomt dan
zou men genoodzaakt zijn de duinen en de
bosschen te sluiten.
Hot was vooral D r. J a c. P. T h ij s s e,
waaraan Texel geweldig veel heeft te dan
ken, die in woord en geschrift steeds den
natuurliefhebbers op ons schoone plekje
Nederland heeft gewezen, cn die Texel be
schouwt alsveen „het" plekje van Nederland.
Boven alles blinkt toch ons heerlijk Texel
uit. Ja, wien het heele land te groot en te
druk wordt, zou zich tot Texel kunnen be
perken, waar stellig minstens driekwart
van ons Nederlandsch levend natuurschoon
is geconcentreerd."
Wij willen het niet wagon om aan het
oordeel van iemand als Dr. Thijsse ook
maar een letter toe to voegen. Zoo iets
spreekt voor zich zelf. Texel is een gezegend
plekje grond, dat wij in eere dienen te hou
den, dat wij bij ons bezoek, bij ons veelvul
dig bezoek, dienen te behandelen als een
kostbaar kleinood, welker waarde wij nooit
boog genoeg kunnen schatten. Het besef da',
eigen bodem schoonheid biedt, die voor het
buitenland niet onderdoet, doch het eerder
kan overtreffen, moet tot een ieder door
dringen Zij die hiervan niet overtuigd zijn,
moeten Texel bezoeken; zij die wel over
tuigd zijn.... bezoeken het reeds jarenlang.
Het is Verboden, door J-
Onslee en Nico Slob (N.V.
Em. Ouérido's Uitg. Mij.,
Amsterdam 1933).
Het boek, dat wij thans gaan bespreken,
is voorzien van een drietal voorwoorden.
De heer Onslee geeft een voorwoord, de heer
Slob geeft een voorwoord en de uitgever
komt met een voorwoord. Het voorwoord
van den uitgever is voor nieuwsgierigen het
belangrijkste, want de uitgever deeU mede.
dat J. Onslee en Nico Slob de voor dit boek
gekozen schuilnamen zijn van twee zeer
bekende Nederlandsche auteurs. Wij twijfe
len er niet aan, of de begeerte het hier ge
stelde raadsel op te lossen, zal den verkoop
van dit boek bevorderen. Boeken worden
tegenwoordig zondgr premie maar matig ge
lezen, en er zijn onmcnschkundiger premies
uit te denken dan het prikkelen der nieuw
gierigheid.
Maar afgezonderd van de zooevcn ver
melde Inzonderheid is het, naar ons
voorkomen juist, dat dit boek naamloos ver
schijnt, De mcesto romans, dio het modcr
nc leven willen vertolken m ies»cn
zonder do namen der auteurs in het licht
gezonden worden, want er ligt eigenlijk een
tegenstrijdigheid in, dat het naamlooze. het
idec-looze, gestaltc-looze, roocdelooze, dat
do algemeene geestesgesteldheid van onz-
dagen kenmerkt, in zijn vertolking het eti
ket gaat dragen van con bepaald, beroemd
auteur, die. als hij zijn taak behoorlijk ver
staat, precies hetzelfde zal schrijven als een
ander, bekend auteur, die met scherpzinnig
beid het algemeene leven om zich heen.
weet weer te geven.
Wij hebben vaker, in deze rubriek, dc te
genstelling aangoduid tusschen den ouderen
roman cn den roman van dezen tijd Do
oudere roman was het gewrocht van oen
bepaalden geest, van een bepaalde persoon
lijkheid, en hield zich bezig met een bo
paald probleem. De moderne roman, zooals
die in onze dagen verschijnt, kon door ieder
scherp levcnswaarncmer geschreven zijn
De schrijver bekommert er zich heelemaal
niet om. naarstig een grondgegeven drama
tisch to ontwikkelen, neen hij knipt een
stuk uit het leven om ons heen en laat dat
als een rolprent aan de oogen zijner lezers
voorbijtrokken.
Waar ligt het verschil tusschen een boek
als dat, hetwelk op het oogenblik ter be
spreking voor ons ligt en een boek als on
langs in deze kolommen werd besproken
„Carrière" van Körmendi? Het verschil ligt
misschien alleen hier in, dat in een boek als
„Carrière" meer dc bewogenheid van con
land trilt dat in den oorlog is geweest, maar
overigens: de wijze, waarop dc schrijver zich
ten aanzien van het leven verhoudt, is pre
cies dezelfde.
