Dr. Cannegieter vertelt
FAITES VOS JEUX
ARTSFORT
FAOTEUILS
DE PAPAVER
alleenverkoop
Firma J. W. van ACHTER6ERGH
4eu3iieerin6 westsimei 10-13
Zijn ervaringen op
IJsland
KOE STRAPERLO
IN ZANDVOORT
GESPEELD WORDT
M
*1
Ga voor Uw handwerken
ALLEEN naar een speciaal
zaak Daar vindt U de
grootste sorteering in alle
soorten
HANDWERKEN EN
handwerkmaterialen
Zeor concurreorendo prijzen.
Utrechtschiweg 85 Tel. 15
T~"1 "1
10 JAAR
GARANTIE
"W
Er zijn prachtige u-aarnemingen
gedaan, die van groot be
lang zullen blijken
te zijn
De radio als hulpmiddel
Dr. Cannegieter, de adj.-directeur van het
Koninklijk Meteorologisch Instituut, is zoo
juist van zijn reis naar IJsland i. v. m.
het Internationaal Pooljaar teruggekeerd.
Wij verzochten hem ons iets van zijn erva
ringen te vertellen; ons werd uiterst wel
willend onmiddellijk een onderhoud toege
staan, waaraan wij het volgende ontleenen:
Naar men weet, is op IJsland een Neder
landsche vliegtuigobservatieposl geweest,
waar gevlogen werd met twee Nederland
sche eenpersoons-Ie2PrvliP"i''iL'en o- -i
leiding van luitenant van Giossen; hij zelf
was de eene piloot, de ander was wacht
meester Bosch. Als mécanicien fungeerde
sergeant vliegtuigmaker van der Leden, -al
len van Soestcrbcrg.
Dr. Cannegieter is vol bewondering voor
de praestaties van dit drietal. Het vliegen
hier bracht groote bezwaren met zich,
maar de vliegers wisten zich er prachtig
door te slaan; ook toestellen en motoren
hielden zich uitstekend, dank zij de voor
treffelijke zorgen van den mécanicien.
Vaak waren de omstandigheden buitenge
woon moeilijk, een gevolg van de klimaat-
verhoudingen in het gebergte. In den zomer
treft men n.l. op IJsland meermalen veel
wolken aan. dikwijls zelfs epn gesloten
wolkendek. Door het gebergte zijn de weers
toestanden in het Westen, waar onze land-
genooten hun waarnemingen deden op het
Esha-plateau, 12 K.M. ten NO van Reyk
javik, geheel anders dan in het Westen.
Bovendien zijn de winden op IJsland door
het bodemrclicf vaak zeer turbulent. De
zen winter is er veel storm geweest («de
pressie over IJsland!"), de zomer was som
ber, steeds betrokken. Waar dit wolkendek
zich op pl.m. 600 M. hoogte bevindt, en het
gebergte ter plaatse maar wein'g hoogcr is,
steken er geen toppen boven de wolken
deken uit, zoodat bij volslagen bewolkte
lucht elke oricnteeringsmogelijkheid ont
breekt, temeer omdat het kompas volstrekt
onbetrouwbaar is vanwege de magneet-
ijzerbergen De vliegeniers konden dus
slechts opstijgen als er een gat in «le he
wol king was; hierdoor gingen ze omhoog,
bleven steeds boven het gat en kwamen
daardoor ook weer naar beneden. Zagen zij
zee of weiden door de opening, dan was
alles goed, maar bleek deze zich boven
grauwe bergen te bevinden, dan werd het
moeilijker. Men wist nooit precies hoe
hoog die waren en het gevaar was groot
bij de daling op een berg, in wolken ge
buid. te stooten.
Wanneer echter dc hemel een enkele
maal vrij is van bewolking, is de helder
heid van de atmosfeer verrassend. Op do
heenreis trof dr. Cannegieter het zoo; op
ongeveer 200 K M. afstand (pl m. Utrecht—
Groningen) kon hij reeds de Natna Jokull
zien, de beroemde hoogste top en gletschcr-
berg van IJsland, die pl.m. 3600 M. hoog is.
