SIERKUNST
TORGLER VERKLAART ONSCHULDIG
TE ZIJN
VAN DER LUBBE LACHT..
HET PROCES TE LEIPZIG
De voorzitter vermaant hem op
duidelijke en verstaanbare
wijze te antwoorden
Objectieve behandeling
aangevangen
Van der Lubbe heeft weer voed
sel tot zich genomen.
L e i p z i g, 25 Sept. (V.D Hoewel Van der
Lubbe hedenmorgen nog niet was voorge
leid, zou hij volgens mededeelingen van
zijn verdediger, den advocaat Seuffert, zich
gisteren in den gevangenistuin zeer opgc
ruimd hebben gedragen. Als een normaal
krachtig rnenscli had hij gewandeld en ook
voedsel tot zich genomen Ais voornaamste
bijzonderheid werd echter medegedeeld, dat
hij het voornemen heeft te kennen gegeven,
heden eenige verklaringen te zullen afleg
gen. Of dit Inderdaad zal geschieden, zal af
gewacht moeten worden.
In de zaal bevond z*ch hedenmorgen de
consul-generaal te Leipzig Knobel, die de
Nederlandsche regcering op de hoogte
houdt van den gang van zaken tijdens het
proces. Knobel zou verklaard hebben, dat
hij de vaste overtuiging was toegedaan, dat
Van der Lubbe tijdens het vooronderzoek op
geen enkele wijze eenig onrecht was ge
schied en dat hij ook thans een uitstekende
en zelfs zorgvuldige behandeling had. De
Van der Lubbe behandelende genceshesr dr.
Schütz is sedert vele jaren gevangenisdok
ter te Leipzig en niet aileen de justitieele
autoriteiten, doch ook het publiek stelt
groot vertrouwen in hem.
Ook heden was de belangstelling 'groot.
Orn 10 uur werd de zitting geopend.
Van der Lubbe maakte weer bij zijn bin
nengeleiden denzelfden indruk als Zaterdag,
doodsbleek zonder eenige belangstelling
voor wat om hem heen gebeurt Of hij, zoo
als hij beloofd heeft, zijn houding zal wijzi
gen, zal afgewacht dienen te worden.
Zuster van Dlmitxot als ge
tuige.
Leipzig. Voor het begin van de zitting
deelt de verdediger van den Bulgaar Dimi-
trof, dr. Teichcrt, mede, dat do zuister van
den beklaagde te Leipzig is aangekomen en
verzoekt als getuige te worden verhoord. Na
een korte beraadslaging van het Hof wordt
besloten mej. Dimitrof als getuige te hoo
ien. Het eerste, wat de tolk tot mej. Dimi
trof heeft te zeggen is een waarschuwing
van den president, dr. Bünger: „U behoeft
hier niet te lachen, het gaat hier om zeer
ernstige zaken".
Getuige Dimitrof verklaart uit Parijs te
komen. Zij bevestigt, dat haar broer lid
was van de Bulgaarsche communistische
partij en deel uitmaakte van het centraal
comité.
Voorzitter: U hebt gecorrespondeerd met
uw broer, toen hij in Duitschland was. Wat
heeft hij u toen medegedeeld?
Getuige: Hij schreef mij, dat hij het zijn
plicht achtte van Duitschland uit voor de
Bulgaarsche communistische beweging te
werken, omdat hij naar zijn land niet meer
kon terugkeeren.
Overigens bevestigt zijn zuster op vragen
van Dimitrof, dat hij haar geschreven heeft,
dat hij wekelijks 2 3 persartikelen lever
de en dat hij materiaal over de Bulgaar
sche communistische beweging had verza
meld.
Ook van zijn pogingen, om de buitcnland-
schc pers te intcressceren voor een amnestie
voor de Bulgaarsche emigranten, had hij
haar verslag gedaan.
Dimitrof: „Heb ik er niet voor willen
zorgen, dat de amnestie tot stand kwam,
zoodat ik eindelijk naar Bulgarije terug
kon keeren?"
