J.A. SCHOTERMAN Zn.
ST. EMILION W,JNHANDEL
1928
DE AFSLUITDIJK VRIJGEGEVEN
GEVESTIGD 1878 UTR.STR. 17
TEL. 14S
per flesch f 1.45, per anker f 58.
DUDOKS MONUMENT
ONTHULD
Dankwoord van minister Kalff
HET FRIESCH IN DE
RECHTSZAAL
HORECAF TEGEN REGEERINGSSTEUN
GESCHOOLDE KRACHTEN
TE KORT
Vreemdelingenverkeer en
financiën
NATUURLIJK
HUMORHOEKJE
„Een volk dat leeft, bouwt
aan zijn toekomst"
Zooals reeds gemeld, is Maandag de weg
over den Afsluitdijk van het IJsselmeer of
ficieel voor het verkeer vrijgegeven en daar
mede is een belangrijke periode in den ar
beid der Zuiderzeedroogmaking afgesloten,
Op de plaats waar het laatste sluitgat
van den Afsluitdijk was gedicht op den ge-
denkwaardigen dag van den 2S Mei 1932,
was een houten loods opgericht tegenover
het fraaie monument dat aan de Regeering
zou worden aangeboden.
Daar verzamelden zich ongeveer een vier
honderd belangstellenden die aan de uit-
noodiging van den Minister van Waterstaat
gehoor hadden gegeven.
Het was ongeveer half vier toen ir. V. I
P. de Blocq van Kuffeler het spreek
gestoelte betrad voor het uitspreken van
zijn rede, welke wij reeds publiceerden.
Daarop verkreeg ir. Telders het woord
ten einde het monument over te dragen, dat
door de Maatschappij tot Uitvoering dor
Zuiderzeewerken aan dc Regcering werd
aangeboden.
Spreker zette daarbij in het kort uiteen
wat de reden tot oprichting en de bedoeling
van het monument zijn geweest. Hij wees
cr op, dat de ontwerper, Dudok, dc opdracht
kreeg om een eenvoudig monument te ma
ken, dat echter voor alles geen herinnerin
gen mocht opwekken aan dezen crisistijd.
De Zuiderzeewerken vormen een belang
rijke étappe in het geheel van de vele wer
ken welk sedert eeuwen door onze landge-
nootcn zijn uitgevoerd \oor de verovering
van het land op liet water, aldus spreker,
en hij somde de geheele rij op welke begon
bij de Beemsler en thans, voorloopig, geëin
digd is bij den Wieringermcerpolder. In het
monument heeft de ontwerper willen vast
leggen, hoe het Xedcrlandschc volk steeds
naar de toekomst gezien heeft. Met het ver
zoek aan den Minister het monument wel
te willen aanvaarden, gaf spreker het tec-
ken, dat het doek, hetwelk de eenvoudige
vermelding van de totstandkoming van den
dijk verhulde, kon worden weggenomen,
Het monument der M. U. Z.
Zooals reeds gezegd, werd als plaats van
het door de M.U.Z. aan de Regcering aange
boden monument gekozen, de plek, waar, op
28 Mei 1932, de afsluitdijk van de Zuiderzee
werd gesloten.
üe gedachte van den ontwerper Dudok is
geweest een monument te ontwerpen in
harmonie met den aard van het grootsche
werk en met dc uitzonderlijke omgeving,
waarin het zou moeten worden geplaatst.
De situatie toch brengt met zich mee, dat
het monument reeds van verre zichtbaar
wordt, terwijl de vormen zich bij het nade
ren steeds scherper tegen de eindeloozc
ruimte afteekenen, waardoor de architect
vooral aan de silhouetwerking zijn aan
dacht heeft besteed bij de vormgeving, zoo
dat bij de omgeving in 't niet vallende ver
sieringen achterwege zijn gelaten.