Carrière vertelt ons het verhaal van een
door den oorlog gebrokene, hier treffen
wij hét verhaal van een door den ongunst
van het leven gebrokene. I'" red er ik Kaag
man. dc hoofdpersoon van het bock is een
jonge man van betere kom-af, maar die
niet in dc maatschappij is geslaagd. Wan
neer wij hem ontmoeten in den eersten aan
vang van het bock, dan wordt hij al als
landloopcr aan ons voorgesteld. Hij heeft
honger en hij zoekt een middel om dien
honger te stillen. Dan wandelt hij langs
een politiebureau cn hij ontwaart een bri
gadier van politie, die zijn krantje zit uil
tc spellen. Wacht, denkt hij als ik eens
met een steen de ruit ingooide? Maar er
zijn peen steenen te vinden, want er is
asphaltbest rating en, zoo constateert de
schrijver al in den eersten zin van zijn
boek „Het asphalt is een der meest anti
sociale uitvindingen van dc vorige eeuw
en alleen degenen die cr het minst behoefte
aan hebben, is> dit duidelijk geopenbaard
Het belet den zwerver zijn ecnigc bezit t
verwerven dat van de geboorte der wereld
af zich in de kommen en kuilen van dc
aarde heeft verzameld -- het hemelwater,
Langs de wegen groeien veldvruchten
andere dingen die een mensch sterken
maar langs het asphalt wassen alleen de
begeerten van gekwelde menschen." Dat
asphalt verhindert hem ook een steen op te
rapen om het venster van dc politiepost
stuk tc werpen, hij doet het dus met een
leeg sigarettendoosje dat hij vindt, cn hij
bereikt zijn doel de agent arresteert hem
maar niet dan na hem tc hebben laten mee
deelen van zijn rijken voorraad boterham
men met leverworst, en na hem twee lek
kere kommen koffie to hebben geschonken
Een verhaal, dat in het arrestantcnlokanl
begint, spelt niet veel goeds. En de levens
loop van Frederik Kaagman gaat dan ook
over klagelijke stations; van de cel, naar
het asyl \oor dakloozcn, cn van het asyl
oor dakloozcn naar de cel. Daartusschen
door doet hij van alles; met een kameraad
samen met oud papier leuren, colporteur
zijn van een uitgever van sensatie-romans,
een avontuur beleven met een meisjo. dat
toevallig do dochter is van den brigadier,
dio hem eenmaal van den honger heeft ge
red. en in allerlei juistere gelegenheden ko
men, waar zijn maat hem brengt.
Hij overtreedt dus telkens datgene wat
„verboden" is, maar door die overtredingen
vindt hij brood en dak. Van déze gedachte
is het bock vervuld, dat de samenleving,
zoolang de menschen zich behoorlijk ge
dragen. zich niets van hen aantrekt, maar
zoodra ze dingen gaan doen, die „verboden"
zijn, terstond vol zorg zich met hen be
moeit, Dc absurditeit van het huidige leven
dringt door alle poriën van dit geschrift.
Bitterheid en ontmoediging zoo zou dit
boek evengoed kunnen heeten. Het hoeft
een droevige actualiteit, in zooverre het
ol is van den nood der werkloosheid. Het
geeft de verfijnde marteling der werkloos
heid tc aanschouwen in hare vele schakee
ringen. Want de levenskijk, die ons in dit
boek gegeven wordt, gaat uit van den zwer
ver, maar niet alleen hij is het, die de
ellende van dit leven, dat naar bevrediging
zijner eerst behoeften hunkert, ervaart. Ook
Jane, de dochter van den brigadier, die aan
vankelijk werkt in het warenhuis en haar
weekloon van 15 op 12 gulden vorminderd
ziet, ook de advocaat, de vriend van den
ambtenaar van het O.M., die alle baantjes
langs schooiert zonder iets vast tc kunnen
erdienen en ook zoovele anderen gevoelen
den nood der werkloosheid aan den lijve.
Temidden van al de ellende die dit in
ezen verschrikkelijke boek over ons uit
stort, is er het hartverkwikkende van. dat
hier het cynisme niet meer pose is, zooals
in zooveel blageerende boeken het geval
maar dat het een achtergrond heeft
nn bloedige werkelijkheid.