Getuige: „Hij wenschte steeds naar Bul
garije terug te kunnen keeren, om zich aan
de belangen van dc Bulgaarsche arbeiders
te kunnen wijden."
President: „Maar Dimitrof, u kunt toch
wel begrijpen, dat wij dat ook reeds eer
der geloofd hebben."
Dimitrof: „Heb ik mijn zuster eind Ja
nuari of begin Februari 1933 geschreven,
dat ik, wanneer ik geen amnestie kreeg,
weer naar Moskou terug zou gaan?"
Getuige: „Dat heeft hij mij geschreven".
De Reichsanwalt Werner vraagt de ge
tuige, of haar broer haar ook niet bad mee
gedeeld, dat hij werkzaam was geweest op
liet terrein van dc Roode IIulp.
Dc getuige kan zich dat echter niet her
inneren.
Tenslotte wordt naar aanleiding van vra
gen van Landgerichts-direktor Parisius ge
constateerd, dat de getuige van einde 1926
tot Junf 1933 ononderbroken to Moskou
beeft vertoefd en daar begin November 1932
ook den huidigen beklaagde Popof voor
bet laatst had gezien.
Het valt op, dat tijdens dit verhoor de
beklaagcc van der Lubbe op zijn stoei ge
heel in elkaar i6 gezakt en schijnt te slapen.
President: „De getuige heeft eerst gezegd
dat zij niet precies kon herinneren, wan
neer zij den beklaagde heeft gezien. Na een
opmerking van Popof weet zij plotseling
precies dat zij hem oind October 1932 gezien
heeft. Hoe komt dat zoo opeens?"
Getuige: Ik heb hem niet eenmaal, doch
dikwijls gezien.
Popof: Was de getuige in het midden
van Mei in een vacantieverblijf in dc buurt
van Moskou?
Oberrcichsanwalt Werner: Dat is eon sug
gestievo vraag, waardoor de getuige in
den mond wordt gegeven wat zij moet ant
woorden.
Popof ontkent opgewonden, dat hij een
suggestieve vraag hoeft willen stellen.
Getuige: Ik weet, dat hij daar is geweest
Verdere vragen heeft Popof niet te stellen.
Daarentegen vraagt de Bulgaarsche be
klaagde Tanef of do getuige weet, dat hij
in 1923 leider van een opleidingsschool is
geweest Op deze vraag wist mej. Dimi
trof geen antwoord te geven.
Tanef verhoord,
Aan het slot van haar verhoor verklaart
getuige Dimitrof nog, dat Tanef in het be
gin van Februari 1933 uit Moskou vertrok,
met bestemming Bulgarije.
Het hof gaat thans over tot het verhoor
van den derden Bulgaarschen beklaagde
Tanef. Hij is in 1897 als zoon van een ar
beider te Gevgcli geboren en woonde te
Berlijn op het moment van zijn arrestatie
aan dc Hohenzollerndamra. Hij ontkent,
dat hij gelijktijdig twee woningen had. Van
beroep is hij schoenmaker. Sedert 1919 is
hij licl van do communistische partij.
In Bulganjo is hij tweemaal tot gevan
genisstraf van elk 12l/s jaar veroordeeld.
Toen hij van de eerste straf 8 maanden had
uitgezeten, werd hij door het afkondigen
van een amnestie in vrijheid gesteld.
President: „Uw vader is bij een Bulgaar
schen opstand gevallen?"
Tanef: „In 1903 nam mijn vader aan den
opstand cfer Macedonische revolutionaire
beweging deel. Drie jaar later viel hij in
1cn strijd tegen de Turken".
President: „Hebt u ook zelf aan derge
lijke opstanden en onlusten, in het bijzon
der voor zoover die van communistische
zijde werden veroorzaakt, deelgenomen,
bijv. in 1925?"
Tanef: „In dat jaar was cr in Bulgarije
geen communistische opstand. Niettemin
werden twintigduizend arbeiders cn boeren
neergeschoten."