Ter weerszijden van een toren, waarvan
het hoogste punt ongeveer 25 m. boven den
waterspiegel is gelegen, leiden brecde trap
pen naar een bordes op ruim 6 m. boven
den waterspiegel, uitzicht gevende over het
IJsselmeer, terwijl van dit bordes door twee
tcak-houtcn deuren toegang wordt verkre
gen tot een wenteltrap in den toren, welke
aan de Waddenzeczijde opzettelijk geslo
ten is gehouden en aan de IJssclmeerzijdc
van glas is voorzien; naar bovengaande
verwijdt dc blik zich dan alleen over het
IJsselmeer.
Ter hoogte van ongeveer 18 m. boven den
waterspiegel krijgt men van een platform
af een onverwacht wijdsch uitzicht over de
Waddenzee, terwijl zoowel naar het Oosten
als naar het Westen het machtige dijks-
lichaam als een rechte streep vervaagt,
slechts aan de Oostzijde door het Breezand
en door het Kornwerderzand onderbroken,
om aan den horizon zich op to lossen in de
nauw zichtbare afteekening van het oude
land.
Aan de Waddenzee is. tegen den toren,
in een golfmotief, van de hand van deiv
beeldhouwer Ilagedoorn, een gedenkklok
van Beiersch graniet aangebracht, waarop
de simpele woorden:
Jlier werd dc dijk gesloten
28 Mei 1932"
6taan vermeld.
Aan de IJsselmeerzijde zal ter hoogte van
het bordes, onder een aan den toren ge
bouwden luifel, een reliefplaat worden ge
plaatst, waarop de voortdurende arbeid van
bet Nederlandscho volk, verricht aan de
Minister J. A. KALFF.
uitbreiding van zijn grondgebied, door den
beeldhouwer Hildo Krop symbolisch ls weer
gegeven door enkele steenzetters en waar
aan de er bij geplaatste zinnen:
„Een volk dat leeft
Bouwt aan zijn toekomst"
tevens uitdrukking geven.
In den toren zelf zal een bronzen plaat
met verklarendcn tekst worden aange
bracht.
Het gebouw is opgetrokken uit gewapend
beton, de voet bezet met basalt-lava-stee-
nen; de treden van dc trappen naar het
bordes en het bordes zelf zijn belegd met
gele en paarse tegels, de treden van de
wenteltrnp met Beiersch graniet, terwijl dc
dekbanden uitgevoerd zijn in zwart
Zweedsch graniet en het helwitte opgaande
bctonlichaam is behandeld met Tintocrele;
als dakbedekking is rood koper gekozen.
Plet werk werd uitgevoerd door de Hol
landsche Beton Maatschappij.
Aanbieding der Plaquettes.
Vervolgens verkreeg de Burgemeester van
Leeuwarden, mr. Van Beymn, als voorzit
ter van het Comité uit Friesland en Noord-
Holland tot oprichting van een gedenktce-
ken op den Afsluitdijk der Zuiderzee, het
woord.
Deze spreker herinnerde cr aan hoe aan
beide zijden van den dijk dc begrijpelijke
drang was ontstaan om uiting te geven aan
de vreugde over de totstandkoming van
deze verbinding. En als resultaat daarvan
kon mr. Van Bcyma thans aan den Minis
ter verlof vragen voor het aanbrengen \an
een paar bronzen gedenkplaten op de hof
torens der Spuisluizen te Kornwerderzand
en te Den Oever. Deze platen zijn twee bij
een meter groot. Die van de Xoord-Hol-
landsche zijde bevat naast dc wapens der
twee provincie en de jaartallen 1927 en
1932 het volgende opschrift:
„Onder de Regeering van Koningin
Wilhelmina is deze Afsluitdijk, hoofd
werk van dc gedeeltelijke droogmaking
der Zuiderzee, rccht6trcekschc verbin
ding van Noord-Holland met Friesland,
in 5 jaar tijds tot stond gebracht door
het vernuft en den arbeid van Neder-
landsche ingenieurs, aannemers en
werklieden. Ter herinnering hieraan is
deze plaat door tijdgenooten aange
bracht."