Van uit den observatiepost konden de Ne
derlanders bij helder weer de veel laccro
Snaefels Jokull, op een kleine 120 K.M. af
stand gelegen, duidelijk onderscheiden. Hier
was een gemengde Deensch Zwitserscho.
observatiepost, die onze militaire vliegers
als ze G000 M. hoog en horizontaal 100 K.M.
ver waren, zelfs konden zien. Deze door
zichtigheid van de atmosfeer is een gevolg
van de nabijheid van het Poolgebied, waar
natuurlijk geen industrie en ander stof
voorkomt. Ook hier le lande kan men dit
verschijnsel soms waarnemen bij N.W. of
NO. wind. Bovendien ligt IJsland temid
den van uitgestrekte zeeën, zoodat alle stof.
dat in dc lucht uit andere gebieden zich
bevindt, ruimschoots gelegenheid heeft
met den regen etc. te verdwijnen.
De Internationale Poolcommissie wilde
aanvankelijk van waarnemingen met vlieg
tuigen niets weten, men achtte het te ge
waagd in dit veraf gelegen gebied, van on
derdeelen verstoken on met gebrekkige ben
zinctoevoer. Voor den aandrang van dr.
Cannegieter is men tenslotte gezwicht, met
het gevolg, da* behalve 1e Nederlanders
ook de Finnen, Zweden en Amerikanen
vliegtuigstations nebben ingericht. Slechts
van de Finnen zijn de resultaten gedeelte
lijk bekend, daar alleen zij de resultaten
ter plaatse verwerkten. Ook zij hebben re
gelmatig gevlogen, zij het dan niet zoo
vaak en niet zoo hoog als wij. Ook van de
resultaten der andere stations is thans nog
weinig bekend; dc onze komen de 100 pet.
nabij. Nederland had een eenvoudig pro
gramma, dat practisch te verwezenlijken
was. Dit bestond uit dagelijksche waarne
mingen met vliegtuigen en loodsballons,
waarvan er vele boven dc 10 000 M. zijn ge
woest, een zelfs boven 1G.000 M Meteorolo
gische observaties betreffende wolkenvor
men trek en snelheid werden om de
drie uur gedaan Ook werd een klimatolo
gisch rapport omtrent dp windverhouding
samengesteld. 12 stations om het eiland
van den gewonen IJslandschen weerkundi
gen dienst hadden een hoeveelheid mate
riaal die echter nooit statistisch bewerkt
was met het oog op de luchtvaart. Nu is
dit de specialiteit van dr. Cannegieter. Van
hem is een methode van statistische bewer
king afkomstig, die niet alleen rekening
houdt met de windfrequentie uit de 8
hoofdrichtingen, maar vooral ook aan
dacht schenkt aan de veelvuldigheid der
sterke winden uit een bepaalde rich
ting, die juist voor de luchtvaart van zoo
veel belang zijn. Deze methode is reeds
door het buitenland aanvaard, het is te
hopen dat ook practische toepassing plaats
vindt.
Op aanwijzing van dr. Cannegieter heb
ben de vliegeniers de gegevens van de
12 IJslandsche stations volgens deze me
thode bewerkt gedurende de lange winter
nachten (vlak bij den Poolcirkel, die I Is
lands noordelijkste punt juist raakt), dat
cr net licht genoeg was, om van half
twaalf tot half twee een vlucht te onder
nemen. Het resultaat van hun werkzaam
heid is een unieke windstatistiek voor de
luchtvaart, zooals die tot nog toe niet be
stond. Dat is van te meer beteekenis. daar
het toekomstige transatlantische lucht-
vaartverkeer IJsland als steunpunt zal
moeten gebruiken, uitvoerige en betrouw
bare gegevens omtrent wind-sterkte en
-frequentie aldaar zijn dus internationaal
van onschatbaar belang.