De voorzitter geeft den beklaagde den
raad politieke beschouwingen uit te stel
len cn tot de zaak zelf terug te keeren.
President: „Wij willen weten, wanneer
Tanef naar Moskou is gekomen"
Tanef: „Ik ben midden October 1926 daar
aangekomen".
President: Wat hebt u daar gedaan?"
Tanef: „In de jaren 1926 on '27 heb ik
er als schoenmaker gewerkt Van 1928 tot
September 1931 ben ik er politiek ge
schoold."
President: „In Moskou bent U toch ook
in nauwe relatie gekomen met de commu
nistische beweging in het algemeen."
Tanef: „Met dc Russische Communisti
sche Partij heb ik geen contact In 19*29
kreeg ik amnestie en in October 1931 ging
ik via Polen naar Tsjecho-Slovakijc".
Er wordt een pauze van twintig minuten
gehouden, waarna het verhoor van Tanef
wordt voortgezet
Londen, 25 ScpL (H.N.). De bekende
feministe, Sylvia Pankhurst, die deel heeft
uitgemaakt van dc internationale commis
sie, die het schijnproces over de brandstich
ting in den rijksdag heeft gearrangeerd,
crklnart thans in de Sunday Dispatch, dat
.•olgens haar overtuiging de nationaal-
socialisten niet schuldig zijn aan de brand
stichting. Zij heeft belangrijk materiaal in
handen gekregen, waaruit dc schuld van
v. d. Lubbe duidelijk blijkt.
Na de pauze wordt het verhoor van den
Bulgaarschen beklaagde Tanef voortgezet,
aaruit blijkt, dat hij gedurende ecnigen
tijd ook lid was van het centraal comité der
communistische partij in Bulgarije. Over
zijn nadere werkzaamheden in deze functie
il hij zich echter niet uitlaten, naar hij
zegt om te vermijden dat de Bulgaarsche
politie materiaal ter beschikking zou krij
gen.
Er ontspint zich een langdurige discussie
over de echtheid van de pas waarmee Ta
nef Duitschland binnenkwam. Hij erkent do
identiteit van het hem voorgelegde pas
poort.
Van der Lubbc's verdediger dr. Seuffert
raagt Tanef, of hij van der Lubbe kent.
Van der Lubbe laat ook dezo vraag, die
hem zelf betreft, pas6eeren, zonder dat uit
iets blijkt, dat zijn aandacht er door geprik
keld wordt. Hij zit in gebukte houding, het
gezicht omlaag cn af cn toe lacht hij voor
zich heen. De advocaat Reichcrt meent op
deze houding van v. d. Lubbe de aandacht
te moeten vestigen.
Tanef antwoordt: „Ik ben op 24 Februari
voor dc eerste maal in Berlijn gekomen. Ik
ersta geen woord Duitsch. Hoe zou ik v. d.
Lubbe kennen?"
Oberreichsanwalt dr. Werner: „Wat was
dan het doel van uw Berlijnsche reis?"
Tanef: „Ik wilde een bijeenkomst met
Popof hebben om met hem een campagne
oor de geamnestieerden te organieceren.
Ik zou ook in opdracht van het centraal
comité te Parijs werken. Daarom werd Ber-
ijn als verblijfspunt gekozen omdat het een
centrum is, dat Moskou met Parijs en an
dere steden verbindt".
Het verhoor van Tanef is hiermee voor-
loopig beëindigd en thans komt het met
groote belangstelling tegemoet geziene ver
hoor van den eenigen Duitschen beklaagde,
het voormalige communistische Rijksdaglid
Torgler.
Hot verboor van Torgler.
Alvorens de Duitsche beklaagde, het Com
munistische voormalige Rijksdaglid Torgler
gehoord wordt, verzoekt zijn verdediger Dr.
Sack Torglor in do gelegenheid te stellen
een samenhangend geheel to kunnen mede-
deelcn over zijn leven.