De plaat aan dc Friesche zijde bevat het
zelfde opschrift waarbij de wapens en de
crmclding van de beide provincies in om
gekeerde volgorde zijn aangebracht.
Spreker wees er vervolgens op, dat de be
doeling van deze schenking is om dezen
grootschcn arbeid voor het nageslacht vast
te leggen, een arbeid welke vooral van be
lang is voor dc rechtstreeksche verbinding
tusschcn dc beide provincies.
Dankwoord van den Minister
van Waterstaat.
Tenslotte heeft minister Kalff namens de
Regeering de schenkingen aanvaard. Zijne
Excellentie verheugde er zich in, dat zoo-
elen samen waren gekomen om van dit
grootsche oogenblik getuige te zijn, waar
voor hij den aanwezigen dank zegde,
ooral omdat deze openingsplechtigheid niet
was ontstaan uit de behoefte om den Af
sluitdijk nog eens te zien spreker nam
aan, dat allen reeds eerder liet kunstige
bouwwerk hadden bezichtigd maar uit
den wensch om zich een oogenblik in zoo
grooten getale te bevinden op een plaats,
welke ten eeuwige dage historische grond
zal blijven.
Na er op gewezen te hebben hoe de gang
an de werkzaamheden en de overwonnen
moeilijkheden reeds ten volle zijn geschetst,
wees de Minister er op hoe het karakter
van ons volk is gevormd door den eeuwen-
langen strijd tegen het water en de verove
ring van het land op dat water»
Het grootste en moeilijkste deel van de af
sluiting der Zuiderzee is nu achter den rug
en thans kan verder worden gegaan met dc
inpoldering. Het is Lely's onvergankelijke
verdienste, dat hij den weg heeft aangege
ven, waarop dit grootscho werk tot stand
kon komen.
Zijne Excellentie vervolgde daarop dat de
Regcering van oordeel is, dat ook nu moet
en mag worden voortgegaan met do droog
legging, in het vertrouwen dat er ook weer
betere tijden zullen aanbreken.
Daarna wees de Minister op het groote
voordeel dut de dijk biedt als verbindinj
tusschen Friesland en Noord-Holland. Er is
sedert dc gedeeltelijke openstelling van don
weg daarvan een zoodanig gebruik ge
maakt, dat aan het Crisis Comité ruim
honderdduizend gulden kon wrorden afge
dragen. hetgeen voldoende do beteckenis
van den Dijk als verbindingsweg demon
streert.
Daarnaast mogen wij echter niet het na
deel vergeten dat door de afsluiting voor de
nijvere visschersbevolking is ontstaan.
Spreker eindigde met zijn eerbied uit to
spreken voor het werk, dat de knappe Ne-
derlandsche ingenieurs tot stand hebben
gebracht. En na dankbaar het schitterende
monument te hebben aanvaard, maakte de
Minister melding van de verschillende on
derscheidingen welke II.M. de Koningin op
dezen dag heeft verleend.
Zijne Excellentie besloot zijn rede met er
op te wijzen hoe ons 'n gevoel van nationa-
lcn trots bezielt, dat echter alleen waarde
heeft in de bereidwilligheid om dezelfde in
spanning en toewijding te tooncn als hier
in dit werk door de vele werklieden is neer
gelegd.
Daarna zette de muziek het Wilhelmus in
dat staande door de aanwezigen werd me
degezongen.
Wie de zaak-Piebcnga met belangstellin
heeft gevolgd en met spanning de beslis
sing van het Hof tegemoet zag, most wel
schrijft de Leeuw. Ct. tot de conclu
sie komen, dat de kwestie van het Friesch
in de rechtszaal zooal niet een dramatische
dan toch een onverwachte wending heeft
genomen.