Straicsfeerwaarnemingeii.
De bovengeschetste werkzaamheden wa
ren weliswaar door dr. Canneeieter voor
De Nederlandsche vlleatolgen te Reykjavik. Luitenant van Giesscn gereed voor
de eerste hoogtevlncht.
bereid en stonden in groote trekken ook
onder zijn leiding, maar werden toch uit
gevoerd door de rnilil :re vliegers. Het
doel vari dr. Cannegieter s reis naar f.ls
land was het verrichten van radioson 1
deeringen in de stratosfeer. In plaats van
zelf de stratosfeer te bezoeken, zoonis prof
Piccard en Ir. Cozijns kan men ook een
voudiger en goedkooper ballons oplaten,
die zelfregistrecrende instrumenten ann
boord hebben. Naar men weet berust hun
werking op de overbrenging van dc be
weging van het kwik in thermometer en
barometer, via een stelsel van hefboompjes
etc. op een stift, die op een met roet be
dekte draaiende trommel rust. De stift trekt
lijnen in het roet, overeenkomend met de
schommelingen in temperatuur en lucht
druk, die naderhand door vakkundigen
..teruggelezen" kunnen worden.
Op groote hoogte gekomen, waar de lucht
zeer ijl is barst de ballon en de instru
menten tuimelen naar beneden; soms wordt
een valscherm toegepast. Maar al te vaak
komt het nu voor, dat de instrumenten on
vindbaar blijken en alle moeite en kosten
zijn vergeefs geweest Daarom is men ge
komen tot het stelsel der radio sondes
peilers). De thermometer en barometer
worden nu niet verbonden met een be
roe te trommel, doch met oen serie electri
sche contacten, welke weer met een kleine
zender in verbinding staan. De seinen hier
van worden door den waarnemer beneden
opgevangen In elk geval zijn dus de obser
va ties bekend, ook al verongelukken dc
toestellen.
Deze methode is nog zeer nieuw en dr.
Cannegieter had voor zijn vertrek slechts
enkele proefnemingen kunnen doen. 20 ap
paraten nam hij mee, 17 werden opgelaten,
14 hadden deels succes. 8 volledig. Voor
waar een mooi resultaat' Waargenomen
werd de temperatuur ch de grens van de
stratosfeer; de temperatuur bleek daar hon
ger, de grens lager dan hier het geval is.
Dr. Cannegieter heeft hiermee de eerste
systematische stratosfeerwaarnemingen in
het Poolgebied verricht.
Van de 17 instrumenten zijn reeds 3
teruggevonden, die vrijwel onbeschadigd
waren. Dr. Cannegieter veronderstelde, in
verband met de "vindstiltc der laatste
dagen, dat nog we> meer apparaten terug
gevonden zullen worden
Zoo gauw deze toestellen terugkomen, zal
het eerste werk zijn er vier geheel in orde
te maken. Deze zullen naar Nieuw-Zeeland
gezonden worden voor waarnemingen in
het Zuidpool-gebied, waar het Pooljaar
eerst 31 Januari eindigt,
Tot 18 k 10 K.M. hoogte zijn de ballons
gestegen! Bij mooi weer heeft men ze
eenige malen met een kijker gevolgd cn
kon dan vaststellen dat de ballon, die be
neden een doorsnede van 1.80 M., boven
door de uitzetting van het gas echter oen
van -4 M. heeft, barstte op hetzelfde oogen-
blik dat de radioseinen achterwege bleven.
Steeds vonden tot ongeveer 6000 M. hoogte
gelijktijdige vliegtvig-wanrncmingon plaats;
men kon dan o. a. de stijgsnelheid van den
ballon controleeren. Meermalen was de
overeenkomst in dc waarnemingen opval
lend. Waren er afwijkingen, dan kon men
de radio-gegevens van gröótere hoogte met
het gevonden verschil corrigeeren. Een
maal is het gebeurd, dat een instrument,
waaraan geen valscherm bevestigd zat,
van zijn hoogte van ver boven do 10.000 M.
naar beneden viel en niet noemenswaardig
beschadigd was. Veine!