Torgler, die oi 25 April 1893 te Berlijn
als zoon van een gemeente-arbeider werd
geboren, begint zijn verklaring aldus:
„Mijn eerste woorden zou ik willen wij
den aan bet overeenkomstig de waarheid
constateeren van het feit, dat ik geheel on
schuldig ben, dat ik met de misdadige
brandstichting in den Rijksdag noch direct
&och indirect, middelijb of onmiddellijk iets
te maken heb. Uit woode dat men mij cn
mijn partij in verband met deze misdaad
heeft gebracht, ben ik op 28 Februari, den
dag na de brandstichting in den Rijksdag
vrijwillig cn in gezelschap van twee advo
cateD, nl. Dr. Rosenfeld cn zijn dochter,
Frau Dr. Kirchheimcr, naar het politicpre
sidium gegaan".
Do president: „Wij kunnen ons ten op-
zichto van u niet anders gedragen dan te
genover do andere beklaagden. Wij moeten
thans iets omtrent uw persoon hooren en
het andere moet u voor later bewaren.'
Torgler: „Ik heb zeven maanden on
schuldig in arrest gezeten cn ik moet mij
nu uitspreken."
Torgler gaat dan over tot een zakelijke
beschrijving van .zijn levensloop.
Zijn verdediger dr. Sack verzoekt to mo
gen vragen of de werkzaamheid van Torg
ler niet absoluut legaal is geweest en of
hij ooit lid van het centraal comité der
K.P.D. is geweest.
Torgler bevestigt, nooit lid van het een
traal comité te zijn geweest: „Ik wa6 in het
laat6tc jaar uitgever van het mededoclings-
blad der communistische Rijksdagfractie
Der Rote Waehler". Overigens was ik voor
geen publicaties verantwoordelijk".
v. d. Lebbe wordt weer
gehoord.
Hiermede is het eerste deel van het ver
hoor beëindigd. Do Senaat behandelt ver
volgens het objectieve gedeelte.
Beklaagde van der Lubbe wordt voorgc
roepen en neemt plaats onmiddellijk voor
de tafel van de rechters. Naast hem zit zijn
verdediger.
Voorzitter: „Ik raad u thans aan, be
klaagde van der Lubbe, en ik verzoek u
mij antwoord te geven op de vragen, die
ik u stel op duidelijke en verstaanbare
wijze. Het is voor u noodig dat u duidelijk
maakt hoe de zaak zich heeft afgespeeld
Wanneer wij uw antworoden niet kunnen
erstaan of niets met uw antwoorden kun
nen beginnen, blijft ons slechts den ande
ren weg over, die het strafproces on6 laat
n.l. uit de acten de vroegere verklaringen
weer op te stellen. U hebt vroeger op man-
'ijke wijze op iedere vraag antwoord gege
ven. Het is niet zoo geweest, dat men met
moeite uit u de antwoorden heeft moeten
trekken. U hebt uw verklaringen lcvendi?
en met belangstelling afgelegd, ook wan
neer u niets werd gevraagd. Hebt u me ver
staan? Wilt u dat doen?"
Van der Lubbe knikt bevestigend.
De voorzitter stelt thans gedetailleerd vast.
waar de beklaagde van der Lubbe 6edert
zijn aankomst te Berlijn op 18 Februari
heeft gewoond. Volgens dc vaststellingen
an commissaris Heilig, heeft hij den
nacht van 18 op 19 Februari doorgebracht
in het Tehuis voor mannen in de Alcxan
drincstrassc, den nacht van 19 op 20 Fe-
bruaric in 't asyl voor dakloozen in de Fró
belstrasse en den nacht op 21 Februari en
op 22 Februari eveneens in de Fröhelstrasse
Den nacht van 22 op 23 Februari heeft hij
doorgebracht te Ncuköln bij een vrouw, op
haar uitnoodiging. In de drio daarop vol
gende nachten was hij wederom in het te
uis voor mannen in de Alexandrinestras
se.
Dc voorzitter: „Is dat juist?'
Van der Lubbe: „Ja".
De voorzitter: „Is hij den Zondag daarop
naar een S.P.D.-concert gegaan op do
Bülowplatz?"