Was het tot nog toe communis opinio, dat
zij, die zich niet voldoende in het Nedcr-
landsch konden uiten zich in de rechtszaal
van het Friesch konden bedienen, een stand
punt, dat blijkens het antwoord op de vra
gen van den heer van Houten door den
minister werd gedeeld, thans blijkt het, dat
dc vice-president mr J A. Stoop en naar
men uit diens repliek op het pleidooi van
mr. van der Schaaf mag afleiden, ook de
procureur-generaal mr. Sluis, een andere
zienswijze zijn toegedaan
Beiden wezen op het Wetboek van Straf-
vordering, dat het gebruik van tolken, in
dien verdachten en getuigen de Nederland-
sche taal niet machtig zijn, imperatief voor
schrijft. Hieruit zou dan volgen, dat de wet
gever van de veronderstelling uitgaat, dat
in de Nederlandsche rechtszalen de Neder-
landsche taal moet worden gebruikt en dat
het Friesch, althans zonder tegenwoordig
heid van een tolk, er dus niet toegelaten
kan worden.
Een standpunt, dat o.i. juridisch zeer
sterk staat, doch dat indruischt tegen dc
heerschende praciijk in Friesland. Want
tot nu toe werd justitiabelen, die het. Ne-
derlandsch ni?t voldoendo machtig waren,
steeds toegestaan Friesch te spreken. Ja
zelfs wist de hoofdredacteur van „De Stim
fen Fryslan" vier gevallen te noemen, dat
personen, van wie de rechter op redelijken
rond kon aannemen, dat zij het Neder-
landsch voldoende bchcerschtcn, toegestaan
werd zich van dit Friesch te bedienen.
Legt het Ilof de mcening van den presi
dent en van den procureur-generaal in zijn
arrest vast en blijkt het, dat de Hooge Raad
dez-3 zierfswijze deelt, dan zal hei Friesch,
tenzij bij aanwezigheid van een tolk, in het
ervolg in de rechtszalen contrabande zijn.
VAN HET WRAK DER LUTINE.
Door de bergingsschepen Volharding en
Xcptunus van de firma Doekscn en Dros
erden vier platen koper, waarin spijkers
met het Lutincmerk, stukken wrakhout en
een stuk ballast ijzer van honderd kilo uit
het wrak van cle Lu tine boven gebracht.
Lloyd's sub-agent, die steeds bij de berging
tegenwoordig is, heeft een en ander in ont
angst genomen.
CONTINGENTEERING VAN
SCHOENEN.
Naar wij vernemen zal een dezer dagen
in de Staatscourant een Koninklijk Besluit
orden gepubliceerd, waarbij de contingen-
tcering van echoenen voor den tijd van
maanden ongewijzigd wordt verlengd.
Deze bepalingen worden van kracht 1 Oc
tober a.s.
Zooals men weet heeft deze contingentee-
ring betrekking op 6chocnen, laarzen en
pantoffels geheel of grootendeels van leer;
schoenen, laarzen en pantoffels, zonder of
niet voor het grootste gedeelte van leer,
Caoutchouc, gomelastiek of rubber; schoe
nen, laarzen en pantoffels geheel of voor
het grootste gedeelte van caoutchouc, gom
elastiek of rubber; lcestklaar schoenwerk.
UIT EEN PIJLER GEVALLEN.
Ongeluk met doodelijken afloop.
Zaltbommel, 26 September. Bij de
werkzaamheden aan de nieuwe brug over
de Waal U Zaltbommel is vanmiddag te
ongeveer drie uur de voorwerker T. Bou-
man uit Amsterdam van een 16-meter hoo-
>gc pijler gevallen. Nadat medische hulp uit
Ilerwijncn gearriveerd was, werden eenige
injecties aan het slachtoffer toegediend,
waarna dit naar het ziekenhuis te Zaltbom
mel werd getransporteerd. Direct na aan
komst is de man overleden. B. was 52 jaar
oud en laat -;en vrouw en acht kinderen
achter. Dit is reeds het vierde ongeluk bij
deu bouw van deze brug.