Begrijpelijkerwijze bestond cr op IJsland
groote belangstelling bij het publiek voor
de werkzaamheden van dr. Cannegieter cn
de zijnen. In dit land met zijn woeste ge
bergten, beperkte verkeersmiddelen en
schaarschc bevolking speelt de radio een
zeer belangrijke rol. lederen avond om 9
uur wordt b.v. de krant voorgelezen Dr.
Cannegieter ontving dan ook al spoedig het
verzoek het een cn ander over zijn werk
voor de radio mede te declcn. Met de hem
eigen bereidwilligheid voldeed hij hieraan
gaarne en nam tevens de gelegenheid te
baat om de bevolking op de beteekenis van
zijn instrumenten te wijzen en te verzoeken
ze te zenden aan het adres van het IJs-
landsch Meteorologisch Instituut, wanneer
men ze eventueel vond Ten overvloede
was een brief, in de IJslandsche taal ge
steld, die hetzelfde verzoek bevatte, aan
ieder instrument bevestigd.
Het vliegveldje, dat gebruikt werd, heeft
uitstekend voldaan. Mede hieraan is het
te danken, dat de gemiddelde hoogte der
vluchten in Juli boven de 6000 M. lag Het
werk der Hollanders opende de oogen der
IJslanders. Luitenant van Giessen hield
een lezing in Reykjavik cn het gevolg van
een en ander was. dat de autoriteiten hun
uitbreidingsplan annex wegennet in dier
voege wijzigden, dat rekening werd gehnu
'en met den aanleg van een groot vlieg
veld. waarvan bet tegenwoordige Holland
sche het centrum zal zijn.
Verschillende experts zijn nl do meening
toegedaan, dat het transatlantisch lucht
vaartverkeer in de toekomst niet met
water-, doch met landvliegtuigen zal plaats
O O
„Wie bent U, meneer?" vraagt de em
nloyé in smoking, als ik het Casino in
Zandvoori binnentreed. Ik geef mijn pas,
krijg een papiertje op naam en een cn
tréebiljet, samen 1.10. Dat betalen van
cntréegcld zou iets ongehoords zijn, als er
niet menscJien waren, zooals ik, die alleen
maar gaan kijken en niet spelen Want
welke kip is verplicht te betalen alvorens
geplukt te mogen worden?
Aan de overzijde neemt mon de overtol
lige klcedlng in ontvangst. De ervaring
beeft daar waurschijnlijk wijze leering ge
geven, men laat vooruit betalen.
Volgi bet beklimmen van een vveidsche
dikbeloopcrde trap. waarop ik bij twee ijs
comannctjes terecht kom, die zich als con
troleurs ontpoppen. En dan verkrijg ik toe
gang lot het heiligdom...
Een groote rechthoekige zaal, zeer hoog
van zoldering. Blauw, goud en pasteltin
ten. Up een verhevenheid tegenover den in
gang bloemen en planten en een overheer
lijk fonteintje dat waarschijnlijk de vredige
rust symboliseert, die hier zoek is. Maar
al het andere verdringend, overstemmend
een enorme menschenmenigtc, als onder
een sourdine, fel maar ingehouden. V'er
groote klodders zijn er, vaste sterronbeel
den, waarom velen als planeten en kome
ten zwerven. De klodders houden de oogen
strak gevestigd op iets in het midden; als
ik dichter bij kom, blijkt het een roulette
te zijn met een constructie er aan. Ik wil
alles grondig in mij opnemen, om getrouw
verslag aan de lezers uit le kunnen bron
gei* Zelf spelen?? Ik denk er geen oogen
blik aan. Ik ben platzak cn zou zeker
daarvoor niets over hebben. Nee, alleen
maar kijken, hoè de anderen „behendig"
zijn; het waarom behoef ik niet op te los
sen.