Van der Lubbe knikt toestemmend.
De voorzitter: „Op Woensdag 22. Februari
heeft de beklaagde zich naar Ncuköln be
geven en wel naar het bureau voor steun
erleening aan den Mittclweg. Hij heeft
daar met verscheidene werkloozen gespro
ken. Daar heeft een werkloozo gezien, hoe
Van der Lubbe een geldstuk in de collecte
bus heeft geworpen Een andere wcrklooze,
een zekere Blngcn, zou hebben gezegd:
Dat zal wel je laatste geld zijn" Waarop
an der Lubbe bevestigend heeft geant
woord. Toen de eerste werkloozo weer uit
het lokaal kwam, zag hij Van der Lubbe
in gesprek met verscheidene werkloozen,
waaronder zich Bingcn en een zekere
Zachow bevonden. Zachow zou verteld heb
ben, dat in de Sonncnallee S A.-mannen an
dere arbeiders, dc S.P.D. en Roode Front-
insignes hadden afgerukt Hij heeft zijn
vriend Bingcn van gexvelddadigen tegen
stand moeten afhouden. Van der Lubbe
heeft gezegd: „Men moet tegenacties inzet
ten". Zoo is ook de Russische revolutie ont
staan. Er moet dus thans revolutie worden
gemaakt. Daarvoor is het nog niet te laat."
De voorzitter: „Beklaagde Van der Lub
be, is dat zoo?"
Van der Lubbe: „Dat kan zijn".
Zachow zou dan verder hebben gezegd,
dat men openbare gebouwen moest in
brand steken, opdat het volk het begin van
de revolutie zal kunnen bemerken."
Voorzitter: „Beklaagde van der Lubbe,
hebt U dat geboord?"
Van der Lubbe: „Ja".
Voorzitter: „Ook dat van het aansteken?"
Van der Lubbe: „Dat niet in bet bijzon
der, nauwkeuriger kan ik mij de zaak niet
herinneren".
Bingen zou vervolgens in den loop van
het gesprek hebben geantwoord: „Dan heb
ben wc ook den Rijksdag noodig, want óf
we komen dan aan de macht en dan zijn
zij overbodig, óf de anderen komen aan de
macht en dan komen wij cr niet in. Men
moet bet volk doen ontvlammen, bruggen
vormen, S.A.-lieden met benzine overgie
ten en in brand steken."
Voorzitter: „Hebt U dat geboord?"
Van der Lubbe: „Ja".
De voorzitter: „Ook dat men S.A.-lieden
in brand zou willen steken?"
Van der Lubbe: „Neen".
Zachow heeft verder gezegd: ^Men moet.
niet zoo maar bier cn daar gebouwon in
brand steken. Van der Lubbe zou hierop
enthousiast zijn geweest.
Bingen beeft Zachow met de olleboog
aangestooten en gezegd: „Die jongen heeft
gelijk, die kunnen wc gebruiken".
Van der Lubbe heeft daarop gezegd, dat
hij als communist overtuigd is van de
noodzakelijkheid van revolutie. Ilij heeft
ook reeds eenige ervaringen op di'. gebied
verzameld.
Dc voorzitter: „Hebt U dat gezegd, be
klaagde?"
Van der Lubbe: „Dat kan zijn".
Van der Lubbe zou hierop zijn pas en de
roodo lidmaatschapskaart der Communis
tischo Partij uit zijn zak hebben gehaald
cn er naar hebben geïnformeerd, waar dc
K.P.D. haar zetel bad.
Voorzitter: „Is dat juist?"
Van der Lubbe: „Dat kan mogelijk zijn."
Toen Van der Lubbe informeerde waar
men kon gaan eten, hebben de beide an
deren hem meegenomen naar bet restau
rant van Schlaffke.
Op de vraag van den voorzitter, of hij
ook zelfs eens bij bet verhoor beeft toe
gegeven, te hebben verklaard, dat open
bare gebouwen in brand moesten worden
gestoken, hoort men van beklaagde van der
Lubbe eerst een „ja", dan evenwel na lang
aarzelen cn na vragen van zijn verdediger
weder „neen".