Redevoeringen op den Bondsdag
ie Amsterdam
Amsterdam, 26 Sept. De Bondsdag
van den Nederlandschen Bond van Werk
gevers in Hotel-, Restaurant-, Café- en
Aanverwante Bedrijven (Horecaf) is heden
middag in het Paviljoen Vondelpark ge
opend met een rede van den voorzitter,
den heer Th. N. van S t i g t. Spr. heetto
in 't bijzonder welkom de vertegenwoordi
gers van Kamers van Koophandel en van de
Alg. Ver. voor Vreemdelingenverkeer. Spr.
wees cr voorts op dat de prijzen van de on
der „Horecaf" rcssortcerende bedrijven
thans op een niveau zijn gekomen, dat
elke verlaging fnuikend op den gang van
zaken moet werken. Treedt daarom al
dus spr. met elkander in overleg en
tracht op deze wijze door de moeilijkheden
heen te worstelen (voorbeeld: Rotterdam
en Noordzec-badplaatsen!). Wij kunnen in
dezen van andere verbonden nog veel lee-
rcn. Zelfvertrouwen, flink aanpakken en
samenwerken kan slechts tot verbetering
leiden; van bovenaf door rcgecringsmaatre
gelen behoeft geen heil te worden ver
wacht.
Spr. deed verder uitkomen dat in Neder
land een groot tekort is aan geschoolde
werkkrachten (talenkennis), hetgeen zich
vooral wreekt in de zomcrscizoonmaandcn
Daartegenover is het echter een gebieden
de eisch dat alle belanghebbenden mede-
helpen onze landgenooten in deze tijden
den voorrang te verlecncn voorzoover dit
mogelijk is en zoolang het buitenland de
autarkie krachtig doorzet en onze jongens
geen kans meer geeft daar hun brood te
verdienen of zelfs maar zich aldaar in het
vak te bekwamen.
Na de aangelegenheid van versch brood
aan 't ontbijt ter sprake te hebben ge
bracht, vroeg spreker de aandacht voor de
kwestie rcgccringssteun, cr daarbij op wij
zende, dat spreker zich persoonlijk zou
willen verzetten tegen eiken overheids
steun, ook aan allerlei bedrijfsgroepen
(wellicht behoudens een hoogst bijzondere
uitzondering), omdat elke financieele re
gceringstcun wederom indirect uit de zak
ken der andere staatsburgers en voorna
melijk uit die der zakenmensehen moet
komen, en derhalve slechts hiermede een
vicicuse cirkelgang wordt bereikt, doch
geen daadwerkelijke verbetering (applaus)
Nadat de directeur van het Bondsbe-
stuur, mr. A J. Roest Crollius, een cause
ie had gehouden over het Bondswerk
spreker besprak daarbij o. m. de oorzaken
van het gebrek aan vakkundig geschoolde
Nederlandsche arbeidskrachten voor het
café-, restaurant- en hotelbedrijf, waaraan
o. a. door oprichting van vakscholen met
regeeringssubsidie en door het betoonen
van meer inschikkelijkheid door genoemde
arbeidskrachten tegemoet kan worden ge
komen hield de heer II. H. G. v. d. Pol,
edacteur van „De Hotelhouder", thans
„Horecaf", te Delft, een inleiding over de
financieele organisatie van het Vreemde
lingenverkeer in Nederland.
In het kort verdedigde de inleider daar
bij een aantal stellingen, waarin hij, aan
voerende dat een sterk ontwikkeld vreem
delingenverkeer een bron is van nationale j
welvaart en slechts bevorderd kan worden
door een rusteloozc propaganda in het bui
tenland, cr op wijst, dat de geldmiddelen
an de Algemecne Nederlandsche Vereeni-
ging voor Vreemdelingenverkeer (A.N.V.V.)
onvoldoende zijn geweest, om uit het
rccmdclingenvcrkcer de bate voor het
land Je halen, welke het opleveren kan.