Achter dit door dc realiteit gewettigd cy
nisme voelt men in dit Loek het nobele,
mcnschenminnende hart trillen, dat zoozeer
is geschonden. En tusschen de buitengewoon
rako beschrijvingen vindt een scherpe geest
gelegenheid zijn aforismen te plaatsen, uit
spraken over leven en menschen. die de
overdenking waard zijn! Dit boek is ccn
rauw boek, een cynisch boek, maar een in
wezen nobel bock. ITet is een tijdsdocument
on tevens een aanklacht, tegen zooveel leed,
dat wij niet vermogen te stillen!
Om den lezer een indruk te geven van
dc schrijfwijze van dc auteurs die dit boek
schiepen, willen wij eindigen met een citaat,
Het citaat geeft de beschrijving van de
slapers in een nacht-asyl.
„Het duurt een heele tijd voordat dc laat
s-te fluisterstemmen zwijgen in de slaapzaal
en de symphonic van snurkers onge9toor
haar gang gaat de onherkenbare muziek
van een kaduuk en schor straatorgel, dal
maar telkens, telkens weer opnieuw zijn
deun hervat.
Vroeger las men nog van feeën dio des
nachts een uitverkoren mcnschenkind be
zochten cn hem kusten op zijn voorhoofd
zoodat hij dos anderen daags ontwaakte als
een herborene, gelukkig, met een hand die
voortaan schatten wist te vinden. Stel dat
er nog zulke fcecn waren, geen van hen zou
durven binnenkomen in de slaapzaal van
asyl. Die snurkers! En gesteld zelfs dat een
fee zich niet door die muziek verschrikken
liet, en binnenkwam, hoe zou ze dan de
èéne uitverkorene vinden? Menschen gelij
ken op elkander in hun slaap. De maskers
van hun eerzucht, van hun leugens en hun
hartstocht ontspannen zich. Als een on
merkbare wind over een duinpan speelt de
slaap over hun gezichten. Ze krijgen allen
de trekken van groote, dwaze, arme kin
deren.
En waaraan zijn ze anders te herkennen.
De staat geeft zo de rustplaats niet alleen,
waar slaap cn droom gelijkelijk bij allen
kunnon komen. De staat heeft ze ook in een
dere kleedij gestoken, en knap de fee die
eenc slaapkind in zijn witte hemd van hel
andere onderscheidt. Ieder snurkt zijn eigen
bas- of clarinet-partij in het concert van
Morpheus, cn do feeën zijn verschrompeld
lot verveelde muggen dio een rondedans
doen om de spaarlamp.
De eenigc die niet geheel rustig slaapt, is
Frederik Kaagman. Hij woelt van de eene
zijde op de andere, omdat zelfs in de slaap
zijn lendenen liet onderscheid ontdekken
tusschen de harde onwilligheid van een ge
vangenisbnts en de nog hardere onwillig
heid van deze slaapplaats.
Maar evenals al dc andere tientallen dio
hirr slapen, maar evenals al de gelukskin
deren en de beroerlingen van deze aarde,
heeft hij zijn droom, dc andere wereld waar
in wij een weinig rusten van onszelf en
van het hardo leven op deze aardige pla
neet. Gelukkig dat die droom er is voor
allen, zelfs voor u, ellendeling, omdat al
leen maar hierdoor elk van ons in staat is
steeds opnieuw te trachten met het leven
in het reine te komen, 's morgens vroeg mot
nieuwe moed te hopen en te dulden. Eer
bied voor de nacht, die zelfs aan hen die
onder bruggen slapen, nog een brokstuk
van het paradijs teruggeeft, waar de men
schen alle dagen door naar hunkeren. En
wee do slapeloozen! Frederik Kaagman is
gelijk millioonen andere menschen, wan
neer hij slaapt. Van al dc lef cn het Jiri
vour waarmee hij zich door alles heen slaat,
is niets meer over. Een hulpelooze man,
een kind nog zou je zeggen, 't Kind 'n zijn
hansop, zooals zijn moeder zich alleen her
inneren zou. indien zij nog geleefd had. Om
zijn open mond speelt niet meer dc giira
lach die daar overdag haast als een zenuw
trek heeft, die velen voor hem inneemt, ve
len ergert, die zijn talisman is cn zijn on
geluk.