Overigens acht hij het mogelijk, dat bij
van mcening is geweest, dat de tactiek der
K.P.D. verkeerd is, en dat men energieker
moet optreden. Ook kan bet wel zijn, dat
hij heeft toegegeven communist te zijn-
Voorts wordt Van der Lubbe voorgehou
den, wat betreffende zijn uitlatingen in dc
dagen voor de stichting van den brand in
het Rijksdaggebouw is bekend geworden cn
geconstateerd. Hij beeft zich erover uitge
laten, dat het noodig is, dat ook de Duit
sche communisten zelfstandiger en scher
per optraden dan tevoren. Daarbij zou men
ook niet mogen terugschrikken voor het
in brand steken van openbare gebouwen.
Thans doet zich do vraag voor, of Van der
Lubbe, die weer volledig in zichzelf is ge
keerd, deze vragen en constalecringcn wel
heeft gehoord en begrepen. Hij verklaart,
dat hij heeft verstaan. Men gaat er dan toe
over met hem door middel van een tolk te
spreken.
Een getuige, zekere Janecke, met wien
Van der Lubbe in zijn Berlijnschen tijd is
bijeen geweest-, herinnert zich hem nog
goed. Van der Lubbe beeft bij Janecke een
krant gekocht cn daarbij verklaard, dat
hij naar Duitschland is gekomen om de
Duitsche communistische toestanden te lec-
ren kennen
Voorts is geconstateerd, dat v. d. Lubbe
zich er over heeft uitgelaten, dat de Duit-
scho arbeiders niet wisten wat zij wilden.
De K.P.D werkto niet intensief genoeg,
v. d. Lubbe geeft toe, dat hij zich op die
wijze heeft uitgelaten. Hij is in dc woning
van een zekeren Starker geweest, waar hij
heeft gegeten cn verteld beeft van zijn rei
zen. Ook hoeft hij de leiding der K.P.D.
slap genoemd. Ilij heeft gezegd dat de re
volutie moest worden gemaakt. Iedere ar
beider zou dc leider van zich zelf moeten
zijn. Men heeft geen andere leiders noo
dig Tot 5 Maart wilde hij te Berlijn blijven.
Wanneer tot dan niets zou geschieden, zou
hij weer naar Holland terugkeeren. Allen
kijken naar Duitschland. Er moeten uiterst
radicale maatregelen worden genomen. Op
denzelfden dag heeft hij nog een opmarscli
van de S.A. gezien en opgewonden ver
klaard: Hier moet iets gebeuren. Zoo ge
duldig als de Duitschers zijn de Holland-
sche arbeiders niet en ook niet zoo laf.
Betreffende de werkzaamheid van v. d.
Lubbe op Vrijdag, den dag voor de eerste
brandstichting, is nog minder gewaar te
worden. Met veel moeite komt men cr ach-
tcf, dat v. d. Lubbe dien Vrijdag ten minste
een wandeling door Berlijn in de richting
van dc Alcxanderplatz heeft gemaakt.
De voorzitter: Wilt U ons vandaag mis
schien zeggen, wat U dien Vrijdag hebt ge
daan?
Hierop wordt niet geantwoord,
v. d. Lubbe bevestigt slechts de verkla
ringen van den Oberreichsanwalt dr. Wer
ner, dat hij in de Prins Ilandjcry-strasse te
Neukoeln tegen jonge communisten heeft
ezegd, dat iets moet gebeuren, iets moet
worden ondernomen.
Hierna verdaagde de voorzitter het ver
dere verhoor van verdachte v. d. Lubbe tot
Dinsdagochtend half tien.
Een bizonderc berichtgever meldt ons d.d.
21 September uit Leipzig:
De e3rste drio dagen van het sensatio-
necle proces v. d. Lubbe liggen achter ons.