Spr. bepleit in dit verband, met volgens
de wet mogelijke inschakeling van de Ka
mers van Koophandel in het werk van het
Vreemdelingenverkeer, een extra heffing
van de ingeschreven beoefenaren van allo
takken van nijverheid „en gros" en „en
detail" in het Handelsregister ten behoeve
van dc bevordering van het vreemdelin
genverkeer van een vijfde deel der bedra
gen van inschrijving, genoemd in artikel
19 der Handelsregisterwet.
Aangezien een heffing als deze, volgens
ons staatsrecht, niet ten behoeve van par
ticulieren kan worden opgelegd, zal zij
ten behoeve van een - staatsfonds moeten
worden gedaan en zal do bevordering vap
het vreemdelingenverkeer tot een staats
bedrijf moeten worden uitgebouwd. Het be
staande apparaat der A.N.V.V. is krachtens
haar taak en ervaring aangewezen de ex
ploitatie van dit staatsbedrijf op zich te
nemen.
Een oplossing in dezen geest zou den
Staat een besparing geven en het vreem
delingenverkeer kunnen doen uitgroeien
tot een ware bron van nationale welvaart.
In de tweede inleiding behandelde dr. C
Visser, secretaris der Kamer van Koophan
del voor Delft en Omstreken, de vraag:
„Wat heeft het nieuwe rapport der Delft-
sche Kamer van Koophandel aan het Café-
en Restaurantbedrijf te lecren?" Spr. ont
wikkelde daarbij de volgende stellingen:
1. de tegenwoordige electriciteitstarieven
zijn in vele gemeenten wel schijnbaar op
den kostprijs gebaseerd, doch in werke
lijkheid meer op het beginsel „Charge what
the -traffic will bear".
2. Ten aanzien van de tarieven voor
hotel-, café- en restaurantbedrijven komt
dit laatste beginsel in de regelingen, welke
in verschillende gemeenten getroffen, dui
delijk tot uiting.
3. Het beginsel „Charge what the traffic
will bear" werkt vooral voor hotel-, café-
cn restaurantbedrijven ongunstig.
4. Een grondig onderzoek naar deze
materie zou wel plaatselijk georiënteerd,
doch zoo veel mogelijk landelijk doorge
voerd moeten worden, teneinde over zoo
ruim mogelijk materiaal te beschikken.
De inleidingen leverden de stof voor een
geanimeerde gcdachtcnw isseling.
OPDRACHT TOT SUIKERAANKOOP
DOOR RUSLAND.
Voor een totaalbedrag van
twee millioen goudroebel.
Van welingelichte zijde deelt men aan het
Handelsblad mede, dat de Russische regee
ring een commissie, welke in Nederland
werkzaam is, opdracht heeft gegeven tot
het koopen van suiker uit Ned. Indiö, voor
een totaal van twee inillioen goudroebel.
PRINS HENDRIK NAAR BARNEVELD.
's-Gra venhagc, 26 Sept. Z.K II. de
Prins is voornemens morgen na de herden
king van het eeuw jubileum van de Roltcr-
damsche zeevaartschool te hebben bijge
woond, zich na.r Barneveld te begeven,
waar hij de jaarvergadering van het land-
huishoudkundig congres zal bijwonen en
waar een tentoonstelling wordt gehouden
ter gelegenheid van liet 40-jarig bestaan
van dc afdeeling Barneveld van dc Gel-
dersch Ovcrijselsche Mij. van landbouw.
koop ik de benoodigde visch bij:
IJMUIDER VISCHHANDEL
H. GLASTRA Co., N.V.,
Utrechtschestraat 40. TeL 92.
Een billijk en betrouwbaar adres.
Meermalen bekroond.
Commensaal: Nu goed dan, ik zal mee komen, maar
.'t ls voor 't eerst dat ik hit eens echt lekker warm ln
dit bed heb. (De Humorist,1..