Bedenk eens: als hier om zijn bed ver
zamcld stonden, de ambtenaar van het O M.,
do brigges en de rechter: en Frederik Kaag
man zelf. Zij zouden zich verwonderen om de
hulpeloosheid van een mensch, en dat een
kind zóó kan verloren zijn voor allo wer
kelijkheid, verloren in een droom. En 't is
maar goed dat niemand, ook hijzelf niet
weet waarheen die droom gaat."
ZIGEUNERKONINGIN GESTORVEN.
De 83-jarige zigeunerin, bekend als „Gibsy
Leo, de koningin van Kont" is gestorven en
bijna allo zigeuners uit de streek kwamen
met hun woonwagens naar de plaats waar
zij overleden is. Zij was een befaamde
waarzegster en had enkele dagen te voren
haar overlijden aangekondigd.
Gibsy Lee, wier ware naam mrs. Levi
Boswell was, was een merkwaardige zigeu
nerin.
Als oudste dochter van den oorspronkc-
lijkcn Gibsy Lee van Brighton werd zij
echter altijd bij dezen naam aangeduid. Zij
was niet onvermogend, bezat een eigen
auto, die door haar schoonzoon werd gedre
von, cn twee woningen, een voor den winter
en een voor den zomer. Zij was een bekend
bezoekster van de hotels in West-End cn
werd ook vaak gezien op feesten van Lon
dens society.
Maar ook met do bescheiden werkzaam
heden, waarop de meeste zigeuners zich
toeleggen, was zij volkomen vertrouwd.
Paarden waren haar groote liefhebberij; in
de dagen toen graven en hertogen geregeld
naar het kamp van haar man plachten te
komen om paarden te koopen, was zij het
aak, die de dieren bereed, met de losheid
cn natuurlijkheid van de echto zigeunerin.
Dit werk heeft haar echter ook vaak in
moeilijkheden gebracht; eens sleurdo een
paard haar 100 meter ver mee, zoodat zij
deerlijk verminkt werd; een ander maal
kreeg zij een hevigen trap; doch in beide
gevallen bleek haar geestkracht zoo groot
dat zij ondanks de pijnlijkste verwondingen
naar oen ziekenhuis Hep. waar zij in het
eerste geval drie maanden verpleegd moest
worden. Een val van een wagen heeft haar
een ontwrichte heup gekost» welke niet ge
heel meer is genezen.
SPECIAAL ADRES VOOR
AMERSFOORT
Langestraat 84 Teleioon 528
(lesch)es a 10 gr.
DRUPPELS 0.60 POEDERS f 0.50
DROGISTERIJ
Apoth. Ass.
Hendr. v. Viandenstr. 30.
TeL 1313
In vier smaken
75 cent per stuk
Teletoon 281
Groote en kleine zalen
disponibel
voor feesten, partijen enz.
Slagroom Aardboien Gebakjes
Aardbeien Glacée.
Groote sorteering vruchten vla's Gebakjes.
Vanaf heden wederom Vanille- en Mocca IJs
verkrijgbaar in Choc, bekertjes, Vi en Vz
Pints, ook per liter, Coupes en bombes.
Frambozen, aardbeien en andere natuur-
vruchten ijssoorten (GEEN ESSENCE) op
Bestelling.
Vraagt GROENHUIZEN'S verfrisschlngs-
dranken i verkrijgbaar voor bereiding van
Sorbets, Limonade en Vruchten Bowls).
4 smaken (natuurlijke vrucht).
Iets aparts Napolitaindrank (v. Gebruik
GEREED).
Aanbevelend,
Utrechtschcweg 53, Amersfoort.
DROGISTERIJ „DE GAPER"
JULIANA PLEIN 4. TELEFOON 635
NAAST APOTHEEK HAAN
In voorraad:
Deveo-Occulta Spatader- en Stoun-
kousen zonder gnmmi en
La9ticflor elastieken kousen met
gummi. Pracht kousen, wolke aan
alle verwachtingen voldoen per paar
18.75.
v Viandenstraat 20 Tel. 1S81
Vertrouwd en vakkundig adres
voor Uw