Gezien bet feit, dat tusschcn openingszit
ting en vonnis weken zullen liegen, waar
bij ook nog een intermezzo van minstens
acht dagen in Berlijn, waar het proces in
liet gebouw van den rijksdag zal worden
voortgezet, bhden deze eerste dagen eigen
lijk nog geen mogelijkheid om de materie
te overzien. Weten we bijvoorbeeld, of v. d.
Lubbe, die een hongerstaking begonnen is,
dit proces niet reeds morgen of overmorgen
,in dc lucht zal dom vliegen", wat dan
een volkomen nieuwe voorbereiding zal
noodig maken?
En toch voelen wc ons verplicht, den lezer
reeds heden eenige algemeeno beschouwin
gen te geven, di-3 we putten uit de korte,
maar zeer leerrijke ervaringen, welke we
hier in en buiten de groote zittingszaal van
het rijksgerechtshof -hebben opgedaan.
Hot sensationeele element in dit monster-
Droccs, de eigenlijke re^en voor dc belang
stelling van de geheele wereld, ligt nu
eenmaal in de omstandigheid, dat in en
buiten Duitschland onder raillioenen men-
schen de overtuiging zich vastgezet heeft,
dat weliswaar de jeugdige Hollandsche „ra
den-communist" Marinus van der Lubbe de
hoofdbraridstichter geweest is, maar dat hij
slechts werktuig was van verborgen mach
ten, die niet in Moskou, niet in de bestuur
van de Duitsche communistische partij,
maar in zekere bureaux der nieuwe Duit
sche regeling, dan wel in bcstuurskringen
an de nationaal-socialistische Duitsche ar
beiderspartij 'gezocht moeten worden.
Spreekt men bier met journalisten, die
UTRECHTSCHEW
hoek ST v.d. HAGENLAAN
NIEUWE STOFFEN METZ Co.
(LIBERTY)
VERVAARDIGEN VAN JAPONNEN
OP EIGEN ATELIER.
9
MODERNE WOLSOÓRTEN,
APARTE KLEUREN,
IN DE TOONZAAL TENTOON
STELLING WERKEN W. BOSMA
uil andere landen naar Leipzig gekomen
zijn, dan hoort men nog eens onomwonden
vertellen, hoe men de dingen in het bui
tenland, ook bij ons in Nederland, veilal
ziet. Men meent daar, dat do brandstich
ting wel op een voor het nationaal-socia-
lismc bijzonder gelegen oogenblik, nl. zoo
kort voor dc verkiezingen voor den nieu
wen rijksdag, gekomen is. De „nazis", aldus
redeneert men, hadden een grootsche pro
paganda voor hun partij en tegen htft Mar
xisme noodig. Het materiaal, dat zij in het
bekende centrum der Duitsche communis
ten, het Karl Liebknecht Haus in Berlijn,
gevonden haddon, was echt of niet
wel dankbaar genoeg om do communisti
sche partij van hoogverraad en landsver-
raad te beschuldigen cn volkomen te ver
bieden.
Maar om tot oen overweldigende meerder-*
heid in den niéuwen rijksdag te komen,
om die meerderheid zoo groot te maken,
dat men de 'gewenschte parlementaire
macht van aller stemmen bereikte zon
der ondersteuning van eenige andere partij,
in het bijzonder van het katholieke cen
trum én de Bciersche Volkspartij, had men
een geweldig gebeuren noodig, een daad,
die hij de massa's in Duitschland een zoo
enormen schrik voor het marxisme in het
algemeen cn het communisme in het hij
zonder zou moeten wekken, dat millioenon
W3ifclende kiezers nog tijdig naar het na-
tionaal-socialismo zouden overloopen. En
van die gedachte uitgaande, aldus redeneert
men in het buitenland, provoceerde dc re
gcering zelf den brand in den rijksdag en
offerde daarvoor de levens van eenige fan&-
tici, van den Nederlander v. d. Lubbe in
de eerste plaats.