Jonge, wat is het hier vol. Ik heb de
grootste moeite om een plaatsje te vinden,
vanwaar ik iets zien kan. Nu begrijp ik,
dat Zandvoor en Scheveningen dit week
end voor bet eerst sinds jaren alle hótcls
cn pensions uitverkocht hadden. Maar nu
eens opletten.
Op de groote groene tafel draait in het
midden onverstoorbaar in gelijkmatig tem
po do roulette. Aan weerskanten is cr een
veld met cijfers, om in te zetten. Niet het
gewone type, van Monte-Carlo en privé
clubs, wat vereenvoudigd en met 24 in
plaats van 36 cijfers. Veroctcrae kansen
van de bank, in verband met zero, flitst
!nc door het hoofd. Aan ieder tafelcinde een
croupic^, in liet midden verschillende,
waarvan een „het balletjo" bedient. Gladde
kerels, goed gekleed, ongelooflijk handig
met hun barkjes en de ronde fiches; spre
ken een rad Waalsch, dat soms op Fransch
lijkt.
De truc is eenvoudig: de aanvoerder der
croupiers laat het balletje in een opening
vallen; vrijwel onmiddellijk daarna komt
het in een gootje met tallooze bochten en
een zeer flauwe helling, stijgt zelfs hier cn
daar even. Na 25 seconden rolt het van
het gootje op de roulette, waarvan elk
nummer een bakje vormt, waarin het balle
tje blijft liggen. Theoretisch dus inderdaad
behendigheid. Als men de omwcntclings-
snelheid kent en dc tijd weet, die het bal
letje noodig heeft om zijn weg langs het
gootje af te leggen, kan men wiskunstig
zeker berekenen op welk nummer liet zal
neerkomen. Maar., een deur gaat open
cn het tocht: het been van een forsche
heer slaapt, hij verzet het, tegen dc tafel;
dc temperatuur en de vochtigheid wisselt,
kortom dc behendigheid die hier vcrcischt
wordt is, van de soort, die baron von
De echte speelbank
sfeer. S rakke gezichten
en „behendigheid"
Mïlnchhauscn bezat, die zichzelf aan zijn
haar omhoogtrok
Als het balletje begint te rollen, klinkt
het aloude; Mesdames, Messieurs, faites vos
jeux, na tien of vijftien seconden; Ri-jn ne
va plus. In die luttele tijd speelt het inzet
ten zich af. Het balletje rolt voort en krin
kelt op de roulette. Nummer en kleur wor
den afgeroepen en thans begint de behendig
heid, n.l. van de croupiers, die harken om
een oude tuinbaas jaloersch te maken. En
van sonjmige oude dames, die niet heel pre
cies meer weten, waar ze gezet hebben en
de winst van een ander inpalmen, die te
beleefd is om aanmerking te maken. Of er
ontstaat een kleine woordenwisseling, ^die
met feilloozc zekerheid door den croupier
beslecht wordt.
Het ls een feest, dat publiek. Er zijn wel
wat exotische typen onder, maar in hoofd
zaak zijn 't de lieden uit onze vertrouwde
omgeving. Daar staat Uw sigarenwinkelier,
altijd bereid een gezellig praatje te houden,
nu somber cn strak, alleen aandacht voor
Hel Spel. Die dame daar is Mevrouw X, die
w^t verderop bij mij in de straat woont. En
een wat vage jongeman herkent u als te bo-
hooren tot hot personeel van Uw kantoor;
vorige weck hebt U hem nog een geducht
standje moeten geven, omdat hij eigen cor
respondentie onder kantoortijd behandelde
en do Uwe „vergat".