Nu is het natuurlijk volkomen uitgesloten
dat schrijver dezer hierover een persoon
lijke meening neerschrijft. Wij willen ons
tot absolute objectiviteit bepalen, ook al
witen wij, dat het zoogenaamde „Nieuwe
Duitschland" het begrip objectief-zijn ver
klaart heeft te verachten; alles onder het
motto: „wie niet voor mij is, is tegen mij
Wij geven geen persoonlijke meening, om
dat wij ze in dit bijzondere geval niet,
of beter gezegd nog niet hebben. „Politiek
is ccn vuil bedrijf" placht men vroeger ook
in Duitschland te zeggen. Het zou niet de
eerste maal zijn, dat in de politiek dingen
gebeuren, di3 in het normale leven het dag
licht niet verdragen kunnen. Ja, tijdens een
der groote corruptie-processen der laatste
maanden in Duitschland, het proccs-Gcrcp-
ke, heeft de vroegere leider der Duitsch-
nationale Volkspartij, dc internationaal be
kende graaf v. Westarp, zelfs als gïtuige
verklaard, dat z.i. in de politiek dingen ge
oorloofd zijn, die men als „gewoon mensch"
als misdadig beschouwen zou. Het ware in
teressant uit zijn mond tc hooren, of hij
ook een cventueele medeplichtigheid of
aanstichting van een brand in het gebouw
van den rijksdag door ministers in functie
als zulk ern geoorloofde daad zou aanzien!
Intusschen: de omstandigheid, dat dc
brandstichter voor zijn rechters staat en
naast hem drie Bulgaren en een Duitscher,
die van medeplichtigheid beschuldigd wor
den, en het fïit, dat dit proces nog in zijn
eerste stadium verkeert, dwingt den be
richtgever zich tot feiten en mogelijkheden
to beperken cn zijn eigen vermoedens cn
hypothesen tot later op te schorten
Willen we thans reeds eenige o.i. zeer
belangrijke feiten bekend maken, dan doen
wij dit, omdat d2 Nederlandsche pers een
reputatie van eerlijkheid cn ware objecti
viteit te verdedigen heeft. Onder letterlijk
alle -omstandigheden. Het belangrijkste
feit, dat wij in dit V2rband te constateeren
hebben, is de indruk van absolute onpar
tijdigheid, die het rijksgcrechtshof te Leip
zig maakt. Daarmede is niet gezegd, dat
ons all?s in dc voorbereiding en doorvoering
van dit proces bekoren kan. Zoo vragen
wij ons af, waarom hot noodig was, dat
v. d. Lubbe cn Dimitrof (ook de anderen?)
voortdurend 'geboeid bleven, Dimitrof vol
gens zijn eigen verklaringen vijf maanden
lang dag en nacht? Wij vragen ons ook
af, waarom Duitschlands hoogste rechtbank
zoo weinig cr toe medegewerkt heeft om
een verdediging van de buitcnlandsche be
klaagden door advocaten van hun eigen
nationaliteit mogelijk te maken .Men kent
stellig uit de telegrammen den strijd, dien
mr. Stomps uit Heemsted; hier in Leipzig
heeft moeten voeren om tenminste even
met v. d. Lubbe tezamen gebracht tc wor
den en hem zelf de vraag te stellen, of hij
door een Nedcrlandsch advocaat bijgestaan
wild* worden.
Het is juist, dat ten slotte in deze kwestie
nog alles in orde gekomen is en dat mr.
Stomps Leipzig verlaten heeft in de over
tuiging, dat aan de loyaliteit van dat rüks-
gerechlsbof niet getwijfeld mag worden.
Maar tot deze conclusie kwarn hij en kwam
do buitenwereld toch eigenlijk wel zeer
laat! Om zoo te zeggen: vijf minuten voor
twaalf! En het valt niet tc ontkennen, dat
ondanks alles een ondergrond van wan
trouwen gebleven is, een vermoeden in hot
onderbewustzijn, dat do Duitsche rechters,
die ook geen Bulgaarschen advocaat toege
laten hebben, er voor terugschrikken, bui*-
tenlandors een intiomen blik in allo