Dames van onbestemde leeftijd spelen ge
concentreerd. Hun gezicht staat effen, non
chalant, als van een ieder. Ze zitten, of
staan daar, kijken eens rond, tellen hun
fiches. Een enkele maal staat er oen op;
mon ziet haar even later in gesprek met een
heer, haar man; zij betoogd nadrukkelijk
overtuigend, hij is terughoudend, dan aarze
lend, dan gaan ze samen naar de chan-
geur, die ook wisselaar zou kunnen heeten
en het druk heeft. Daarna naar de cassa.
Vervolgens zij naar de speeltafel, hij naar
de bar, waar een aangenaam muziekje de
concurontie met het groene laken nauwe
lijks volhoudt. Als haar man toevallig niet
aanwezig is, vraagt zij een ander...
Ieders uiterlijk is volslagen onbewogen,
soms strak, soms glimlachend, steeds on
geïnteresseerd. Maar nauwelijkt klinkt het:
Faites vovs... of daar molenwioken tallooze
armen door de lucht, mon leunt voorover,
grijpgrage klauwen schuiven fiches op een
nummer, chevai, een kleur. Rien ne va
plus, on de rust keert weer, de onaandoen
lijkheid. Maar de voorhoofden glimmen of
zijn met fijne pareltjes bezet.
Iemand klampt een bekende aan, zegt een
paar woorden, haalt een gouden hoiloge
uit zijn zak, biedt het den ander aan, die
„neen" schudt en doorloopt
Aar\ den wand een reclame voor koude
schotels, goed en niet duur; kunnen wel
eens noodig zijn en waarom zou men eigen
lijk tweemaal entrée betalen? Zonde van
het geld!
En dan is cr nog het Heilige der Heiligen,
de Ccrcle Privé. Om daar te worden toege
laten, moet men lid zijn. Maar om lid te
kunnen worden mag je nog nooit veroor
deeld zijn, nog nooit failliet zijn gegaan,
moet goede referenties kunnen opgeven etc.
Althans, dat wordt beweerd. Ik kon het ver
schil met de groote zaal niet zoo gauw con-
stateeren; er is maar één tafel en de inzet
ten zijn hooger. Maar dat is al veel!
Er loopt een gerucht, dal een bekend Ne-
derlandsch sportsman hier dezer dagen de
bank heeft laten springen. Het idee is wel
prettig; stel je voor, zoo op een enkele
avond ongehoorde sommen in de wacht te
sleepon, waarvoor ik anders vaten inkt
moet verschrijven. Zou ik toch even.—
hebben. IJs'.«,nd, wij vc-raclddon dit hier
boven reeds, zal dan als steunpunt moeten
dienen en dus over een groot uitstekend
uitgerust vliegveld moeten beschikken.
Onze lanrlgenootea hebben thans in deze
materie groote ervaring opgedaan; zij be
schikken over gegevens, die niemand nn
dors verstrekken kan en die van onschnt
banr nut voor het latere vliegverkeer zul
len zijn Nederland heeft wel alle reden
om trot.sch te zijn op de ianogenooten. die
op zoo schitterende wijze den natioralen
naam in den vreemde nooggphouden heb
ben.
Gelukkig blijkt ook de regeering dit te
hebben ingezien. Op aandrang van dr. Can
negieter. die zich steeds bescheiden op den
achtergrond houdt, anderer werk alle waar-
decring doet toekomen, maar zijn eigen
prestaties van vvereldbeteekenls achteloos
voorbijgaat, is men thans niet in de fout
van de eerste Indié-vlucht vervallen, maar
heeft zoowel den officier van Giessen als
den onderofficier Bosch tot ridder in de
orde van Oranje Nassau gemaakt. De
mécani' ion van der Leden werd eervol on
derscheiden met de gouden eere medaille.
Bravo, dit is de juist»* weg' Als Nederlan
ders den naam van het vaderland in den
vreemde met eere doen noemen, moet Ne
derland hun daarvoor zijn dank en bewon
dering betuigen, zonder onderscheid van
rang of stand.
